Historia i teoria ochrony zabytków


HISTORIA I TEORIA OCHRONY ZABYTKÓW

PYTANIA:

Violett Le Duc- jako propagator puryzmu, Carcasson, Notre Dame, zamek. Chartres), purysta Joseph Mocker- św Wit, św Piotr i Paweł, wymienić dwuch purystów Mocker, Bodover Ethalt??

Daty- dekady

Czym była doktryna Alojza Riegla

Max Dvorak i Ruskin- nieinterwencjonalzim, historyzm, zachowanie historycznych nawarstwień

Miasta zniszczone w czasie I WŚ- KALISZ, REIMS, YBRES

Karta Ateńska 1931- główne postulaty (zaniechanie restytucji zabytku, opieka, nowoczesne materiały, współpraca międzynarodowa)

OBRAZKI:

co to jest, 2. kto stworzył, 3. prace konserwatorskie kiedy i jakie

  1. domek gotycki, Aigner, Puławy, nurt sentymentalizmu

  2. katedra w Przemyślu, XIX/ XX, dwustykowość

  3. katedra św. Jana w Warszawie, Idźkowski, romantyzm

  4. sukiennice (Sierakowski, Pryliński) daty- co się działo wtedy

  5. Wawel 4 ilustracje, w różnym czasie, kto, kiedy, co (Pryliński, Wacław Szymanowski- pokój, Wyspiański i Ekielski Akropolis, Szyszko- Bohusz- panorama???)

  6. 1918 Dekret Rady Regencyjnej

  7. pierwszym polskim konserwatorem JERZY REMER

  8. ideowe realizacja i przebudowy (mogą być slajdy) obiekty : PAŁAC STASZICA, KOŚCIÓŁ GRANIZONOWY W WARSZAWIE, OŚ SASKA

  9. zespoły staromiejskie (Zachwatowicz plany dla Warszawy, dla Lublina)

  10. 2 pytania z PRLu (Biuro odbudowy stolicy, odbudowa starego miasta Gdańsk)

Ewolucja poglądów na konserwację i restaurację zabytków architektury

Rozwój pojęcia ochrony zabytków odbywał się wielotorowo na przestrzeni wielu wieków. Ta dziedzina ma dawne tradycje, a jej formy i zakres przechodziły ewolucję w różnych okresach. W starożytności i średniowieczu były to sporadyczne próby ochrony monumentalnych budowli ze względów prestiżowych lub utylitarnych. W okresie renesansu i baroku było to przede wszystkim zainteresowanie detalem i rzeźbą antyczną w celach kolekcjonerskich. W drugiej poł. XVIII i na początku XIX w. zostało zapoczątkowane romantyczne zainteresowanie zabytkami architektury, z którego wywodzą się początki konserwatorstwa.

E. de Vater- 1837 roku przewodniczy obradom ochrony zabytków żadnych innowacji, nic dodawać, nic ujmować

Eugène Emmanuel Viollet-le-Duc (ur.1814 w Paryżu, zm. 1879 w Lozannie) - francuski architekt, historyk sztuki i konserwator.

We Francji, spośród wielu architektów - konserwatorów Eugéne Emmanuel Viollet le Duc (1814-1879) dokonał ogromnej pracy w dziedzinie restauracji zabytków,

w zakresie badań naukowych i teorii konserwacji. W praktyce konserwatorskiej wypowiedział się on zdecydowanie za zasadą restauracji, uważając konserwatorskie (ograniczone) działania za niewystarczające do uzyskania wartości artystycznej zabytku. Zwracał też uwagę na zagadnienie funkcjonalności restaurowanych obiektów, które muszą być włączone do użytkowania. Ponad to w myśl swych zasad twierdził: restaurować budynek to nie znaczy go utrzymać, naprawić lub przerobić, to znaczy doprowadzić go do stanu kompletnego, który być może nawet nigdy nie istniał w określonym czasie. Podczas restauracji usuwał więc fragmenty powstałe w czasach późniejszych, przywracając zabytkom postać pierwotną i jednolitą stylowo. Zapoczątkował w ten sposób niebezpieczną metodę czystości stylowej, tzw. puryzm.

całe swoje życie poświęcił ochronie dziedzictwa kulturowego Francji, słownik L'Architecture 11 tomów, VI tomowy słownik mebli francuskich, „Historia mieszkań ludzkich”; zwracał uwagę na meble, stroje; miał postępowe poglądy

Poświęcił się badaniom architektury średniowiecznej. Jest jednym z ojców współczesnej wiedzy o konserwacji zabytków. Zasłynął dzięki renowacji średniowiecznych budowli. Od 1863 roku był profesorem uczelni École des Beaux Arts w Paryżu.
Autor opracowań słownikowych dotyczących średniowiecza np. architektury.

W swoim podejściu do sztuki konserwatorskiej charakteryzował się puryzmem stylowym (integracja całości). Często usuwał późniejsze dobudowy i dodatki. Uzupełniał brakujące elementy i rekonstruował ubytki. Zajmował się rekonstrukcją wnętrz i otoczenia budowli zgodnie ze stylem w jakim były one budowane. Jego niewątpliwą zasługą było uratowanie wielu budowli przed zniszczeniem i zainteresowanie sztuką średniowiecza.

Viollet-le-Duc często krytykowany jest za swoiście pojęte "ulepszanie" budowli zabytkowych - dodawał obiektom zabytkowym elementy, które nigdy nie powstały, przy równoczesnym usuwaniu istniejącej tkanki zabytkowej, niezgodnej z jego wyobrażeniami. Trzeba jednak mieć na uwadze, że prowadził swoją działalność w XIX wieku, kiedy podejście do architektury było inne niż współczesne. Obecnie, z uwagi na spustoszenia jakie spowodowały I i II wojna światowa w tkance zabytkowej Europy, usuwanie elementów "narosłych" przeprowadza się rzadko, a rekonstrukcję tylko w przypadku istotnych dowodów potwierdzających istnienie wcześniej elementów do odtworzenia.

Opracowanie słownika mebli francuskich: "Dictionnaire raisonné du mobilier français de l'époque carolingienne à la Renaissance (Bance et Morel, Paris, 1858 à 1870)" ;

 Bazylika Saint-Nazaire w Carcassonne

 Katedra Saint-Michel w Carcassonne

1877 roku uchwalenie projektu konserwacji wg V. Le Ducka

NIEMCY

Zamki:

    1. Zamek Wartburg w Turyngii W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XIX wieku poddano go rekonstrukcji - tak jak to wówczas rozumiano, czyli w stylu historyzmu, budując wiele zupełnie nowych obiektów.

Czechy

Puryzm- integracja całości JOSEF MOCKER

Josef Mocker (1835- ) Czeski architekt i konserwator, który pracował w purystycznym stylu gotyckim, Był odpowiedzialny za przywrócenie wielu czeskich zamków i zabytkowych budynków w Pradze. Jego praca wywołała wiele kontrowersji

Od 1879/81 roku brał udział w rekonstrukcji Karolinum, dziś siedziba Uniwersytetu Karola w Pradze

    1. Zamek Karlstejn (Czechy)

    2. Tabor, wnętrze kościoła

    3. Praga, kościół św. Piotra i Pawła na wzgórzu Wyszehradzkim

    4. Praga, restauracja katedry św. Wita Rozbudowę rozpoczęto na dobre dopiero w 1872. Pracami kierowali architekci neogotyku - Josef Kranner, który wraz z kanonikiem Vácslavem Pešiną byli inicjatorami ukończenia prac budowlanych, następnie Josef Mocker. Po jego śmierci (1899) kompetencje te przejął architekt Kamil Hilbert. Niemal w całości część zachodnia nawiązuje do części historycznej - powtórzono artykulację ścian, układ sklepień, zaś w ścianach przy tryforium umieszczono portrety czeskich notabli. Korpus zamknięto od zachodu monumentalną fasadą z dwoma wieżami. Przy dekoracji wystroju świątyni działali czescy artyści tacy jak František Kysela, Max Švabinský, Alfons Mucha, Karel Svolinský, Otakar Španiel i inni. W roku 1929 ukończono ostatecznie prace nad katedrą.

zamek w Malborku

Schinkel uważany jest za pioniera naukowego podejścia do zagadnień konserwacji zabytków. Jako pierwszy postulował wykonywanie inwentaryzacji przed rozpoczęciem prac konserwatorskich. Nadzorował, między innymi, roboty konserwatorskie na zamku w Malborku[18] oraz w okresie 1819-1824 restaurację stargardzkiego kościoła Mariackiego[19].

POCZĄTEK XX WIEKU

AUSTRIA prawodawstwo i teoria

1853 rok komisja królewsko- carska, zajmująca się konserwacją zabytków, duże zasługi na naukowym polu badania zabytków

Początek XX wieku Alois Riegl i Max Dvorak przeciwni restauracji zabytków, przeciwni koncepcji purystycznej

  1. pomnik- dzieło utrwalające

  2. dzieło sztuki- dzieło artystyczne

  3. obiekt historyczny

Wartość starożytna, historyczna, zamierzona: pamiątkowa, sentymentalna,

Po okresie kiedy traktowano zabytki jako dzieła sztuki, w coraz szerszym zakresie dostrzeżono ich wartość jako dokumentu historycznego, aż do poglądu, że celem zabytku powinno być utrzymanie dla innych w czystości źródeł historycznych. Wszechstronną analizę wartości zabytku i wpływu tych wartości na opiekę nad zabytkami przeprowadził Alois Riegl w opublikowanej w 1903 r. pracy Der moderne Denkmalkult. ([124]s. 48) Jedną z istotnych jego zasług było wprowadzenie pojęcia wartości starożytniczej - działającej emocjonalnie przez wyobrażenie sobie czasu, jaki upłynął na podstawie śladów niszczącej działalności natury. Biorąc pod uwagę wartość starożytniczą, można tak sformułować nowe prawo estetyczne naszych czasów: od człowieka żądamy tworzenia dzieł zamkniętych (wykończonych) jako symboli koniecznego i prawidłowego bytu, natomiast od dzałającej w czasie natury domagamy się rozkładu rzeczy jako symbolu również koniecznego i prawidłowego przemijania. ([124]s. 51) Mimo że dla A. Riegla wartość starożytnicza była jedną

z wielu analizowanych wartości (z wartością nowości włącznie), wywarła ona na początku XX w. największy wpływ i była jednym z czynników utrwalenia się w teorii konserwatorskiej zasad zachowania istniejącego stanu zabytku.

Twórczość Aloisa Riegla miała duży wpływ na przedstawiciela szkoły wiedeńskiej Maxa Dvořáka. Odwracając się od puryzmu i rekonstrukcji, podkreślali oni znaczenie i wartość estetyczną nawarstwień stylowych, stanowiących o oryginalności zabytków. To oni zrehabilitowali barok i klasycyzm.

