ROŚLINY-autotrofy, dostarczają pokarmu zwierzętom, produkują materię organiczną w procesie fotosyntezy, którą żywią się konsumenci I rz, i II rzędu; produkcja roślinna jest jedną z największych dziedzin Pow. Polski- 31269 tys. Ha 1 ha= 10 000 m2 1 km2 = 100 ha w Polsce są 54 gatunki uprawne, w tym kukurydza genetycznie modyfikowana mniej niż 10 ha- 80% gosp. 10-50 ha- 20% gospodarstw, więcej niż 50 ha- 1,1% . Ważne aby struktura agrarna była jednolita, bo wtedy surowiec jest jednolity 2005r. tys. sztuk bydło 5483 trzoda 18122 owce 316 konie 312 Uprawa roślin zależy od długości okresów wegetacji SIEDLISKO- warunki, w których uprawiamy rośliny, siedlisko roślin uprawnych- w sensie rolniczym rozumie się przez to zespół naturalnych i sztucznych czynników zewnętrznych, które występują w danym obszarze, wpływają na rośliny bezpośrednio i pośrednio, występuje tu chartka. Zbiorowisko roślin i swoiste warunki glebowe. Typy siedlisk lądowych: -grądowe: najżyźniejsze gleby, tu lasy liściaste -lągowe: w obniżeniach terenu, wilgotne, gleby mady, tu olchy -borowe: lasy sosnowe, suche gleby piaskowe, słabe gleby -bagienne pokryte torfem EKOSYSTEM- jednostka ekologiczna, która obejmuje wszystkie organizmy na danym obszarze(biocenozę) i współdziała ze środowiskiem fizycznym(biotopem) w ten sposób, że przepływ energii prowadzi do powstania określonej struktury troficznej zróżnicowania biotycznego oraz do krążenia materii(wymiana pierwiastków) PRODUCENCI- rośliny zielone Konsumenci Irz- roślinożerne; konsum IIrz- roślinożerni i drapieżne Reducenci= destruenci- rozkładają resztki AGROEKOSYSTEM- różni się od ekosystemu naturalnego tym, że jest duża ingerencja człowieka: *uprawa roli *nawożenie *ochrona roślin *wprowadzamy rośliny *melioracja i agromelioracja szlachetne(zmienione) lub rośliny mieszane, czyli zmieniamy skład flory Rolnictwo- pierwsze ślady między Eufratem, a Tygrysem Innowacje: -istotne zmniejszenie l. uprawnych gatunków roślin(przy znaczącym wzroście ich produkcji) czyli ograniczenie bioróżnorodności biocenoz -wzrost produktywności osiągnięto kosztem ujemnych skutków w środowisku rolnictwo po wylesieniu gleb erozja gleb, a by zapobiegać 6m sztalera (rośliny pośrednie między lasem, a sztajera uprawnymi) Rodzaje produkcji roślinnej: -polowa produkcja na gruntach ornych -p. na użytkach zielonych (łąki i pastwiska) - produkcja ogrodnicza (warzywa, sady, krzewy jagód, rośliny ozdobne, lecznicze) -p. roślin wodnych (w naturalnych i sztucznych zbiornikach wodnych: Japonia) -p. leśna (użytki leśne, na słabych glebach) Rośliny uprawy polowej= ros. rolnicze-mają nazwy zwyczajowe w danym kraju i nazwy łacińskie i są uprawne w warunkach polowych Systematyka: Typ- r. nasienne spermatophyta Podtyp- r.okrytonasienne Angiospermae Klasa- dwuliścienne dicotelodones Klasa- jednoliścienne monocotelodones Wśród roślin uprawnych ilościowi dominują jednoroczne ( 1 raz wydają nasiona, owoce), mniej jest dwuletnich (rozetka zimuje, pędy kwiatostanowe, 2 lata wegetacji, ale 1 raz wytwarza nasiona), a najmniej jest bylin (wieloletnich) najczęściej rozmnaża się przez korzenie i łodygi (cz. wegetatywne), wiele razy kwitnie Grupy użytkowe roślin: Zboża- rodzina traw oprócz gryki i szkarłatu, jednoliścienne, pszenica, żyto ozime i jare, jęczmień, pszenżyto, owies, kukurydza, gryka, proso, szkarłat Okopowe- korzeniowe burak past., marchew past, rzepa ścierniskowa bulwiaste |
