BEZPIECZEŃSTWO JAKO PRZEDMIOT BADAŃ SOCJOLOGII
WSTĘP: Termin bezpieczeństwo „sine cura” z łaciny oznacza „bez pieczy”. Współczesne definicje bezpieczeństwa charakteryzują je jako stan pewności, spokoju, braku zagrożenia poczucia zabezpieczenia i wskazują, że oznacza ono brak zagrożenia oraz ochronę przed niebezpieczeństwami. Natomiast według „Słownika nauk społecznych” bezpieczeństwo jest synonimem pewności (ang. safety) i oznacza brak zagrożenia (ang. danger) fizycznego albo ochronę przed nim. Jest ono naczelną potrzebą człowieka i grup społecznych i za razem państw oraz systemów międzynarodowych, którego brak wywołuje niepokój i poczucie zagrożenia.
Zaprezentujemy wam bezpieczeństwo z punktu widzenia socjologii, politologii, psychologii oraz nauk wojskowych.
W SOCJOLOGII: Wyzwaniem dla nauk społecznych stała się ponowna redefinicja pojęcia bezpieczeństwa, spowodowana rosnącym zainteresowaniem tą tematyką, czego efektem były narodziny nowej subdyscypliny-socjologii bezpieczeństwa.
Bezpieczeństwo jest istotnym elementem kształtującym rzeczywistość społeczną. Jest ono jedną z elementarnych potrzeb ludzkich, której zaspokojenie warunkuje prawidłowe funkcjonowanie jednostek i grup. W najogólniejszym znaczeniu bezpieczeństwo obejmuje zaspokojenie takich potrzeb jak: istnienie, przetrwanie, całość, tożsamość, niezależność, spokój, posiadanie oraz pewność rozwoju. W naukach społecznych pojęcie bezpieczeństwa, tak jak i wiele innych pojęć, jest wieloznaczne.
Kompleksowo bezpieczeństwo będzie można przedstawić dzieląc je ma 5 zasadniczych sektorów: tradycyjne bezpieczeństwo militarne, bezpieczeństwo polityczne, ekonomiczne, ekologiczne i społeczno- kulturowe. Skupmy się wyłącznie na 5 sektorze, jest to sektor powstały niedawno i dotyczy tożsamości poszczególnych społeczności narodowych i etnicznych. Jego powstanie wynika z powstających współcześnie zagrożeń dla utrzymania tożsamości narodowej, kultury, języka i tradycyjnych zwyczajów. Do zagrożeń tożsamości możemy zaliczyć m.in. fundamentalizm religijny, naruszanie praw człowieka, ale również ruchy migracyjne, zwłaszcza jeśli przyjmują niekontrolowanie wielkie rozmiary.
Należy pamiętać, że bezpieczeństwo jest aktem deklarowanym. Nikt i nic nie może dać nam 100% gwarancji bezpieczeństwa. Wszystko opiera się jedynie na umowach zawieranych pomiędzy stronami (państwami).
Ważnym wymiarem pojęcia bezpieczeństwa jest związek między państwem a otoczeniem. Oznacza to, że bezpieczeństwo powinno być ujmowane z perspektywy wewnętrznej tzn. struktur i potrzeb społeczeństwa, jego sytuacji materialnej i kulturalnej, oraz zewnętrznej uwzględniając sytuację zewnętrzną społeczeństwa i państwa.
Istotnymi funkcjami socjologii bezpieczeństwa są wdrażania praktycznych efektów badań nad bezpieczeństwem oraz formułowanie teorii i wykrywanie praw, czyli określaniu ruchów, układów, systemów społecznych służących bezpieczeństwu oraz destrukcyjnych wobec niego. Partykularną funkcją socjologii bezpieczeństwa jest dostarczanie wiedzy na temat ładów ponadnarodowych, międzycywilizacyjnych i międzynarodowych, umożliwiając monitorowanie współczesnych zagrożeń dla ładów i grup.
W naukach społecznych istnieje wiele koncepcji badań nad bezpieczeństwem, przedstawię 3 diametralne ujmujące to zjawisko z różnych perspektyw.
Wg. N. Luhmanna- bezpieczeństwo państwa zależy od „samoidentyfikacji” systemów i grup oraz „samoodnoszenia” się do otoczenia, zapewniając nie tylko przetrwanie systemu, ale również jego przetrwanie kosztem innych, słabszych w rywalizacji międzysystemowej.
Wg. Z. Brzezińskiego- bezpieczeństwo leży w intencji megastruktur tzw. systemów światowych , w których prym wiodą społeczeństwa obywatelskie.
Wg. Z. Zagórskiego- bezpieczeństwo jest zależne od ładu wewnątrzspołecznego, bez względu na stan „uobywatelnienia” stosunków w kraju, może organizować relacje pomiędzy społeczeństwem, narodem a państwem w otoczeniu zewnętrznym.
M. Cieślarczyk wyróżnił następujące wymiary bezpieczeństwa, stanowiące potencjalny obszar penetracji badawczej:
1. Podmiotowe (przestrzenne) wymiary bezpieczeństwa (wyzwań, szans i zagrożeń), a w nich:
- personalny
- lokalny (grupowy, narodowy)
- globalny (międzynarodowy)
2. Przedmiotowe wymiary bezpieczeństwa, do których można zaliczyć takie jak: ekonomiczny, polityczny, militarny i inne.
3. Podmiotowo- przedmiotowe wymiary bezpieczeństwa, a w nich: psychospołeczny i międzynarodowy.
4. Czasowy wymiar bezpieczeństwa.
5. Inne wymiary.
Badania bezpieczeństwa danego podmiotu muszą uwzględniać jego stan, jego relacje z otoczeniem oraz zachodzące w tych relacjach procesy będące efektem działań. Istnieje 5 czynników, które wpływają na uwarunkowania bezpieczeństwa:
Uwarunkowania ideologiczne i kulturowo- religijne ( jako przykład rozłam między Europą Wschodnią i Zachodnią).
Zmiany strukturalne dotyczące paradygmatu rozkładu sił.
Oddziaływanie broni nuklearnej na charakter stosunków międzynarodowych.
Postęp technologiczny w zakresie broni konwencjonalnej.
Zależności między wydatkami wojskowymi a wzrostem gospodarczym (idealny jest równomierny rozkład tych wydatków).
W POLITOLOGII: …