Literatura współczesna - stresazczenia, opracowania1, Odojewski-streszczenie

W. Odojewski, Zasypie wszystko, zawieje… - streszczenie

Tom I

1. (narratorem jest Paweł)

Recz dzieje się na Kresach Rzeczpospolitej w trakcie II wojny światowej. Akcja powieści zaczyna się w poniedziałek. Paweł Woynowicz jedzie z Gleb, z listem z Czerwonego Krzyża adresowanym do Katarzyny, do pobliskiej Czupryni - dworku Czerestwienskich, gdzie od kilku dni przebywa Katarzyna. Katarzyna jest bratową Pawła. Brat Pawła zaś jest polskim oficerem, mężem Katarzyny, o którym słuch zaginął (ostatnio przebywał w jenieckim obozie rosyjskim w Katyniu). Czerestwienscy zaś są kuzynami Woynowiczów, w ich domu wychowywała się Katarzyna jako sierota. Paweł jedzie też do Czupryni by powiedzieć Teodorowi Czerestwienskiemu o masakrze w Stoczku dokonananej przez ludzi Gawryluka, dowódcy nacjonalistycznego ugrupowania ukraińskiego. Gawryluk jest przyrodnim bratem Piotra Czerestwienskiego, tzn. spłodzonym przez jego ojca z jakąś ukraińską chłopką. Podsumowując- dworek w Czupryni zamieszkują: senior rodu - Mikołaj Fiedorowicz, Piotr i jego stryj - Teodor Czerestwienski. No więc: Paweł przybywa do Czupryni i udaje się do śpiącego jeszcze o tej wczesnej porze Piotra. Mówi mu co wydarzyło się w Stoczku, Hajnie i Suchym oraz jaki związek ma z tym Semen Gawryluk. Piotr domyśla się, że Gawryluk jest jego przyrodnim bratem. Po rozmowie Paweł wychodzi przed dom, gdzie czeka już na niego Katarzyna. Odwozi ją do Gleb - majątku Woynowiczów. Zapomina o liście jaki ma do niej z Czerwonego Krzyża. Katarzyna, jak się okazuje, wie już o tym, o czym donosi ów list - dostała urzędowe potwierdzenie. Jej mąż, Aleksy Woynowicz - polski oficer, został zamordowany w Katyniu. W ciągu całej drogi do Gleb Paweł i Katarzyna nie rozmawiają ze sobą, nie wiedząc o czym mówić. Dowiadujemy się, że Paweł kocha się w Katarzynie, ta zaś odrzucając to uczucie skłania się raczej ku Piotrowi - co też, nie bez zazdrości, dostrzega Paweł. Dowiadujemy się też, że Paweł pomagał Katarzynie, oboje w czasie ofensywy sowieckiej na początku wojny ukrywali się przed NKWD, broniąc się tym przed zsyłkami, Paweł stanął też w obronie Katarzyny gdy chciano ją zgwałcić. Wracając do akcji utworu: Paweł i Katarzyna docierają do Gleb. Na miejscu zastają matkę i kuzynki matki - Wiktorię i Felicję, uciekinierki z Wiśniowca. Kobiety już się domyślają smutnej wiadomości. W nocy Piotr przychodzi do sypialni Katarzyny i kładzie się obok niej. Katarzyna zachowuje zupełną obojętność i do niczego nie dochodzi. Wczesnym rankiem (jest już wtorek) Paweł odbiera telefon z Czupurni. Stryj Teodor donosi, że Piotr uciekł z domu i prawdopodobnie wstąpił do jednej z band partyzanckich. Piotr wyjmuje z kryjówki pistolet (co widzi matka) i jedzie w kierunku Czupurni. Po drodze zjada śniadanie w pobliskiej karczmie i przy okazji zasięga wiadomości u karczmarza. Dowiaduje się, ze Piotr znalazł się w bandzie ludowców Natańczyka, skąd przedostał się do oddziału Laudańskiego. W okolicach działa wiele band: Laudański, Gawryluk, Natańczyk, banderowcy… . Cele tych ugrupowań są różne: Gawryluk i banderowcy terroryzują okoliczną ludność, Natańczyk i Laudański chcą stworzyć oddziały partyzanckie (różnią się tym, że Natańczyk przyjmuje do bandy sowieckich jeńców, a Laudański jest temu przeciwny). Paweł w poszukiwaniu Piotra kieruje się ku oddziałom Laudańskiego. Mija wieś napadniętą wczesnym rankiem przez banderowców (czyli Niemców): zabito tam kilkadziesiąt osób, nawet niemowlęta. Z pomocą nadeszli partyzanci Laudańskiego. Paweł znajduje się właśnie wśród tych napierających partyzantów i wycofujących się banderowców. Poszukuje Piotra wśród ludzi Laudańskiego. Okazuje się, że sam Laudański odesłał go dalej - na Sert i Szeroki. Tam Paweł znajduje Piotra, policzkuje go za jego niedojrzałe zachowanie i odwozi do do Gleb.

2. (narratorem jest Katarzyna)

Wtorek rano. Dowiadujemy się, że Katarzyna jest zakochana w Piotrze. O Aleksym już od dawna nie było żadnych wieści i Katarzyna przeczuwała, że być może mąż nie żyje. Teściowa, matka Aleksego i Pawła, już jakiś czas sugeruje dziewczynie by ta zainteresowała się mężem brata. Ma to uchronić Pawła przed tym, że weźmie on udział w wojnie (poprzez zaciągnięcie się do oddziałów partyzanckich). Dziewczyna domyśla się, że teściowa wie o jej pieniądzach zdeponowanych w szwajcarskim banku przez dziadka, którego nie znała. Katarzyna ma mało przychylny stosunek do Pawła. Uważa, że on myśli, iż ma do niej prawo i nie interesuje się jej odczuciami. Dziewczyna źle czuje się w domu Woynowiczów, tęskni za Czuprynią, gdzie się wychowywała. Katarzyna wspomina poprzednią noc w domu Czerestwienskich spędzoną z Piotrem kiedy to, jak wspomina, uczyniła go mężczyzną. W tym miejscu poznajemy biografię Katarzyny. Jej ojciec pochodził z Rygi. Służąc w zrusyfikowanym wojsku, gdzie uratował życie Mikołajowi Fiodorowiczowi. Sam zginął na polu bitwy. Po jego śmierci majątek rodziny upadł, zaś matka z niemowlęciem (Katarzyną) wyjechała nie wiadomo gdzie. Katarzyna wspomina też swe późniejsze dzieje, początek wojny. Ukrywała się wtedy wraz z Pawłem i jego matką. Wiedzieli już wtedy, że Aleksy jest w niewoli. Dostali pozwolenie na przejazd do Wielkopolski, jednak Katarzyna usłyszała, że być może Aleksy zbiegł z niewoli i zadecydowała powrót pod sowiecką okupację by tam na niego czekać. Cała trójka ukrywała się wtedy u okolicznych chłopów. Wspomina moment spotkania z bolszewickim patrolem, gdy to Paweł bronił ją przed gwałtem sowieckich żołnierzy. Zostali wtedy umieszczeni w więzieniu, byli przesłuchiwani lecz nie przyznali się kim są. Pawłowi groziło rozstrzelanie za obronę Katarzyny. W końcu zostali wypuszczeni na wolność. Są to wszystkie rozmyślania Katarzyny. W środę nad ranem Paweł przywozi do Gleb Piotra. Traktuje go jak dziecko, tzn zamyka za karę w pokoju na klucz. Katarzyna widząc to biegnie do pokoju, gdzie zamknięty został Piotr, i dobija się do drzwi. Paweł otwiera jej i zostawia samą z Piotrem. Piotr wydaje się być obojętny w stosunku do Katarzyny. Ona początkowo myśli, że uciekł dla niej z Czupryni, ale szybko przekonuje się, iż nie dla niej lecz by wstąpić do oddziału partyzanckiego. Po wyjściu na korytarz Katarzyna rozpłakała się. Paweł, widząc to, przytulił ją i ułożył do snu.

3. (narratorem jest Paweł)

Paweł wraz z wujem Augustem jedzie do Katynia po ciało brata. W pociągu wypada mu z kieszeni chusteczka z monogramem Katarzyny, co zauważa wuj August wszystkiego się domyślając. Już na miejscu, w Katyniu, oboje są przerażeni tym, co widzą. Zmarły Aleksy miał przy sobie papierośnicę z roku 1863 odziedziczoną po dziadkach. Pogrzeb odbył się na miejscu (wraz z innymi pogrzebami). Nie wydawano ciał by je transportować w rodzinne strony.

4. (narratorem jest Paweł)

Katyń wywarł na Pawle ogromne wrażenie. Po powrocie do Gleb zajął się gospodarstwem i sprawami codziennymi. Nie myśli już tak intensywnie o Katarzynie. Okoliczne wioski penetrują raz oddziały niemiecki, raz bolszewickie - zabierają żywność na potrzeby frontu. Pewnego wieczoru Paweł czyta Tołstoja w bibliotece, do której wchodzi Katarzyna. Jest to ich pierwsze spotkanie (sam na sam) od kilku tygodni. Paweł widząc Katarzynę ma znowu wyrzuty sumienia w stosunku do brata, że nie uszanował żałoby po nim, za szybko wyraził swe uczucia względem Katarzyny. To, co zobaczył w Katyniu zmieniło jego sposób patrzenia na tę dziewczynę. Piotr nie wraca na noc do domu po tym jak w ciągu dnia wyjechał z wizyta do Humięckich w Białej. Paweł widzi, że w światło w pokoju Katarzyny było zapalone bardzo długo - czekała na powrót Piotra. Dawniej takie spostrzeżenie wzbudziłoby w Pawle rozpacz, dzisiaj tylko ironiczny śmiech. Piotr zjawia się nad ranem. Przyczyna tego jest nocne najście rezunów, które odparto. Piotr już dość długo przebywa w Glebach i wcale nie wybiera się do Czupryni. Mikołaj Fiodorowicz już kilka razy razy telefonował w tej sprawie. Pewnego dnia Paweł obserwuje Piotra na podwórzu. Podjeżdża do niego uzbrojony jeździec. Jest to ktoś z sąsiedniego zaścianka. Prosi o przekazanie Karpatce - szefowi miejscowej samoobrony - tego, że na niego czekają. Następuje wymiana zdań między Pawłem i Piotrem. Paweł zarzuca młodszemu kuzynowi to, że jest młody i nie widział walki na oczy, więc nie wie czego tak naprawdę pragnie. W końcu każe mu wracać do Czupryni. Mówi tez, że pojedzie zamiast Karpatki by uciszyć Ostapa, który donosi. Piotr chce jechać z nim.

5. (narratorem jest Paweł)

Paweł ma już jechać w umówione miejsce lecz Piotr jeszcze się nie zjawił. Szuka go w sypialni Katarzyny. Jak się okazuje było to mylne podejrzenie. Piotr czekał na niego przed brama. Nie zastają Ostapa w jego chacie, jedynie jakieś przerażone dziecko. )Ostap bawi w sąsiedztwie na weselu. Tam Paweł go postrzela. Piotr bardzo przeżywa to, co widział.

6. (narratorem jest Katarzyna)

Katarzynie w nocy śni się Piotr - jest to koszmar. W śnie jej ukochany zmienił się, jest taki jak wszyscy inni (skalany zbrodnią wojny). Rano budzi się słysząc czyjeś głosy na korytarzu. To Paweł wrócił z nocnej wyprawy na Ostapa. Katarzyna jednak w pierwszej chwili myśli, że to niemieccy żołnierze przyszli po całą rodzinę. Uspokaja się gdy nie dostrzega przez okno żadnego auta. W kuchni zastaje zbiegłych jeńców sowieckich i wuja Augusta. Jeden z nich jest ranny w żołądek. Katarzyna opatruje go i wkrótce wyjeżdżają. W niedzielę rano dzwoni Piotr. Będzie z rodziną na sumie i pragnie się spotkać po mszy. W drodze do kościoła seniorka Woynowiczowa zwierza się Katarzynie, że Paweł przystał do leśnego oddziału partyzantów a sam wuj Aleksy nie daje sobie rady z gospodarstwem. Czerestwienscy spóźniają się na mszę. Katarzyna ma złe przeczucia. Po sumie, gdy mają już odjeżdżać, przybywa stajenny Czerestwienskich z wiadomością, że wieś otoczyli banderowcy( czyli Niemcy). Wszyscy wbiegają do kościoła. Są jednak tacy, którzy licząc na łaskawsze traktowanie wychodzą na groźby najeźdźców. Ci od razu zostają zabici. Reszta ucieka dalej - na plebanię. Ksiądz spowiada konających. Broniący się rzucają cegły w stronę Niemców, odrzucają granaty. Matka Pawła zostaje ranna w nogę. Wieczorem Niemcy odchodzą. Poszkodowanych lokuje się tymczasowo w Glebach.

7. (narratorem jest Paweł)

Paweł podejrzewa, że Gawryluk dostał Piotra w swe ręce podczas podobnego najazdu w Nikoryczy - sąsiedniej wiosce. Paweł pogrąża się we wspomnieniach o swym ojcu - rolniku i żołnierzu z 1920 roku, zamordowanym przez nacjonalistów ukraińskich. W nocy, niespodziewanie dla niego samego, dochodzi do zbliżenia między nim a Katarzyną. Ona mówi, że to po raz ostatni ponieważ wie, że on musi już wkrótce odejść do oddziału partyzanckiego.

8. (narratorem jest Paweł)

Linia telefoniczna jest uszkodzona, wiec Paweł wysyła do Czupryni kogoś ze służby. Ten przynosi wiadomość, że dwór wzięty i wszystko zniszczone, zaś Mikołaj Fiodorowicz nie żyje.

Tom II

1. (narratorem jest Katarzyna)

Odbywa się pogrzeb Mikołaja Fiodorowicza. Katarzyna jest zdruzgotana ponieważ Czuprynia była jej ukochanym domem, wspomnieniem dzieciństwa. Paweł twierdzi, że nie zrobił tego Gawryluk ponieważ w tym samym czasie atakował Nikorzycę. Myśli, że mogły to być oddziały rosyjskie współpracujące z Niemcami (ROA) ponieważ już wcześniej wysuwały żądania współpracy. Mogli to być też Niemcy, jeśli ktoś doniósł, że skrywano tutaj należące do niego granaty. Ocalali Czuprynscy (matka Piotra i wuj Teodor) pakują się przed emigracją. Dawno temu przybyli oni na te ziemie z zachodu kraju , lecz przywiązali się do teko zakątka jak do rodzinnego. Zmarły Mikołaj był ojcem Teodora i matki Piotra. Nie wiadomo kto zaatakował dworek Czerestwienskich. Wiadomo jedynie, że napastnicy przyjechali dwiema ciężarówkami (ślady w ziemi) i rozegrała się strzelanina. Następnie okoliczni wieśniacy zrabowali dworek.

2. (narratorem jest Paweł)

Paweł wraz z wujem Teodorem udają się do Iwana - jednego z watahy Gawryluka. Wiedzą w której chacie we wsi spędza noce (u kochanki). Iwan twierdzi, że Gawryluk z tą sprawa nie ma nic wspólnego. W czasie gdy rozmawiają kochanka Iwana próbuje się powiesić. Ratują ją. Przyczyna było to, że rabowała dworek wraz z innymi wieśniakami i przestraszyła się konsekwencji swojego czynu. Widziała ona Piotra przy zabitym Mikołaja Fiodorowiczu. Później ponoc udał się wraz z innymi partyzantami do lasu.

3. (narratorem jest Paweł)

Paweł podejmuje się poszukiwań Piotra. Jedzie do gajówki na Perczaty. Spotykani po drodze ludzie ostrzegają go przed obranym kierunkiem jazdy. Paweł wjeżdża w sam środek strzelaniny między Niemcami a Sowietami. Obserwuje walkę z zarośli. Obok niego leży ranny, umierający Ukrainiec jednak Paweł nie jest w stanie mu pomóc. W Perczatach atakują go jacyś ludzie. Na szczęście w porę rozpoznają kim jest i wskazują mu drogę do oddziałów Laudańskiego. Paweł powraca do gajówki i tam zastaje Laudańskiego. Widzi powieszoną na drzewie kobietę, która wcześniej, sama ranna, ostrzegła go przed strzelaniną - wydała podobno starego gajowego. Laudański wypytuje Pawła o Katyń. Paweł dowiaduje się, że Piotr jest w oddziałach Hułłasa, który tamtego feralnego dnia znajdował się w okolicach Czupryni. Laudański radzi by Piotra nie szukać ponieważ chłopak jest dorosły i sam za siebie odpowiada. On również nie wie kto napadł na Czuprynię.