Strączkowe- pełnowartościwe Pastewne motylkowe koniczyna, lucerna groch, fasola, łubin, soja, współżyją z bakteriami brodawkowymi Pastewne niemotylkowe lucerna mieszańcowa i chmielowa, koniczyny biała i czerwona, różowa, perska-dużo azotu gromadzą, co użyźnia glebę Przemysłowe- oleiste, włókniste Specjalne Energetyczne Produktem końcowym w produkcji roślinnej są określone organy roślinne w wyniku ich wzrostu i rozwoju tzn. owoce, nasiona, masę zieloną WZROST- powiększenie masy organizmu rośliny mierzone w jednostkach wagowych, objętościowych, linearnych ROZWÓJ- Fazy rozwojowe roślin wg skali BBCH: 0- kiełkowanie, wzrost łodygi, rozwój pąków liściowych 1- rozwój liści 2-krzewienie tworzenie pędów bocznych 3-rozwój części wegetatywnych, tez organów rozmnażania, pąkowanie 4- rozwój kwiatostanu, kłoszenie5- kwitnienie (pęd główny) 6-rozwój owoców i nasiona 7- dojrzewanie owoców i nasion 8-zamieranie Czynniki siedliska Klimatyczne- światło, temperatura, opady, osady, powietrze, wiatr Glebowe- właściwości fizyczne, chem i biologiczne Topograficzne- wysokość n.p.m., rzeźba terenu, skłon, wystawa Biotyczne- obecność i wpływ roślin i zwierząt Antropogeniczne- wszelka działalność człowieka ŚWIATŁO dla nas ważne jest światło widzialne 380-770 nm 1warunki światła w siedlisku i skład spektroskopowy światła 2znaczenie światła dla roślin 3zachowania roślin względem światła, reakcja roślin na poziom natężenia światła- świetlny punkt wysycenia i świetlny punkt kompensacyjny, na długość naświetlenia RDD i RDK, ruchy roślin, fotonastie= ruchy szparkowe, transpiracja aparatów szparkowych- wyparowywanie wody; fototropizm- ruchy roślin w kierunku swiatła Heliofity-światłolubne, roś uprawne Skiofity- cieniolubne, rośliny cienioznośne to niektóre rośliny uprawne ilość promieniowania jest zmienna, zmiany są rytmiczne warunki świetlne: modyfikowane są lejcem geograficznym życia rośliny, czasem życia rośliny, zależą od zagęszczenia łanu, od terminu wschodu roślin, od wrażliwości fotoperiodycznej roślin znaczenie światła dla roślin: 1) źródło energii w procesie fotosyntezy- glukoza, 02 2) synteza chlorofilu- aparat fotosyntetyczny, ziemniak w cieple wytwarza pędy białe, ale na słońcu one się zielenią 3) reguluje proces transpiracji- otwieranie szpary parowanie wody, roślina ma siłę ssącą korzeni 4) czynnik morfogenetyczny- pokrój roślinny, mało światła- wybujała 5) bodziec rozwoju- indukcja fotoperiodyczna: rośliny dnia długiego- strefa klimatu umiarkowanego, najdłuższy dzień 17 h 45min, żyto, pszenica, mak, groch rośliny dnia krótkiego od równika do 32o równoleżnika, dzień krótki 12 h, soja, kukurydza, konopie, słonecznik, tytoń roś. obojętne- nie wykazują reakcji na dl dnia, gryka procesy fizjologiczne decydujące o kwitnieniu, wydawaniu owoców FOTOPERIODYZM- podział roślin w wyniku ich reakcji na długość naświetlenia (RDK, RDD) wykorzystanie światła: nie jest duża w naszych warunkach klimatycznych, większość gat. Kończy wegetacje w pełni sezonu o długim i intensywnym oświetleniu wykorzystanie światła rośliny skrobiowe: ziemniak 2,38%, burak cukrowy 1,91 %,owies 2,47%, roś. Białkowe: koniczyna 3,61%, łubin 4,79% zużycie energii padającej na liść: asymilacja CO2 1,6%, oddychanie 0,4%, transpiracja 44%, odbita energia 54% Regulowanie warunków świetlnych: -dobór gatunków wykorzystujących max światła naturalnego |
-odp zagęszczenie roślin w łanie -południkowy kierunek siewu (N-S) -dostosowana jak najlepiej pora siewu -usuwanie chwastów (zacieniają) wczesne przerzedzenie roślin wymagających tego zabiegu np. burak cukrowy Znaczenie temp dla roślin Warunkuje życie roślin tj. przebieg i intensywność procesów metabolicznych decyduje o rodzaju roślinności na danym obszarze. Zawdzięcza się energii światlenj, która dpoływa ze słońca- procesy mikrobiologiczne w glebie, woda jest 4krotnie bardziej chłonna, niż piasek i kamienie Źródła ciepła w siedlisku: promieniowanie słoneczne, deszcze, wody gruntowe i zalewowe wiosną, procesy mikrobiologiczne i fiz-chem Temp jako czynnik siedliska, warunki termiczne siedliska to wypadkowa: wysokości n.p.m. 180m- 1oC mniej, położenia geogr., rzeźby terenu, przebiegu pogody, zależą też w pewnym sensie od szaty roślinnej Energia słoneczna ogrzewa najpierw glebę, potem powietrze Tereny z roślinnością łagodzą warunki termiczne SEZON WEGETATYWNY- śr dobowa temp powyżej 5C, oznacza rozpoczęcie sezonu Przedziały temperatury -minimum termiczne to temp, poniżej której roślinność przerywa swoje funkcje życiowe, ale jeszcze nie ginie lecz przechodzi w stan anabiozy 0-5C pszenica ozima, 8-10o