WspĂlĹ czesne systemy polityczne kolokwium nr2

Współczesne systemy polityczne – kolokwium nr2 (29.05.2012)

Historia UE

To ci wizjonerscy liderzy zainspirowali powstanie Unii Europejskiej, w której dzisiaj żyjemy. Bez ich energii i motywacji nie mieszkalibyśmy w oazie pokoju i stabilności, która jest dla nas czymś normalnym. Od bojowników ruchu oporu po prawników, ojcowie-założyciele tworzyli zróżnicowaną grupę ludzi, którym przyświecały te same idee: pokojowa, zjednoczona i bogata Europa. Poza opisanymi poniżej ojcami-założycielami, wiele innych osób pracowało niestrudzenie nad europejskim projektem, inspirując go jednocześnie. Ta część poświęcona ojcom-założycielom jest w trakcie przygotowywania.

Robert Schuman, Jean Monnet, Konrad Adenauer, Alcide De Gasperi, Paul-Henri Spaak oraz Altiero Spinelli

1945-1959 Europa w dobie pokoju – początki współpracy

Unię Europejską utworzono po to, aby położyć kres krwawym wojnom, wybuchającym często pomiędzy sąsiadującymi krajami, z których najstraszliwszą była II wojna światowa. Od 1952 r. Europejska Wspólnota Węgla i Stali jednoczy gospodarczo i politycznie państwa Europy, by tym samym zapewnić długotrwały pokój. Założyło ją sześć krajów: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy. Lata pięćdziesiąte upływają pod znakiem zimnej wojny pomiędzy Wschodem a Zachodem. W 1956 r. na Węgrzech czołgi radzieckie kładą kres protestom przeciwko reżimowi radzieckiemu. Rok później Związek Radziecki, wysyłając na orbitę okołoziemską pierwszego sztucznego satelitę „Sputnik 1”, przejmuje pałeczkę w wyścigu w zdobywaniu przestrzeni kosmicznej. Rok 1957 to również data utworzenia na podstawie traktatu rzymskiego Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG), innymi słowy „wspólnego rynku”.

1960-1969 „Szalone lata sześćdziesiąte” – epoka wzrostu gospodarczego

Lata sześćdziesiąte są świadkiem narodzin „kultury młodzieżowej”. Zespoły takie jak Beatlesi, przyciągając przy każdym pojawieniu się olbrzymie tłumy nastoletnich fanek, stanowią jedną z sił napędowych rewolucji kulturalnej i poszerzają przepaść międzypokoleniową. To pomyślny okres dla gospodarki, miedzy innymi ze względu na likwidację ceł w handlu pomiędzy państwami członkowskimi. Państwa te postanawiają również wspólnie sprawować kontrolę nad produkcją żywności, tak by nikomu jej nie zabrakło. Wkrótce dzięki takiej polityce pojawiają się nawet nadwyżki żywności. Maj 1968 przechodzi do historii pod znakiem studenckich zamieszek w Paryżu. Tak zwane „Pokolenie ‘68” staje się motorem wielu zmian społecznych i obyczajowych.

1970-1979 Coraz większa Wspólnota – pierwsze rozszerzenie

Dania, Irlandia i Wielka Brytania przystępują do Unii Europejskiej 1 stycznia 1973 r., powiększając tym samym liczbę jej członków do dziewięciu. W następstwie krótkiej, lecz brutalnej wojny arabsko-izraelskiej w październiku 1973 r. rozpoczyna się kryzys energetyczny i problemy gospodarcze w Europie. Wraz z obaleniem portugalskiego reżimu Salazara w 1974 r. i - rok później - śmiercią generała Franco w Hiszpanii kresu dobiegają ostatnie prawicowe dyktatury w Europie. Dzięki polityce regionalnej UE ogromne sumy zaczynają napływać do biedniejszych regionów, wspierając tworzenie miejsc pracy i infrastruktury. Parlament Europejski umacnia swój wpływ na sprawy unijne, a w 1979 r. obywatele po raz pierwszy wybierają jego członków w bezpośrednich wyborach.

1980-1989 Zmiana oblicza Europy – upadek muru berlińskiego

Po strajkach w stoczni gdańskiej latem 1980 r. polski związek zawodowy Solidarność i jego przywódca Lech Wałęsa, urastają do rangi symbolu w Europie i na świecie. W 1981 r. Grecja staje się dziesiątym członkiem UE, Hiszpania i Portugalia przystępują do niej pięć lat później. W 1986 r. podpisano Jednolity Akt Europejski. Jest to traktat tworzący podstawy dla szeroko zakrojonego sześcioletniego programu, mającego na celu usunięcie przeszkód dla wolnego przepływu handlu w UE, a w konsekwencji utworzenia „jednolitego rynku”. Wraz z upadkiem muru berlińskiego 9 listopada 1989 r. Europa przeżywa prawdziwy wstrząs polityczny. Po raz pierwszy od 28 lat otwierają się granice pomiędzy wschodnią i zachodnią częścią Niemiec, które wkrótce ponownie się jednoczą.

