V Republika Francuska
Władza ustawodawcza
Dwuizbowy Parlament:
- Izba Pierwsza - Zgromadzenie Narodowe
- Izba Druga - Senat
W zasadzie pełna równowaga kompetencji, ale tylko w zakresie władzy ustawodawczej. Wyjątek - instytucja „ostatniego słowa”.
Każda ustawa musi być uznana przez obie izby - w obu możliwa jest inicjatywa ustawodawcza.
Senat pozbawiony jest prawa wyrażania wotum nieufności rządowi, który też nie musi ubiegać sie o wotum zaufani. Wszystkie inne funkcje są takie same.
Zgromadzenie Narodowe - wybory powszechne, bezpośrednie, większościowe (uzyskanie bezwzględnej większości głosów - 2 tury przeważnie, 2 tura zwykłą większością głosów)
Senat - wybory pośrednie - w poszczególnych departamentach wyboru dokonują Departamentalne Kolegia Wyborcze (wszyscy deputowani i senatorowie wybrani z tego departamentu, przedstawiciele Rad Departamentowych + przedstawiciele gmin) Też większościowe.
Zakres ustawodawstwa:
Konstytucja wyraźnie wyszczególnia materie (katalog zamknięty), które mogą być regulowane w formie aktów prawnych (ustaw). Poza ten katalog, Parlament w swojej działalności ustawodawczej wykroczyć nie może.
Domniemanie kompetencji prawotwórczej na rzecz rządu.
Rząd w swoim działaniu prawotwórczym dysponują poniższymi formami:
- dekrety premiera
- dekrety rządu (rozporządzenia z mocą ustawy)
- dekrety równe randze ustawy
- akty te nie podlegają kontroli parlamentu
- rząd we Francji jest upoważniony, gdyby Parlament próbował wykroczyć poza katalog, rząd może ustawę zakwestionować, wystąpić do „TK” (Rada Konstytucyjna) o uchylenie takiej ustawy.
- ordonans:
- akty prawne wydawane przez rząd
- akty prawne wydawane z upoważnienia parlamentu
- rząd występuje i takie upoważnienie, wydawane jest ono przez parlament w formie ustawy
- upoważnienie musi być wydane szczegółowo (nie może mieć charakteru generalnego) i ma określony termin ważności
- w ramach tego terminu rząd jest zobowiązany przedstawić taki ordonans, aby przekształcić go w ustawę.
- przekształcenie to przebiega w formie normalnego trybu uchwalania ustawy.
Procedura ustawodawcza:
Inicjatywa ustawodawcza:
- członkowie Zgromadzenia Narodowego
- Senatorowie
- Rząd
Procedura:
Projekt ustawy wniesiony do konkretnej Izby podlega rozpatrzeniu w tej izbie. Pierwsze czytanie projektu ustawy kończy się głosowaniem nad tym projektem. Jeżeli zostanie odrzucony to oznacza to kres postępowania ustawodawczego. Jeżeli zostanie przyjęty to trafia do 2-giej izby. W drugiej izbie następuje podobne pierwsze czytanie. Jeżeli druga izba w 1 czytaniu uchwalili projekt analogicznej treści to projekt przekształca się w ustawę. Jeżeli odrzuci to projekt nie wraca już do tej izby, która projekt rozpotrywała. Jeżeli druga izba wniesie poprawki to projekt ponownie trafia do pierwszej izby. Izba, którea inicjowała projekt ustawy debatuje nad poprawkami. Jeżeli ich nie przyjmie to projekt wraca do drugiej izby, aby zastanowić się na tymi poprawkami. Z drugim czytaniem projektu ustawy mamy kiedy wniesione poprawki nie zostną przyjęte przez drugą izbę. Przepisy prawa nieograniczają procesu krążenia projektu z izby do izby -> tzw. „możliwość żeglowania projektu”.
Konstytucja stara się zracjonalizować proces żeglowania projektu poprzez prawo ingerowania rządu francuskiego.
- premier może zażądać zwołania komisji mieszanej dla uzgodnienia treści projektu
- w równej liczbie powoływani są deputowani i senatorowie
- jeżeli komisje uzgodnią jednakową treść ustawy to przedstawiany jest obu izbom
- procedura „ostatniego słowa”
Jeżeli nie zostanie uchwalony jednolity tekst to rząd może zwrócić się do Zgromadzenia Narodowego o podjęcie ostatecznej decyzji - uchwalenie lub nie uchwalenie ustawy.
Inaczej niż w Polsce przepisy francuskie przyjmują zasadę funkcjonowania obu izb w systemie sesyjnym. Parlament funkcjonuje w ciągu roku w ciągu jednej sesji. W ciągu roku nie może być więcej niż 120 posiedzeń.
Porządek obrad (posiedzeń) określa rząd.
Przyznanie rządowi prawa, aby w toku pracy nad projektem ustawy mógł przerwać prace i zażądać uchwalenia ustawy w formie przyjętych już artykułów.
Projekty ustaw rządowych mają pierszeństwo w ich rozpatrywaniu przed projektami z inicjatywy deputowanych lub senatorów.
