System ubezpieczeń społecznych
system ubezpieczeń społecznych < system zabezpieczenia społecznego
System zabezpieczenia społecznego jest pojęciem szerszym. W jego skład wchodzą trzy podsystemy:
- system ubezpieczeń społecznych!
- system pomocy społecznej
- system zaopatrzenia społecznego
Zakres podmiotowy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Do tego systemu nie należą osoby pozostające w stosunku służbowym (funkcjonariusze służb mundurowych) oraz osoby pozostające w stosunku pracy (prokuratorzy, sędziowie)/
Służby mundurowe:
- Policja
- ABW
- Agencja Wywiadu
- CBA
- Służba Wywiadu
- Służba Kontrwywiadu
- Służba Więzienna
- Wojsko
- Straż Graniczna
- Straż Pożarna
Natomiast osoby należące do systemu ubezpieczeń społecznych (czyli do ZUS) wymienia art.6 ustawy:
- pracownicy
- nakładcy
- członkowie Rolniczych Spółek Produkcyjnych
- prowadzący pozarolnicza działalność gospodarczą oraz osoby z nimi współpracujący
Wszyscy wymienieni powyżej podlegają wszystkim ubezpieczeniom tego systemu
- osoby wykonujący pracę na podstawie umowy agencyjnej, zlecenia i innej umowy o świadczeniu usług (wyłączona jest umowa o dzieło!- takie osoby są nieoskładkowane w ZUS, chyba że jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę)
- posłowie, senatorowie, euro deputowani
- osoby pobierające stypendia sportowe
- osoby będące słuchaczami KSAP
- osoby skazane lub tymczasowo aresztowane przydzielone do pracy
- osoby pobierające zasiłki
- osoby duchowne
- żołnierze niezawodowi
- osoby odbywające służbę zastępczą
- funkcjonariusze celni
- osoby przebywające na urlopie macierzyńskim i wychowawczym.
Art.8.ust.6
Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się:
1) osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych;
2) twórcę i artystę;
3) osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu:
a) w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
b) z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych;
Ubezpieczenie wypadkowe
Kwestię tą reguluje ustawa z 30.10.2002 o ubezpieczeniach społecznych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Wypadek przy pracy
Wypadek zrównany z wypadkiem przy pracy
Wypadek w drodze do pracy /z pracy
Choroba zawodowa
Wypadek przy pracy rolniczej.
Wypadek przy pracy: regulacja znajduje się w art.3 ust.1 ustawy .
Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
1) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
2) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
3) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Na wypadek przy pracy składają się 3 przesłanki:
- zdarzenie nagłe
- wywołane przyczyna zewnętrzną
- pozostające w związku z pracą
Orzecznictwo:
Zdarzenie nagłe: jeśli w okresie jednej dniówki roboczej występuje skutek w postaci uszczerbku na osobie (śmierć lub uszczerbek na zdrowiu)
Przyczyna zewnętrzna: nie znajduje się w organizmie człowieka, to przyczyna sprawcza tkwiąca w środowisku pracy. Gdyby przyczyna zewnętrzna nie zaistniała nie doszło by do utraty życia (uszczerbku na zdrowiu)- charakter dominujący.
Związek normatywny: albo związek czasowy albo miejscowy albo funkcjonalny.
Pojecie wypadku zrównanego z wypadkiem przy pracy: art.3 ust.2 ustawy wypadkowej:
Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnienia do świadczeń określonych w ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:
1) w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone w ust. 1, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;
2) podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;
3) przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.
Pojęcie wypadku w drodze do pracy lub z pracy:
- w dużej mierze to wypadki komunikacyjne
- droga musi być nieprzerwana, chyba że przerwa była konieczna i nie przekraczała granic koniecznych.
!!Przesłanki odpowiedzialności z tytułu wypadków przy pracy/chorób zawodowych:
- zajście zdarzenia będącego wypadkiem przy pracy, zrównanego z wypadkiem przy pracy, choroba zawodową
- szkoda (uszczerbek na osobie)
- adekwatny związek przyczynowy (miedzy zajściem zdarzenia a szkodą).
Szkoda: art. 11, jest uszczerbkiem na osobie.
Uszczerbek na zdrowiu może być:
- stały: uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu nierokujące poprawy
- długotrwały: uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy, mogące ulec poprawie.
Świadczenia przysługujące z tytułu wypadków przy pracy (odpowiada ZUS, w niektórych przypadkach pracodawca):
- jednorazowe odszkodowanie (art.13): ma charakter mieszany (odszkodowawczo- zadośćuczynieni owy). Nie zawsze pokrywa wartość szkody. Ma charakter ryczałtowy. Jego wysokość jest odgórnie ustalona przez ustawę (w %). Otrzymują je:
1) małżonek, z zastrzeżeniem ust. 3;
2) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione oraz przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej, spełniające w dniu śmierci ubezpieczonego lub rencisty warunki uzyskania renty rodzinnej;
3) rodzice, osoby przysposabiające, macocha oraz ojczym, jeżeli w dniu śmierci ubezpieczonego lub rencisty prowadzili z nim wspólne gospodarstwo domowe lub jeżeli ubezpieczony lub rencista bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania albo jeżeli ustalone zostało wyrokiem lub ugodą sądową prawo do alimentów z jego strony.