1990-1999 Europa bez granic

Upadek komunizmu w państwach Europy Środkowo-Wschodniej sprzyja zbliżeniu obywateli sąsiadujących ze sobą krajów. W 1993 r. ukończono proces tworzenia jednolitego rynku z jego „czterema wolnościami”, czyli swobodą przepływu towarów, usług, osób i kapitału. Lata dziewięćdziesiąte są również dekadą dwóch traktatów: w 1993 wchodzi w życie traktat z Maastricht, a w 1999 r. Traktat Amsterdamski. Obywatele są zainteresowani kwestiami ochrony środowiska, a także współpracy w zakresie bezpieczeństwa i obrony. W 1995 r. Unii przybywa trzech nowych członków: to Austria, Finlandia i Szwecja. Małe miasteczko w Luksemburgu daje nazwę układowi z Schengen, który stopniowo zapewni obywatelom możliwość podróżowania bez kontroli paszportowych na granicach. Dzięki wsparciu UE miliony młodych ludzi podejmuje studia za granicą. Telefony komórkowe i internet ułatwiają komunikację coraz większej liczbie osób.

2000-2009 Dalszy rozwój

Kiedy w 2004 r. do UE zostaje przyjętych 10 nowych państw, a w 2007 r. kolejne 2, uznaje się to za kres politycznych podziałów między wschodem a zachodem Europy. We wrześniu 2008 r. światowa gospodarka staje w obliczu kryzysu finansowego, co wpływa na zacieśnienie współpracy gospodarczej między państwami UE. Traktat lizboński wchodzi w życie 1 grudnia 2009 r. Wcześniej jest ratyfikowany przez wszystkie państwa członkowskie UE. Dzięki niemu w ramach UE zaczynają funkcjonować nowoczesne instytucje i obowiązywać skuteczniejsze metody pracy.

Od 2010 Dekada wyzwań i nowych możliwości

Nowa dekada rozpoczyna się od dotkliwego kryzysu gospodarczego, ale daje również nadzieję, że inwestycje w nowe ekologiczne i przyjazne dla klimatu technologie oraz bliska współpraca krajów europejskich zaowocują długofalowym rozwojem i dobrobytem.

Informacje ogólne o UE

UE jest jedynym w swoim rodzaju partnerstwem gospodarczym i politycznym między 27 krajami europejskimi, które razem zajmują większą część kontynentu.

UE powstała po drugiej wojnie światowej. Pierwsze kroki polegały na usprawnieniu współpracy gospodarczej zgodnie z zasadą, że kraje, które prowadzą między sobą wymianę handlową, są współzależne, a zatem będą raczej unikać konfliktów.

Od tego czasu rozwój UE doprowadził do powstania ogromnego jednolitego rynku z euro jako wspólną walutą. Organizacja, która na początku była wyłącznie unią gospodarczą, stopniowo zaczęła obejmować wszystkie obszary polityki, od pomocy rozwojowej po ochronę środowiska.

Zawdzięczamy jej ponad pół wieku pokoju, stabilności i dobrobytu, pomoc w podnoszeniu standardów życia, wprowadzenie jednolitej waluty europejskiej. Dzięki zniesieniu kontroli granicznych między krajami UE można o wiele swobodniej podróżować po prawie całym kontynencie. O wiele łatwiej jest również zamieszkać i podjąć pracę w innym kraju UE.

UE opiera się na zasadzie praworządności. Oznacza to, że podstawą wszystkich jej działań są traktaty, przyjęte dobrowolnie i demokratycznie przez wszystkie państwa członkowskie. Traktaty te określają cele UE w wielu obszarach jej działalności.

Do najważniejszych celów należy promowanie praw człowieka zarówno w samej Unii, jak i na całym świecie. Poszanowanie godności ludzkiej, wolność, demokracja, równość, praworządność oraz poszanowanie praw człowieka – to podstawowe wartości UE. Od podpisania w 2009 r. traktatu lizbońskiego są one zebrane w jednym dokumencie, jakim jest Karta praw podstawowych UE. Instytucje UE mają prawny obowiązek stania na straży tych praw, podobnie muszą postępować państwa członkowskie przy stosowaniu prawa unijnego.

Jednolity rynek jest główną siłą napędową gospodarki unijnej, na którym możliwy jest swobodny przepływ ludzi, towarów, usług i kapitału. Bardzo ważnym celem jest również rozwijanie jego olbrzymich zasobów, tak aby zapewnić Europejczykom możliwość czerpania z niego jak największych korzyści.

UE nadal przyjmuje nowe państwa członkowskie, dlatego stara się zwiększyć przejrzystość swoich instytucji i wzmocnić ich demokratyczny charakter. Uprawnienia Parlamentu Europejskiego, wybranego w wyborach bezpośrednich, zostały rozszerzone, a parlamenty narodowe odgrywają większą rolę dzięki współpracy z instytucjami europejskimi. Z kolei obywatele europejscy mają coraz więcej możliwości uczestniczenia w procesie kształtowania polityki.

Instytucje i organy

Parlament europejski

Parlament pełni trzy podstawowe funkcje:

debatuje nad aktami prawa europejskiego i uchwala je wraz z Radą,
sprawuje nadzór nad innymi instytucjami UE, w szczególności nad Komisją, aby upewnić się, że działają w sposób demokratyczny,
debatuje nas budżetem UE i przyjmuje go wraz z Radą.

Uchwalanie aktów prawa europejskiego

W wielu obszarach, takich jak ochrona konsumentów i środowiska, Parlament współpracuje z Radą (reprezentującą rządy państw członkowskich) przy podejmowaniu decyzji o treści aktów prawnych UE i ich oficjalnym przyjęciu. Proces ten jest nazywany „zwykłą procedurą ustawodawczą” (poprzednio procedurą „współdecyzji”).

Na mocy traktatu lizbońskiego powiększył się zakres zagadnień objętych nową zwykłą procedurą ustawodawczą, dzięki czemu Parlament uzyskał większe uprawnienia i większy wpływ na treść aktów prawnych w obszarach obejmujących rolnictwo, politykę energetyczną, imigrację i fundusze UE.

Zgoda Parlamentu jest również wymagana w przypadku innych ważnych decyzji, np. o przyjęciu nowych krajów do UE.

Nadzór demokratyczny

Parlament na wiele sposobów wpływa na pozostałe instytucje europejskie.

Gdy powoływany jest nowy skład Komisji, jej 27 członków – po jednym z każdego państwa UE – nie może objąć urzędu, dopóki ich kandydatury nie zatwierdzi Parlament. Jeżeli posłowie do Parlamentu Europejskiego nie zatwierdzą danego kandydata na komisarza, mogą odrzucić cały skład Komisji.

Parlament może również wezwać Komisję do dymisji w trakcie jej kadencji. Taka procedura jest określana mianem „wotum nieufności”.

Parlament sprawuje kontrolę nad Komisją, badając przedstawiane przez nią sprawozdania i kierując zapytania do komisarzy. Istotną rolę w tych działaniach odgrywają komisje parlamentarne.

Posłowie do PE rozpatrują petycje od obywateli i powołują komisje śledcze.

Kiedy przywódcy państw członkowskich spotykają się na szczytach Rady Europejskiej, Parlament przedstawia swoją opinię na temat zagadnień uwzględnionych w porządku obrad.

Nadzorowanie budżetu

Wraz z Radą Unii Europejskiej Parlament przyjmuje roczny budżet UE.

Parlament posiada komisję, która monitoruje wydatki budżetowe i każdego roku dokonuje oceny wykonania przez Komisję budżetu na poprzedni rok.

Skład

Liczba posłów do PE z każdego kraju jest w przybliżeniu proporcjonalna do liczby jego ludności. Na mocy traktatu lizbońskiego żaden kraj nie może mieć mniej niż 6 lub więcej niż 96 posłów do PE.

Liczba posłów z poszczególnych krajów zasiadających obecnie w PE została ustalona przed wejściem w życie traktatu. Liczba ta zostanie odpowiednio dostosowana w kolejnej kadencji Parlamentu Europejskiego. Na przykład liczba posłów z Niemiec zostanie zredukowana z 99 do 96, podczas gdy liczba posłów z Malty wzrośnie z 5 do 6.

Posłowie do PE dzielą się nie według kraju pochodzenia, lecz według przynależności politycznej.

Siedziba

Parlament Europejski ma trzy siedziby – w Brukseli (Belgia), w Luksemburgu i w Strasburgu (Francja).

Luksemburg jest siedzibą administracji Parlamentu – Sekretariatu Generalnego.

Posiedzenia całego Parlamentu (tzw. „posiedzenia plenarne”) odbywają się w Strasburgu i w Brukseli. Posiedzenia komisji parlamentarnych odbywają się w Brukseli.

Rada Europejska

Czym zajmuje się Rada Europejska?

Rola Rady Europejskiej jest dwojaka – polega na wyznaczaniu ogólnych kierunków polityki i priorytetów UE oraz rozwiązywaniu złożonych i delikatnych kwestii, których nie można było rozwiązać na niższym szczeblu współpracy międzyrządowej.

Chociaż Rada Europejska ma wpływ na określanie kalendarza politycznego UE, nie ma uprawnień do uchwalania aktów prawnych.

Kto dokładnie wchodzi w skład Rady Europejskiej?

W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub rządów każdego kraju UE, przewodniczący Komisji i przewodniczący Rady Europejskiej, który przewodniczy posiedzeniom. W posiedzeniach uczestniczy także wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa .

Kto jest przewodniczącym Rady Europejskiej?

Przewodniczącym Rady Europejskiej jest Herman Van Rompuy, którego kadencja rozpoczęła się 1 grudnia 2009 roku i potrwa do 31 maja 2012 roku.

Jak często i gdzie odbywają się posiedzenia Rady?

Dwa razy w ciągu każdego półrocza, jednak w razie potrzeby przewodniczącymoże zwołać posiedzenie specjalne. Posiedzenia odbywają się zwykle w Brukseli.

W jaki sposób Rada Europejska podejmuje decyzje?

O ile traktaty nie stanowią inaczej, Rada Europejska podejmuje decyzje w drodze konsensusu. W niektórych przypadkach Rada przyjmuje decyzje jednogłośnie lub większością kwalifikowaną w zależności od postanowień traktatu.

W głosowaniu nie biorą udziału przewodniczący Rady Europejskiej, przewodniczący Komisji ani wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.

Historia powstania

Nieformalnie Rada Europejska rozpoczęła swoją działalność w 1974 roku jako forum dyskusyjne dla przywódców UE. Szybko przekształciła się w organ, który wyznacza ogólne cele i priorytety Unii.

Formalny status zdobyła w 1992 roku, zaś w 2009 roku stała się jedną z 7 oficjalnych instytucji UE.

Rada Unii Europejskiej

W ramach tej instytucji, nieformalnie zwanej też Radą UE, ministrowie ze wszystkich państw UE spotykają się, aby przyjmować akty prawne i koordynować politykę w poszczególnych obszarach.

Nie należy jej mylić z:

Radą Europejską – inną instytucją UE, w ramach której przywódcy krajów Unii spotykają się z reguły 4 razy do roku, aby omówić priorytety polityki UE
Radą Europy – która nie jest organem UE.

Czym zajmuje się Rada UE?

Uchwala akty prawne UE.
Koordynuje ogólną politykę gospodarczą państw członkowskich UE.
Podpisuje umowy między UE a innymi krajami.
Zatwierdza roczny budżet UE.
Określa kierunki polityki zagranicznej i polityki obrony UE.
Koordynuje współpracę między sądami i organami policji państw członkowskich.

1. Uchwalanie aktów prawnych UE

Rada i Parlament wspólnie podejmują ostateczną decyzję w sprawie nowych aktów prawnych UE zaproponowanych przez Komisję.

2. Koordynacja polityki gospodarczej

Państwa członkowskie UE postanowiły kształtować ogólną europejską politykę gospodarczą, której koordynacją zajmują się ministrowie gospodarki i finansów poszczególnych państw.

Kolejnym celem jest stworzenie większej liczby miejsc pracy, usprawnienie edukacji i funkcjonowania systemów opieki zdrowotnej i opieki społecznej. Chociaż każde państwo odpowiada za własną politykę, mogą one uzgadniać wspólne cele i dzielić się swoimi doświadczeniami.

3. Zawieranie umów międzynarodowych

Rada podpisuje w imieniu UE umowy dotyczące różnych zagadnień, takich jak ochrona środowiska, handel, rozwój, włókiennictwo, rybołówstwo, nauka, technika i transport.

4. Zatwierdzanie budżetu UE

Rada wspólnie z Parlamentem Europejskim podejmuje decyzję o środkach, które UE może wydać w danym roku.

5. Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa

Rządy państw członkowskich sprawują niezależną kontrolę w tych obszarach, lecz współpracują przy kształtowaniu wspólnej polityki zagranicznej i obronnej (znanej jako „wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa"). Rada jest głównym forum tej współpracy.

Unia nie posiada sił zbrojnych. Aby pomóc jej w szybszym reagowaniu na konflikty międzynarodowe i klęski żywiołowe, niektóre państwa UE udostępniają jednak swoje wojska siłom szybkiego reagowania, których zadania ograniczają się do pomocy humanitarnej, operacji ratunkowych i misji pokojowych.

6. Wymiar sprawiedliwości

Obywatele UE powinni mieć równy dostęp do wymiaru sprawiedliwości w dowolnym miejscu w Unii. W Radzie ministrowie sprawiedliwości dążą do tego, aby wyroki sądowe wydane w jednym państwie UE – na przykład w sprawach rozwodowych – były uznawane we wszystkich innych państwach UE.

Ministrowie sprawiedliwości i spraw wewnętrznych koordynują kontrolę zewnętrznych granic UE oraz walkę z terroryzmem i międzynarodową przestępczością zorganizowaną.

Kto wchodzi w skład Rady?

Rada nie ma stałych członków. Na każde posiedzenie Rady wszystkie państwa wysyłają ministrów odpowiedzialnych za obszar polityki będący tematem dyskusji – np. ministrów środowiska na posiedzenia dotyczące kwestii związanych ze środowiskiem. Posiedzenie w takim składzie jest wówczas określane jako Rada ds. Środowiska.

Kto przewodzi posiedzeniom?

Rada ministrów spraw zagranicznych ma stałego przewodniczącego – jest nimWysoki Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa .

Wszystkim innym posiedzeniom Rady przewodniczy odpowiedni minister kraju, który wówczas sprawuje rotacyjną prezydencję w Unii Europejskiej.

Na przykład posiedzeniom Rady ds. Środowiska w czasie prezydencji estońskiej będzie przewodniczył estoński minister środowiska.

Głosowanie

Co do zasady Rada UE podejmuje decyzje kwalifikowaną większością głosów. Im większa liczba ludności danego państwa, tym więcej ma ono głosów, jednak liczba głosów jest ważona na korzyść państw słabiej zaludnionych:

Niemcy, Francja, Włochy i Wielka Brytania: 29 głosów
Hiszpania i Polska: 27
Rumunia: 14
Holandia: 13
Belgia, Czechy, Grecja, Węgry i Portugalia: 12
Austria, Bułgaria i Szwecja: 10
Dania, Irlandia, Litwa, Słowacja i Finlandia: 7
Cypr, Estonia, Łotwa, Luksemburg i Słowenia: 4
Malta: 3

OGÓŁEM: 345

Podczas głosowania w Radzie stosuje się „większość kwalifikowaną”. Większość kwalifikowana zostaje osiągnięta, kiedy:

większość (w niektórych przypadkach nawet dwie trzecie) 27 państw członkowskich UE oddaje głos „za”
oddano co najmniej 255 głosów na 345 możliwych.

