Przejrzysty opis i wyjaśnienie terminów i instytucji prawa c, PRAWO CYWILNE


PRAWO CYWILNE

  1. POJĘCIE

Na pojęcie prawa cywilnego składają się trzy elementy:

    1. Przedmiot- są nim stosunki cywilne. Prawo cywilne reguluje stosunki majątkowe i niemajątkowe. Stosunki majątkowe to stosunki własnościowe w najszerszym tego słowa znaczeniu, inaczej mówiąc stosunki majątkowe to te, które mają za przedmiot interesy natury ekonomicznej. Stosunki niemajątkowe to takie, których przedmiotem są dobra nie mające jako takie bezpośredniej wartości ekonomicznej.

    2. podmioty działające na podstawie jego przepisów- podmiotami stosunków cywilnoprawnych są osoby fizyczne i osoby prawne tj. organizmy wyposażone w zdolność prawną, tj. możność nabywania praw i obowiązków

    3. metoda regulacji-przyjmuje się, że dla stosunków cywilnoprawnych charakterystyczna jest zasada równorzędności stron, tzn. że żadna strona nie jest podporządkowana drugiej.

  1. WAŻNIEJSZE ZASADY PRAWA CYWILNEGO

ZASADA OBRONY OSOBY LUDZKIEJ - Polega na przyznaniu każdemu człowiekowi zdolności prawnej oraz na zapewnieniu gwarancji swobodnego korzystania przez niego z dóbr osobistych.

ZASADA RÓWNOŚCI- polega na zagwarantowaniu równości wobec prawa wszystkich obywateli, a w nieco skorygowanym zakresie także cudzoziemców

ZASADA PRAW PODMIOTOWYCH-wg tej zasady podstawą korzystania przez jednostki ludzkie z różnorodnych dóbr są przysługujące im prawa o ustawowo zagwarantowanej treści.

ZASADA AUTONOMII WOLI STRON- wg tej zasady osoba fizyczna czy prawna może własną mocą kształtować swoje stosunki prawne, oczywiście w granicach prawa, które i tak są szerokie. Podstawowym instrumentem służącym do realizacji autonomii prywatnej są czynności prawne, a wśród nich głównie umowy.

ZASADA OCHRONY DOBREJ WIARY- zasada ta chroni przede wszystkim tego, kto działa w mylnym, ale usprawiedliwionym przekonaniu , co do uprawnień tego, od kogo nabywa rzecz lub inne prawo.

ZASADA JEDNAKOWEJ OCHRONY KAŻDEJ WŁASNOŚCI

ZASADA CYWILNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA DŁUGI- oznacza, że dłużnik odpowiada za swe zobowiązania całym swoim majątkiem, a jej ograniczenia mogą wynikać tylko ze szczególnym unormowań.

ZASADA ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA SZKODĘ- polega na tym, że kto wyrządził drugiemu szkodę z własnej winy, a przypadkach przewidzianych przez ustawę, także bez winy, obowiązany jest do jej naprawienia

ZASADA PEŁNEJ OCHRONY RODZINY- oznacza, że przepisy prawa cywilnego powinny być tak tłumaczone, jak tego wymaga interes małoletniego dziecka i rodziny jako podstawowej komórki społecznej.

ZASADA DZIEDZICZENIA- oznacza, że majątek osoby zmarłej nie staje się majątkiem niczyim ani nie przechodzi na państwo, lecz przypada spadkobiercom testamentowym lub ustawowym.

ZASADA JEDNOŚCI PRAWA CYWILNEGO- w myśl tej zasady całokształt przepisów normujących obrót profesjonalny nie stanowi odrębnej gałęzi prawa, lecz wyspecjalizowany dział prawa cywilnego. Ma to takie znaczenie, że profesjonaliści mogą korzystać z bogatego arsenału narzędzi prawnych i środków ochronnych znanych prawu cywilnemu.

  1. SYSTEMATYKA POLSKIEGO PRAWA CYWILNEGO

      1. cześć ogólna-to wszystkie te normy cywilnoprawne, które przynajmniej w zasadzie , regulują zagadnienia wspólne dla pozostałych działów prawa cywilnego

      1. prawo rzeczowe- unormowane są tu te społeczne formy korzystania z dóbr majątkowych;

      1. prawo o zobowiązaniach-stanowi największy dział prawa cywilnego;

      1. prawo rodzinne

      1. prawo spadkowe

      1. ponadto nowoczesna cywilistyka obejmuje swą regulacją tzw. Prawa o dobrach niematerialnych tzn. przede wszystkich prawo autorskie i wynalazcze

  1. REFORMA PRAWA CYWLINEGO

Kodeksy z zakresu prawa cywilnego do 1989 roku ulegały zmianom, jak każdy poważniejszy akt normatywny w miarę jego stosowania, jednak nie powodowały one przebudowy obowiązującego systemu prawnego. Od 1989 roku nadszedł czas na zmiany, które można określić jako zmiany systemowe. Zostały one bowiem dokonane w związku z przekształceniem systemu gospodarczego; gospodarkę nakazową zastąpiła gospodarka rynkowa. W sferze prawa miało to przede wszystkim taki skutek, że pierwszoplanową rolę w organizowaniu życia społeczno-gospodarczego przypadło nie prawu administracyjnemu, lecz cywilnemu. W związku z tym miejsce odgórnych decyzji adm. zajęły właściwe dla prawa cywilnego czynności prawne, a w szczególności umowy, o bycie których decyduje nie władza lecz podmioty gospodarujące. Zmiany wprowadzone do kodeksu nowelą z 28,07,1990 polegały przede wszystkim na :

-zrównaniu wszystkich podmiotów gospodarujących, a tym samym na zniesieniu podziału na własność społeczną, indywidualną i osobistą

-odebraniu przywilejów, z jakich korzystała własność państwowa, jak np. na uchyleniu art. 172 k.c., który wyłączał zasiedzenie nieruchomości należących do państwa

ŹRÓDŁA PRAWA CYWILNEGO

  1. STANOWIONE

-konstytucja

-ustawa

-ratyfikowane umowy międzynarodowe

-rozporządzenia

-akty prawa miejscowego

  1. ZWYCZAJ I PRAWO ZWYCZAJOWE-

    1. zwyczaj-należy przez niego rozumieć faktycznie stosowaną albo powszechnie albo w określonym środowisku, praktykę oznaczonego postępowania bez względu na to, czy uważa się takie postępowanie za obowiązujące lub nieobowiązujące z punktu widzenia prawa

    2. prawo zwyczajowe-cechą tego prawa jest stopniowe formowanie się, z upływem jakiegoś czasu, w przekonaniu społeczeństwa, że mamy do czynienia z ujawnieniem się pewnej postaci prawa obowiązującego. Postać prawa zwyczajowego jest jakby utarta praktyką przekształcają się w normę prawną (zaakceptowaną przez państwo)

  2. ORZECZNICTWO SĄDOWE-jako pośrednie źródło prawa. Np. niektóre wypowiedzi interpretacyjne, podejmowane w sytuacji , gdy brak jest odpowiedniego przepisu (luka w prawie) lub gdy zapis ustawowy jest szczególnie niejasny, pełnią z praktycznego punktu widzenia rolę zbliżoną do aktów tworzących prawo.