1923 uchwalono państwowe urzędy konserwatorów

PRUSY (II połowa XIX wieku)

1843 rok- 1- wszy w Prusach urząd konserwatora zabytków

WŁOCHY

Koncepcje purystyczne nigdy nie były bardzo popularne, ale też nie było naukowej konserwacji

We Włoszech ceniono najbardziej antyk; ingerowali w strukturę budowli

Wenecja, Fondaco dei Turchi zachowawcza restauracja zabytku

Florencja, Santa Maria del Fiore przebudowa fasady Dopiero w 1871 r. projekt Emilia de Fabris zyskał akceptację

Bazylika św. Piotra w Rzymie, 1823 spłonęła, chciano, aby to pozostałości zostały ponownie wykorzystane, albo posłużyły za wzór, 1880 roku ukończono restaurację; w odbudowę bazyliki zaangażowali się car Mikołaj I i król Egiptu

Katedra w Mediolanie

Włosi także chcieli prawnie chronić zabytki, znaczne zasługi jeśli chodzi o publikacje działań historycznych; G. Giovanni o integracji zabytków ze stylem nowoczesnym, „Minimum prac i minimum dodatków”

Gustavo Giovannani zwracał uwagę, aby konserwacji zabytków nie traktować jako okazji do rozwinięcia działalności architektonicznej i zdobniczej, ale aby zachować zabytek przy życiu. Jednak nie odrzucał rekonstrukcji, twierdząc, iż lepsza jest rekonstrukcja naukowo niedoskonała niż całkowita z niej rezygnacja.

Zwolennikiem eksponowania wartości kultowej i użytkowej był angielski architekt

i teoretyk Augustus Welby Pugin, dla którego problem rekonstrukcji kościołów przede wszystkim był kwestią religijną. Ponadto Pugin wskazywał na konieczność zachowania i przebadania stylów lokalnych i narodowych oraz zachowania tradycyjnych form w architekturze. W roku 1841 ukazało się opracowanie Pugina składające się z dwóch części. W pierwszej autor postulował nawrót do gotyku

w sztukach dekoracyjnych i architekturze - jako chrześcijański obowiązek. Druga część zawierała zasady projektowania. Zwolennikami poglądów Pugina byli G. Gilbert Scott oraz jego uczeń G. Edmund Street. Jego zdaniem funkcją budowli kościelnych powinno być przede wszystkim służenie wiernym. G. Gilbert Scott postulował spisanie kodeksu praw i zasad postępowania konserwatorskiego.

1902 ustawa o ochronie zabytków

WIELKA BRYTANIA

Powszechny krytycyzm purystów

Zaniechanie prac konserwatorskich, nie chcieli aby zabytki pełniły funkcje użytkową

Jak najprostsza konserwacja, żadna imitacja, ale taka aby widz od razu był w stanie rozpoznać właściwą substancje budynku

Radykalnie odmienną niż Viollet le Duc teorię przedstawiał John Ruskin:

Ani społeczeństwo, ani ci w których pieczy znajdują się starożytne zabytki nie zdają sobie sprawy z prawdziwego znaczenia słowa rekonstrukcja. Oznacza ono najbardziej totalne zniszczenie jakiemu może ulec budowla, zniszczenie po którym nie zachowają się nawet resztki, zniszczenie połączone z fałszywym opisem tego co zniszczone.

Nie pozwólmy oszukiwać się w tej ważnej sprawie: jest niemożliwe odrestaurowanie czegokolwiek co było wielkie lub piękne w architekturze. J. Ruskin oceniał architekturę według kryteriów moralnych i stąd uważał, że nie jest kwestią upodobań lub gustu, czy mamy chronić budowle przeszłości czy nie. Nie mamy w ogóle prawa ich dotykać. Nie są one nasze. Należą w części do tych co je zbudowali, w części do wszystkich pokoleń które nastąpią po nas. Będąc zdecydowanym przeciwnikiem restauracji zabytków, J. Ruskin dopuszczał jedynie możliwość konserwacji mającej na celu zabezpieczenie.

NIEINTERWENCJONALIZM, HISTORYZM, ZACHOWANIE HISTORYCZNYCH NAWARSTWIEŃ

John Ruskin „ Siedem lamp architektury” , był przeciwny restauracjom; „lampa 6- pamięć” obserwujcie swoje zabytki a nie będzie potrzeby ich konserwacji

Popularna teoria o zachowaniu istniejącego stanu zabytku nie odrzucała metod rekonstrukcji. Dopuszczalność rekonstrukcji w niektórych przypadkach rozważał Charles Buls w opublikowanej w 1903 r. próbie klasyfikacji zabytków, między innymi według stanu ich zachowania. Za uzasadnioną uznał Buls rekonstrukcję, gdy zabytku ze względów technicznych w inny sposób nie można uratować. Odtworzono zawaloną

Charles Buls „Restauracja zabytków historycznych”

Instytucje: królewska komisja do spraw zabytków, zmiana zasad klasyfikacji pod koniec XIX wieku na wniosek komisji; arch. regencji została objęta ochroną

Liczne organizacje społeczne i towarzystwa (m.in. założona przez Morrisa- „ Towarzystwo ochrony starych budowli”, chronić całokształt mający własny charakter; ochrona całych terenów, ochrona zabytków w kontekście

W poł XIX wieku prawne ustawy o ochronie dziedzictwa narodowego

1882 roku uchwalono w Anglii ustawę (obiekty prawnie chronione, przeważnie zabytki prehistoryczne)

Kwestia wykupu obiektów chronionych

ROSJA

1826lub8 pewne próba wprowadzenia prawa

1911- projekt ustawy o ochronie zabytków; dopiero po rewolucji październikowej władze ustanowiły projekt, po II WŚ ujednolicony

Porozumienia międzynarodowe - oddawanie zrabowanych dzieł

Do połowy XIX wieku przewóz i handel zabytkami nie był niczym ograniczony

XIX/XX wiek zakazy, cło wysokie, miało to ograniczać wywóz dzieł sztuki

WŁOCHY

CAMILLO BOITO

W roku 1883 na Kongresie Inżynierów i Architektów Włoskich Camillo Boito, architekt, historyk sztuki, konserwator, teoretyk nie zgodził się z teorią Viollet le Duc'a, a także z teorią J. Ruskin'a (Morrisa). Odnosząc się do teorii Viollet le Duc'a stwierdził, że dowolność jest fałszem i kłamstwem dla potomności, a także dla współczesności.

W przyjętych na kongresie zaleceniach podstawowym założeniem było konserwowanie, a nie restaurowanie zabytków. W przypadku gdy niezbędne są uzupełnienia fragmentów, które nigdy nie istniały albo już nie istnieją i których pierwotna forma nie jest z pewnością znana, dodatki i renowacje winny być wykonane w innym charakterze niż zabytek, a w przypadku odtwarzania elementów o znanej formie - należy je wykonać z innego materiału i wyraźnie oznaczyć, najlepiej datą.

1883 roku publikuje 8 punktów na kongresie

Postualty Boit'a

  1. stylistyczne zróżnicowanie nowopowstałych części od starych partii, należy wprowadzić stylistyczne rozróżnienia między restauracją a orginałem

  2. zróżnicowanie materiałów nowych od pierwotnych/ oryginalnych

  3. ograniczenia w umieszczaniu nowych detali w budynku (nie starał się uzupełniać detali za wszelką cene)

  4. inskrypcja/ tablica na budynku mówiąca o pracach konserwatorskich

  5. dokumentacja przeprowadzanych remontów zabytku

  6. etapy prac powinny być rejestrowane/ opisywane dostępne do wglądu publicznego

  7. materiały powinny być rozpowszechniane

1914-1918 I WŚ

PRUSY WSCHODNIE

Po wojnie nie zdecydowano się na odbudowanie, przed wojną były to tereny słabo rozwinięte, ekonomicznie zacofane

Budynkom starano się nadać nowe formy, nie wracano do starych

Zdecydowano się odbudować zarówno obiekty prywatne jak i publiczne w duchu stylu narodowego- silny kontekst kulturowy; zerwanie z tym co działo się w XIX wiek, nie jest to historyzm, architektura zachowawcza

BELGIA

Podczas wojny zniszczono miasto Ypres

Katastrofalna dla miasta okazała się I wojna światowa, gdy okolice Ypres były miejscem czterech wielkich bitew.

Chciano zostawić to miasto w formie trwałej ruiny na pamiątkę; jednak zdecydowano się odbudować miasto co spotkało się z większym poparciem społecznym, Całkowicie zrujnowane miasto po wojnie zostało odbudowane.

FRANCUSKIE REIMS

Po 1918 rozpoczęto plan odbudowy modernizacja miasta, unowocześnienie ulic, szerokie ulice, powstały osiedla- ogrody

Podczas I wojny światowej Reims w większości zostało zrównane z ziemią. Zabójcze dla miasta bombardowania stosunkowo łagodnie obeszły się z gotycką katedrą stojącą w centrum Starego Miasta. Po wojnie rozpoczęto odbudowę miasta. Także katedrę poddano licznym zabiegom mającym przywrócić jej pierwotny wygląd.

ROZWÓJ TOTALITARYZMÓW

Włoski faszyzm

Totalitaryzm odwoływał się do dziedzictwa kulturowego

Mussolini odwoływał się do cesarstwa rzymskiego, zdecydowanie monumentalny charakter, Rzym jako miasto musiało mieć nowy imperialny charakter

Z placu św. Piotra poprowadzono prostą linie komunikacyjną, bardzo monumentalny charakter, bazylika wydaje się bardziej monumentalna. Via della Conciliazione jest stosunkowo młodym osiągnięciem architektonicznym wiecznego miasta.
Łączy ona Castel Sant Angelo (mauzoleum Hadriana) z Placem i Bazyliką Św. Piotra. Rzeczywiście, jedna z najpiękniejszych ulic Rzymu. Powstała co prawda kosztem wyburzenia wielu cennych zabytków dzielnicy Borgo. Ale ten widok na górującą w głębi fasadę i kopułę Bazyliki - wspaniały!

