GIEŁDA,
forma zorganizowanego rynku, na którym są dokonywane transakcje kupna-sprzedaży; miejsce, w którym spotykają się regularnie kupujący i sprzedający w celu zawierania transakcji, gł. papierami wartościowymi i towarami masowymi. Ze względu na zakres działania wyróżnia się g. międzynar., regionalne i krajowe, a biorąc pod uwagę spełniane przez nie funkcje, dzieli się je na uniwersalne i specjalistyczne; z punktu widzenia przedmiotu obrotów można wyróżnić g. papierów wartościowych, g. towarowe i g. usług. Podstawową funkcją g. jest ustalanie cen towarów i wartości dopuszczonych do obrotu na g., na podstawie ich podaży i popytu na nie. Władze g. mają obowiązek podawania do ogólnej wiadomości cen (kursów giełdowych), wg których zawierano na g. umowy kupna-sprzedaży; kursy te są publikowane w formie ceduł giełdowych, zwykle oddzielnie dla walorów o stałym oprocentowaniu i dla walorów o dochodach zmiennych. Przedmiotem obrotu na g. papierów wartościowych (zw. także g. pieniężną lub kapitałową) są papiery wartościowe, środki płatnicze oraz kruszce. G. ta umożliwia mobilizację oszczędności, uczestniczy więc w finansowaniu gospodarki, pozwalając każdemu oszczędzającemu i inwestorowi na korzystanie z pewnego poziomu wymiany i upłynniania jego kapitałów. Ponadto umożliwia założycielom i właścicielom przedsiębiorstw tym łatwiejsze rozprowadzenie kapitału tworzonych przez nich spółek, im szybciej pierwsi kupcy ich papierów wartościowych znajdą innych, którzy ich zastąpią — g. więc ułatwia przekazywanie i zakup przedsiębiorstw. G. papierów wartościowych składa się z trzech sektorów: rynku pieniężnego, rynku kredytów i rynku finansowego. Na pierwszym wymieniany jest pieniądz i kredyt na potrzeby państwa i instytucji finans., które operują bieżącymi środkami pieniężnymi poprzez udzielanie i zaciąganie pożyczek krótkoterminowych. Na rynku kredytów obraca się zapotrzebowaniem na kapitały krótko- i średnioterminowe, w większości zaspokajane przez kredyty bankowe. Na rynku finansowym występują oferty i zapotrzebowania na fundusze długoterminowe. Na g. papierów wartościowych są zawierane transakcje natychmiastowe, transakcje terminowe oraz transakcje arbitrażowe. Najważniejsze g. papierów wartościowych znajdują się w Londynie, Nowym Jorku, Tokio, Hongkongu, Paryżu, Amsterdamie i Frankfurcie n. Menem. Przedmiotem obrotu na g. towarowej są surowce przem. i spożywcze; g. te mają statutowo określone prawa i obowiązki uczestników, zasady organizacyjne, sposób powoływania i kompetencje władz; na sesjach najważniejszą rolę odgrywają maklerzy giełdowi (brokerzy), którzy są pośrednikami w zawieraniu transakcji. Na g. towarowych, podobnie jak na g. papierów wartościowych, są zawierane transakcje natychmiastowe i terminowe; przy zawarciu transakcji natychmiastowej towar znajdujący się w składach jest niezwłocznie po zawarciu umowy wydawany kupującemu w formie wręczenia lub przekazania dowodu składowego; w transakcjach terminowych odbiór towaru następuje później, na warunkach ustalonych w umowie. Występują też transakcje spekulacyjne i zabezpieczające (hedging), które pozwalają uniknąć strat wynikających ze zmiany notowań. Przedmiotem obrotu na g. usług są usługi frachtowe i ubezpieczeniowe; tam dokonuje się porównań wielkości popytu na usługi transportowe z wielkością tych usług, w wyniku czego są ustalane stawki frachtowe i zawierane kontrakty przewozowe. Początków g. można doszukiwać się jeszcze w starożytnym Rzymie, gdzie istniała specjalna grupa osób zw. publikanami, którzy otrzymali od państwa wyłączność na licytowanie poboru podatków, budowę świątyń i dróg, zaopatrywanie armii i organizowanie przedsiębiorstw transportowych. Tworzyli oni wielkie spółki komandytowe, których udziałami handlowano w specjalnie do tego celu zbudowanych bazylikach. Zaczątki nowoczesnej g. pojawiły się w XII-wiecznym Paryżu, kiedy to na mocy przywileju Ludwika VII z 1141 zlokalizowano transakcje wymiany na Grand Pont, zw. dziś Pont-au-Change (`Most Wymiany'); za pierwszą zaś regulację rynku giełdowego można uznać przywilej z 1303 namiestnika Paryża wyłączności na wymianę pieniędzy. Jednakże prawdziwa g. to rynki średniow., gdzie zawierano transakcje na podstawie próbek towarów. Pierwsza g. świat. została otwarta 1531 w Antwerpii, następne powstawały w stolicach większych państw: 1566-70 w Londynie, 1724 w Paryżu, 1760 w Berlinie, 1771 w Wiedniu, 1792 w Nowym Jorku, 1817 w Warszawie.
GIEŁDA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH w Warszawie,
oficjalnie otwarta 1991 (faktycznie działa od 1990); podstawą prawną jej funkcjonowania jest uchwalona 1991 ustawa Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych ; od 1994 czł. Międzynarodowej Federacji Giełd Papierów Wartościowych; pierwsza giełda papierów wartościowych na ziemiach pol. została otwarta 1817, działała do 1939.
Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl