WYDZIAŁ LEŚNY WARSZAWA 2000-10-28
GRUPA II
ADAM CHUDZIŃSKI
Trzcinniczyska
Przyczyna powstania nieużytku
Według Szafera w Polsce występuje 8 gatunków trzcinnika. Najpospolitsze z nich to trzcinnik piaskowy i leśny, a poza tym lancetowaty występujący na łąkach, torfowiskach niskich i aluwiach, oraz trzcinnik owłosiony na siedliskach wilgotnych lasów i zaroślach, zwłaszcza w górach. Pozostałe gatunki spotyka się nad brzegami wód, na torfowiskach, mokradłach itp., na niżu i w górach. Przyczynami typowymi powodującymi ekspansję trzcinnika są: dopuszczenie nadmiaru słońca do dna lasu, już z chwilą usunięcia drzewostanu, bądź też przy nadmiernym rozrzedzeniu co spowoduje bujny jego rozwój, oraz nieprawidłowo wykonane zabiegi związane z uprawą gleby, a zwłaszcza po wyoraniu bruzd czy wykonaniu płytkiej orki talerzowej. Przy zakładaniu upraw na takich siedliskach mieć należy na uwadze fakt, iż każde niedopatrzenie może spowodować wypadanie sadzonek, a przez to pobudzić do wzrostu pokrywę chwastową jednocześnie utrudniając wprowadzenie poprawek.
Założenie zrębu w nadmiernie przerzedzonych drzewostanach i tzw. uprawy przepadłe (problemem są tutaj nierówności terenu powstałe w wyniku wielokrotnie wykonywanej uprawy gleby w bruzdy). Dobre warunki do rozwoju znajduje również trzcinnik na płazowinach tj. gruntach leśnych porośniętych drzewostanami II klasy wieku o czynniku zadrzewienia 0,1-0,3 i III klasy wieku o zadrzewieniu 0,1-0,2. Chwast ten porasta gromadnie powierzchnie otwarte, a więc płazowiny, halizny i przepadłe uprawy, położone na niezbyt żyznych piaszczystych glebach, najczęściej na siedlisku boru świeżego i rzadziej na siedlisku boru mieszanego świeżego. Utrudnia i uniemożliwia naturalne odnowienie lasu. Duże nagromadzenie obumarłych, suchych i łatwo palnych części nadziemnych roślin zwiększa zagrożenie pożarowe lasu. Z miejsc bardziej zacienionych ustępuje nieraz zupełnie. W razie powstania odpowiadających mu warunków świetlnych potrafi ze stanu szczątkowego rozwinąć w krótkim czasie pełną i niezwykle bujną wegetację.
2. Charakterystyka warunków siedliskowych jako czynnika ograniczającego
Trzcinnik jest rośliną powierzchni otwartych i płazowin, dlatego też w warunkach ocienienia, np. w zwartym drzewostanie przedrębnym, może nie kwitnąć przez wiele lat i wegetuje w postaci pojedynczych źdźbeł, rozproszonych w znacznych odległościach, a w miejscach bardziej ocienionych zanika zupełnie (tutaj rozłogi trzcinnika rozmieszczone są najpłycej tj. na głębokości około 4-8 cm, ponadto głębokość ta nie ulegnie zmianie w pierwszym roku po usunięciu drzewostanu, jeżeli nie zostanie naruszona gleba, np. przez wykonanie orki). Zadaniem leśnika zatem jest prowadzenie tak gospodarstwa, aby stworzyć poprzez właściwe postępowanie warunki uniemożliwiające mu wzrost (trzymanie odpowiedniego zwarcia; prawidłowe przygotowanie i pielęgnacja gleby- nie stosować płytkiej orki, bo ta mimo, że poprawia warunki glebowe nie powoduje zniszczenia trzcinnika [następuje skrócenie rozłogów i zwiększenie ich liczby z jednego węzła krzewienia]; nie dopuszczać do powstawania halizn; ograniczenie spulchniania gleby, bo to też stymuluje jego wzrost)
3.Zabiegi biologiczno-techniczne przy przysposobieniu terenu do zalesienia
Po usunięciu drzewostanu ważne jest, aby szybko powierzchnie zalesić, gdyż rzeczywiste zagrożenie przez trzcinnik występuje dopiero w 2-3 roku, a więc wtedy gdy sadzonki zdążą się ukorzenić i przystosować do nowego środowiska. Prawidłowe postępowanie przy zalesianiu trzcinniczysk powinno przede wszystkim uwzględnić likwidację zachwaszczenia, a następnie, tam gdzie to jest konieczne, poprawę warunków siedliskowych. Gdy stan zagrożenia uprawy nie występuje przez 2-3 lata można mówić o zredukowaniu i likwidacji chwastów.