Palazzo dell Arco w Neapolu

Pawilon osłaniający ołtarz Ara Pacis

Otoczenie placu Piaca di Augusto Imperatore- mozaiki, zmodernizowane obeliski

Niemiecki nazizm

Architektura Paula Naumburg-Schulzte- potępiał nowoczesną architekturę, szukał korzeni sztuki niemieckiej w starożytnej Grecji- okres klasyczny, u starożytnych germanów, w średniowieczu

Upodobania Hitlera: późny barok i klasycyzm

Albert Speer- Jako architekt Speer należał do silnie antymodernistycznych tradycjonalistów. Jego styl można określić jako uproszczony klasycyzm. Architektura powinna być zdaniem Speera monumentalna i obrazowa, wypełnianie funkcji reprezentacyjnych i propagandowych wymaga wrażenia trwałości i stabilności.

makieta przebudowy Berlina

Speer postulował używanie tradycyjnych materiałów, wizualnie atrakcyjne i malownicze

„Wartość ruin” architektura mostem łączącym przeszłość z teraźniejszością

ZWIĄZEK RADZIECKI

Cerkiew Chrystusa Zbawiciela w Moskwie

1931 rok władze ogłaszają konkurs na Pałac Rad, miał być zlokalizowany w tym samym miejscu co cerkiew, zastąpienie starej władzy nowym porządkiem, przez ponad rok sporządzano inwentaryzację, potem wynoszono wszystkie cenne materiały, w końcu utworzono tam basen, ale zbyt duża wilgotność, dziś znów cerkiew

Kreml

Bolszewicy wyburzyli dwa klasztory

Sobór Zwiastowania- muzum sztuki sakralnej

Sobór Zaśnięcia NMP- muzeum

W całej Rosji dość liczne dewastacje kościołów , cmentarzy- generalnie obiektów sakralnych, Związek Wojujących Bezbożników

Szkic Paryża autorstwa Le Corbusiera, ścisłe centrum, nowoczesne miasto, funkcjonalizm

Karta Rzymska 1931 rok

Uchwalona przez Najwyższą Radę Starożytności i Sztuk Pięknych w Rzymie

  1. piecza konserwatorska nad zabytkami najbardziej zagrożonymi, nad starymi pamiątkami,

  2. problem resaturacji- odbudowa gdy fragmenty zabytkowe będą liczniejsze od tych nowo wprowadzonych, jeśli więcej zachowanego niż dorobionego

  3. wykluczyć dążenie do odtwarzania- zabytki antyczne anastyloza- przywrócenie oryginalnym elementom właściwych miejsc

  4. użytkowanie zabytków, cele jak najbliższe pierwotnemu przeznaczeniu

  5. niedopuszczalne jest usuwanie jakich kol wiek elementów/ fragmentów historycznych, należy pozostawiać elementy, odtwarzać te które zostały usunięte przez kolejne epoki np. zamurowane okno

  6. otoczenie zabytku powinno być zsynchronizowane z elementami budynku

  7. nowo wprowadzone struktury do zabytku muszą się wyróżniać od oryginalnych elementów (inny materiał lub napis)

  8. elementy wzmacniające jak najmniej widoczne

  9. prace wykopaliskowe i restauratorskie powinny być dokładnie katalogowane/ dokumentowane

KARTA ATEŃSKA- I dokument międzynarodowy, zwrócenie się do ogółu, do rządu państw będących członkami Ligii Narodów

Karta Ateńska (1931)- dokument uchwalony na konferencji zwołanej przez Biuro Muzeów w Atenach, trwającej w dniach 21-30 października 1931 roku. W nim po raz pierwszy zostały sformułowane ogólne normy postępowania konserwatorskiego, które miały obowiązywać we wszystkich krajach[1].

  1. Dominującą tendencją- zaniechanie pełnej restauracji budynków/ możliwe jedynie w znacznej destrukcji obiektu

  2. zalecano użytkowanie zabytków, ciągłość użytkowania społecznego

  3. nowe obiekty będące w otoczeniu zabytku powinny nawiązywać do zabytku, tworzyć wspólną całość, wartość otoczenia, zalecano respektować charakter otoczenia ze względu na wizerunek miasta i jego panoramę

  4. zalecano, aby z bezpośredniego sąsiedztwa usunąć: reklamy, słupy telefoniczne, budynki przemysłowe (hałasujące)

  5. elementy wzmacniające ukryte

  6. wykorzystanie żelbetu/ umocnienia z żelbetu

  7. bano się silnych skutków warunków atmosferycznych

  8. ANASTYLOZA technika w odniesieniu do ruin, obiekty były rekonstruowane z pierwotnych elementów, przywracanie brakujących elementów- z odróżnieniem

  9. konserwacja ruin w wypadku niemożliwości ich ochrony należy je dokładnie skatalogować i zasypać

  10. zwrócono uwagę na konieczność współpracy międzynarodowej, L. N. konieczność ochrony zabytków w innych państwach, konieczność tworzenia INWENTARZY ZABYTKÓW

Jej poszczególne uchwały zostały podjęte na podstawie analizy referatów, przedstawionych przez konserwatorów, biorących udział na ateńskiej konferencji. Referaty te opisywały różnorodną problematykę i postawy wobec zabytków, jak również porównywały doktryny konserwatorskie, panujące w poszczególnych krajach. Wśród referujących byli dwaj polscy konserwatorzy, historyk sztuki Alfred Lauterbach oraz Jarosław Wojciechowski[2]. W Konferencji uczestniczył także prof. Marian Lalewicz, architekt i konserwator[3]. Ważnym czynnikiem przy powstawaniu postulatów Karty były oględziny zrekonstruowanego pałacu na Krecie oraz zachowanych ruin świątyni Appolina na Delos[1].

Jednym z najważniejszych postulatów Karty było unikanie rekonstrukcji (bądź restytucji), aby przede wszystkim zachować autentyczność zabytków w dobrym stanie technicznym. Restauracja była dopuszczalna, kiedy możliwe było przeprowadzenie rzetelnych badań naukowych oraz zostały zachowane nawarstwienia stylowe budynku. W przypadku ruin, rekonstrukcja powinna ograniczać się tylko do anastylozy, natomiast nowe uzupełnienia musiały odróżniać się od autentycznych. Przy konserwacji zabytku należało zastosować najnowsze osiągnięcia techniki, ale w taki sposób by nie wpływały na zewnętrzny wygląd i charakter zabytku. W przypadku budynków uszkodzonych w czasie nagłych kataklizmów dziejowych (wojny), należało przywrócić mu formę, jaką posiadał przed zniszczeniem[1].

Na jej podstawie powstała w tym samym roku "Carta del Restauro", która określiła 11 dyrektyw dla włoskich urzędów konserwatorskich. Karta omawiała między innymi wyeliminowanie tendencji purystycznych z praktyki konserwatorskiej. Zgodnie z zawartymi w niej postulatami wszelkie zabiegi, mające doprowadzić do pierwotnego wyglądu zabytku, musiały być oparte na absolutnie pewnych i zachowanych źródłach[2]. Karta Ateńska była dokumentem, na którym wzorowano się przy uchwaleniu Karty Weneckiej.

Anastyloza, metoda rekonstrukcji obiektów budowlanych w naturze, ponowne zmontowanie zrujnowanej budowli lub odbudowa jej części przy użyciu zachowanych oryginalnych fragmentów. W obrębie Akropolu ateńskiego po raz pierwszy operację taką przeprowadził Nicolas Balanos przy rekonstrukcji Partenonu. Następnie przy restauracji Erechteionu, Propylejów i świątyni Nike Apteros.

ANASTYLOZA złożenie oryginalnych składników zabytku, który uległ zburzeniu, rozbiciu lub rozpadowi, z wykluczeniem rekonstrukcji i ograniczeniem nowych elementów do zakresu uzasadnionego względami konstrukcyjnymi.

REKONSTRUKCJA przywrócenie brakującej części zabytku. Podstawą do rekonstrukcji może być inwentaryzacja, odlew oraz gdy rekonstruowane są elementy powtarzalne- zachowane oryginały lub jej części. Rekonstrukcją określa się zarów samą czynność rekonstruowania jak tez składnik rekonstruowany. (odbudowa, odtworzenie)

ITALIA

MINISTERSTWO OŚWIECENIA PUBLICZNEGO 1938

Prace powinny być prowadzone przez organy ministerstwa

Zakaz uzupełniania i odtwarzania

Konieczność inwentaryzacji, konieczna dokumentacja prowadzonych prac

w otoczeniu zabytków zakaz wznoszenia budynków w podobnym stylu/ imitacji podwójny falsyfikat

MYŚL KONSERWATORSKA W POLSCE

Konserwacja powiązana ze społeczną racją stanu

1411 roku- pokazanie loggi?? Krzyżackich w Krakowie, zainteresowanie historią rodu, magnaci kolekcjonują starożytne pamiątki

Udostępnianie swoich zbiorów ogółowi

1571 rok Zygmunt August zapisuje arrasy Rzeczpospolitej

IV Waza w Zamku Ujzadowskim kazał udostępnić swoją kolekcję

Na dworach zatrudniani są artyści dbający o kolekcje rządowe i królewskie

Proboszczanie mieli się zająć konserwacją obrazów

Podczas wojny/ prawa wojenne

W połowie XVI wieku pojawia się pogląd o nienaruszalności dóbr kultury innych narodów

JAKUB PRZYUSKI stworzył prawa

SZYMON STAROPOLSKI MONUMENTA SOUMATORUM kilka słów o nagrobkach i innych dobrach kościelnych

XVIII wiek- zainteresowanie historią i zabytkami receptą na wzmocnienie kondycji narodowej było kolekcjonowanie zabytków i dbałość o nie.

KRASICKI postępowe poglądy, przeciwstawiał się przeróbką i modernizacją daleko posuniętym

Odróżniał ocenę historyczną od estetycznej

Koniec XVIII wieku T. Czacki z polecenia królewskiego prowadzi inwentaryzacje Wawelu. Był za zachowaniem największej dozy ostrożności, minimalna ingerencja w obiekt.

1778 S. Sierakowski- fasada wawelskiej katedry, prowadzi remont zamku na Wawelu i przy kapicy Zygmuntowskiej

Ratusz w Poznaniu wg projektu Kamzecera przeprowadzono renowacje

Nurt sentymentalno- romantyczny XVIII/ XIX

PROSPEKTY VOGHA?? SZKICOWAŁ WAŻNE POZOSTAŁOŚCI KULTURY POLSKIEJ

St ??--> wydał książkę ze spisem zabytków w Polsce

Formy gotyku angielskiego przyjmowane były na terenie Polski

Sierakowscy i Krasicki w tekstach odczerniają sztukę gotycką

Teoretycy myśli konserwatorskiej

  1. Idźkowski stawia gotyk na równi z antykiem, lekceważył sztukę polską

  1. Radwański obrona obwarowań Krakowa, 1820 projekt kopca Kościuszki

Bracia Sierakowscy

Kraków:

Ważny był pierwiastek narodowy, kształtowanie się historyzmu narodowego.

Zamek na Wawelu 1830 miał zostać poddany restauracji

F. M. Lanci zaprojektował przebudowę

Gen Paszkowski, F Radwański dwaj konsultanci

Na zlecenie E. Raczyńskiego proj. Przebudowy zamku w Będzinie F Maria Lanci??