4. (już do końca książki narratorem jest Paweł)

Paweł powraca do Gleb. Cały parter domu zajmują niemieccy żołnierze. Kobiety (matka i Katarzyna) wyjechały do miasta. Paweł musi uważać by nikt nie doniósł gestapo o jego kontaktach z partyzantami. Niemcy rekwirują żywność i bydło. Jest to skutek donosu Antypki (doniósł, że za dużo mają). Karpatka ze swym oddziałem odłączył się od Laudańskiego, nikt nie wie co zamierza i gdzie jest (zdrada? Zmiana pozycji?). Wiadomo tylko, że jego ostatnie poglądy czyliły się bliżej komunizmu. Niemcy demolują i rabują folwark w Glebach.

Paweł już wie, że Piotr był w oddziale Hułłasa. Brał udział w akcji pod Zbarażem, gdzie oddział rozbili Niemcy. Piotra n pewno nie znaleziono wtedy wśród poległych. Paweł zastanawia się nad sposobami zdobycia broni. Jeden z gospodarzy posiada bron zakopaną na cmentarzu. Należy ja tylko ostrożnie wykopać. Wcześniej należy unieszkodliwić Antypkę - znanego donosiciela, który podejrzał moment zakopywania broni i lada chwila wyda się z tym przed gestapo. Wiadomo tez już, że Karpatka odszedł od Laudańskiego ponieważ związał się z bolszewikami.

Paweł dołącza do oddziału Laudańskiego. Często wspomina Katarzynę. Przypomina sobie, że jeździła do jakiegoś ukrywającego się lekarza - zastanawia się po co (czyżby była w ciąży?). Sam wyrusza na poszukiwania tego lekarza, lecz niczego się nie dowiaduje. Przeziębia się dość mocno i przez tydzień choruje leżąc w chacie jakiś chłopów w Lackim Siole. Zaczyna się październik. Paweł wyrusza na poszukiwania swojego oddziału mijając po drodze zniszczone, spalone wsie. W końcu dołącza do oddziału. W jednej z potyczek spotyka Karpatkę w sowieckim oddziale.

Tom III

Paweł bierze udział w kolejnych bitwach i potyczkach. Po jednej z takich bitw odzyskuje przytomność jako sam jeden na polu bitwy wśród samych trupów. Ma na wylot przestrzelone przedramię. Słyszy rozstrzeliwanie złapanych partyzantów nieopodal we wsi. Z trudem dociera do jakiejś chaty. Zastaje tam dawną zonę Karpatki, która uciekła od męża i związała się z Czartoriusem. W chacie znajduje się też niemowlę. Okazuje się, że Czartorius nie żyje i jest to jego dziecko. Karpatkowa jest całkowicie samotna. Opowiada, że do chaty wciąż przychodzą różni mężczyźni i ją gwałcą (z tego względu, że nie może liczyć na ludzki szacunek jako ta, która uciekła od męża do innego - taka jest mentalność okolicznych ludzi).Paweł dowiaduje się od niej co zaszło w Glebach podczas jego nieobecności. Z miasta przyjechała matka - seniorka Woynowiczowa. Wieśniacy pod wodzą Wasowa, Sewruka i Brenta napadli w tym czasie na dwór, zamordowali broniącego dostępu starego Waśkowskiego i Hamczara, następnie zamordowali matkę wrzucając jej ciało w dół wypełniony nieczystościami i zrabowali dworek (palili książki, cięli obrazy, tłukli porcelanę). Wszystko to działo się na tle narodowościowym. Karpatkowa mówi, że może gdyby wiedziano, iż on żyje to, być może, nikt nie odważyłby się dokonać takiej zbrodni. Prosi o to, by mogła mu towarzyszyć. Ten się nie zgadza podając za powód zimową porę roku, maleńkie dziecko i to, że on sam jest ranny. Karpatkowa wyznaje, że nie jest tutaj bezpieczna: podczas ostatniej wizyty mężczyzn rozpłakało się dziecko i oni wyrzucili je przez okno w śnieg. Paweł pozwala Karpatkowej iść z nim. Kobieta zabiera z sobą konia, który ma być im przydatny.