Dodatkowo każde państwo członkowskie może wystąpić o sprawdzenie, czy głosy „za” stanowią co najmniej 62 proc. łącznej liczby ludności. Jeżeli ten warunek nie jest spełniony, wniosek nie może zostać przyjęty.

W przypadku głosowań w delikatnych kwestiach – takich jak bezpieczeństwo i sprawy zewnętrzne oraz podatki – decyzje Rady muszą być podejmowane jednomyślnie. Oznacza to, że każde państwo może zawetować decyzję.

Od 2014 roku zostanie wprowadzony system „podwójnej większości”.

Wówczas wniosek, aby został przyjęty, będzie musiał zdobyć 2 rodzaje większości: większość państw (co najmniej 15) i większość łącznej liczby ludności UE (państwa głosujące „za” muszą stanowić co najmniej 65 proc. ludności UE).

Komisja Europejska

Komisja Europejska jest jedną z głównych instytucji Unii Europejskiej. Jej zadaniem jest reprezentowanie i ochrona interesów całej Unii. Komisja przygotowuje wnioski dotyczące nowych aktów prawa europejskiego. Zarządza bieżącymi sprawami związanymi z wdrażaniem polityki UE w poszczególnych obszarach i wydatkami z funduszy UE.

Skład

Dwudziestu siedmiu komisarzy, po jednym z każdego państwa UE, stanowi polityczne przywództwo Komisji przez okres ich pięcioletniej kadencji. Przewodniczący powierza każdemu komisarzowi odpowiedzialność za określony obszar polityki.

Obecnym przewodniczącym Komisji Europejskiej jest José Manuel Barroso, który w lutym 2010 roku rozpoczął swoją drugą kadencję na tym stanowisku.

Przewodniczącego mianuje Rada Europejska. Rada powołuje również pozostałych komisarzy w porozumieniu z mianowanym przewodniczącym.

Powołanie wszystkich komisarzy włącznie z przewodniczącym podlega zatwierdzeniu przez Parlament Europejski. Podczas pełnienia funkcji komisarze zachowują odpowiedzialność przed Parlamentem, który ma wyłączne prawo odwołania Komisji.

Bieżącą działalnością Komisji zajmują się pracownicy Komisji – administratorzy, prawnicy, ekonomiści, tłumacze ustni i pisemni, pracownicy sekretariatów itp. przydzieleni do departamentów zwanych dyrekcjami generalnymi (DG).

Termin „Komisja” może być stosowany do określenia 27 poszczególnych komisarzy, stałych pracowników lub całej instytucji.

Cel

Zadaniem Komisji jest reprezentowanie i ochrona interesów całej Unii. Komisja nadzoruje i wdraża politykę UE w poszczególnych obszarach poprzez:

przedstawianie wniosków dotyczących nowych aktów prawnych Parlamentowi i Radzie,
zarządzanie budżetem UE i rozdzielanie środków finansowych,
egzekwowanie prawa UE (wraz z Trybunałem Sprawiedliwości),
reprezentowanie UE na arenie międzynarodowej, na przykład poprzez negocjowanie umów między UE a innymi krajami.

1. Przedstawianie wniosków dotyczących nowych aktów prawnych

Komisja posiada „prawo inicjatywy prawodawczej” – może przedstawiać wnioski dotyczące nowych aktów prawnych służących ochronie interesów UE i jej obywateli. Robi to tylko w tych kwestiach, którymi nie można zająć się skutecznie na szczeblu krajowym, regionalnym lub lokalnym (zasada pomocniczości).

Kiedy Komisja przedstawia wniosek dotyczący danego aktu prawnego, stara się zaspokoić różne interesy w jak najszerszym zakresie. W celu zapewnienia poprawności szczegółów technicznych, Komisja przeprowadza konsultacje z ekspertami za pośrednictwem różnych komitetów i grup. Przeprowadza również konsultacje publiczne.

Departamenty Komisji przygotowują projekt proponowanego nowego aktu prawnego. Jeżeli co najmniej 14 z 27 komisarzy popiera projekt, jest on wysyłany do Rady i Parlamentu. Po poddaniu projektu pod debatę i wprowadzeniu do niego zmian, obydwie instytucje decydują, czy należy go przyjąć jako akt prawny.

2. Zarządzanie budżetem UE i przydział środków finansowych

Wraz z Radą i Parlamentem Komisja określa ogólne i długoterminowe priorytety UE w zakresie wydatkowania środków w „ramach finansowych” UE. Komisja przygotowuje również roczny budżet do zatwierdzenia przez Parlament i Radę oraz nadzoruje sposób wydawania środków finansowych na przykład przez agencje oraz władze krajowe i regionalne. Kontrolę nad zarządzaniem budżetem przez Komisję sprawuje Trybunał Obrachunkowy.

Komisja zarządza finansowaniem polityki UE w poszczególnych obszarach (np. w obszarze rolnictwa i rozwoju wsi) oraz programów takich jak „Erasmus” (wymiana studentów).

3. Egzekwowanie prawa europejskiego

Jako „strażnik traktatów” Komisja kontroluje, czy każde państwo członkowskie prawidłowo stosuje prawo UE.

Jeżeli uzna, że rząd danego kraju nie stosuje się do przepisów prawa UE, Komisja najpierw wysyła oficjalne pismo z wnioskiem o naprawienie problemu. W ostateczności Komisja kieruje daną sprawę do Trybunału Sprawiedliwości. Trybunał może nałożyć kary, a jego orzeczenia są wiążące dla państw członkowskich i instytucji UE.