Kościół w Kurniku- F Maria Lanci??--> przekształcił znaczenie obiektu, fasadę zmienił całkowicie

Zamek w Kurniku proj Lanci

Ogłosił konkurs projekt Marconiego i Couraciego, projekt zamku ostatecznie do Schinkla

M. Cybulski- gotyk angielski

Projekt restauracji kościoła św Jana w Warszawie Idzkowski

1849 Idźkowski zaproponował przebudowę zamku królewskiego i placu królewskiego w Warszawie

Zamek w Malborku w XIX wieku był w opłakanym stanie,

1773 poddany przebudowie (koszary)

Lata 80te fabryka sukna

Pocz XIX wieku zamiana na spichlerz

Proj Rest Johan Konstenobl

POLSKA SZKOŁA KONSERWATORSKA 1840- 1870

Działalność w Krakowie Karola Kremera i Pawła Popiela

KAROL KREMER:

Studiował UJ, teologię

Był studentem Fridricha Gartnera w Monachium, nie uległ wpływom szkoły Schinkla

1841 został dyrektorem szkoły budownictwa

Widzi odrębność sztuki polskiej, która wykształciła się na pograniczu wschodu i zachodu

Dostrzega wartość w budownictwie ludowym

Wprowadza właściwą terminologię stylów na ziemiach Polskich i poprawnie odczytuje ich genealogię

1838-41 renowacja Barbakanu i bramy Floriańskiej starał się zachować jak najwięcej autentycznej tkanki, zmienił charakter głównej bramy dodał ??? nad nią

1839 Colegium Maius 3 etapy:

1. 1839-48 wsch skrzydło przebudowane (biblioteka)

2. 1853-58 pd skrzydło nowa fasada ogrodu, dziedziniec mocno obniżył dach, pokrył go blachą, zlikwidował rury spustowe, wprowadził żygacze, zlikwidował niepotrzebne, wtórne okna

Kremera 1864-1870 H. Bergrama projekt wykorzystany, F ??? skrzydło południowe wypruto całe wnętrza, zniszczono strop renesansowy

Kremer sięgnął do form rodzimych

Kościół Franciszkanów 1850 pożar strawił dużą część kośioła, Popiel prowadził inwentaryzację

Podejście Popiela do zabytków było bardzo nowatorskie

Renowacja ołtarza Wita Stwosza 1859 autentyzm dzieła nawet z ubytkami

Popiel był konserwatorem zabytków w Galicji (1856-73)

1859 konserwacja polichromii

1870-72 kapica Świętokrzyska do obrazów Izydora Jabłonowskiego

Kościół Dominikanów uległ spaleniu w 1850 roku

Początkowo Kremer chciał odbudować sklepienie

W 1855 roku zawala się ponownie sklepienie

Projekt przygotowuje Żebrowski, nieporadność warsztatowa, dąży do jak największej autentyczności obiektu

1873 przeorem zostaje Puwoni?? (z zamiłowania arch), kazał usunąc nagrobi z wnętrza ; neogotycka kruchta, przebudowa fasady na gotycką dwuwieżową

Restauracja sukiennic

Ok. 1850-60 Kramer stworzył projekt oczyszczenia bryły oraz scharmoznizowanie wnętrza na renesansowe

Łepkowski postulował za przebudową gotycką

Popiel renowacja obiektu, oczyszczenie z nawarstwień, ale powinien pozostać wielostyl, poparł go Żebrowski, mylnie datowali attyki

Łepkowski postulował w latach 60. gotycką odbudowę kościoła Mariackiego

Galicja konserwator od 1864 roku bytł Potecki

Zabór Pruski

Wielkopolska

Galicja, KRAKÓW

Kościół Dominikanów w Krakowie- Łepkowski brał udział

chciał zabezpieczyć płytę nagrobną Prospera Provany kamień pokryć pokostem

lata 70-te program przystosowania krypty na Wawelu dla zwiedzających skucie wtórnych warstw posadzki , odkrył zaby kolumn, ślady barwnych płytek, za jego namową sprowadzono płytki z Belgi,

krypta św. Leonarda-- ołtarz Viole le Duca

1861 rok planowana przebudowa sukiennic, regotycyzacja

Purysta stąd pełna regotycyzacja, likwidacja wszystkich późniejszych elementów

1876- mianowany konserwatorem miasta Krakowa i Galicji

SUKIENNICE LATA 60 XIX WIEKU

Koncepcja przebudowy

67 rok projekt na restauracje sukiennic- konkurs nie przynosi rezultatów

TADEUSZ PRYLIŃSKI - jego projekt wzbudza wiele kontrowersji

ŁUSZKIEWICZ ODRZUCA KONCEPCJĘ PRYLLIŃSKIEGO

Prezydent powołuje 2 komisje: techniczną i estetyczno-konserwatorską (Paweł Popiel, Jan Matejko, Łuszkiewicz)

1875-79 restauracja Sukiennic

Jan Matejko przygotował szkice kolumn, które miałyby zostać odtworzone

Same sukiennice można uznać za wypadkową poglądów szkoły konserwatorskiej:

ZAMEK WAWELSKI

1879 TEODOR ZIEMIĘCKI-„ZAMEK NA WAWELU I MUZEUM NARODOWE”- BROSZURA

Odzyskanie Wawelu, chciano aby tam powstało Muzeum Narodowe

odrestaurowanie zamku, pomysł na utworzenie tam rezydencji cesarskiej (cesarz Austro- Węgier)? 1880- sejm wspaniałomyślnie popiera

1880 zamek został dany Franciszkowi Józefowi jako rezydencja

PRYLIŃSKI TWORZY PLANY:

Zinwentaryzował cały budynek, przygotował plany, ok. 60 plansz, gigantyczne opracowanie, rysunki poszczególnych detali, zastosował najnowsze osiągnięcie jakim była fotografia

Obawiał się że mu się nie uda odtworzyć Wawelu szuka analogii Krasiczyń, Wenecja, Florencja

Prylisńki wydobywa fragmenty portali, okien przy burzeniu

Zamek staje się obiektem dyskusji, starcia różnych stanowisk konserwatorskich

1882- zjazd Krakowskich Techników--. Nacisk na kwestie konserwacji i ochrony zabytków

KONCEPCJA PRYLIŃSKIEGO KAŻDY POJEDYNCZY ELEMENT POWINIE ZOSTAĆ ODTWORZONY MOŻLIWIE WIERNIE, „TWORZENIE SPÓJNEJ CAŁOŚCI NIE JEST NAJWAŻNIEJSZE

STANISŁAW ODRZYWOLSKI chciał stworzenia jednorodności obiektu nawet za cenę oddalenia się od oryginału,

Plany restauracji Wawelu powinny być stworzone w ramach publicznego konkursu wotum nieufności w stosunku do Prylińskiego

1888 II ZJAZD TECHNIKÓW w Lwowie, kwestie inwentaryzacji zabytków, przygotowanie architektów i budowniczych do konserwacji—przygotowanie do szkolnictwa technicznego

Katedra w Przemyślu—konserwacja Prylińskiego

Dwustylowość konserwacji (tak jak kościół Franciszkanów Karola Kremera gotyckie prezbiterium, romańska nawa)

Nawa główna- w nowożytnej formie, barokowa, barok staje się równoprawnym stylem

Prezbiterium gotyckie

W formie zewnętrznej uszanował 2u stylowość obiektów

We wnętrzu już brak takiej konsekwencji

Barokowy ołtarz zastąpił neogotyckim, witraże Jana Matejki w ostrołukowych oknach

1901-02 stworzono polichromie, które były bardzo niskiej jakości

KRÓLESTWO POLSKIE- opóźnienie w stosunku do Galicji, większość prac prowadzona na małych obiektach

Katedra w Kielcach 1869-72

Franciszek Kowalski, dodał barokowe szczyty

Kolumna Zygmunta- Warszawa 1885-87 przebudowa

Prace konserwatorskie Cichocki i Gutowski/ Grotowski

Zastąpienie starych materiałów nowymi, marmur granitem, elementy odtworzone bardzo wiernie (gipsowe odlewy istniejących detali), nie odtworzono złoceń

ZABÓR ROSYJSKI—prace na prowincji

Katedra we Włocławku- KONSTANTY WOJCIECHOWSKI (1891-1901)

Tadeusz Stryjeński wcześniejszy projekt na zlecenie biskupa, ujednolicenie katedry stylowow- gotycyzacja- Stryjeński mimo pewnej gotycyzacji obiektu zachował elementy nowożytne (kaplica)

WOJCIECHOWSKI nie liczył się z nawarstwieniami historycznymi, nie specjalnie przejmował się detalami historycznymi

Katedra w Sandomierzu- Wojciechowski + Łuszczkiewicz

Wojciechowskiemu nie pozostawiono wolnej ręki, konsultacje z Łuszczkiewiczem

ZABÓR PRUSKI

W 1871 roku zlikwidowano księstwo Poznańskie, wcielono tereny do związku, ograniczenie śladowej niezależności, 77 umiera Fridrich von Kwast- zarządca

Zamek w Gołuchowie 1874-85

Prace na zlecenie Izabeli Czartoryskiej, chciała mieć rezydencję w stylu francuskim

ZYGMUNT GORGOLEWSKI- pol arch, sposób ukształtowania bryły zamku, MAURYCY ???? MURDAU// GADU- uczeń Le Duca, detale, elementy wykończeniowe, wnętrza

Zamek w Malborku 1872 86 82-96

Konrad Steinbrecht

XIX wiek do I WŚ

Zacofanie w stosunku do Europy Zach

Projekt Gołuchowa, II pol XIX -> romantyczna kreacja

Włocławek-> w stylu neogotyckim, arch i polichromie utrzymane w jednorodnym stylu, wyposażenie barokowe wymienione na pseudogotyckie

Katedra w Płocku-> Stefana Schillera, barokowe zwieńczenie wież, Schyller przekształcił fasadę budynku: rozebrał nowożytne wieże, odbudował w duchu neogotyckim, podwyższył kopulę, rozebrał klasyczny portyk, zniszczył formy Merliniego, projekt polichromii Mehoffera, odrzucił, opowiedział się za pseudorenesansowymi projektami

Wnętrze kościoła Mariackiego w Krakowie- Tadeusz Stryjeński 1889-91

Zdjęto późnobarokowe dekoracje, odtworzono gotycką artykulację ścian,

Zmiana układu sklepienia, redukcja zeber w sklepieniu, próba ujednolicenia wnętrza, polichromie Jana Matejki;

Barokowy łuk tęczowy zastąpiony prostą belką Matejki

Architektura budynku musi być jednolita, a samo wyposażenie wnętrz może pochodzić z różnych epok

1890-1900 koncepcja, iż dzieło sztuki jest żywym organizmem, pojawia się koncepcja zabytków przyrody, zabytki martwe- ruiny, powinny zostać jedynie zakonserwowane, zabezpieczone, zabytki użytkowe mogą podlegać modernizacji

Poprzez starzenie się uzasadniano wszelkie rozbiórki, arch jak zywy organizm

WYKLUCZALI MOŻLIWOŚĆ REKONSTRUKCJI, NIE MOŻNA REKONSTRUOWAĆ ZNISZCZONYCH BUDYNKÓW KAROL LANDZKOROŃSKI , LUDWIK PUSCHET (PUSZET)

TRZY GŁÓWNE KIERUNKI

  1. RESTAURACJA HISTORYCZNA

  2. STAN ISTNIEJĄCY

  3. UDZIAŁ SZTUKI NOWEJ W PROCESACH KONSERWACJI

Katedra na Wawelu:

1888 kongres konserwatorski, koncepcja Tadeusza Prylińskiego, kontr koncepcja Odrzywolskiego (ujednolicenia), opowiedziano się za Odrzywolskim

Unifikacja całości

1892 projekt restauracji katedry na Wawelu przygotował Odrzywolski, dodał zwieńczenia wież, sygnature, , częściowo zachował nowożytne nawarstwienia

Kierował się bardziej ku rekonstrukcji, nie ma romantycznych kreacji pod koniec XIX wieku, oparte na tym co było odkrywane podczas prac- oparcie na badaniach,

Postulaty: przywrócenie form gotyckich, przy zachowaniu najbardziej cennych nawarstwień historycznych

Rekonstrukcja gotyckiego obejścia prezbiterium:

  1. obóz Odrzywolskiego i Matejko- chcieli przywrócenia pierwotnego stanu

  2. obóz Puschet, Landzkoroński - chcieli zachować formę z przekształceniami i nawarstwieniami