kukurydza -optimum termiczne do 30C -max termiczne powyżej tej temp dochodzi do zwiędnięcia, denaturacja białek do 37C 10C dla jęczmienia ozimego, 35 dla żyta ozimego, 25 dla pszenicy ozimej, kukurydza i soja i prsos to rośliny ciepłolubne temp. Optymalna to 32-35, max 40-45 TERMOINDUKCJA=jarowizacja= wernalizacja to działanie określonej temp., decydującej o rozwoju rośliny, sprzyja wejściu rośliny w stadium generatywne, zwiększa objętość kwitnienia i owocowania. Rośliny ozime jarowizują się w fazie siewek w temp 1,4C w ciągu 40-60 dni (późna jesień, zima), a jare w temp. 3-12C w okresie ok. 3 tygodni (bardzo wczesna i późna wiosna) STRATYFIKACJA-spoczynek naturalny., wtórny, polega na tym, że nasiona przechowywane są w pomieszczeniu o wilgotności pow. 100% w temp. 6C przez 2 tyg. Gradient cieplny w siedlisku- różnica tem między powietrzem, a glebą Mezolity lubią wilgoć, potrafia przetrwać suszę; kserofity lubią suszę, liście zredukowane do kolców, pokryte kutikulą Uszkodzenie roślin związane z temperaturą: -Wymarzanie- zamarzanie wody w ziarnie -Wyprzenie- na niezamarzniętą glebę spada śnieg i leży przez dłuższy czas -uszkodzenie przez skorupę lodową -wysmalanie ozimin- wczesną wiosną gleba zamarznięta, słońce i wiatr, rośliny wyparowują wodę, a nie mogą pobrać wody z gleby, bo jest zamarznięta -rozszczepianie korzeni i wysadzanie roślin na glebach torfowych, bo one w cieple rozkurczają się i wysadzają korzenie na zewnatrz śr. Dobowa temp +5oC od 180- 220 dni (obszar półn-wsch i pld-zach) Typ produkcji roślinnej i organizacja gospodarstw rolniczych zależy od warunków przyrodniczych przyrodniczych i ekonomicznych -sumaryczna ilość ciepła i opadów, rozkład tych czynników w okresie wegetacyjnym, grubość i czas zalegania pokrywy śnieżnej, wilgotność gleby, długość okresu wegetacyjnego, wartość użytkowo- rolnicza gleby, ulokowanie gospodarstwa (odległość od dróg) FENOLOGIA- nauka zajmująca się badaniem zjawisk przyrodniczych okresowo występujących w przyrodzie w zależności od przebiegu czynników klimatycznych: -fitofenologia periodyczność periodyczność roślin -zoofenologia periodyczność periodyczność zwierząt |
FENOLOGIA- nauka zajmująca się badaniem zjawisk przyrodniczych okresowo występujących w przyrodzie w zależności od przebiegu czynników klimatycznych. Pozwala ona poznać wartość produkcyjną siedliska, wyznaczyć granice rejonów klimat i na tej podstawie oprzeć planowanie produkcji roślinnej, jest podstawą rejonizacji gatunków i odmian roślin uprawnych. Astronomiczne pory roku nie idą w parze z tym, co dzieje się w produkcji roślinnej i zwierzęcej. Lepiej odzwierciedlają to SEZONY FENOLOGICZNE (8) Gleba i jej właściwości kształtują warunki życia roślin orz w zasadniczy sposób wpływają na całokształt agrotechniki rośl. Uprawnych 1. fizyczne: skład granulometryczny, tekstura i struktura decydują o oporach, jakie stawia gleba rosnącym korzeniom i narzędziom uprawnym, o stosunkach wodno- powietrznym i termicznym, czyli o klimacie gleby. Mówią o stopniu trudności uprawy jej narzędziami 2. chem: zasobność zasobność przyswajane makro i mikroelementy, odczyn, zawartość związków próchniczych, zawartość jonów żelaza i glinu i innych subst. Szkodliwych dla roślin 3. biotyczne czyli skład gatunkowy i liczbę zamieszkujących glebę organizmów- geobiontów: bakterie, grzyby, promieniowce i inne. Reducenci rozkładając sub. org. Decydują o procesach biochemicznych, umożliwiają obieg pierwiastków. Inne geobionty syntetyzują nowe związki, czasowo niedostępne dla roślin. W glebie mogą też wystepować mikroorganizmy patogeniczne, szkodniki żerujące bezpośrednio na roślinach uprawnych lub pośrednio- bakteriofagi ( wirusy, bakterie niszczące, pożyteczne bakteriebrodawkowe) np. kukurydza- mocznica prosowianka, stonka kukurydziana w glebie wyżerają korzenie Ocena produkcyjnych wartości gleb= bonitacja wg Kompleksów Rolniczej Przydatności, a ekonomicznego punktu widzenia ze względu na klasę gatunków ornych ( I, II, IIIa, IIIb, IVa, IVb). |