4. Reprezentowanie UE na arenie międzynarodowej

Komisja występuje w imieniu państw UE na forum organizacji międzynarodowych takich jak Światowa Organizacja Handlu.

Z ramienia UE negocjuje również umowy międzynarodowe takie jak umowa z Kotonu (o pomocy i handlu między UE a rozwijającymi się krajami Afryki, Karaibów i Pacyfiku).

Siedziba

Komisja ma siedzibę w Brukseli i Luksemburgu, posiada również biura (przedstawicielstwa) w każdym państwie UE oraz delegatury w stolicach całego świata.

Trybunał Sprawiedliwości UE

Trybunał Sprawiedliwości dokonuje wykładni prawa UE, aby zapewnić jego stosowanie w taki sam sposób we wszystkich państwach UE. Rozstrzyga również spory prawne między rządami Unii a jej instytucjami. Trybunał rozpatruje także sprawy wnoszone przez osoby fizyczne, przedsiębiorstwa lub organizacje, które uważają, że ich prawa zostały naruszone przez instytucje UE.

Skład

W skład Trybunału Sprawiedliwości wchodzi po jednym sędzi z każdego państwa UE.

Trybunał wspomaga ośmiu „rzeczników generalnych”, których zadaniem jest przedstawianie opinii w sprawach wniesionych do Trybunału. Zadanie to wykonują publicznie i bezstronnie.

Każdy sędzia i rzecznik generalny jest mianowany na odnawialną sześcioletnią kadencję. Rządy państw UE uzgadniają kandydatury osób, które zamierzają mianować.

Aby wesprzeć Trybunał Sprawiedliwości w rozpatrywaniu dużej liczby wnoszonych do niego spraw i aby zapewnić obywatelom lepszą ochronę prawną, sprawami wniesionymi przez osoby prywatne, przedsiębiorstwa i niektóre organizacje oraz sprawami związanymi z prawem konkurencji zajmuje się Sąd.

Sąd do spraw Służby Publicznej UE orzeka w sporach między Unią Europejską a jej pracownikami.

Rodzaje spraw

Trybunał orzeka we wnoszonych do niego sprawach. Najbardziej powszechnych jest pięć następujących rodzajów spraw:

wnioski o orzeczenia w trybie prejudycjalnym – kiedy sądy państw członkowskich zwracają się do Trybunału Sprawiedliwości o dokonanie wykładni danego zagadnienia prawa UE
skargi o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom – wnoszone przeciwko rządom państw UE w związku z niestosowaniem prawa UE
skargi o stwierdzenie nieważności – przeciwko aktom prawnym UE, które są uznawane za niezgodne z traktatami UE lub prawami podstawowymi
skargi na brak działania – przeciwko instytucjom UE, jeśli nie podjęły wymaganej od nich decyzji
skargi bezpośrednie – wnoszone przez osoby fizyczne, przedsiębiorstwa lub organizacje przeciwko decyzjom lub działaniom UE.

1.Procedura orzekania w trybie prejudycjalnym

Sądy krajowe w każdym państwie UE są odpowiedzialne za zapewnienie właściwego stosowania prawa UE w danym kraju. Istnieje jednak ryzyko odmiennej interpretacji prawa UE przez sądy w różnych krajach.

Aby temu zapobiec, wprowadzono procedurę „orzeczeń w trybie prejudycjalnym”. Jeżeli sąd krajowy ma wątpliwości co do wykładni lub ważności danego aktu prawa UE, może – a niekiedy musi – zwrócić się o poradę do Trybunału Sprawiedliwości. Poradę tę określa się jako „orzeczenie w trybie prejudycjalnym".

2. Skargi o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom

Komisja może wszczynać takie postępowania, jeżeli sądzi, że państwo członkowskie nie wypełnia zobowiązań, które nakłada na nie prawo UE. Postępowanie takie może wszcząć również inne państwo UE.

W obu przypadkach Trybunał rozpatruje domniemane uchybienie i wydaje wyrok. Jeżeli Trybunał uznaje dane państwo za winne uchybienia, zobowiązuje je do bezzwłocznego naprawienia sytuacji. Jeżeli następnie Trybunał stwierdza, że państwo nie zastosowało się do jego wyroku, może na nie nałożyć karę grzywny.

3. Skargi o unieważnienie

Jeżeli którekolwiek z państw UE, Rada, Komisja lub (pod pewnymi warunkami) Parlament uważają, że dany akt prawa UE jest niezgodny z prawem, mogą zwrócić się do Trybunału o stwierdzenie jego nieważności.

Skargę o stwierdzenie nieważności mogą również wnieść osoby prywatne, które domagają się od Trybunału unieważnienia konkretnego aktu prawnego, ponieważ ma on na nie – jako na osoby fizyczne – bezpośredni negatywny wpływ.

Jeżeli Trybunał stwierdza, że dany akt prawny został przyjęty w niewłaściwy sposób lub nie posiada odpowiedniej podstawy w traktatach, może stwierdzić jego nieważność.