1905-1907 projekt Zygmunta Hendla -jego projekt kieruje się w stronę rekonstrukcja stanu z początku XVIII wieku, sama koncepcja początkowo życzliwie przyjęta, ale kiedy projekt dostał się do komisji cesarskiej w Wawie to

Max Dworak- liczne zastrzeżenia, przez to komisja wydała zgodę na bardzo ograniczone prace, zgodzono się na oczyszczenie krużganków 1907-1909

W 1905 podpisano umowę oddania Zamku Polsce stąd pewne prace

Wpływ na samą teorię konserwacji zabytków:

Definicja restauracji historycznej z poszanowaniem historycznych nawarstwień, wystrzeżenie się od subiektywizmu i upiększania,

Wysyp różnych koncepcji…

1911- projekt pomnika Wacława Szymanowskiego pomnik pochodu na WAWEL wyburzono skrzydła, gdzie są kuchnie wawelskie na niej posagi, prowadzone przez fatum

Polskie Akropolis 1904-7 Władysław Ekielski, Wyspiański, wzgórze Akropolis: sejm, senat, Kuria Biskupia, Muzeum Narodowe, Amfiteatr, Stadion Narodowy, zamek Piasta, rezydencja prezydenta; nawiązania do czasów wczesnopiastowskich

Wyspiański wprowadza dużo nowoczesnych form, wyeksponowanie już nie istniejących kościołów, podkreślenie „starości” i patriotyczna wymowa, dobudowa dawnych kościołów

Kolejne prace na Wawelu- okres międzywojenny…

Kościół św. Krzyża- Stryjeński i Hendel 1890 ?6

Skucie tynków, odsłonięcie murów- kamień, usuniecie tynków we wnętrz i na zewnątrz, mylne wyobrażenie o gotyku, że niby surowa cegła, nowe tendencje estetyczne w końcu XIX wieku szczerość konstrukcji i prawa materiału, dość modernistyczna koncepcja, ale nie była to rekonstrukcja stanu pierwotnego, ani nie restauracja historyczna.

1895 krużganki Dominikańskie w Krakowie Zygmunt Hendel

Pozostawiono nawarstwienia różnych epok, jako dokument historyczny, odsłonięcie lica ściany

1895 Wyspiański polichromie i witraże dla kościoła Dominikanów w Krakowie, Tomkowicz nadzorował prace, dostosowanie polichromii do historycznej całości

Elewacja kościoła w Bieczu/ Wieczu Odrzywolski

Rekonstrukcja pierwotnych form szczytu kośioła, --odrzuca projekty Wyspiańskiego, on skarży się do Rydla

1905/06 Odrzywolski do wystroju w Wieczu poszukiwał nowych form, Włodzimierz Tetmajer polichromie w prezbiterium

Konkurs na polichromie kaplicy św Zofii na Wawelu (Tetmajer, Mehoffer)

Landzkoroński wytyczne dla konserwacji proste gabloty ekspozycyjne stal i szkło

Krytykowano Odrzywolskiego za zbyt dosłowne odtworzenie hełmu na Wawelu (bez własnej inwencji)

Kaminica Czynciela 1908 przy rynku krakowskim

Ludwik Wojtyczko, patronat nad konkursem, pojęcie zabytku rozszerzyło się na całe otoczenie

Adolf Szyszko- Bohusz

Konserwator powinien być przede wszytki artystą, jego konserwacje to jego inwencje na 1 miejscu

1916 kierownik prac na zamku Wawelskim

Tendencja analityczno- naukowa z emocjonalną (rotunda sw Adaukta)

ZABÓR ROSYJSKI

Synonim zacofania w pracach konserwatorskich, ta sytuacja zmienia się dopiero po 1900 roku)

W 1900 nasileni prac budowlanych

Warszawskie Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości—postulat kodyfikacji zasad zabytków, ustalenie skutecznych form ochrony zabytków, w Królestwie Pruskim ważna rola, bo nie istniały urzędy konserwatorskie

Oddzielenie artysty od konserwatora

Konserwacja- zabezpieczenie przed dalszym zniszczeniem

Restauracja- z zachowaniem nawarstwień

Po uprzedniej zgodzie organu konserwatorskiego

1909 konferencja konserwatorska w Wawie

Zwycięstwo konserwacji nad restauracją, punkty zbliżone do współczesnej myśli konserwatorskiej

KONSERWACJA- zbadać stan obecny, przyczynę zniszczeń, plany zachowania, kosztorys, ograniczyć się do konserwacji bez własnej inwencji

RESTAURACJA zachować wszelkie nawarstwienia historyczne, część restaurowana powinna się dostosować do tkanki zabytkowej, dopuszczono zmianę materiału, ale tylko jeśli jest to konieczne, nowe elementy nie w tym samym stylu

Adaptacja budynków przyklasztornych w Sulejowie- Czesław Przybylski (pod względem formalnym stylistyka współczesna)

Kościół św Anny w Wilnie 1902-1905 Dziekoński

Usunięte nieudolne restauracje, przelciowano elewację nową cegłą

1906 ukończono prace w klasztorze na Jasnej Górze

Odbudowa wieży Dziekoński z Szylerem

1900 pożar odbudowa całe wiezy, odtworzyli calość dość wiernie, lepszej jakości materiały, wykończenie

Projekt rozbudowy kaplicy na Jasnej Górze Szyler- planował wyburzyć wirydarz jako niezgodny z poglądami o ochronie zabytków

Kościół przyklasztorny w Czerwińsku

Skucia tynków, część pozostawiona w kamieniu, przybudówki nowożytne pozostawione w tynku

Rozbudowa kościoła w Żarnowie 1903-10

Jednolitość stylowa, stara się zachować spójność

Kościół Jakuba w Sandomierzu 1907-10 Sławomir Wojciechowski

Przywrócił układ średniowieczny sklepienia, skute tynki, prosty strop zamiast sklepienia// zniszczono średniowieczne polichromie / ściany surowa cegła

ZABÓR PRUSKI WIELKOPOLSKA

JULISZ KOTE zwraca uwagę na zabytki średniowieczne, idea jedności stylowej

Rotunda św. Prokopa w Strzelnie- rozbiórka wtórnych przybudówek, te co pełniły funkcję magazynów, wymiana dachów, odkryte zostają fundamenty dwóch apsyd, rekonstrukcja

Kościół NMP w Inowrocławiu- ruina 1900-1902

Knote dość wierny idei jedności stylowej, każe usunąć nawarstwienia nowożytne, jednolity styl romański

Ratusz w Poznaniu- 1902 rok Knote przeprowadza badania, inwentaryzacja dekoracji malarskich, zaczyna zaznaczać wytyczne w dokumentacji, duży wpływ względów ideowych, Poznań jest miejscem walki z Polskością- ideowy przekaz, są to tereny państwa Pruskiego

1910-1913 rozpoczęcie prac konserwatorskich, odrzucenie pierwotnego programu

Prace stworzył Friz Teurner, Walter Bathenstet

Podczas tych prac konserwatorskich wykazano się dużą skrópulatnością

SZTUKA WSPÓŁCZESNA W OBIEKTACH ZABYTKOWYCH/ SZTUKA NOWOCZESNA W ZABYTKACH POLSKICH

KONSERWACJA W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM 1918-1939

1918 SKOMPILOWANA SYTUACJA OCHRONY I KONSERWACJI ZABYTKÓW nikt nie przewidział zniszczeń I WŚ

Kontrowersyjne teorie Riegla i Dworzaka—nie zyskały dużej popularności

Lepiej radzą sobie praktycy- po wojnie

W państwie powstało 8 okręgów konserwatorskich

  1. warszawski (okolice i Łódź)

  2. miasto warszawa

  3. lubelski

  4. wileński

  5. poznański

  6. krakowski

  7. lwowski

  8. śląski

1918 DEKRET RADY zabytki ruchome i nieruchome są pod opieką państwa, bez względu na status posiadacza, powoływał konserwatorów- konserwatorzy okręgowi, orzekali o uznaniu dzieła za zabytek, nadzorowanie prac


Jerzy Remer (1888-1979) - historyk i krytyk sztuki, muzeolog, konserwator zabytków - był wieloletnim dyrektorem toruńskiego Muzeum Okręgowego, inicjatorem i współorganizatorem Studium Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. W okresie dwudziestu czterech lat (1947-71) zarządzania toruńskim muzeum stworzył instytucję ważną i znacząca, wyróżniającą się cennymi i różnorodnymi zbiorami; stworzył nowe jego oddziały: Dom Kopernika (1960), Zamek Krzyżacki (1966), Muzeum Sztuki Dalekiego Wschodu (1970).

Jerzy Remer urodził się 16 kwietnia 1888 roku w Zatorze (województwo małopolskie). Ukończył Gimnazjum Realne w Wadowicach. W latach 1907-14 studiował historię sztuki na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W trakcie studiów odbywał dłuższe podróże naukowe do Włoch, Niemiec i Francji. Pierwszą pracę podjął 1 kwietnia 1914 roku jako praktykant C.K. Krajowego Urzędu Konserwatorskiego w Krakowie. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę został Konserwatorem Zabytków Urzędu Częstochowskiego i kierownikiem Wojewódzkiego Oddziału Sztuki w Kielcach (1918-1922). W latach 1922-1928 był Konserwatorem Zabytków w Wileńskim Urzędzie Wojewódzkim oraz zastępcą profesora historii sztuki i konserwatorstwa na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. W latach 1928-30 był radcą ministerialnym, 1930-37 - Generalnym Konserwatorem Zabytków w Polsce, 1937-38 - Konserwatorem Zabytków i Kierownikiem Oddziału Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie, 1938-39 - Konserwatorem Zabytków w okręgu warszawskim i białostockim. Lata II wojny światowej spędził w Warszawie, pracował jako rzeczoznawca w prywatnym Antykwariacie Dzieł Sztuki Zofii Leśniewskiej przy ulicy Mazowieckiej 7. Po wojnie, w latach 1945-47 był Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków i Naczelnikiem Wydziału Kultury w Pomorskim Urzędzie Wojewódzkim w Bydgoszczy. Jednocześnie organizował Studium Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Był jego kierownikiem i wykładowcą od 9 października 1945 do 30 września 1962. W okresie od 1 grudnia 1947 do 31 marca 1971 był dyrektorem Muzeum Okręgowego w Toruniu. Opublikował wiele prac naukowych z zakresu historii sztuki, muzealnictwa, zabytkoznawstwa i konserwatorstwa zabytków, dziejów kultury miast, krytyki sztuki. Zmarł 16 lutego 1979 w Toruniu, pochowany został na toruńkim Cmentarzu św. Jerzego.