Przygotowanie gleb
*Bezpośrednio po usunięciu drzewostanu na zrębach przygotowanie gleby może nastąpić przez wyoranie bruzd do głębokości 10 cm, z głębokim spulchnieniem ich dna (z reguły w pierwszym roku po usunięciu drzewostanu, aby maksymalnie wykorzystać czas gdy powierzchnia nie jest jeszcze zachwaszczona)
*Stosowanie starej metody zwanej regulówką, w zależności od ukształtowania terenu można wykonać na pasach (na powierzchniach praktycznie równych[na terenach bardziej zagrożonych pasy powinny być szersze]) albo na placówkach czy talerzach (w warunkach górskich, na terenie pofałdowanym[na terenach bardziej zagrożonych placówka powinna być szersza]), osiąga się to przez zakopanie rozłogów na głębokość uniemożliwiającą mu odrastanie (spowalnia to i opóźnia proces regeneracji darni)-obecnie regulówka nie znajduje szerszego zastosowania
*Zastosowanie orki pełnej przy pomocy nowoczesnych pługów typu:
-Bovlund-BMS-70 (zalecany na nieużytkach, umożliwia orkę dwupoziomową ze zmienną szerokością skiby)
-Foralex 20-26 (dwuskibowy, z krojem talerzowym do odcięcia darni)
-starszego typu pługa PPU-50A (wyposażonego w przedpłużek)
*W celu utrzymania korzystnego wpływu na glebę, przy jednoczesnym zapewnieniu odchwaszczenia powierzchni, orkę pełną poprzedzać można zabiegami mechanicznymi zwalczania trzcinnika składającymi się z:
-przygotowania powierzchni do odchwaszczenia, tzn. podorywki na głębokość zalegania rozłogów trzcinnika
-talerzowanie, kultywatorowanie, bronowanie w celu wydobycia i przesuszenia organów wegetatywnego rozmnażania trzcinnika
-uprawy podstawowej, czyli orki zapewniającej przykrycie rozłogów trzcinnika grubą warstwą gleby
4.Zakładanie upraw
Skład gatunkowy i więźba sadzeni
Dobór zdrowych, dobrze wyrośniętych sadzonek, prawidłowo i we właściwym czasie wykonane sadzenie, a następnie pielęgnowanie i ochrona upraw, powinny wystarczyć do uzyskania pozytywnego efektu. Skład gatunkowy uprawy leśnej zakładanej na trzcinniczysku powinien być zgodny z typem siedliskowym lasu i odpowiadającym mu typem gospodarczym drzewostanu. Z uwagi na wysoki stopień przeżywalności sadzonek sosny możliwe jest obniżenie ich liczby do 10 tysięcy sztuk na 1 ha. W tych warunkach należy szczególnie pamiętać o zachowaniu wszystkich zaleceń dotyczących prawidłowego zakładania upraw (wysoka jakość sadzonek, staranne i terminowe sadzenie itp.). Wszelkie popełnione w tym względzie błędy zmniejszają szansę udanego zalesienia trzcinniczyska.
5.Warunki udatności zalesień nieużytków
Wieloletni niepohamowany wzrost pokrywy chwastowej prowadzi do powstawania niekorzystnych zmian warunków glebowych i mikroklimatycznych, których cofnięcie wymaga radykalnych sposobów. Trzcinnik wpływa na zmianę warunków środowiska tzn. oddziałuje niekorzystnie na właściwości fizyczne (wysuszanie[w takiej sytuacji pobieranie wody jest bardzo intensywne, co powoduje znaczne przesuszenie gleby w strefie rozwoju korzeni], utrudnienie dostępu powietrza,) i chemiczne (wydzielanie do gleby szkodliwych substancji gleby hamujących wzrost gatunków drzewiastych), utrudnianie pobierania pokarmów oraz ogólne obniżenie zasobności, zagłuszanie wprowadzanych sadzonek przez część nadziemną, stwarzanie na dużych powierzchniach trzcinniczysk niekorzystnych stosunków mikroklimatycznych (zbliżone do warunków stepowych oraz duża amplituda wahań temperatur dobowych, w okresie wegetacyjnym często zdarzają się przymrozki i temperatury krytycznie wysokie dla wschodów i samosiewów zwłaszcza So), zmniejszenie dostępu światła do uprawy w okresie wegetacyjnym, wykładanie się trawy na sadzonki pod wpływem opadów śnieżnych, czego efektem jest zamieranie drzewek na wiosnę w wyniku wyparzania lub znaczne osłabienie ich siły życiowej i długotrwałe deformacje strzałek. Bardzo intensywny rozwój trzcinnika powoduje, że gleba jest systematycznie wyczerpywana.
Podstawowym więc zadaniem leśnika jest zniszczyć trzcinnik i gospodarować tak, aby nie dać możliwości rozwoju kłączom wegetującym w ziemi.