3. Jednorazowe odszkodowanie nie przysługuje małżonkowi w przypadku orzeczonej separacji.
- świadczenia z innych ubezpieczeń:
Zasiłki (chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, wyrównawczy)
- renty: osoby, które utraciły zdolność do pracy:
Renta z tytułu niezdolności do pracy (czasowa lub trwała): nie może być niższa niż 80% podstawy jej wymiaru dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy i 60% dla osoby czasowo niezdolnej do pracy.
Renta wyrównawcza (renta cywilna): uzupełnia rentę z ZUS. Oprócz tych trzech powyższych przesłanek musi zaistnieć czwarta czyli wina.
Renta rodzinna
Choroba zawodowa: w rozumieniu przepisów ubezpieczeniowych za chorobę zawodową uznaje się chorobę określoną w wykazie chorób zawodowych, o których mowa a art. 237§1 pkt. 2 Kodeksu Pracy jeżeli została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy.
Ubezpieczenia chorobowe.
Tego typu ubezpieczenia reguluje ustawa z 25.04.1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i miecierzyństwa.
Zasiłki z tytułu okresowej niezdolności do pracy:
Zasiłek chorobowy
Świadczenie rehabilitacyjne
Zasiłek wyrównawczy
Zasiłek macierzyński
Zasiłek opiekuńczy
Ad.a) Wyrok TK z 24.06.2008 (Dz.U. 119, poz.771) art.41 ust.1. Art. ten stanowi, że w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się wypłaconych pracownikowi- w okresie przyjętym do jej ustalenia- składników wynagrodzenia, od których pracownik ten uiścił składkę na ubezpieczenie chorobowe, a które nie są mu wypłacone w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy w skutek choroby albo zasiłku chorobowego jest niezgodny z art.67 ust.1.
Art.92 KP: Za czas niezdolności pracownika do pracy wskutek:
1) choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną - trwającej łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego - pracownik zachowuje prawo do 80% wynagrodzenia, chyba że obowiązujące u danego pracodawcy przepisy prawa pracy przewidują wyższe wynagrodzenie z tego tytułu,
2) wypadku w drodze do pracy lub z pracy albo choroby przypadającej w czasie ciąży - w okresie wskazanym w pkt 1 - pracownik zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia,
3) poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów - w okresie wskazanym w pkt 1 - pracownik zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia.
§ 11. (66) (uchylony).
§ 2. Wynagrodzenie, o którym mowa w § 1, oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego i wypłaca za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy.
§ 3. Wynagrodzenie, o którym mowa w § 1:
1) nie ulega obniżeniu w przypadku ograniczenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego,
2) nie przysługuje w przypadkach, w których pracownik nie ma prawa do zasiłku chorobowego.
§ 4. (67) Za czas niezdolności do pracy, o której mowa w § 1, trwającej łącznie dłużej niż 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy na zasadach określonych w odrębnych przepisach.
Wysokość zasiłku chorobowego to 80% podstawy wymiaru (art.11).
Za okres pobytu w szpitalu wynosi 70% (z wyjątkami)
!! Art. 7. Zasiłek chorobowy przysługuje również osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:
1) nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego;
2) nie później niż w ciągu 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego - w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.
Art. 12. 1. Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy, w których ubezpieczony na podstawie przepisów o wynagradzaniu zachowuje prawo do wynagrodzenia. Okresy te wlicza się do okresu zasiłkowego.
2. Zasiłek chorobowy nie przysługuje również za okresy niezdolności do pracy przypadającej w czasie:
1) urlopu bezpłatnego;
2) urlopu wychowawczego;
3) tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania.
3. Okresów niezdolności do pracy, o których mowa w ust. 2, w których zasiłek nie przysługuje, nie wlicza się do okresu zasiłkowego.
Art. 13. 1. Zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy:
1) ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy;
2) kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby;
3) nie nabyła prawa do zasiłku w czasie ubezpieczenia, w przypadkach określonych w art. 4 ust. 1;
4) jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego;
5) podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników określonemu w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników.
2. Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres niezdolności do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało po wyczerpaniu prawa do zasiłku chorobowego.
Art. 16. Ubezpieczonemu, którego niezdolność do pracy spowodowana została nadużyciem alkoholu, zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres pierwszych 5 dni tej niezdolności.
Art.17 określa 3 formy kontroli osoby przebywającej na zwolnieniu lekarskim (powyżej 14 dni). Formy kontroli:
- ZUS
- kontrola formalna druku L4 przez pracodawcę
- kontrola faktyczna dokonywana przez pracodawcę na podstawie rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 27.07.1999r. (art.68 ust. o świadczeniach…)
Ad.b) art.18. Świadczenie te przysługuje jeżeli ubezpieczający wyczerpie zasiłek chorobowy i nie przestanie chorować a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują odzyskanie zdolności do pracy. Przysługuje gdy nie przysługuje renta z tytułu niezdolności do pracy. Można pobierać niedużej niż 12 miesięcy. Wynosi 90% podstawy wymiaru zasiłku(przez pierwsze 3 miesiące) a 75% po 3 miesiącach.
Ad.c) art.23. Nie dłużej niż za okres 24 miesięcy.
3