Prezydent V Republiki Francuskiej
Prezydent jest traktowany jako instytucja w państwie, która ma stać na staży najważniejszych, najistotniejszych dla państwa i Narodu wartości. Czuwanie nad integralnością, wykonywaniem umów międzynarodowych.
Arbitraż - aktywne bieżące uczestniczenie Prezydenta w sferze polityki państwa (rządu, Parlamentu). Inaczej niż w większości państw.
Kompetencje Prezydenta w stosunku do rządu:
- uczestniczy w pracach rządu
- obradom rządu nie przewodniczy premier tylko prezydent (bez prawa do głosowania)
- premier wyjątkowo może przewodniczyć obradom rządu wtedy kiedy nie może tego robić prezydent. Musi uzyskać zgodę Prezydenta
- prezydent jest ta instytucją państwa, która rząd powołuje
- rząd musi uzyskać wotum zaufania, ale nie jest określony termin. Powołany rząd natychmiast przystępuje do pracy
- zmiany w rządzie dokonuje prezydent na wniosek premiera
- w sferze polityki zagranicznej i w zakresie obronności kraju.
- prezydent negocjuje i podpisuje umowy międzynarodowe.
- w zakresie polityki obronnej Prezydent jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych
Kompetencje w stosunku do Parlamentu:
- prawo zwoływania sesji nadzwyczajnych Zgromadzenia Narodowego
- podpisywanie ustaw Parlamentu
- veto ustawodawcze
- prawo rozwiązania izb
Dyktatura konstytucyjna - instytucja uprawnień nadzywczajnych, które w pewnych okolicznościach mogą doprowadzić do przyjęcia pełni władzy państwowej przez Prezydenta
Odpowiedzialność Prezydenta z tytułu pełnionej funkcji:
Prezydent może być pociągnięty do odpowiedzialności konstytucyjnej tylko i wyłącznie z tytułu popełnienia zdarady stanu z zastrzeżeniem, że związane jest to z wykonywaniem przez niego funkcji.
W stan oskarżenia Prezydenta stawia Zgromadzenie Narodowe i Senat. Jednobrzmiący tekst i całkowita zgodność izb. Orzeka o winie specjalny sąd - Wysoki Trybunał Sprawiedliwości.
Rząd V Republiki
Prezydent powołuje premiera. Na wniosek premiera powołuje ministrów. Przystepuje od razu do pracy, nie ma terminu uzyskania wotum zaufania..
Rząd podaje sie do dymisji po wyborach parlamentarnych.
Rząd we Francji podaje się do dymisji po każdorazowych wyborach prezydenckich.
Rząd, aby działał powinien posiadać wotum zaufania Parlamentu i Prezydenta.
Konstytucja Francji uprawnia rząd do przedstawienia w każdym momencie wniosku o wotum zaufania.
Instytucja wotum nieufności: odpowiedzialność polityczna rządu
- wniosek o wyrażenie wotum nieufności musi mieć poparcie 1/10 ustawowej liczby członków zgromadzenia
- debata nt wniosku nei może odbyć się na tym samym posiedzeniu. Dopiero po upływie 48 godzin.
Francuska Rada Konstytucyjna
Instytucja odpowiada polskiemu TK.
Rada Konstytucyjna powołana jest do badania zgodności prawa z konstytucją.
- badanie zgodności z Konstytucją umów międzynarodowych przed ich ratyfikacją (kontrola wstępna/prewencyjna)
Jeżeli stwierdzi niezgodność z Konstytucją, orzeczenie ma charakter ostateczny, umowa nie podlega ratyfikacji.
- badanie ustaw organicznych
Ustawy organiczne - rozwijają bezpośrednio pewne ogólne normy konstytucji. Z uwagi na ich role podlegają kontroli Rady Konstytucyjnej z urzędu. Jedyny akt badany z urzędu przez Radę Konstytucyjną.
- ustawy zwykłe
Rada Konstytucyjna działa na wniosek.
Orzeczenia mają charakter ostateczny.
Uprawnienia do składania wniosku o zbadanie aktu z konstytucją:
- Prezydent Republiki
- Premier
- Przewodniczący obu izb
- 60 deputowanych Zgromadzenie Narodowego
- 60 senatorów
Drugą działalnością Rady Konstytucyjnej jest działalność związana z wyborami:
Np.
- Rada Konstytucyjna orzeka o zgodności wyboru Prezydenta
- Orzeka o ważności wyborów do obu izb
- Orzeka o ważności przeprowadzonego referendum
\
Skład i powoływanie Rady Konstytucyjnej
Francuska Rada Konstytucyjna składa się z 9 sędziów. Charaktertystyczne jest to, że sędziowe nie muszą spełniać wymogów prawniczych. Powoływani są przez Prezydenta (1/3 składu). Jego uprawnieniem jest też powoływanie Przewodniczącego Rady Konstytucyjnej.
Trzech sędziów pochodzi z nominacji Przewodniczącego Zgromadzenia Narodowego i kolejnych trzech z nominacji Przewodniczącego Senatu.
Kadencja: 9 lat.
Postępowanie nie ma charakteru sporu sądowego.