Paweł i Karpatkowa chronią się w kryjówce w Sokolim Jarze. Karpatkowa opiekuje się chorym Pawłem, który powoli wraca do zdrowia. Przez te cały czas nie rozmawiają ze sobą i o nic siebie wzajemnie nie pytają. Gdy Paweł odzyskuje siły postanawia udać się po swojego konia - Tamarę - do Sewruka. Odwiedza opustoszały i zniszczony dworek w Glebach i spotyka tam skrywającego się Hanczara z kilkoma towarzyszami, którzy stracili łączność z oddziałem Laudańskiego. Dowiaduje się, że jest 18 grudnia - sam dawno stracił rachubę czasu. Dowiaduje się też, że jego kuzyn - Piotr - żyje i jest jedynym w okolicy, który jeszcze walczy i ma w swoim oddziale wielu ludzi. Podobno ludzie opowiadają, że Mikołaja Fiodorowicza zamordował Gawryluk za to, że nie dopuszczono go do majątku(a był przez Czerestwienskich utrzymywany w drogich szkołach) i wymaga by tytułować go Czerestwienskim. Ponoć Piotr zaginął owego czasu by ścigać Gawryluka i szukać na nim zemsty. Opowiadają też, że widziano go z Gawrylukiem w Nikoryczy. Piotr splunął Gawrylukowi pod nogi. Ten nie odważył się podnieść na Piotra ręki, kazał oprowadzić go po zniszczonym miasteczko by wzbudzić w nim tym większe przygnębienie. Następnie Piotr został zamknięty wraz z kobietami przeznaczonymi do gwałtów (po czym je zabijano), lecz chłopak, korzystając z nieuwagi strażników, uciekł. Wiadomo też , że palenie wsi zaopatrujących Gawryluka jest jego dziełem.

Paweł udaje się do Sewruka. Na podwórku wygwizduje pierwsze nuty arii Straszny dwór Moniuszki i Tamara reaguje na znajomy dźwięk. W tym momencie z chałupy wychodzi matka Sewruka. Paweł wchodzi z nią do chaty, gdzie zastaję młodą kobietę (żonę Sewruka) w koszuli nocnej podobnej do koszuli Katarzyny. To spostrzeżenie wywołuje w nim gniew. Dopiero gdy podchodzi bliżej zauważa, że haft na koszuli nie jest ręczny - zaś koszule Katarzyny były wyszywane. Zabiera całą amunicję należącą do Sewruka. Oddaje ją skrywającym się we dworze. Następnie udaje się do chałupy Wasowa. Polewa ja naftą, zapiera drzwi… i nagle okazuje się, że nie ma przy sobie zapałek. Ludzie uwięzieni w chacie próbują się wydostać. Paweł zapala naftę za pomoca wystrzelonego naboju. Słyszy ze środka krzyki mężczyzn, kobiet i dzieci. Po dokonaniu zemsty powraca do swej kryjówki w Sokolim Jarze.

Paweł udaje się do dworku Iłłowce Tatarskiej ponieważ spodziewa się, że w tamtych okolicach mogą stacjonować poszukiwane przez niego oddziały. Idzie piechotą, konia pozostawiając w swej kryjówce. Okazuje się, że we dworku stacjonują węgierscy żołnierze. Seniorka Kaniowska szybko ukrywa go w swoim pokoju. Od niej dowiaduje się, że wuj August został wywieziony do obozu w Majdanku. O Katarzynie nie wiadomo nic pewnego (w niewoli niemieckiej? Zbiegła z niewoli? Ktoś z Czerestwienskich ją stąd zabrał i zaopiekował się?) Dziedzic Kaniowski pyta o syna, z którym Paweł służył w jednym oddziale partyzanckim. Paweł kłamie, że żyje. Jest to wieczór wigilijny, o czym Paweł zapomniał. Seniorka Kaniowska domyśla się, że jej wnuk nie żyje i pochwala Pawła za to, że ukrył bolesną prawdę przed rodzicami chłopaka. Nocą Paweł powraca do Sokolego Jaru. Karpatkowa mówi, że był tutaj człowiek z psem, lecz nie wszedł do środka: przyglądał się tylko i odszedł. Paweł domyśla się, że musiał to być ten sam człowiek, którego widział na pogrzebie Mikołaja Fiodorowicza.

Paweł pragnie oczyścić okolicę z faszystowskich i ukraińskich band terroryzujących ludność. Być może uda się ubiec zagarnięcie władzy przez Sowietów i ich agentów po wojnie. Jeśli nie uda się wywalczyć lepszej przyszłości, to przynajmniej ocali się godność ludzką - tak myśli Paweł. Uprzedza Karpatkową, ze po nowym roku odprowadzi ją do dworku w Iłławce Tatarskiej gdzie będzie bezpieczna.