4. Skargi na zaniechanie działania

Traktat zobowiązuje Parlament, Radę i Komisję do podejmowania określonych decyzji w określonych okolicznościach. Jeżeli nie dopełniają one tych zobowiązań, państwa członkowskie, inne instytucje unijne i (pod pewnymi warunkami) osoby fizyczne lub przedsiębiorstwa mogą wnieść do Trybunału skargę w celu oficjalnego odnotowania faktu tego zaniechania.

5. Skargi bezpośrednie

Każda osoba fizyczna lub przedsiębiorstwo, które doznały szkody w wyniku działania lub bezczynności UE lub jej urzędników, może wnieść do Sądu skargę bezpośrednią.

W jaki sposób sprawy są rozpatrywane?

Do każdej sprawy wnoszonej do Trybunału przydzielany jest sędzia i rzecznik generalny.

Postępowanie w sprawie wniesionej do Trybunału składa się z dwóch etapów: procedury pisemnej i procedury ustnej.

1. Procedura pisemna

Najpierw strony postępowania przedstawiają pisemne oświadczenie sędziemu przydzielonemu do sprawy. Następnie sędzia opracowuje sprawozdanie, podsumowując oświadczenia i przedstawiając kontekst prawny sprawy.

2. Procedura ustna

Drugi etap stanowi posiedzenie jawne. W zależności od złożoności sprawy etap ten może się odbywać przed izbą składającą się z trzech, pięciu lub trzynastu sędziów, ewentualnie przed pełnym składem Trybunału. Podczas posiedzenia adwokaci stron wykładają swoje argumenty przed sędziami i rzecznikiem generalnym, którzy mogą zadawać im pytania.

Rzecznik generalny wydaje swoją opinię. Następnie sędziowie odbywają naradę i wydają wyrok.

Rzecznicy generalni muszą wydawać opinię jedynie, jeżeli Trybunał uznaje, że w związku z daną sprawą powstaje nowe zagadnienie prawne. Trybunał nie ma obowiązku zastosowania się do opinii rzecznika generalnego.

Wyroki Trybunału przyjmuje się zwykłą większością głosów i ogłasza na posiedzeniach jawnych. Migawki z posiedzeń są często dostępne w telewizji (Europe by Satellite ).

Rozprawy w Sądzie toczą się według tej samej procedury, z tym wyjątkiem, że rzecznik generalny nie wydaje opinii.

Trybunał Obrachunkowy UE

Europejski Trybunał Obrachunkowy kontroluje finanse UE. Jego rola polega na usprawnianiu zarządzania finansami UE i przygotowywaniu sprawozdań na temat wykorzystywania środków publicznych. Trybunał został utworzony w 1975 roku i ma siedzibę w Luksemburgu.

Cel:

Trybunał Obrachunkowy jest uprawniony do weryfikacji (kontroli) każdej osoby lub organizacji dysponującej środkami UE – w ten sposób czuwa nad tym, by pieniądze europejskich podatników były wydawane właściwie. Trybunał często przeprowadza kontrole na miejscu. Ustalenia Trybunału są przedmiotem sprawozdań przekazywanych Komisji oraz rządom krajowym UE.

Trybunał Obrachunkowy nie posiada uprawnień w zakresie egzekwowania prawa. Jeżeli kontrolerzy wykryją nadużycia lub nieprawidłowości, informują o tym OLAF – Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych.

Zadania:

Jednym z kluczowych zadań Trybunału jest przedkładanie Parlamentowi Europejskiemu i Radzie corocznego sprawozdania za poprzedni rok budżetowy (coroczna procedura udzielania absolutorium). Przed podjęciem decyzji w sprawie zatwierdzenia wykonania budżetu przez Komisję Parlament szczegółowo analizuje sprawozdanie Trybunału.

Trybunał wydaje również opinie dotyczące przepisów prawa UE w kwestiach finansowych oraz wspierania działań UE związanych ze zwalczaniem nadużyć.

Kontrolerzy często przeprowadzają inspekcje w instytucjach UE, państwach członkowskich oraz krajach otrzymujących pomoc od UE. Chociaż praca Trybunału w znacznej mierze dotyczy pieniędzy, za które odpowiada Komisja, w praktyce 80% tych dochodów i wydatków pozostaje w gestii organów krajowych.

Skład:

Aby skutecznie wypełniać swoje zadania, Trybunał Obrachunkowy musi zachowywać całkowitą niezależność od pozostałych instytucji, jednocześnie utrzymując z nimi stałe kontakty.

W skład Trybunału wchodzi po jednym członku z każdego państwa UE. Członkowie są mianowani przez Radę na sześcioletnią odnawialną kadencję. Członkowie wybierają spośród siebie prezesa na trzyletnią (również odnawialną) kadencję. W styczniu 2008 roku prezesem został wybrany Vítor Manuel da Silva Caldeira z Portugalii.

Organizacja:

Trybunał Obrachunkowy zatrudnia około 800 osób, w tym zarówno tłumaczy i administratorów, jak i kontrolerów. Kontrolerzy, którzy dzielą się na „grupy kontroli”, przygotowują projekty sprawozdań przyjmowanych przez Trybunał

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny

Przedstawiciele europejskich pracodawców, pracowników i innych grup interesu mogą wyrażać swoje opinie w sprawach związanych z UE za pośrednictwem Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego (EKES). Komitet jest zgromadzeniem doradczym wydającym opinie skierowane do większych instytucji – w szczególności do Rady, Komisji i Parlamentu Europejskiego.

Rola

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny został utworzony w 1957 roku jako forum dyskusyjne w sprawach dotyczących jednolitego rynku. Za pośrednictwem EKES-u europejskie grupy interesu – związki zawodowe, pracodawcy, rolnicy – mogą formalnie wypowiadać się na temat wniosków legislacyjnych UE.

EKES wydaje średnio 170 dokumentów konsultacyjnych i opinii rocznie. Wszystkie opinie są przekazywane organom decyzyjnym Unii, a następnie publikowane w Dzienniku Urzędowym UE.

Członkowie

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny liczy 344 członków reprezentujących grupy interesu ekonomicznego i społecznego z całej Europy. Członkowie są nominowani przez rządy krajów Unii i mianowani przez Radę Unii Europejskiej na odnawialną pięcioletnią kadencję. Członkowie EKES-u nie pobierają wynagrodzenia, lecz otrzymują diety na pokrycie kosztów podróży i zakwaterowania w związku z uczestniczeniem w posiedzeniach.

Członkowie Komitetu należą do jednej z trzech grup:

pracodawców,
pracowników,
różnych grup interesu (np. grup rolników, konsumentów).

Liczba członków z poszczególnych państw zależy od liczby ich ludności:

Niemcy, Francja, Włochy, Wielka Brytania – 24 członków
Hiszpania, Polska – 21 członków
Rumunia – 15 członków
Belgia, Grecja, Holandia, Portugalia, Austria, Szwecja, Czechy, Węgry, Bułgaria – 12 członków
Dania, Irlandia, Finlandia, Litwa, Słowacja – 9 członków
Estonia, Łotwa, Słowenia – 7 członków
Luksemburg, Cypr – 6 członków
Malta – 5 członków.

Komitet Regionów

Komitet Regionów jest organem doradczym reprezentującym lokalne i regionalne samorządy w Unii Europejskiej.

Rola

Zadaniem Komitetu Regionów (KR) jest wyrażanie opinii na temat aktów prawnych UE z perspektywy lokalnej i regionalnej. Komitet czyni to poprzez sporządzanie sprawozdań („opinii”) dotyczących wniosków Komisji.

Komisja, Rada i Parlament są zobowiązane do zasięgania opinii Komitetu Regionów przed przyjęciem decyzji UE w sprawach dotyczących samorządów lokalnych i regionalnych (na przykład w kwestii polityki zatrudnienia, środowiska, edukacji lub zdrowia publicznego).

Członkowie

Komitet Regionów liczy obecnie 344 członków (i tyle samo zastępców) ze wszystkich 27 państw UE.

W wyniku dalszego rozszerzania UE liczba członków (i zastępców) może wzrosnąć maksymalnie do 350 osób.

Członkowie Komitetu i ich zastępcy są mianowani na pięcioletnią kadencję przez Radę działającą na wniosek państw UE. Każdy kraj wybiera swoich członków zgodnie z własną procedurą, jednak skład wszystkich delegacji odzwierciedla polityczną, geograficzną i regionalną/lokalną równowagę w danym kraju.

Członkowie Komitetu są pochodzącymi z wyboru przedstawicielami władz regionalnych lub lokalnych albo pełnią kluczowe funkcje w takich władzach w swoich regionach.

Struktura

Komitet Regionów odbywa w ciągu roku pięć sesji plenarnych, podczas których określa ogólne kierunki polityki i przyjmuje opinie.

W Komitecie działa sześć komisji zajmujących się zagadnieniami z różnych obszarów polityki i przygotowujących opinie poddawane pod dyskusję podczas sesji plenarnych w zakresie:

spójności terytorialnej,
polityki gospodarczej i społecznej,
edukacji, badań naukowych oraz kwestii dotyczących młodzieży,
środowiska, zmian klimatu i energii,
obywatelstwa, sprawowania rządów oraz spraw instytucjonalnych i zewnętrznych,
zasobów naturalnych.

Komitet przyjmuje również rezolucje w sprawach politycznych najwyższej wagi.

W Komitecie Regionów znajdują się przedstawiciele czterech grup politycznych odpowiadających głównym europejskim ugrupowaniom politycznym:

Europejskiej Partii Ludowej (PPE),
Partii Europejskich Socjalistów (PSE),
Grupy Porozumienia Liberałów i Demokratów na rzecz Europy (ALDE),
Unii na rzecz Europy Narodów – Przymierze Europejskie (UEN-EA).

Wzmocnienie roli w wyniku ratyfikacji traktatu lizbońskiego

Na mocy traktatu lizbońskiego Komisja Europejska ma obecnie obowiązek zasięgania opinii samorządów regionalnych i lokalnych oraz ich stowarzyszeń w całej UE już na etapie poprzedzającym proces legislacyjny. Komitet Regionów, jako organ reprezentujący samorządy lokalne i regionalne, jest głęboko zaangażowany w tę procedurę.

Komisja jest zobowiązania do ponownego zasięgnięcia opinii Komitetu Regionów po przedstawieniu wniosku legislacyjnego, jeżeli wniosek ten dotyczy jednego z wielu obszarów polityki mających bezpośredni wpływ na samorządy lokalne i regionalne.