  3. ZASADY WSPÓŁŻYCIA SPOŁECZNEGO

CZYNNOŚCI PRAWNE (opis brakujących elementów opracowania ręcznego)

Treść czynności prawnych - należy przez nią rozumieć zawarte w oświadczeniu woli postanowienia określające skutki dokonywanej czynności prawnej.

Skutkiem wadliwości treści czynności prawnej, polegającej na jej sprzeczności z ustawą , jest nieważność czynności prawnej.

Sankcje wadliwych czynności prawnych

  1. Nieważność bezwzględna- jest najostrzejszą sankcją przewidywaną w naszym prawie dla wadliwych czynności prawnych. Polega ona na tym, że mimo istnienia zewnętrznych pozorów konkretnej czynności prawnej, nie wywołuje ona zamierzonych skutków prawnych.

Cechy charakterystyczne nieważności bezwzględnej są następujące:

    1. może na nią powołać się każda osoba zainteresowana, a nie tylko pewien ściśle określony przez ustawę krąg osób, w szczególności nie tylko osoba, która uczestniczyła jako strona w dokonaniu czynności

    2. istnieje ona z mocy prawa, dlatego sąd musi ją uwzględnić z urzędu, chociaż żadna ze stron nie powoła się na nieważność

    3. czynność prawna bezwzględnie nieważna nie może być konwalidowana, tzn. nie może stać się czynnością ważną; jeżeli strona chce osiągnąć zamierzony skutek , jeżeli jest to oczywiście prawnie dopuszczalne, musi dokonać nowej niewadliwej czynności prawnej. Od tej zasady istnieją oczywiście wyjątki np. :

      • umowa zawarta przez osobę niezdolną do czynności prawnych, a należąca do umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego, staje się ważna z chwilą jej dokonania

      • darowizna zawarta bez zachowania formy aktu notarialnego dla oświadczenia darczyńcy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione, chyba że ze względu na przedmiot darowizny np. nieruchomość inne przepisy wymagają zachowania szczególnej formy dla oświadczeń obu stron

Od konwalidacji należy odróżniać konwersję, polegającą na tym, że w wypadku nieważności konkretnej czynności prawnej, przy równoczesnym spełnieniu przesłanek ważności innej czynności prawnej, realizującej zbliżony do zamierzonego cel , przyjmuje się w braku odmiennej woli stron, iż dokonana została ta druga ważna czynność prawna.

  1. Nieważność względna-polega na tym, że ważność czynności prawnej może być uchylona, i to od chwili jej wykonania, z inicjatywy podanych w ustawie osób.

Nieważność względna tym różni się od bezwzględnej, że:

    1. może się na nią powołać tylko oznaczony w ustawie krąg osób np. w wypadku błędu lub groźby od skutków prawnych oświadczenia woli może się uchylić tylko strona , która działała pod wpływem tych oświadczeń woli

    2. sąd może uwzględnić ten rodzaj nieważności tylko z inicjatywy upoważnionej do tego osoby, a nie z urzędu

    3. czynność prawna względnie nieważna może być konwalidowana

  1. Bezskuteczność zawieszona - realizuje się wtedy, gdy do ważności czynności prawnej wymagana jest zgoda osoby trzeciej, czyli osoby która nie dokonuje danej czynności. Zgoda osoby trzeciej potrzebna jest wtedy gdy np. potrzebna jest zgoda przedstawiciela ustawowego do niektórych czynności prawnych podejmowanych przez osoby ograniczone w zdolności do czynności prawnych ; gdy czynność prawna oddziałuje bezpośrednio na sferę praw osobistych lub majątkowych tej osoby. Jeżeli więc dokonano czynności prawnej bez prawem wymaganej zgody osoby trzeciej, to czynność ta nie jest od razu nieważna, a powstaje swoisty stan zawieszenia, czynność prawna jest niezupełna.

  2. Względna bezskuteczność- są takie czynności prawne, które tylko w stosunku do oznaczonych osób nie wywołują zamierzonych skutków prawnych, względem innych zaś są w pełni skuteczne. Bezskuteczność względna następuje albo z mocy prawa (ipso iure) albo z mocy orzeczenia sądowego.

ELEMENTY CZYNNOŚCI PRAWNEJ

  1. SKŁADNIKI ISTOTNE (essentialia negoti)- to postanowienia rozstrzygające o kwalifikacji prawnej danej czynności prawnej i indywidualizujące ją. Np. istotnymi postanowieniami umowy najmu są postanowienia ustalające obowiązek udostępniania używania określonej rzeczy oraz obowiązek płacenia czynszu. Umowa w której nie jest przewidziany obowiązek płacenia czynszu nie może być zakwalifikowana jako umowa najmu.

  2. SKŁADNIKI NIEISTOTNE (UBOCZNE)- to składniki, które w danej czynności mogą wystąpić, lecz których brak nie wpływa na dojście danej czynności do skutku. Np. w umowie sprzedaży postanowieniami ubocznymi są postanowienia normujące obowiązek ponoszenia kosztów opakowania i przesłania przedmiotu kupna.

  3. SKŁADNIKI DODATKOWE (ACCIDALIA NEGOTI)- to składniki, które nie zostały potraktowane w ustawie jako istotne, lecz którym strony taki charakter nadały . Są to przede wszystkim:

    1. warunek- przez wprowadzenie do czynności prawnej warunku, strony uzależniają powstanie lub ustanie skutków prawnych tej czynności .

Np. właściciel nieruchomości zawiera umowę o wybudowanie garażu na jego działce pod warunkiem uzyskania w oznaczonym terminie od władz budowlanych zezwolenia na budowę. Dopóki warunek się nie ziści, strony są związane czynnością prawną i muszą się powstrzymać od działań, które naruszałyby prawa strony uprawnionej na wypadek ziszczenia się warunku.

