WYDMY ŚRÓDLĄDOWE
Wydmy śródlądowe powstają na skutek erozji wietrznej czyli niszczenia gleby przez wiatr. Proces ten występuje najczęściej na glebach piaszczystych pozbawionych okrywy roślinnej. Wywiewanie najmniejszych drobin frakcji piasku jako najżyźniejszych powoduje jałowienie gleby:
przy prędkości wiatru ok. 4,5-6,5 s wywiewane są frakcje wlk 0,25mm
przy prędkości wiatru ok. 11,5-13 m/s wywiewane są frakcje wlk 0,5 m/
Przy małych wielkościach drobin przenoszone są one na duże odległości, drobne poruszają się skokowo, duże toczą się po powierzchni. Na suchych glebach proces ten stale się uintensywnia i prowadzi do powstawania tzw. piasków lotnych. W naszych warunkach przyczyny powstawania tego typu zjawisk było wyrębywanie d-stanów porastających wydmy i pozostawienie ich bez odnowienia lub oddanie ich rolnikom pod uprawę lub pastwiska.
Warunki glebowe.
Piaski średnioziarniste 0,5-0,25mm drobnoziarniste 0,25-,10mm tworzą 90% składu gleby, prawie brak frakcji ilastej najżyźniejszej.
Pojemność wodna.
Niska 22% masy piasku, duża przepuszczalność, może występować zjawisko gruntów podmokłych oraz bagien w pobliżu i u podnóża wydmy.
Zdolność podsiąkania.
Mała kilka cm-0,5 m. + przesuszające działanie słońca = silne przesychanie gleby. Do gł 10cm wlg. 2,75% poniżej rośnie i osiąga wielkość 4%.
Skład mineralny.
98% kwarc bez składników pokarmowych prawie całkowity brak substancji organicznej.
Warunki mikroklimatyczne.
Wiatr- przenoszenie ziaren piasku uszkadza sadzonki powoduje ich zasypanie, powoduje szybsze parowanie i przesychanie. Wysokie temperatury, duża amplituda dobowa temperatur, wyższa o ok. 3oCa wys 1,5m. niż grunty rolnicze. Temperatura dochodzi do 60oC.
Wydmuchowiska stąd piasek jest wydmuchiwany, odsypiska tutaj piasek jest nawiewany.
Rozwój sadzonek.
Bardzo trudny brak składników pokarmowych, nieustabilizowane grunty, zbyt duże nasłonecznienie, działalność wiatru powoduje szczególnie trudne warunki do wzrostu sadzonek.
Sposoby ustalania lotnych piasków.
Likwidowanie wydmuchowisk możemy zacząć stosując kilka metod jednocześnie na jednej wydmie. Ustalamy od zachodu na wschód.
Mechaniczne.
Chrust- wykłada się pasami lub szachownicę, gałęzie zgodnie z kierunkiem panujących wiatrów wciskając końce w piasek. Ze względu na wysokie koszty tym sposobem powinno ustalać się tylko najniebezpieczniejsze części wydmuchowiska wyrwy i zbocza. Zużycie materiału ok. 70-200 mp/ha.
Glinowanie- cienka warstwa rozrzuconej równomiernie gliny w celu połączenia jej z piaskiem i wytworzenie warstwy ustabilizowanej. Zużycie materiału 100m3/ha.
Darniowanie- polega na wykładaniu na powierzchnię kawałków darni o wymiarach 30x30 cm w kratkę o polach 2x2 lub 3x3 m. w środku takiego pola kładziemy dodatkowo jeszcze jedną kratkę. Zużycie materiału 300-400 mp/ha.
1). Płotki ochronne.
Wysokie 1,2m.- lepsze przy stabilizowaniu wydm śródlądowych.
Niskie 0,3-0,4- stosujemy do stabilizacji wydm morskich kształt regularnej szachownicy kwadratów odstęp 10-40m. gęściej gdy stok bardziej pochyły lub falisty.
Płotki z jałowca - wkopane ściśle obok siebie krzewy z jałowca wys. 1,2-1,5m, rowki głębokości 30-40cm. Płotek stabilizujemy dwoma barierkami w odległości 3-4m. od siebie. Zużycie materiału na 100mb płotka -12-15mp jałowca.
Płotki z chrustu - chrust lub faszyna wyplatana między palikami ustawianymi co 0,6m, paliki wystają na 1m. powyżej powierzchnię. Zużycie materiału 100mb płotka - 15mp chrustu.
Płotki ze słomy - najlepsza słoma żytnia, małe snopeczki okręcone wokół żerdzi.
Niskie płotki ochronne - wrzos, trzcina, słoma, żarnowiec, drobny chrust- niewielkie powierzchnie szachownica kwadratów 2x2, 5x5m.
Biologicznie.
Łubin żółty - 250kg/ha wysiew w kwietniu, żyto 150kg/ha wysiew wrzesień. Dobra metoda jednak w okresie większej suszy rośliny te giną.
Trawy wydmowe - piaskownica, wydmuchrzyca dobre na odsypiskach słabiej na wydmuchowiskach. Piaskownica lepsza do ustalania wydm śródlądowych, sadzonki sadzimy wczesną wiosną w kostki o bokach 2x2m. kosturem.
Wierzba kaspijska - żywokoły wiosną dł 1m. i gr. 2cm zakopujemy płytko na gł 10cm. Wyorywamy bruzdy i układamy żywokoły zasypujemy wyorywajac następną bruzdę.
Przygotowanie gleby.
Glebę należy odchwaścić za pomocą kultywatora opielacza, należy uważać aby nie spowodować uruchomienia piasków, można szczepić glebą leśną lub wprowadzić podypkę.
Zalesianie.