Szwajcaria:
System ten nie jest oparty na zasadzie podziału władz. System rządów komitetowych albo System rządów Zgromadzenia.
- Nie ma założenia równowagi
- Jeden organ dominujący -> Parlament
- Pozycja rządu przypomina działalność komitetu wykonawczego Parlamentu
Parlament: Zgromadzenie Narodowe (Federalne) -> najwyższa władza Federacji
Rząd najwyższą władzą wykonawczą Federacji. Ale tylko wyłącznie w zakresie włądzy wykonawczej.
Najwyższy Trybunał Sprawiedliwości -> Najwyższa władza sądownicza.
Zgromadzenie Narodowe:
- nadzór nad działalnością rządu i sądów
- wydawanie instrukcji rządowi
- programowanie kierunków rozwoju państwa
- bezpośrednie podejmowanie ważnych decyzji dla państwa
Obok funkcji ustawodawczych Zgromadzenie Narodowe posiada pewne funkcje kierownicze.
Szwajcaria jest Federacją (Konfederacją wg Szwajcarów - nazwa historyczna).
W ramach całości funkcjonują struktury federalne zwane KANTONAMI. Ich państwowość wyraża się tak, że poszczególne części mają swoje konstytucje, godła, odrębne organy w zakresie stanowienia i wykonywania prawa.
Organy wykonawcze poszczególnych kantonów wykonują również zadania, które wynikają z aktów prawnych całej federacji (w USA odwrotnie - dualizm).
Podział kompetencji opiera się na domniemaniu kompetencji na rzecz poszczególnych kantonów. Do władz federalnych należą kompetencje enumeratywne.
Struktura Zgromadzenia Narodowego:
- 2 izbowość (Izba Narodu, Izba Kantonów)
- podział kompetencji
- obie izby są wyposażone w analogiczny zakres kompetencji
- absolutna równowaga w stanowieniu prawa
- ministrów powołują obie izby na wspólnym posiedzeniu
Tworzenie izb:
Wybory powszechne, bezpośrednie, równe
Odrębności:
- Zgromadzenie Narodowe
- Konstytucja wprowadza wymóg wyborów proporcjonalnych
- Zgodnie z przepisami prawo zgłaszania kandydatów przysługuje grupie obywateli w liczbie co najmniej 15-tu\
- Izba Kantonów
- nie ma systemu wyborów proporcjonalnych
- reprezentacja poszczególnych kantonów jest równa
- system większościowy
Procedura ustawodawcza:
- projekt ustawy można wnieść do każdej z izb
- inicjatywa ustawodawcza
- Rada Federalna (rząd)
- każdy deputowany
- frakcje reprezentowane w parlamencie
- komisje parlamentarne
- projekt ustawy przekazywany jest do specjalnie powołanej komisji
- projekt trafia pod debatę
- izba projekt uchwala, wnosi poprawki lub odrzuca
- uchwalenie projektu powoduje, że projekt przechodzi do 2-giej izby
- proces kończy się głosowaniem
- jeżeli druga izba przyjmie projekt bez zmian to jest ustawa.
- jeżeli wniesie poprawki to projekt wraca do pierwszej izby
- pierwsza izba zamuje się tylko poprawkami
- projekt może tak wędrować 3 razy
- potem powołuje sie konferencje porównawczą złożoną z równej liczby deputowanych i senatorów. Ostatnia szansa do uzgodnienia jednolitego tekstu.
- ustalony projekt trafia pod głosowanie do obu izb
Rząd:
Tworzenie:
- liczy tylko 7 osób
- powoływany jest przez połączone izby
- każdy członek połączonych izb może zaproponować kandydata
- minister powoływany jest bezwzględną większością głosów
- w skład Rady Federalnej muszą być powołani przedstawiciele 4 najsilniejszych partii
- w Radzie Federalnej mają być reprezentowane różne kantony.
Ministrowie powoływani są na określoną kadencję równą kadencji obu izb (4 lata). Po upływie tej kadencji wybiera tych samych ministrów. Nie ma instytucji wotum nieufności.
Instytucja głowy państwa:
- pełni funkcję głowy państwa
- przewodniczy posiedzeniom Rady Federalnej
- obie izby dokonują wyboru Prezydenta spośród składu ministrów na okres 1 roku
- Prezydent w dalszym ciągu kieruje swoim resortem
- Po upływie roku prezydent ustępuje i wybierany jest nowy Prezydent
Funkcjonuje również instytucja Wiceprezydenta Szwajcarii. Po rocznej kadencji Prezydenta na jego miejsce wybiera się wiceprezydenta.
Instytucje demokracji bezpośredniej
- referendum
- obligatoryjne - np dot. badz całościowej badź częściowej zmiany konstytucji
- fakultatywne - np. dot. w przypadku ustaw.
Ustawa, która zostanie uchwalona wchodzi w życie po okresie 100 dni. Dlatego, żeby w oparciu o takie rozwiązanie przyznać grupie 50 tyś. wyborców, uprawnienie do wystąpienia z wnioskiem o przeprowadzenie w tej sprawie referendum.
- inicjatywa ludowa