    1. termin- to takie zastrzeżenie dodatkowe w czynności prawnej, przez które jej skutek zostaje ograniczony w czasie. Wyróżnia się terminy:

      • początkowe- skutek prawny powstaje z chwilą nadejścia terminu

      • końcowe- skutek prawny ustaje z chwilą nadejścia terminu

  1. odstępne- jeżeli zostało zastrzeżone, że jednej lub obu stronom wolno od umowy odstąpić za zapłatą oznaczonej sumy, oświadczenie o odstąpieniu jest skuteczne tylko wtedy, gdy zostało złożone jednocześnie z zapłatą odstępnego

  2. zadatek- ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej

  3. umowne prawo odstąpienia- polega na tym, że można zastrzec, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy. Prawo to wykonuje się przez oświadczenie złożone drugiej stronie.

  4. kara umowna- polega na tym, że można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kary umownej).

STOSUNEK CYWILNOPRAWNY

POJĘCIE- to stosunek społeczny uregulowany przez normy prawa cywilnego, którego uczestnicy występują jako podmioty praw i obowiązków. Cechy charakterystyczne stosunku cywilno-prawnego:

- równorzędność stron tego stosunku

charakter

Elementy stosunku cywilnoprawnego

  1. podmioty, między którymi zachodzi stosunek- czyli osoby fizyczne lub prawne

  2. przedmiot- określone zachowanie się uczestników tego stosunku , oparte o wzorzec postępowania zawarty w normie prawa cywilnego. Przedmiot może być również materialny np. rzeczy, pożytki, pieniądz, itd.-(opisane w opracowaniu ręcznym)

  1. treść- to prawa (uprawnienia) i obowiązki stron stosunku cywilno prawnego, czyli jego podmiotów. Prawa są skorelowane w ten sposób, że prawu jednego podmiotu odpowiada zawsze określony obowiązek innego podmiotu. Przy czym często podmiot mający prawo ma również obowiązek w stosunku do osoby zobowiązanej.

OSOBA FIZYCZNA

Osoby fizyczne-to jednostki ludzkie.

Zdolność prawna- zgodnie z art. 8 k.c. ma ją każdy człowiek od chwili urodzenia. Jest to zdolność do tego, aby być podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego.

Decydujące znaczenie dla pozycji prawnej osoby fizycznej ma osiągnięcie przez nią pełnoletności. Pełnoletnim jest ten, kto ukończył 18 lat.

Zdolność do czynności prawnych- to możność nabywania własnym działaniem w drodze czynności prawnych praw i obowiązków.

Wg powołanego już art. 8 k.c. człowiek nabywa zdolność prawną z chwilą urodzenia, tj. z chwilą odłączenia od ciała matki, przy czym konieczną przesłanką nabycia zdolności prawnej jest, aby dziecko było w chwili urodzenia żyło; bez znaczenia jest natomiast, czy jest ono zdolne do życia.

OSOBA PRAWNA

To wyodrębniona jednostka organizacyjna wyposażona przez normę prawną w zdolność prawną, mająca występować w stosunkach cywilnoprawnych jako ich podmiot. Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. Osobowość prawną uzyskują także niektóre organizacje społeczne, stowarzyszenia, uczelnie. Jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania jej do właściwego rejestru, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Sądy prowadzą między innymi rejestry przedsiębiorstw, spółdzielni, spółek, stowarzyszeń, związków zawodowych, a sąd w Warszawie -rejestr fundacji. Rejestry te są jawne.

Każda osoba prawna ma zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych. Jest podstawowa cecha każdej osoby prawnej. Osoba prawna nie może być podmiotem stosunków rodzinnych. Osoba prawna jako twór społeczny może składać oświadczenia woli tylko za pośrednictwem swoich organów. Organami osoby prawnej są zawsze osoby fizyczne. Działanie organu jest działaniem osoby prawnej.

Wyróżnia się trzy zasadnicze systemy powstania osób prawnych:

  1. System aktów organów prawa - osoba prawna powstaje z inicjatywy organów państwa np. ustawa o Polskiej Akademii Nauk

  2. System koncesyjny- osoba prawna powstaje z inicjatywy założycieli, którymi mogą być osoby fizyczne lub osoby prawne, ale ponadto potrzebne jest jeszcze zezwolenie organu państwa, czyli koncesja;

  3. System normatywny- akt normatywny określa w sposób generalny dla danego typu osoby prawnej, przesłanki, od których spełnienia zależy powstanie konkretnej jednostki. System normatywny obowiązuje przede wszystkim przy powstawaniu spółek akcyjnych i spółek z o.o.

USTANIE OSOBY PRAWNEJ

    1. akt powołanego do tego organu państwa

    2. okoliczności obiektywne- np. upływ czasu na który osoba prawna została powołana

    3. uchwała osób powołanych do jej rozwiązania

    4. likwidacja działalności osoby prawnej

    5. reorganizacja (następuje bez likwidacji) -np. połączeniu dwu osób prawnych, podział osoby prawnej na kilka nowych osób prawnych

„UŁOMNE OSOBY PRAWNE”

To jednostki organizacyjne lub twory społeczne, które w świetle art. 33 k.c. nie mają osobowości prawnej, ale nabywają prawa i zaciągają zobowiązania, a więc traktowane są w obrocie tak, jakby były osobami prawnymi, z tym tylko zastrzeżeniem, że stają się one nosicielami praw i obowiązków nie w pełnym, lecz ograniczonym zakresie.

Np. spółka jawna w myśl art. 81 k.h. może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana, mimo że ustawodawca nie zakwalifikował jej jako osoby prawnej.

PRZEDAWNIENIE I TERMINY ZAWITE

DAWNOŚĆ- rozumie się przez nią wszystkie te instytucje prawa, cywilnego, które określają skutki prawne będące następstwem niewykonania uprawnień przez czas określony w ustawie , należą tu:

  1. zasiedzenie- polega na nabyciu prawa przez osobę nieuprawnioną wskutek faktycznego wykonywania przez nią tego prawa przez określony ustawą okres.

  2. przemilczenie- prowadzi do nabycia prawa przez daną osobę na skutek niewykonywania tego prawa przez uprawnionego np. wg art. 187 k.c. rzeczy znalezione, jeżeli są to pieniądze, papiery wartościowe, kosztowności oraz rzeczy mające wartość naukową, które nie zostaną przez uprawnionego odebrane w ciągu roku od dnia wezwania go przez właściwy organ, a w razie niemożności wezwania w ciągu dwu lat od ich znalezienia, stają się własnością znalazcy, jeżeli uczynił on zadość swoim obowiązkom.