Spośród osiągnięć Jerzego Remera na szczególną uwagę zasługują: podjecie organizacji pierwszego systematycznego programu konserwatorskiego dla zabytków zniszczonych w czasie I wojny światowej pod hasłem "Naufragio Eripere", opracowanie pierwszej problemowej mapy zabytków architektury polskiej (1925), współautorstwo redakcji Ustawy o Ochronie nad Zabytkami (1928), utworzenie Centralnego Biura Inwentaryzacji Zabytków (obecne Biuro Inwentaryzacji Zabytków w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, czerwiec 1928), zainicjowanie pierwszego polskiego fachowego magazynu "OCHRONA ZABYTKÓW" (1930), powołanie do życia jesienią 1945 Studium Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, którego absolwenci tworzą "toruńską szkołę konserwatorstwa". Równolegle z pracą zawodową prowadził rozległą działalność popularyzatorską i społeczną w Polskim Towarzystwie Krajoznawczym, Polskim Towarzystwie Turystyczno-Krajoznawczym, Związku Literatów Polskich, Polskim Towarzystwie Opieki nad Zabytkami, Towarzystwie Przemysłu Ludowego, Stowarzyszeniu Historyków Sztuki, Towarzystwach Naukowych w Bydgoszczy i Toruniu. Powołana decyzją Ministra Kultury i Sztuki Fundacja Odnowy Zabytków Torunia otrzymała 22 lutego 1989 roku patronat Jerzego Remera.

1925 powstał organ KOMISJI MIESZANYCH- przedstawiciele służb konserwatorskich oraz duchowieństwo, komisje mieszane przy poszczególnych diecezjach

KONSERWATOR OKRĘGOWY

Opisywał program pracy

Ustalał który obiekt to zabytek

Nadzorował prace konserwatorskie

KALISZ podczas działań wojennych został bardzo zniszczony

95 % zabudowy starej części uległo zniszczeniu, ostrzał, zbombardowane w 1914,

Towarzystwo opieki nad Zabytkami przeszłości ogłosiło konkurs na obudowę Kalisza, równolegle drugi konkurs powołany przez władze Pruskie

Stworzenie spisu dóbr wszystkich zabytków, które zostały rozproszone

Tadeusz Szydłowski „Ruiny Polski”

Nie tylko Kalisz ale także peryferie kraju, walki polsko-niemieckie,

Polacy i Ukraincy- ucierpiała zabudowa miasteczek kresowych

To samo w trakcie wojny polsko- bolszewickiej

ZOBRAZOWANIE DWÓCH TENDENCJI W 20LECIU MIĘDZYWOJENNYM

Kościół w Sękowej- jako drewniany nie może stanowić trwałej ruiny

JAROSŁAW WOJCIECHOWSKI- chciał znaleźć złoty środek dla koncepcji restauracji a konserwacji

Obiekty zabytkowe stanowią dobro samo w sobie i powinny zostać odbudowane

„Odbudowa zabytków architektury”:

Odbudowane mogą być wszystkie zabytki nie będące ruiną przed wojną

Można odbudować historyczny obiekt, gdy ma to znaczenie dla narodu/ w stylach historycznych tylko w uzasadnionych przypadkach

Rezygnacja z odtwarzania detali wtórnych, bez wartości historycznych, był przeciwko odtwarzaniu malowideł, rzeźb- gdyż nie można wiernie odtworzyć dzieła, to imitacje nie odtwarzanie, więc należy tworzyć coś nowego

Ornamenty mogą zostać odtworzone

Na podstawie oryginalnych planów, zdjęć, rycin można odbudowywać obiekt, na podstawie dokumentacji, ewentualnie na podstawie fotografii, jeśli tego nie ma to należy stworzyć coś nowego utrzymanego w stylistyce krajowej

Bardzo estetycznie podchodził do budynku

JÓZEF PIOTROWSKI konserwatywny teorie Riegla, skrajny nieinterwencjonizm , konserwatysta (rozebrać kościół w Sękowej)

TADEUSZ SZYDŁOWKSI umiarkowany sceptycyzm (uzupełnić ubytki w kośiele w Sękowej wystarczy dokumentacji)

Kolegiata w Wiślicy- konserwacja nie odda ducha zabytku, szydłowski przeciwny odtwarzaniu historycznego sklepienia, Wojciechowski, Szyszko- Bohusz- żeby odtwarzać

EDGAR NORWELD??? NODWELD?? NORBERT

Naród Polski staną pod dylematem, burzyć czy konserwować, negacja przyjętych norm

ALFRED LAUTERBACH

Zasada konserwacji zabytków nie zawsze jest możliwa, zwraca uwagę na praktyczny aspekt, konserwacja jest możliwa gdy budynek jest dość dobrze zachowany

Stwierdził że jedynie słuszna jest zasada konserwacji, ale restaurację Wawelu popierał, status tego obiektu pozwalał na restaurację, klasa obiektu i ładunek emocjonalny warunkuje restaurację obiektu- jak u Wojciechowskiego

Przeciwny wyróżnianiu nowych elementów w bryle, kładł nacisk na estetyzm

Lauterbach uważał, ze dzieła arch, które były celem podkreślenia działań zaborców nie należy konserwować, tylko przywrócić stan pierwotny

Pałac Staszica- kościół Garnizonowy

1935 Jarosław WOJCIECHOWSKI

Jeśli zachowało się więcej niż 40% tkanki oryginalnej obiektu to można prowadzić prace restauratorskie, jeśli mniej to rozbiórka lub jako trwała ruina, restauracja jako metoda odpowiednia p ile są materiały dokumentacyjne

ADOLF SZYSZKO- BOHUSZ

Konserwator to artysta, typ „praktyk” liczy się estetyka

Prowadził parce konserwatorskie na Wawelu- nie obawiał się stosowania elementów sztuki współczesnej, nie obawiała się kreowania nowych form w oparciu o własne wyczucie artystyczne, nie ma ścisłych zasad, reguły trzeba dostosowywać do danego obiektu, konserwator powinien mieć wyczucie epoki

wg niego rekonstrukcja w Wiślicy konieczna

problemy urbanistyczne- głoszono postulaty o konieczności spójności otoczenia urbanistycznego, nawiązanie do historycznego kontekstu otoczenia

Okulnik wyznań religijnych o ochronie zabytków…

Ochrona starych miast, ochrona ulic i palców, wysokość zabudowy, elewacje spójność w otoczniu

Ochronie też miały podlegać obyczaje- dziedzictwo niematerialne, miały powstać plany działań- takie plany zagospodarowania przestrzennego

KWESTIA SZTUKI WSPÓŁCZESNJE W PRZESTRZENI/ RESTAURACJI ZABYTKÓW

Szyszko- Bohusz-> mogą wystąpić nowoczesne dodatki scharmoznizowane z całością obiektu

Restauracja zamku wawelskiego wpływała na opinię, ranga obiektu spowodowała, ze konserwacja poruszała się w rejonach związanych z emocjami

Dopuszczano wolność decyzji konserwatora

IDEOLOGIZOWANIE ZABYTKÓW lata 30 XX wieku przywracanie obiektom polskości

Pałac Staszica w warszawie

W latch 90tych przekształcono na cerkiew, bizantyjska stylizacja obca Polsce, rekonstrukcja zachowawcza, stan sprzed przebudowy,

Plany te posłużyły dopiero po II WOJNIE ŚWIATOWEJ bo Marian Lalewicz stwierdził ze materiały są niewystarczające

Przywrócił charakter obiektowi ale z własnym gustem

Widać jego Petersburską naukę

Kaplica w pałacu Łazienkowskim

Rosyjscy zaborcy zrobili sobie garderobę, LECH NIEMOJEWSKI przywraca obiektowi dawny charakter, problem z materiałem ikonograficznym, zachowały się plany i inwentarz kaplicy Niemojewski posłużył się modułem do odtworzenia kolumn i balustrad, wzorował się na wzornikach Vignoli bo tam było jego popiersie

Kościół Garnizonowy przy ul Długiej w Wawie

1834 zbór katedralny, w latach 20 przystąpiono do odtwarzanie pierwotnego stanu, Oskar Sosnowski, podyktowane przez inwencję arch i ograniczone środki finansowe

Plac Saki i cerkiew

Sobór Aleksandra newskiego 1894-1912

Ostatecznie rozbiórka

UWIKŁANIE ZABYTKÓW II RZECZPOSPOLITEJ W POLITYKĘ

1920 roku rada ministrów podjęła uchwałę- WAWEL, ZAMKE KRÓLEWSKI W WARSZWIE- są uznane za gmachy reprezentacyjne RP

KAZIMIERZ SKUREWICZ- podjęcie niezbędnych prac konserwatorskich, usunięcie naleciałości

Kierownictwo prac na Wawelu objął w 1916 Szyszko- Bohusz, nad sobą organ kontrolujący, dążył do osiągnięcia jak największej samodzielności

Zwracał uwagę na znaczenie zamku dla narodu, nie był teoretykiem

Nie chciał postępować zgodnie z ówczesną doktryną konserwatorską, nie chciał zachowywać wszystkich nawarstwień

I i II kondygnacja poświęcone przeszłości

Muzeum kultury Historii Polskiej

II piętro nowe siły artystyczne, przetransponowanie wzorów z przeszłości

Największym wyzwaniem był renowacja wnętrz

Nowa aranżacja, nowe możliwości, , brak sprecyzowanego planu

1920 kuchnie królewskie miał być mieszkaniem pary Prezydenckiej

I i II kondygnacja- miejsce do ekspozycji zabytków, aranżacja wnętrz oddająca klimat

3 metod postępowania Szyszko- Bohusza

1. konserwacja oryginalnych elementów

    1. Rekonstrukcja na podstawie materiałów istniejących

    2. nowe kreacje

Całość miała mieć malowniczy charakter, estetyczna, nawet za cenę niezgodności z oryginałem

Tomkowicz- część starsza renesansowa, średniowieczna powinna zostać w nieotynkowanej cegle- koncepcja z którą się niby zgadzał ale nie stosował się

Postawa jego jest krokiem wstecz w stosunku do ówczesnej konserwacji

Świadomy, ze prowadzi prace wbrew ustawą, ale koncepcja ideowa przeważała

Wnętrza nie unikał przekłamań i fałszerstw, stosował sklepienia zamiast drewnianych stropów delkowych, posadzka też jest efektem jego kreacji

Nie obawiał się stosowania nowych technologii konserwatorskich żelbetowe konstrukcje sufitów

Wzorował się na stropach w pałacu w Podhorcach

Nowoczesne formy brakujący głowy na suficie Xawery Dunikowski- pomysł niezrealizowany

Starano się pogodzić nowoczesne techniki z charakterem zamku

Kaloryfer- karty maskujące

Stolarka drzwiowa przywrócono ze znalezionego odrysu w archiwum

Równolegle Szyszko- Bohusz opracowywał koncepcję zagospodarowania Wzgórza Wawelskiego

1917- wzorowanie na pomyśle Wyspiańskiego i Ekielskiego na stworzenie Akropolis

Budynki projektowane przez Austryjaków miały być dostosowane do ówczesnej tkanki, ale w końcu rozebrano szpital

Ruiny Rotundy Feliksa i Adukta odnalezione i wyeksponowane

ZAMEK KRÓLEWSKI W WARSZAWIE

SKÓREWICZ

1918 całkiem dobry stan, bo gmach pełnił funkcje administracyjne

Lata 50te przekształcanie bryły zamku

Kaplica jako cerkiew, odsłonięcie tych nawarstwień nie było trudne dla konserwtorów

1920 Skórewicz kierownikiem robót

Przywrócono obiektowi charakter reprezentacyjny

Poszanowanie przeszłości nie tyczyło się tego co zrobili zaborcy

Rosjanie wzbogacili elewacjie- pozorne boniowanie, pilastry, na gzymsie wieńczącym attyka z balustradą, elementy usunięto zamek odzyskał soją postać

