DEZYNTERIA
~ biegunka z krwią
stan zapalny przede wszystkim jelit grubych, także wrzody⇓~ krew w żołądku (dno). Zapalenie włóknikowe głębokie jelit grubych
~ ale też kał bez krwi
~ ewentualnie postać bez biegunki
chroniczne niedożywienie, gorsze przyrosty◊ gorsze wykorzystanie paszy ◊
Dyzenteria świń występowanie
- Zakaźne zaraźliwe nieżytowo-krowtoczne zapalenie przewodu pokarmowego świń z biegunką, często krwawą i wyniszczeniem
- Znana od 1921 roku w USA, dziś jeden z głównych problemów tuczu
- Cały świat tam, gdzie intensywny wielkostadny chów świń i grupowanie do tuczu warchlaków z różnych źródeł
- Tam po kolibakteriozie główna choroba przewodu pokarmowego
- Tam gdzie jest przestrzegana rygorystycznie higiena - mało
- „Biosecurity”
- W Polsce dyzenteria od półwiecza
- Stacjonarnie z cyklicznością i sezonowością (latem przygasa)
- Głównie warchlaki i tuczniki w wieku 2-6 miesięcy, ale nierzadko prosięta kilkutygodniowe, więc w zarodowych też problem
Etiologia
Brachyspira (Serpulina) hyodysenteriae
• G(-) krętki, silnie betahemolityczne !!, bezwzględne beztlenowce
• Czynniki zjadliwości: białkowa egzotoksyna (hemolizyna), rzęski ułatwiają poruszanie się w śluzie i dotarcie do komórek jelita grubego, LPS (endotoksyna)
• C - miesiącami zakaźne (kał, zwłaszcza gnojówka!)°W substancji organicznej w temperaturze 5-25
• Wrażliwy na wysychanie i nasłonecznienie (sezonowość)
• Przynajmniej 9 serotypów
• Łatwo nabywa oporności na antybiotyki (złe ich stosowanie?)
• Konieczność różnicowania od innych krętków:
o Brachyspira pilosicoli - przyczyna tzw. spirochetozy
o Brachyspira intermedius, Br. murdochii - wątpliwa patogenność
o Brachyspira innocens - niepatogenny
Rola czynników środowiskowych w etiologii dyzenterii
¬ Przeładowanie chlewni
¬ Złe żywienie (nagłe zmiany, z podłogi, za dużo serwatki, żywienie na mokro)
¬ Transport
¬ Wahania temperatury (przechłodzenie)
¬ Niedobór wody
¬ Inne choroby
Epidemiologia i znaczenie dyzenterii świń
- Rezerwuar Br. hyodysenteriae: świnie (maciory, warchlaki), głównie nosiciele (ozdrowieńcy! - miesiącami wydalają)
- Zarazek też u psów, myszy, szczurów w chlewniach
- Ewentualnie przenoszenie na butach itp.
- Źródło: świnie chore i nosiciele, wydalają z kałem (dużo śluzu w nim i on chroni bakterie przed HCl w żołądku)
- Inne zakażają się alimentarnie
- Szerzy się głównie drogą przerzutów świń (warchlaki ze stad bezobjawowo zakażonych)
- Choroba chowu wielkostadnego - tuczarnie, chlewnie zarodowe często endemicznie
- W małych chlewniach chłopskich - rzadko
- Straty: upadki (kilka do 25-30%), ale przede wszystkim słabsze przyrosty i gorsze wykorzystanie paszy, też koszty leczenia i profilaktyki
Patogeneza dyzenterii i odporność
• Patogeneza mało poznana
• Br. hyodysenteriae namnaża się okrężnicy
• Ale ona sama mało patogenna - rzadko choroba
• Często inne bakterie (Bacteroides vulgatus, B. fragilis, Fusobacterium necrophorum, Campylobacter coli, Clostridium sp., Listeria denitrificans)
• Hemolizyna oraz inne bakterie: powierzchowna martwica nabłonka, jego nadżerki, obrzęk, przekrwienie, wylewy, naciek zapalny w śluzówce i podśluzówce - zapalenie okrężnicy i żołądka
• Gorsze wchłanianie w okrężnicy, ponadto
• Cytokiny mogą uszkodzić komórki produkujące śluz oraz enterocyty - biegunka wydzielnicza, odwodnienie, kwasica
• Bez posocznicy
• Po przechorowaniu - przeciwciała w surowicy są, ale nie zawsze i nie mają wartości ochronnej
• Ochronna jest odporność miejscowa (sIgA), ale swoista dla serotypu i chyba tylko powstaje jeśli nie było antybiotyków, więc w sumie mało skuteczna i możliwe reinfekcje
• Często wydalają zarazek tygodniami po wyzdrowieniu
Przebieg dyzenterii (postaci)
1. Nadostra - zwykle tuczniki > 60 kg
2. Ostra - biegunki często z krwią, szybkie odwodnienie i liczne upadki
3. Przewlekła - długotrwała biegunka (niestrawione części pokarmu) prowadzi do charłactwa, ewentualnie wtórnych infekcji
4. Nietypowa - gorsze: apetyt, przyrosty i wykorzystanie paszy