  3. przedawnienie- prowadzi do ograniczenia możności dochodzenia roszczenia, jeżeli nie było realizowane przez czas w ustawie określony

  4. terminy zawite- zwane także prekluzyjnymi- przepisy prawa niejednokrotnie przewidują różnego rodzaju terminy, w ciągu których powinna być dokonana taka czy inna czynność. Jeżeli terminy te nie maja tylko charakteru instrukcyjnego, lecz ustawa wiąże z ich niezachowaniem ujemne skutki prawne dla strony , w szczególności, jeżeli bezczynność strony powoduje utratę uprawnień, to terminy takie nazywamy zawitymi lub prekluzyjnymi.

PRAWO RZECZOWE

Prawo rzeczowe charakteryzuje się tym, że jego przedmiotem jest rzecz w znaczeniu techniczno prawnym i jest ukształtowane jako prawo bezwzględne, czyli skuteczne wobec wszystkich.

Źródła prawa rzeczowego: Kodeks Cywilny, ustawa Prawo Spółdzielcze, ustawa o księgach wieczystych, ustawa o gospodarce nieruchomościami.

Podział praw rzeczowych:

Kodeks cywilny dzieli prawa rzeczowe na trzy części:

  1. własność

  2. użytkowanie wieczyste

  3. prawa rzeczowe ograniczone

WŁASNOŚĆ

własność- wg art. 140 k.c. w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób , korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa , a w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy; w tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.

Rodzaje własności:

  1. prywatna- przysługuje osobom fizycznym i prawnym . Własność prywatna nie jest terminem ustawowym, tzn. pojęcie to nie jest zdefiniowane w Kodeksie Cywilnym. Przyjmuje się, iż termin ten obejmuje dawniejsze pojęcie własności indywidualnej, osobistej i spółdzielczej. Jeśli chodzi o podmioty własności prywatnej, to oprócz osób fizycznym są nimi również osoby prawne np. spółki prawa handlowego, stowarzyszenia, związki wyznaniowe, kościoły, fundacje itp.

Nie jest własnością prywatną mienie będące własnością państwową lub komunalną.

  1. państwowa- art. 441 stwierdza, że własność i inne prawa majątkowe stanowiące mienie państwowe przysługują Skarbowi Państwa albo innym państwowym osobom prawnym. Państwową osoba prawną jest nie tylko przedsiębiorstwo państwowe lecz również jednoosobowe spółki Skarbu Państwa powstałe w wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego

  2. komunalna- definicję mienia komunalnego zawiera art. 43 ustawy o samorządzie gminnym. Mieniem komunalnym jest własność i inne prawa majątkowe należące do poszczególnych gmin i ich związków

  3. własność kościołów i innych związków wyznaniowych- kościoły i związki wyznaniowe w Polsce maja prawo do swobodnego nabywania, posiadania i zbywania mienia ruchomego i nieruchomego oraz zarządzania swoim majątkiem. Ustawa z 28,07,1990 o zmianie ustawy Kodeks Cywilny uchyliła wszystkie przepisy ograniczające tę swobodę.

NABYCIE I UTRATA WŁASNOŚCI

Nabycie i utrata własności z zasady następuje jednocześnie. Nabycie prawa własności przez jedną osobę połączone jest z reguły z utrata własności przez dotychczasowego właściciela. Prawo własności jest bowiem prawem wyłącznym, tzn. że określona rzecz może stanowić przedmiot tylko jednego prawa własności. Prawo własności można nabyć w różny sposób np. kupując daną rzecz, drogą spadkobrania czy zasiedzenia. Państwo może nabyć własność niektórych rzeczy przez nacjonalizację, przez wywłaszczenie. Różne są również sposoby utraty własności np. w oparciu o umowę sprzedaży, darowizny, wskutek zasiedzenia tego prawa przez inną osobę,

Nabycie własności pierwotne- przy pierwotnych sposobach nabycia prawa własności prawo to powstaje niezależnie od praw poprzednika. Między prawami uprzedniego właściciela a prawami nabywcy nie ma więc ciągłości, nie ma następstwa prawnego. Gdy nabycie ma charakter pierwotny, prawo własności z zasady przechodzi na nabywcę w stanie wolnym tzn. bez obciążeń.

Nabycie własności pochodne- cechuje je to, że prawa nabywcy wywodzą się z praw przysługujących poprzednikom i są od nich zależne. Należy tu pamiętać o zasadzie, która głosi, że nikt nie może przelać więcej praw niż sam posiada.

SPOSOBY NABYCIA WŁASNOŚCI

  1. PRZENIESIENIE WŁASNOŚCI- oznacza przejście własności na podstawie umowy.

  2. ZASIEDZENIE- polega na nabyciu prawa własności przez posiadacza rzeczy na skutek upływu określonego w ustawie czasu. Niezbędną przesłanką posiadania jest samoistne posiadanie rzeczy, przez które należy rozumieć faktyczne władanie rzeczą w zakresie odpowiadającym prawu własności. Nie może zatem nabyć rzeczy ten, kto włada nią jak np. dzierżawca, najemca lub użytkownik. Celem gospodarczym instytucji zasiedzenia jest usunięcie stanów niepewności i niezgodności między stanem faktycznym a stanem prawnym, istniejących w sytuacji, gdy posiadacz samoistny włada rzeczą , do której prawo własności służy komu innemu. Przesłanki zasiedzenia określa art. 172 k.c. Posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada własność nieprzerwanie od lat 20 jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze. Po upływie lat 30 posiadacz nieruchomości nabywa jej własność choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Dobra wiara posiadacza- występuje wtedy, gdy z przyczyn usprawiedliwionych (a więc bez niedbalstwa) nie wie on o tym, że nie przysługuje mu prawo własności. Posiadaczem w dobrej wierze jest zatem osoba, która nie wiedząc o tym nabyła rzecz od osoby nie będącej właścicielem lub od osoby nie mającej zdolności do czynności prawnych itp.

  1. ZRZECZENIE SIĘ WŁASNOŚCI- właściciel może pozbyć się własności przez to , że się zrzeknie. Zrzeczenie nie wymaga formy aktu notarialnego. Do zrzeczenia się własności nieruchomości potrzebna jest zgoda organu administracji rządowej.

  2. ZAWŁASZCZENIE RZECZY RUCHOMEJ- własność ruchomej rzeczy niczyjej porzuconej nabywa się przez objęcie jej w posiadanie samoistne.