Zmieniono pokrycie dachu, przywrócono dachówkę

SKÓREWICZ MOCNE PODSTAWY NAUKOWE I BADAWCZE

Odkrył pod warstwą tynkową pierwszą fazę budowy rezydencji- chciano zachować tę warstwę, sprzeciwiał się temu Szyszko-Bohusz, według niego zostawienie takiego fragmentu psuje malowniczość

Inni twierdzili też, że przywrócenie warstwy gotyckiej, jest tak naprawdę pseudogotyckie;

Pozostawiono bez żadnych zmian bez regotycyzacji

Skórewicz planował rozbudowę zamku, dodatkowe skrzydło

1928 konflikt Skórewicza, odchodzi ze środowiska konserwatorskiego

Szyszko- Bohusz zajął się wyposażaniem wnętrz, działał ahistorycznie, przedmioty nie miały nic wspólnego z wnętrzem

Nowożytna kamieniarka, zmienił pokrycie dachu, znów na blachę

1937 konkurs na zagospodarowanie otoczenia, założenie parkowe, odtworzenie fosy

Przekształcenia za czasów zaborów i próby przywrócenia

Katedra Unicka w Chełmie

Władza carskie przekształciły na sobór, po wojnie chciano przywrócić pierwotną żywiołowa barokową formę (oni zrobili bardziej klasycystycznie)

1919- prace obiegały od płynnych barokowych form pierwotnych, mimo naukowych metod liczne zmiany, przekształcenia

Kościół w Radomie

Budynek zaprojektowany przez Tylmana z Gameren (Nazaret, więzienie, lata 30-te cerkiew)

Budynek popadł w ruinę, funkcja magazynu, lata 20te prace konserwatorskie, proste formy kościoła Tylmana zostały wzbogacone przez architekta, nadano bardziej barokowy charakter

Kościół w Rarecznicy

Elementami które zawsze jako pierwsze były przekształcane: wieże i szczyty Jarosław Wojciechowski zwraca na to uwagę, na odbudowę wież i przywracanie pierwotnego charakteru, dominanty wysokościowe kształtują obraz państwa

Z powodów finansowych skupiano uwagę na najbardziej widocznych elementach:

Zespoły zabudowy zabytkowej:

    1. KALISZ

    2. KAZIMIERZ DOLNY

KALISZ

Zbombardowany w 1914 roku przez wojska niemieckie

1915 powołano w Warszawie komitet odbudowy Kalisza nic praktycznego nie wyszło

Zakładano zachowanie historycznego założenia miasta, sugerowano zmniejszenie gęstości zabudow niektórych ulic

1919 oficjalna decyzja o odbudowie najważniejszych gmachów, rozbiór soboru

Ratusz przedmiotem konkursu, zrealizowano koncepcję Sylwestra Pajzderskiego

Starano się zachować średniowieczny charakter miasta; budynki o formach historycznych ale o uproszczonych formach

KAZIMIERZ DOLNY NAD WISŁĄ

Po 1918 plany odbudowy, Towarzystwo Opieki nad Zabytkami wystąpiły do władz, aby wstrzymano rozbiórki, postulowali tez aby nie odbudowywać gmachów poóki nie będą gotowe dokumenty

Skutkiem tych postulatów powstała masa budynków tymczasowych

Karol Sićiński-> architekt miasta, krytykował ten zakaz, uważał, ze Kazimierz zasługuje na konserwatorską budowę (Żydzi+ Słowianie dwukulturowość miejsca)

Kamienica Celejowska

Odrestaurowana w niewłaściwy sposób

Projekt remontu kamienicy pod św. Krzysztofem Siciński

1918 Dekret Rady Regencyjnej, mówi jak należy dbać o starówki/ o zabudowę staromiejską

Zachowanie historycznych widoków, koncentrowano się głównie na elewacjach, a nie na strukturze budynku

Wprowadzano odpowiednie zapisy w prawie lokalnym

Lokalni konserwatorzy narzekali, że stosuje się jeszcze metody jakie były za cara

Pierwsze plany regulacyjne:

Przed 1925 rok, dla Łowicza i dla Włocławka, dążenie do swoistej geometryzacji przestrzeni miejskiej, symetryczności, klasyczne podejście, ta geometryzacja w przypadku tych miejscowości nie była szkodliwa, układ urbanistyczny z klasycznym układem harmonizował

Warszawa

Plany restauracji dawnych murów obronnych

1919 pierwszy projekt, dofinansowanie przez ministerstwo, pozostał w wersji papierowej, przyczynek do zainteresowania

1935 uporządkowanie struktury, Stanisław Lorenz przewodniczącym

Jan Zachwatowicz praca naukowa, problemy finansowe, konieczność wykupu wielu kamienic przylegających do murów (wykupić i zburzyć)

1938—I wszy etap, odsłanianie partii Barbakanu, blanki, wyburzono wtórną zabudowę

Przy ul. Podwale pozostawiono kamienice, które były przy fortyfikacjach

Zachwatowicz—ostrożny w swych działaniach, starał się nie robić nic, co by nie miało historycznego potwierdzenia

1928 kamienice na Starym Mieście

Zofia Stryjeńska, ze S. Ostrowskim generalna koncepcja dekoracji malarskiej

Koncepcja dekoracji Zbigniewa Pronaszki i Felicjana Szczęsnego- Kowalskiego nie została przyjęta przez służby konserwatorskie, jako niezgodna z prawami konserwatorskimi

Kamienica Baryczków i książąt Mazowieckich

Miały być odnowione według praw konserwatorskich, bez ingerencji nowej sztuki

Lata 30-te Zachwatowicz, uporządkowanie, likwidacja bezwartościowych przybudówek, więcej zieleni

Pałac Brula????

W latach 20tych siedziba spraw zagranicznych

Bogdan Pniewski arch, projekt przebudowy i przywrócenia pierwotnego stanu pałacu 1932

Zmiany w aranżacji dziedzińca- chęć dodania monumentalizmu,

Zmiany głównie we wnętrzach, wnętrza kojarzyły się z imperialno- faszystuzującą polityką

KRAKÓW

Nowe formy zabudowy w otoczeniu historycznym

Budynek Wikarówki zburzony ze względu na zły stan techniczny, różne koncepcje jak zagospodarować plac

Franciszek Mączeński przygotował projekt zbliżony z pierwotnym budynkiem, jednak wprowadził arkady zmieniając charakter bryły

GMACH TOWARZYSTWA UBEZPIECZENIOWEGO FELIZ

Projekt Adolfa Szyszko- Bohusza, kontrowersje, dość śmiałe modernistyczne formy, dynamiczno- ekspresyjne zwieńczenie bryły (Niemcy zredukowali zwieńczenie)

BUDYNEK GMACHU PKO

Gabaryt budziły zastrzeżena

MURY OBRONNE KRAKOWA ADOLF SZYSZKO- BOHUSZ

I ETAP PRAC odtworzenie pół odcinka murów, odbudowa nie powodowałaby problemów komunikacyjnych, w pozostałych miejscach miały być odtworzone jedynie baszty, aby nie komplikować komunikacji

Podstawą był XIX wieczne plany, celem nie było dokumentalne odtworzenie, a jedynie oddanie charakteru budynku, siedziby cechów krakowskich by się tam mieściły; Treter okręgowy konserwator potępił takie podejście

Działanie renowacyjne budynków mieszkalnych—kamienice

Otoczenie ratusza Poznańskiego

Średnio uporządkowana zabudowa

1921 Rada Miejska—uchwała ograniczająca prace budowlane, postulowano oczyszczenie zabudowy

1934 stworzono szczegółowy program ujednolicenia witryn, szyldów reklamowych, poszerzenie chodników i oddzielenie ich barierkami od jezdni

TORUŃ

W połowie lat dwudziestych kupcy domagali się wpuszczenia tramwaju do starej części miasta, lepszy rozwój handlu

Konserwator nie zgodził się, bo wiązałoby się to z wyburzeniem trzech kamienic, jedna znajdowała się już w rejestrze zabytków; po wykonaniu obocznych trakcji poprowadzono linie tramwajowe??; prowadzono podcienia w celu poszerzenia ulicy- podcienia nietypowe dla Torunia

OKRĘGOWY KONSERWATOR POMORSKI JERZY HYCZEWSKI

Kamienica przy ul. Chełmińskiej 14

Budynek stał się neogotycki, zrzucono całą cegłę i wprowadzono modernizacje

Z lica kamienicy usunięto farbę, okazało się że elewacja od początku była ceglano-szara

Budynek przy rynku Nowomiejskim w Toruniu (wykonano odkrywki i pozostawiono je)

(LWÓW- elewacje kamienic z odkrywkami)

Zamek Krzyżacki w Toruniu

zostawić zamek w postaci ruiny, oczyszczenie terenu- zburzyli XIX wieczny szpital

ZAMOŚĆ

Zachwatowicz opracował plany, mające na celu zachowanie renesansowego kształtu murów 1936, zrealizowano jedynie 1 bastion,

Zachwatowicz podkreślał, aby w przypadku zabudowań staromiejskich tworzyć nowe centrum

1929/30 prace na rynku w Zamościu

Malowanie elewacji wg wytycznych konserwatorskich

Kolorystyka pierwotna najlepiej odkrywki

Zwrócenie uwagi na ukształtowanie placu, chciano zmienić nawierzchnie, wyłączyć plac z ruchu kołowego, likwidacja prowizorycznych budek handlowych i słupów

1937- 38 prace remontowe przy Zamojskim ratuszu

Przywrócono wydatną attykę, wyremontowano wieże, w miejscu metalowych balustrad wprowadzono murowane , odtwarzając wiernie historyczne

LUBLIN - kamienice

Likwidacja elementów wtórnych np. balkonów

Zdecydowano się na wprowadzenie nowoczesnych dekoracji elewacji

ŻELAZOWA WOLA

Fragment dawnej oficyny dworskiej przekształcono w Muzeum Chopina

ZAMEK W GRODZIE

Wielokrotnie przekształcany

Przywrócenie wyglądu manierytycznego z czasów Stefana Batorego,nie do czasów pierwotnych

Szkic Jarosława Wojciechowksiego

WIEŻA GADIMINA W WILNIE

Powrót do historycznego układu, oryginale formy okienne, zlikwidowano nadbudówkę, dodano konstrukcję żelbetową

KOŚCIÓŁ NMP W GRODNIE

Za rosyjskich zaborców cerkiew, powrót do formy średniowiecznej do czasów ks. Witolda, wysadzony w powietrze

KOŚCIÓŁ W INOWŁODZU

Na początku 1911 roku Józef Dziekoński opracował projekt odbudowy kościoła

1914 ostrzelano- ponownie ruina

Lata 30te kolejne restauracje- prezydent Mościcki patronat. Starano się odtworzyć formy średniowieczne, projekt, wizja Szyszko- Bohusza (wzorował się na kościele w Żarnowcu)

RUINY KOŚCIOŁA W BĘDZINACH

Malownicza odbudowa zamku

II WOJNA ŚWIATOWA

„ zabierzcie narodowi zabytki, a w ciągu jednego stulecia przestanie być narodem” Mein Kampf

NIEMIECKI PLAN WARSZAWY

Przekształcenie stolicy Polski w niewielkie miasto Garnizonowe, miał pozostać pałac w Łazienkach jako przykład włoskich wpływów

1944

Wawel przetrwał, jako siedziba Hansa Franka w niemal niezmienionej formie, dodano administracyjne skrzydło

Prace architektów w tych czasach to głównie projekty

ALFRED LAUTERBACH- rękopis, „zniszczenia i odbudowa Warszawy zabytkowje”

Derektywa Armii Czerwonej nakazywała burzenie historycznych centrów miast (Elbląg, Szczecin, stara część Gdańska) chciano pozbyć się elementów Germańskich

POLSKA LUDOWA

„Konserwacja i ideologia” P. Majewskiego

N podstawie manifestu PKWN powołali: RESORT KULTURY I SZTUKI (wszystko zależy od Moskwy)

Zadnie Stalina Bolesław Bierut wspomina, Warszawa powinna zostać jak najszybciej odbudowana, Bierut interesował się odbudową kraju

JAN ZACHWATOWICZ- pierwszy generalny konserwator

1945 rok Jan Zachwatowicz ogłosił wytyczne odbudowy Warszawy. Rekonstrukcja i odbudowa nie zgodna z normami konserwatorskimi, ale on tego świadom mimo wszystko podejmuje się odbudowy stolicy- zleceniodawcą naród, do stanu sprzed 1939 roku

Warszawa powinna być stolicą nowoczesnego państwa, należy ją odbudować modernistycznie- zdanie anonimowego inżyniera

KAZIMIERZY WYKA- on chciał zachować stare miasto jako trwałą ruinę, obok wybudować autostradę i dancingi, żeby ludzie wpłacali kase

Zachwatowicz nie zgadza się, jest za odbudową

ODBUDOWA WARSZAWY

1944- dział odbudowy, Józef Segali kierownikiem

Na początku 1945 roku- grupa, która rozpoczęła działania, lustracja zniszczeń

BIURO ODBUDOWY STOLICY

Roman Piotrowski kierowaniem, Segali zastępcą (Zachwatowicz, Pniewski)

  1. Próba inwentaryzacji zniszczeń

„Warszawa historyczna” 900 sztuk budynków historycznych

Marzec 1945 roku-> sporządzenie planu rozbudowy i odbudowy Warszawy, zabytkowego centrum

Dwa oddziały:

  1. Odział zajmujący się urbanistyką—przed wojną to była awangarda, nowa prostokątna siatka ulic, otworzyć miasto od strony Wisły, wyburzyć budynki nie przedstawiające większej wartości historycznej

  2. Odział zabytkowiczów

Konflikt urbanistów z zabytkowiczami

Zawężono teren odbudowy

Niezwykle pomocne były materiały Oskara Sosnowskiego, który wraz ze studentami, przygotowali projekty do odtworzenia stolicy

Zachwatowicz (Tajny odział architektury) przechowywał materiały

Zachowano obrys działek, pełną głębokość traktów, elewacje; problem z wykonawstwem

Prace opierały się na niewielkich, prywatnych firmach: odnaleziono wiele elementów oryginalnych, ale naczna ilość tych elementów uległa zniszczeniu podczas prac

Pierzeja Starego rynku: polichromie, konkurs na nie

Odtworzenie fortyfikacji/ murów miejskich Zachwatowicz był zdecydowanie za ich odbudową, stworzył koncepcje w duchu purystycznym---------- ponowny konflikt--------------------

Barbakan—możemy nie odbudowywać, widok na kościół Paulinów- więc trzeba odbudować Barbakan

Nastąpiła częściowa odbudowa obwarowań miejskich

Nowe miasto

Brak dokumentacji, nikt nie przygotował inwentaryzacji , silne propozycji, żeby odbudować nowocześnie, powstała „wariacja na temat”

Zamek królewski (restauracja Skurewicza, Szyszko- Bohusza)

1939 roku Niemcy rozpoczęli ogołacanie zamku z cennych rzeczy

1947- Brama Grodzka, pierwsze prace budowlane przy zamku, na zlecenie Zachwatowicza—impuls dla władz, który przyspieszył proces decyzyjny

Sygalin pokazał Bierutowi materiały o odbudowie zamku

1948-49 wstępny projekt, przywrócenie zamku ze stanu przed 1939

Bierut chciał zwiększyć objętość zamku

Konkurs na odbudowę zamku np. szkic Bogdana Pniewskiego

(rodzaj cokołu podwyższającego zamek, nowa kondygnacja, bryła zamku miała dominować, górowanie nad obiektami sakralnymi)

Urbaniści chcieli nie odbudowywać zamku, chcieli stworzyć „okno na Wisłę”, ale wtedy górowałby kościół, a na to władze nie mogły się zgodzić

BOGDAN PNIEWSKI- rewelacyjnie odnalazł się w nowej rzeczywistości, chciał dodać narożne, barokowe wieże do zamku

Drugi projekt JANA BOGUSAŁWSKIEGO- otrzymał 2ugą nagrodę (1 nie było, bo trzeba by go realizować); konsekwentnie nawiązał do historii zamku, na podstawie tego projektu stworzono projekt odbudowy; odtworzono bryłę z czasów Wazowskich

Komisja- kierownikiem Zachwatowicz

1961 biuro rozwiązano

1963 uporządkowanie terenu, z samego zamku ceglane mury

Władysław Gomułka przeciwnik odbudowy

OBYWATELKSI KOMITET ODBUDOWY ZAMKU

1971 ekipa Gierka podjęła decyzję o odbudowie zamku

Bogusławski kierownik, Zachwatowicz sprawował pieczę nad całością

1974 zamontowano hełmy na wieżach

1978 prace ukończone teoretycznie (we wnętrzach trwały jeszcze długo prace)

1984 udostępniony

PRZESUNIĘCIE KOLUMNY ZYGMUNTA

TRASA W-Z 1947-1949

Sama trasa ściśle związana z zabytkową tkanką, 1939 rok z polecenia Starzyńskiego. 1946 rok pierwsza koncepcja przebiegu trasy, naruszenie elementów zabytkowych na starówce

Zachwatowicz z Sygallim

RUINY PAŁACU RADZIWIŁÓW, Zachwatowicz chciał aby trasa lekko skręcał i omijała, Signalli chciał aby przesunąć ruiny

TUNEL POD PAŁACEM ZAMKOWYM

  1. Metoda odkrywkowa, gigantyczny wykop

  2. metoda głębinowa, bez naruszania warstw wierzchnich, wydrążanie

Wykonano wielki wykop, bo znacznie tańszy i szybszy

Kamienice zostały zburzone, odbudowano je na pokrywie tunelu

Została naruszona statyka fundamentów kościoła św. Anny

Z pałacu pod Blachą odpadła większość tynków

Poszerzenie dalszej części ulic

1962 rozbudowa kościoła NMP na Lesznie translokacja kościoła, odbudowany w 1wszej połowie lat 50tych, przesunięto kościół do tyłu

Dom Desydentów przesunięty

1970 Pałac Lubomirskich, TRANSLOKACJA O OKOŁO 80 0 na szynach po łuku

Katedra św. Jana- Idźkowski

Zniszczony, Zachwatowicz odbudowa, pierwsze szkice zakładały przywrócenie formy gotyckiej, potem chciał odtworzyć Idzkowskiego, ostatecznie odtworzenie bryły w stylu gotyku mazowieckiego; problem ze zwieńczeniem fasady- kreacja gotycyzująca Zachwatowicza

Zamek Ujazdowski

1953 teatr Wojska Polskiego konkurs/ podana lokalizacja zamku Ujzadowskiego/ władze uważały, że tam powinien stanąć nowy budynek, rozbiórka pozostałości, 1954 rok Piotr Biegański podał się do dymisji

w latach 70-tych plany odbudowy zamku wg Biegańskiego

SZKICE AWANGARDOWE

Pałac Kultury (zdekomponował on trwale układ urbanistyczny Warszawy) widoczny znak Władzy Ludowej

Plac Defilat przed budynkiem bardzo ważny, zmniejszał znaczenie placu Saskiego

MDM Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa

KRAKÓW

Szkic Adolfa Szyszko- Bohusza wzgórza Wawelskiego

Minimalna ilość zniszczeń więc małe dofinansowania, musieli zawyżać straty

Po 1945 Szyszko- Bohusz jest nadal opiekunem wzgórza Wawelskiego

Miał koncepcje żeby stworzyć tam rezydencję głowy państwa, opowiedziano się za kontrkoncepcją- za MUZEUM

Wtedy architekt powrócił do pomysłu Akropolis, zaprojektował nowe skrzydło, amfiteatr

Zrealizowano” rozebrano budynki po koszarach austryjackich, tylko to się udało

TORUŃ

Trzymano się tradycyjnych zasad konserwatorskich, przywiązani do doktryny przedwojennej

COLEGIUM MAIUS 1949 plany adaptacji budynku na cele muzealne, pod kierunkiem Karola Eistreichera, usunięcie efektów pracy Karola Kremera z XIX wieku, nastąpił powrót do rodzimego gotyku

Sukiennice postulowano powrót do pierwotnych funkcji, chciano usunąć to co zrobił Pryliński

LUBLIN

Nie był specjalnie zniszczony, przed wojną stan zabudowy był fatalny

Główną zmiana to likwidacja getta Żydowskiego 1939-44

1954 przywrócenie walorów dzielnicy miasta, nowe elewacje, dodanie bezstylowych detali, stworzenie nowego wizerunku miasta (żydowska dzielnica, między zamkiem, a starym miastem—plac zebrań Ludowych, zamek poddany pracą konserwatorskim, delikatna półkolista pierzeja

I wsza STOLICA POLSKI LUDOWEJ

CENTRUM GDAŃSKA (po wojnie)

23


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
J. Sławiński Odbiór i odbiorca w procesie historycznoliterackim, Teoria Literatury, TEORIA LITERATUR
153 USTAWA rozdz 1 4, 7, 9, 11, 13 o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami {D
Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami
D20031568Lj o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami1
historia i teoria kultury wykaz zagadnie˝ egzaminacyjnych
144 USTAWA o ochronie zabytkow Nieznany
125 o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami
TJX - najdroższe włamanie w historii, Studia, Ochrona własności intelektualnej
12 13 AiU pytania egzaminacyjne historia i teoria architekturyid 13704
A. Okopień Sławińska rola konwencji w procesie historycznoliterackim, teoria literatury
Pytania egzaminacyjne na Tajchmana, Teoria Konserwacji Zabytków Architektury
Prace Naukowe AJD Filologia polska Historia i teoria literatury t XII
07 Ustawa o ochronie zabytków Dz U 2003 nr162poz1568tj
Ustawa o ochronie zabytków, Gospodarka przestrzenna, Ustawy o planowaniu
03 162 1568 O OCHRONIE ZABYTKÓW I OPIECE NAD ZABYTKAMI
J. Sławiński Synchronia i diachronia w procesie historycznoliterackim, Teoria Literatury, TEORIA LIT

więcej podobnych podstron