Podstawowym gatunkiem jest sosnsa zwyczajna, gatunkami biocenotycznymi zaleca się: brzoza br, olsz szara, czarna, jarząb, osika, robinia. Krzewy wierzba kaspijska, iwa, róża, jałowiec. Gatunki liściaste sadzimy w zagłębieniach na odsypiskach jako bardziej wymagające. Najbardziej pożądana jest olsza jako gatunek dający duży opad szybko rozkładającej się ścioły. Z zalesieniem wchodzimy w momencie ustabilizowania się wydmy. Badamy stan zapędraczenia, ewentualne zabiegi chemiczne. Najlepszą porą do zalesień jest wczesna wiosna, dużo wilgoci w glebie. Sosna sadzonki I klasy jakości jednolatki, liściaste 2-3 latki. Więźba sadzenia dla sosny nie rzadziej niż 1x1 m.
Temat: PIASKOWNIE
Piaskownie powstają w wyniku odkrywkowego pozyskiwania piasku używanego do zamulania wyeksploatowanych wyrobisk w kopalni czyli do tzw. posadzki. Kształt piaskowni jest uzależniony od eksploatowanego złoża, na ogół jednak są to zagłębienia w formie wydłużonych nieregularnych czworokątów o ścianach wysokości od dwóch do kilkunastu metrów i dnie często nierównym, bruzdowanym, poprzecinanym licznymi rowami. Wielkość piaskowni waha się od 15-100 ha.
Piaskownie ogólnie rzecz biorąc odróżniają się od otaczającego terenu specyficznymi warunkami siedliskowymi. Różnice te dotyczą przede wszystkim klimatu, warunków glebowych i wodnych.
Początkowe fazy przygotowania piaskowni pod zalesienie jest obowiązkiem kopalni lub zakładu, który doprowadził do powstania piaskowni. Tak więc wyprofilowanie skarp, wyrównanie dna, przeprowadzenie zabiegów melioracyjnych leży w gestii zakładu. Przy zabiegach agromelioracyjnych należy zwrócić uwagę na poziom wód gruntowych na poziomie 50-100 cm.
Po określeniu rodzaju piaskowni, ph gleby, poziomu wód gruntowych, żyzności przystępujemy do drugiego etapu zagospodarowania piaskowni czyli zalesiania. Ze względu na małą żyzność siedliska rekultywacja terenu powinna nie tylko uwzględniać poziom wód gruntowych, wyrównanie terenu i zalesienie ale także poprawę warunków siedliskowych gdyż bez tego rodzaju zabiegów udatność upraw będzie bardzo niska. Myślę, iż najlepszym sposobem, z punktu widzenia ekologii jest nawożenie spągu glebą leśną. Wykonuje je się bezpośrednio po zabiegach agromelioracyjnych po wyrównaniu powierzchni spągu. Jednak ze względu na ogromną pracochłonność 400-500t/ha gleby sposób ten nie jest polecany. Tańszą metodą jest nawożenie torfem lub namułami stawowymi w ilości 80 t/ha co daje ok. 60% zmniejszenie kosztów rekultywacji. Po nawożeniu torfu i namułów stawowych mieszamy je z istniejącą gleba za pomocą glebogryzarki. Dalszym etapem rekultywacji jest wysiew roślin fitomelioracyjnych i pełne nawożenie. Przy ph 4,5 najlepiej sprawdza się łubin żółty. Przy stosowaniu roślin motylkowych należy uważać aby nie dopuścić do nadmiernego rozrostu tych roślin ponieważ w skrajnych wypadkach może doprowadzić do zagłuszania sadzonek a nawet do wypadania upraw. Zakończenie więc pierwszego etapu rekultywacji wyrobiska przez przyoranie jednorocznego łubinu należy uznać za wystarczające.
Dobór gatunków do zalesiania piaskowni zależy przede wszystkim od warunków siedliskowych, a w warunkach niekorzystnego wpływu przemysłu ich wrażliwości na te warunki. Na wyrobiska o słabych warunkach siedliskowych należy wprowadzać gatunki które łączą w sobie niewielkie wymagania siedliskowe z oddziaływaniem fitomelioracyjnym na glebę. Do takich gatunków należą: olsza szara, brzoza brodawkowata, robinia akacjowa, a z krzewów rokitnik, oliwnik, czeremcha amerykańska. Omawiany teren leży na terenie w zasięgu średnich emisji tlenków azotu nie jest zalecane wprowadzanie gatunków iglastych.
Brzoza jako gatunek o małych wymaganiach siedliskowych i dość dużych wymaganiach co do dostępności wody będzie świetnym gatunkiem fitomelioracyjnym można ją sadzić w miejscach wystawionych na największa insolację słoneczną, robinia akacjowa będzie doskonałym gatunkiem biocenotycznym ze względu na opad liści wraz z olszą szarą będą stanowiły zrąb przyszłego drzewostanu, przyspieszą powstawanie mikroklimatu leśnego. Poprzez ocienienie gleby stworzą warunki do wzrostu gatunków zielnych oraz podszytu, opad liści przyspieszy obieg materii oraz wzbogaci glebę w składniki pokarmowe.
Brzozę sadzimy w kępach o pow. 15 arów (32 powierzchnie) w więźbie 1,5x1,5m.. robinia akacjowa kępowo o pow 15 arów (21 kęp) w więźbie 1,5x1,5m. pozostałą powierzchnię wypełniamy olszą szarą w więźbie 1,5x1,5m. Wszystkie gatunki sadzimy w jamkę za pomocą szpadla, sadzonki sadzimy jako 2-3-latki szkółkowane I klasy jakości. Zapotrzebowanie na sadzonki wynosi: brzoza brodawkowata-26,35tys, robinia akacjowata-17,56 tys, olsza szara-44 tys sztuk.