  3. ZNALEZIENIE- kto znalazł rzecz zgubioną, powinien niezwłocznie powiadomić o tym osobę uprawnioną do odbioru rzeczy. Jeżeli znalazca nie wie, kto jest uprawniony do odbioru rzeczy, albo jeżeli nie zna miejsca zamieszkania osoby uprawnionej, powinien o znalezieniu rzeczy powiadomić właściwy organ państwowy. Znalazca który uczynił zadość swoim obowiązkom, może żądać znaleźnego w wysokości 1/10 wartości rzeczy, jeżeli zgłosił swe roszczenie najpóźniej w chwili wydania rzeczy osobie uprawnionej

  4. POŁĄCZENIE, PRZETWORZENIE, PPOMIESZANIE RZECZY

WSPÓŁWŁASNOŚĆ

Nie jest ona samoistnym prawem rzeczowym, a stanowi jedynie odmianę prawa własności. Do współwłasności stosuje się zatem przepisy odnoszące się wprost do prawa własności.

OCHRONA WŁASNOŚCI

W szerokim zakresie własność chroniona jest przez normy prawa karnego.

W znaczeniu cywilistycznym przez ochronę własności rozumie się system roszczeń, jakie przysługują właścicielowi w razie naruszenia jego prawa. Do ochrony własności służą środki oznaczone w art. 222 k.c. zgrupowane w dziale zatytułowanym „Ochrona własności” i tak:

  1. roszczenie windykacyjne- jest roszczeniem właściciela o wydanie rzeczy, która jest we władaniu innej osoby. Obojętne jest co stworzyło taką sytuację. Roszczenie to wypływa z prawa własności. Przedmiotem roszczenia windykacyjnego jest zwrot rzeczy, łącznie ze wszystkimi przychodami uzyskanymi przez osobę, która władała rzeczą.

  2. roszczenie negatoryjne- to roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń. Roszczenie negatoryjne powstaje dla właściciela, np. gdy inna osoba, nie będąc do tego uprawniona przejeżdża przez jego nieruchomość. Roszczenie negatoryjne dotyczące nieruchomości nie ulega przedawnieniu.

  3. roszczenie uzupełniające- ich celem jest zrównoważenie strat spowodowanych utrata władztwa nad rzeczą. Np. o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków, o odszkodowanie za szkodę spowodowaną zużyciem rzeczy itp.

UŻYTKOWANIE WIECZYSTE

Użytkowanie wieczyste, które zastąpiło tzw. własność czasową, instytucję dawnego prawa rzeczowego, jest formą wykorzystywania terenów państwowych oraz gminnych na cele związane przede wszystkim z budownictwem mieszkaniowym. Użytkowanie wieczyste jest bezwzględnym prawem podmiotowym, zbliżonym w szerokim zakresie do prawa własności. Użytkowanie wieczyste unormowane jest w dwóch aktach normatywnych rzędu ustawowego: w kodeksie cywilnym i ustawie o gospodarce nieruchomościami-ustawa ta jest w stosunku do kodeksu cywilnego ustawą szczególną.

Przedmiot użytkowania wieczystego -mogą nim być grunty stanowiące własność Państwa.

Podmioty wieczystego użytkowania- osoby fizyczne, spółdzielnie mieszkaniowe i inne osoby prawne.

Treść użytkowania wieczystego- użytkownik wieczysty może korzystać z terenu z wyłączeniem innych osób, w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego oraz przez umowę o oddanie terenu w użytkowanie wieczyste. Jego prawo jest prawem zbywalnym, może więc swoje użytkowanie sprzedać innej osobie, podarować, zapisać w testamencie.

OGRANICZONE PRAWA RZECZOWE

Treść ograniczonych praw rzeczowych polega najczęściej na uprawnieniu korzystania z rzeczy cudzej w oznaczony sposób. Są to prawa podmiotowe bezwzględne tzn. rodzą stosunki między uprawnionym a całym otoczeniem. Występuje tu zasada zamkniętej listy tych praw, i tak:

UŻYTKOWANIE- polega na możności używania, bez pobierania pożytków, z obowiązkiem zachowania dotychczasowego przeznaczenia rzeczy. Spełnia ono 2 funkcje: alimentacyjną i gosp-produkcyjną. Użytkowanie jest prawem niezbywalnym. Zasadniczym sposobem powstania użytkowania jest czynność prawna. Nie można nabyć prawa użytkowania droga zasiedzenia. Użytkowanie wygasa w razie śmierci użytkownika lub z upływem oznaczonego terminu.

SŁUŻEBNOŚĆ- rozumie się przez nią obciążenie nieruchomości. Służebność może być ustanowiona na rzecz określonej osoby-służebność osobista. Służebność gruntowa ustanawiana jest zaś na rzecz właściciela innej nieruchomości. Samej służebności bez nieruchomości nie można zbyć. Służebność, której treścią jest możność korzystania w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, nosi nazwę służebności czynnej np. służebność drogowa. Służebność zaś polegająca na obowiązku powstrzymywania się od pewnych działań lub wykonywania uprawnień to służebność bierna. Służebność ustanawia się z reguły w drodze umowy. Niekiedy służebność gruntowa może powstać przez orzeczenie sądu.

ZASTAW- polega na możności zaspokojenia oznaczonej wierzytelności z obciążonej zastawem rzeczy ruchomej, z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi każdoczesnego właściciela tej rzeczy. Przedmiotem zastawu może być także prawo o ile jest zbywalne. Celem zastawu jest zabezpieczenie wierzytelności na wypadek, gdy istnie je obawa, czy dłużnik wykona swój obowiązek. Ustanowienie następuje w drodze umowy.

HIPOTEKA- służy podobnie jak zastaw zabezpieczeniu wierzytelności jednak nie na rzeczy ruchomej tylko na nieruchomości. Treść hipoteki polega na zabezpieczeniu oznaczonej wierzytelności przez obciążeniem nieruchomości prawem, na mocy którego wierzyciel, może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości . Hipoteka zabezpiecza tylko wierzytelności pieniężne i roszczenia o odsetki nie przedawnione oraz przyznane koszty postępowania. Hipoteka jest prawem akcesoryjnym. Nie może być przeniesiona bez wierzytelności, którą zabezpiecza.

WŁASNOŚCIOWE SPÓŁDZIELCZE PRAWO DO LOKALU MIESZKALNEGO-reguluje je ustawa „Prawo spółdzielcze”. Jest prawem zbywalnym i przechodzi na spadkobierców i podlega egzekucji. Zbycie prawa do części lokalu mieszkalnego jest nieważne. Umowa zbycia prawa do lokalu mieszkalnego powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

SPÓŁDZIELCZE PRAWO DO LOKALU UŻYTKOWEGO- spółdzielnia może lokale użytkowe przydzielać członkom-osobom fizycznym i prawnym. Z chwilą przydzielenia powstaje spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, jako ograniczone prawo rzeczowe, do którego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Członek, któremu przysługuje spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, może ten lokal w całości lub w części wynająć albo oddać w bezpłatne używanie tylko za zgodą spółdzielni.