- Bardzo różny przebieg, zależny od szczepu, wieku, warunków
- W dobrych warunkach - stado bezobjawowo zakażone (straty produkcyjne)
- Objawy w stadzie często skrycie się zaczynają, pierwsze zachorowania nie zauważone, stopniowo więcej chorych świń, aż jakby „nagły” początek choroby (po 2-3 tygodniach), albo tylko straty produkcyjne
Możliwości rozpoznawania dyzenterii
¬ Wywiad, objawy, sekcja
¬ Badanie bakterioskopowe kału czy wymazów z jelita - krętki widać, ale nie wiadomo czy patogenne
¬ Izolacja na agarze z krwią (hemoliza!) i biochemiczne odróżnianie od innych krętków
¬ PCR
Możliwości zwalczania dyzenterii
• Chemioterapeutyki skuteczne, ale narasta oporność i dużą chlewnię bardzo trudno uwolnić
• Często konieczna profilaktyczne stosowanie leków
• Koszty!
• Szczepień brak - próby z zarazkiem inaktywowanym i atenuowanym nie dawały rezultatów
• Higiena (wczesny odsad, „puste-pełne”, ścisła izolacja grup wiekowych, zwalczanie gryzoni, dezynfekcja)

ROZROSTOWE ZAP. JELIT - ADENOMATOZA
(Porcine proliferative enteritis - PPE; zapalenie jelita biodrowego - ileitis; adenomatoza jelit)
- Niedawno wykryta choroba warchlaków i tuczników z nagłymi padnięciami, biegunką i zahamowaniem przyrostów

Lawsonia intracellularis
• G(-) pałeczki, ścisłe wewnątrzkomórkowce (nie namnaża się na podłożach bezkomórkowych)
• Mało poznany, szerzy się z kałem i per os
• Wrażliwy na antybiotyki i nie nabywający lekooporności
• Chyba współudział też innych drobnoustrojów
• Rola środowiska: nadmierne zagęszczenie, zbyt wczesny odsad, za zimno, złe żywienie, rotacja świń
Patogeneza
Dochodzi do następującego zespołu zaburzeń jelitowych
- Adenomatoza jelit - przerost nabłonka krypt (!)
- Odcinkowe martwicowe zapalenie jelit cienkich i grubych, głównie biodrowego
- Rozrostowa krwotoczna enteropatia
- W efekcie tych zmian początkowo obrzęk podśluzówki, czasem wybroczyny, czasem krew lub skrzepy w świetle, wzdęcia
- Potem śluzówka grubieje - tęga, poprzeczne fałdy, niekiedy pokryta włóknikiem
- Inkubacja 12-14 dni, zachorowalność 10-15%
Postać ostra RZP
• Częste u tuczników 50-100 kg
• Zwykle zaczyna się od nagłych padnięć (do 6% stada) przy kale luźnym, ciemnoczerwonym, ale bez śluzu
• Inne świnie blade, słabe, nie jedzą, hipertermia, ewentualnie ronienia
• Potem też upadki
Postać przewlekła
• Głównie 20-50 kg, już od 6 tygodnia życia
• Rzadko biegunka, tylko trochę luźniejszy kał i gorszy apetyt, bez gorączki, bez upadków
• Ale to trwa tygodniami - charłaczenie
Możliwości rozpoznawania
- Sekcja inna niż przy dyzenterii
- Histopatologia (przerost nabłonka krypt)
- Preparat bakterioskopowy z jelit - G(-) pałeczki w komórkach
- Badanie serologiczne
- PCR
Możliwości zwalczania RZP
¬ Leczenie stada antybiotykami
¬ Bądź ich profilaktyczne stosowanie
¬ Szczepień brak
¬ Higiena

---