POSIADANIE

Zgodnie z art. 336 k.c. posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, który nią faktycznie włada, jak i użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą.

Posiadanie charakteryzuje się dwoma elementami:

  1. faktycznym władztwem nad rzeczą- tj. władztwem fizycznym

  2. element woli w postaci chęci osobistego władztwa nad rzeczą.

Posiadanie jest więc określonym stanem faktycznym, przy którym posiadacz mając rzecz w swym władaniu korzysta z niej w taki sposób, w jaki mógłby z niej korzystać w wyniku przysługującego mu prawa podmiotowego.

Przedmiotem posiadania mogą być tylko rzeczy , a więc przedmioty materialne (art. 45 k.c., które mogą być przedmiotem prawa. Nie może być przedmiotem samoistnego posiadania część składowa rzeczy, ponieważ nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych. Dlatego lokal, piwnica-jako część składowa nieruchomości- nie może być przedmiotem posiadania prowadzącego do zasiedzenia.

Prawo cywilne rozróżnia dwa rodzaje posiadania: posiadanie samoistne i posiadanie zależne.

Posiadanie samoistne- polega na tym, że posiadacz faktyczny włada rzeczą jak właściciel. Jak stwierdził Sąd Najwyższy, tylko ten, kto włada rzeczą faktycznie z zamiarem władania dla siebie jest jej posiadaczem samoistnym.

Posiadanie zależne- posiadaczem zależnym jest ten, kto rzeczą faktycznie włada jako użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo. Np. ten kto korzysta z lokalu na podstawie umowy najmu jest posiadaczem zależnym. Cechą posiadania zależnego jest to, że nie jest oparte na grzecznościowym pozwoleniu posiadacza, bo wtedy mamy do czynienia z władztwem prekaryjnym.

Władztwo pekaryjne- należy odróżnić zarówno od posiadania jak i dzierżenia. Władztwo prekaryjne występuje najczęściej w sytuacjach, gdy jedna osoba chce drugiej wyświadczyć przysługę, kierując się grzecznością lub względami humanitarnymi, np. udziela w swoim mieszkaniu gościny. Osoby te nie są związane żadnym węzłem prawnym. Osoba korzystająca z gościny nie nabywa żadnych praw, a osoba udzielająca gościny może w każdej chwili ją odwołać.

Posiadanie jest stanem o charakterze ciągłym. Ciągłość tę należy rozumieć nie przez nie w sensie długości posiadania, lecz w sensie trwałości, do której istnienia nie wystarczy sporadyczne wykonywanie poszczególnych aktów władztwa nad rzeczą.

Posiadanie w dobrej wierze- ma miejsce gdy posiadacz przekonany jest, że posiada zgodnie z przysługującym mu prawem.

Posiadanie w złej wierze-posiadaczem w złej wierze jest złodziej.

DZIERŻENIE

Zgodnie z art. 338 k.c., kto rzeczą faktycznie włada za kogoś innego, jest dzierżycielem. Różnica między posiadaczem zależnym a dzierżycielem, polega na świadomości i woli tych dwóch osób; o ile bowiem posiadacz zależny włada w swoim imieniu i interesie o tyle dzierżyciel włada rzeczą faktycznie rzeczą

Za i dla kogo innego. Dzierżenie jest podporządkowane posiadaniu. Dzierżyciel powinien stosować się do wskazówek posiadacza. Ta sama osoba może być, w odniesieniu do tej samej rzeczy, posiadaczem zależnym i dzierżycielem. Np. kto rzecz wynajmuje, włada faktycznie tą rzeczą jak najemca, jest więc posiadaczem zależnym rzeczy wynajętej, ale najemca jednocześnie włada rzeczą wynajętą za kogo innego, za właściciela rzeczy wynajętej- jest więc dzierżycielem tej rzeczy. Nie można jednak być jednocześnie posiadaczem samoistnym i dzierżycielem tej samej rzeczy.

NABYCIE, PRZENIESIENIE I UTRATA POSIADANIA

Nabycie- może do niego dojść podobnie jak przy nabyciu własności, w sposób pierwotny, gdy nie istnieje więź między dotychczasowym a nowym posiadaniem. Do pierwotnego nabycia dochodzi przez jednostronny akt posiadacza, polegający na objęciu rzeczy połączonym z wolą wykonania określonego prawa względem tej rzeczy.

Przeniesienie- najczęściej następuje przez akt dwustronny, polegający na oddaniu rzeczy przez tego, kto ją dotychczas miał w swoim posiadaniu, i objęciu władztwa nad rzeczą przez nabywcę. Istnieje kilka sposobów przeniesienia:

  1. przez wydanie rzeczy (traditio longa manu) - lub dokumentów lub środków, które dają nabywcy faktyczna władzę nad rzeczą. Np. wydanie listu przewozowego.

  2. Constitutum possessorium- polega na tym, że dotychczasowy posiadacz samoistny zachowa rzecz w swoim władaniu jako posiadacz zależny albo jako dzierżyciel na podstawie stosunku prawnego, który strony jednocześnie ustalą. Np. A jest właścicielem samochodu i jednocześnie jest jego posiadaczem samoistnym. Jeżeli A dokona zbycia tego samochodu np. sprzeda go osobie B, strony ustalą, że A zatrzyma ten samochód w swoim władaniu jako biorący rzecz w użyczenie lub jako przechowawca, posiadaczem samoistnym stanie się w tym wypadku B, natomiast A będzie posiadaczem zależnym samochodu lub jego dzierżycielem.

  3. Traditio brevi manu- dotyczy przeniesienia posiadania na posiadacza zależnego lub dzierżyciela rzeczy, które następuje na podstawie samej umowy między stronami. Np. A jest właścicielem obrazu i oddaje go na przechowanie osobie B. Osoba A jest uważana za posiadacza samoistnego tego obrazu, a osoba B za jego dzierżyciela. Jeżeli A zbywa następnie obraz np. sprzedaje go osobie B, to wskutek samego porozumienia A z B osoba B staje się samoistnym posiadaczem obrazu.

Utrata- dochodzi do niej wtedy, kiedy odpadnie przynajmniej jeden z elementów koniecznych do istnienia posiadania. Do utraty posiadania może dojść bez względu na wolę posiadacza, a mianowicie gdy:

    1. rzecz została zniszczona lub zużyta przez osobę trzecią

    2. rzecz została posiadaczowi zabrana

    3. rzecz została przez posiadacza zgubiona

    4. rzecz została zniszczona przez samego posiadacza

    5. rzecz została porzucona przez posiadacza z wolą wyzbycia się jej

ZNACZENIE POSIADANIA

Z gospodarczego punktu widzenia dopiero posiadanie nadaje określonym prawom podmiotowym, w tym i prawom rzeczowym, a zwłaszcza prawu własności, rzeczywistą wartość. Z ekonomicznego punktu widzenia , np. prawo własności oderwane od jego materialnego substratu , jakim jest faktyczne władztwo nad rzeczą, traci swoją wartość ekonomiczność, a tym samym swój sens istnienia.

OCHRONA POSIADANIA i DZIERŻENIA

Ochrona posesoryjna -ochrona posiadania

Ochrona petytoryjna- ochrona własności

Ochrona dzierżenia jest ograniczona, obejmuje jedynie obronę konieczną i samopomoc. Dzierżycielowi nie przysługują prawa o ochronę posiadania.

KSIĘGI WIECZYSTE

Są urzędowymi, publicznymi rejestrami nieruchomości, prowadzonymi dla ustalenia aktualnego stanu prawnego tych nieruchomości. Chodzi tu o aktualny stan prawny-głównie stan prawnorzeczowy- wszelkich nieruchomości gruntowych, budynkowych oraz lokalowych.

Prowadzenie ksiąg wieczystych należy do sądów rejonowych. Czynności w zakresie prowadzenia ksiąg wieczystych prowadzą sędziowie i referendarze sądowi. Księgi wieczyste są jawne. Prowadzi się je oddzielnie dla każdej nieruchomości, bez względu na zmiany dotyczące osoby jej właściciela. Każda księga wieczysta zawiera 4 działy:

  1. zawiera oznaczenie nieruchomości i wpis praw związanych z własnością tej nieruchomości

  2. zawiera wpisy dotyczące własności i użytkowania wieczystego

  3. zawiera wpisy dotyczące ograniczonych praw rzeczowych

  4. zawiera wpisy dotyczące hipotek

Wpisy do ksiąg wieczystych dokonywane są na wniosek osób uprawnionych, przy czym w określonych wypadkach wpis może być dokonany z urzędu;

PRAWO ZOBOWIĄZAŃ-CZĘŚĆ OGÓLNA

Zobowiązanie- to stosunek prawny między dwiema stronami-wierzycielem i dłużnikiem.

ELEMENTY STOSUNKU ZOBOWIĄZANIOWEGO

1) podmiot uprawniony- wierzyciel

  1. podmiot zobowiązany- dłużnik

  2. przedmiot-zachowanie się dłużnika zgodnie z treścią jego obowiązku, czyli świadczenie. Świadczenie może polegać działaniu np. zapłacenie ceny, wydaniu rzeczy, wykonaniu usługi, na zaniechaniu itd. Ma ono na celu zaspokojenie chronionego przez prawo interesu wierzyciela. Przedmiotem zobowiązania jest zawsze określone zachowanie się dłużnika a nie rzecz. Np. jeżeli Kowalski pożyczył rower Nowakowi, to przedmiotem prawa Nowaka nie jest rower, tylko działanie Kowalskiego, w postaci oddania w używanie roweru Nowakowi. Od przedmiotu zobowiązania, czyli świadczenia należy więc odróżnić przedmiot świadczenia tj. przedmiot, do którego może odnosić to świadczenie.

  3. Treść- uprawnienia wierzyciela i odpowiadające im obowiązki dłużnika

CEL ZOBOWIĄZANIA

Cel zobowiązania jest z reguły ekonomiczny. Np. umowa sprzedaży ma na celu wymianę dóbr między kupującym i sprzedawcą. Celem zobowiązania może być także realizacja uczucia wdzięczności, np. przy darowiźnie.

UPRAWNIENIA WIERZYCIELA

  1. wierzyciel może żądać od dłużnika zachowania zgodnego z treścią zobowiązania

  2. uprawnienie wierzyciela jest skuteczne tylko w stosunku do ściśle oznaczonej osoby-dłużnika;

  3. można je podzielić na :

Prawo wierzyciela jak każde prawo podmiotowe posiada sankcję przymusu. Wierzyciel po uzyskaniu tytułu wykonawczego (prawomocnego wyroku zaopatrzonego w klauzulę wykonalności) może wszcząć postępowanie egzekucyjne.

Wierzyciel ma wybór co formy odszkodowania.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ DŁUŻNIKA- DŁUG A ODPOWIEDZIALNOŚĆ

Dług - jest wyrazem określonej powinności dłużnika względem wierzyciela. Powinność tę dłużnik powinien spełnić dobrowolnie. Dług może i powinien być odróżniony od odpowiedzialności. Dług jest wyrazem powinności a odpowiedzialność odnosi się nie do samej powinności, lecz do kwestii pokrycia długu, która jest związana z przymusową realizacją świadczenia. Jeżeli dług zależy od woli dłużnika, to odpowiedzialność od tej woli w istocie nie zależy.

Odpowiedzialność osobista- spoczywa na dłużniku. Dłużnik odpowiada z zasady całym swoim majątkiem ( w znaczeniu ogółu aktywów majątkowych). Dłużnik może zawsze zaciągnąć nowe zobowiązania i zaciągać nowe długi.

Roszczenie pauliańskie- ma miejsce gdy, wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

Ograniczenie odpowiedzialności osobistej dłużnika- w niektórych wypadkach może być ograniczona, bądź z woli stron, bądź z woli przepisów ustawy. Ograniczenie to może przejawiać się w dwóch postaciach:

  1. dłużnik odpowiada całym swoim majątkiem, ale do pewnej kwoty, niezależnie od wysokości długu

  2. dłużnik odpowiada tylko pewnymi przedmiotami ze swego majątku

Odpowiedzialność rzeczowa za dług- jest następstwem ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego w postaci hipoteki lub zastawu. Cechą charakterystyczną tej odp. Jest to, że właściciel obciążonej rzeczy, który nie jest dłużnikiem osobistym wierzyciela, gdy chodzi o zastaw i hipotekę, nie jest obowiązany do świadczenia, a jedynie ma obowiązek znieść, iż wierzyciel uzyska z jego rzeczy zaspokojenie, tzn. może sprzedać te rzeczy i z uzyskanej kwoty ściągnąć swoją należność.

Cel ustanowienia odpowiedzialności rzeczowej- uzyskanie dodatkowego zabezpieczenia praw wierzyciela.

Odpowiedzialność osobista a rzeczowa

ZOBOWIĄZANIE NIEZUPEŁNE

To zobowiązanie, w którym wierzyciel może wprawdzie dochodzić swego roszczenia, lecz dłużnik ma prawo uchylenia się od zadośćuczynienia temu roszczeniu np. na skutek przedawnienia roszczenia i takie zobowiązanie, w którym wierzycielowi wcale nie przysługuje prawo dochodzenia swego roszczenia za pomocą powództwa np. nie można żądać zwrotu świadczenia, jeżeli spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego. Oznacza to, że dłużnik może spełnić świadczenie tylko wówczas, jeżeli chce je spełnić z własnej woli. Obowiązek nie może być egzekwowany w drodze przymusu.

Ochrona prawa wierzyciela występującego w zobowiązaniu niezupełnym polega na tym, że dłużnik, który dobrowolnie spełnił swe świadczenie nie może żądać jego zwrotu.

RODZAJE ZOBOWIĄZAŃ NIEZUPEŁNYCH

  1. zobowiązanie, w którym roszczenie uległo przedawnieniu - jest zob. zaskarżalnym.

  2. Zobowiązanie z gry i zakładu- jest zob. niezaskarżalnym . K.C. nie zabrania zaciągania tego typu zobowiązań. Wierzytelności tych nie można dochodzić drogą sądową.

  3. Zobowiązania, przy których spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego- chodzi tutaj o takie sytuacje, jak płacenie alimentów osobom, które nie mają do nich prawa, napiwki wręczane osobom pełniącym pewne usługi itp.

ŚWIADCZENIE

Wg art. 353§1 k.c. zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić. Przez świadczenie należy więc rozumieć zachowanie się dłużnika zgodnie z treścią zobowiązania i polegające na zadośćuczynieniu godnemu ochrony interesowi wierzyciela. Interes ten ma najczęściej wartość majątkową

MOŻLIWOŚĆ SPEŁNIENIA ŚWIADCZENIA

Świadczenie musi być możliwe do spełnienia. Niemożność świadczenia bądź wyłącza powstanie stosunku zobowiązaniowego bądź też powoduje wygaśnięcie lub modyfikacje już istniejącego. Rozróżnia się następujące rodzaje niemożności:

* pierwotną-gdy spełnienie nie było możliwe do spełnienia od samego początku

* obiektywna- jej granice określa współczesna wiedza

* subiektywna- jej spełnienie jest zależne od woli dłużnika

* faktyczna- gdy dłużnik zobowiązał się do świadczenia niewykonalnego

* prawna- gdy, np. dłużnik zobowiązał się do sprzedania rzeczy oznaczonej co do

tożsamości, której nie jest właścicielem

RODZAJE ŚWIADCZEŃ

  1. podzielne- świadczenie, które może być spełnione częściowo bez istotnej zmiany przedmiotu np. zapłata sumy pieniężnej

  2. niepodzielne- nie może być spełnione częściowo

  3. jednorazowe- polega na jednorazowej czynności, powodującej wygaśnięcie zobowiązania

  4. ciągłe- nie da się wykonać świadczenia jedną czynnością, a jego wykonanie polega na stałym zachowaniu się w ciągu określonego czasu

  5. okresowe- nazywane periodyczym lub powrotnym- polega na dawaniu pewnej ilości, najczęściej pieniędzy, w określonych odstępach czasu

  6. oznaczone indywidualnie- przedmiotem może tu być rzecz indywidualnie oznaczona co do tożsamości. Rzecz nie może być zastąpiona inną.

  7. Oznaczone rodzajowo- przedmiot może być w ten sposób oznaczony, że ustalone są tylko jego cechy, będące właściwością większej liczby przedmiotów należących do danej grupy. Np. tona ziemniaków

  8. Pieniężne- przedmiotem jest tutaj zawsze oznaczona wartość wyrażona w jednostkach pieniężnych, w konkretnej wysokości np. 1000 zł, 10000 zł

Pieniądz to wszelkie środki płatnicze opiewające na pewne sumy jednostek pieniężnych używane w obrocie, a więc: pieniądz krajowy, pieniądz zagraniczny, gotówkowy i bankowy, papiery wartościowe itd.

Zasada nominalizmu- jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili jego powstania jest suma pieniężna, spełnienie świadczenia następuje przez zapłatę sumy nominalnej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

Waloryzacja- polega na przeliczeniu i przerachowaniu wierzytelności pieniężnych i ustaleniu dopłaty do sumy nominalnej

  1. Odsetki- są świadczeniem ubocznym, stanowią wynagrodzenie za używanie cudzych pieniędzy lub innych rzeczy zamiennych. Wysokość odsetek zależy od woli stron, która powinna być oznaczona w umowie- w braku oznaczenia w umowie-ich wysokość jest określona w ustawie. Roszczenie z tytułu odsetek podlega trzyletniemu przedawnieniu, jako świadczenie okresowe.

  2. Odszkodowanie

Pojęcie szkody- uszczerbek w dobrach prawnie chronionych. Szkoda może występować w 2 postaciach:

szkoda majątkowa- różnica między obecnym stanem majątku poszkodowanego, a tym stanem, jaki by istniał gdyby szkoda nie wystąpiła.

0x08 graphic
Uszczerbek niemajątkowy określany jest terminem „krzywda”. Do naprawienia krzywdy odnosi się termin „zadośćuczynienie”.

UMOWA JAKO ŻRÓDŁO ZOBOWIĄZANIA

UMOWA-zgodne oświadczenie woli co najmniej dwóch stron, zmierzające do wywołania skutku prawnego w postaci ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku prawnego. Umowa jest czynnością prawną, w której biorą udział z reguły dwie strony. Umowa zostaje z reguły zawarta wtedy gdy, strony złożą zgodne oświadczenie woli co do jej istotnych postanowień .

Zasada swobody umów

Swoboda umów jest ograniczona instytucją wyzysku. Wg art. 388 k.c. jeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia , druga strona może żądać zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia, albo w wypadku gdy jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione może ona żądać unieważnienia umowy. Umowa zawarta dla wyzysku nie jest bezwzględnie nieważna.

Ograniczeniem zasady swobody umów może być również występowanie w obrocie cywilnoprawnym tzw. wzorców umownych dla różnych umów nazwanych, które znajduję swoje zastosowanie głównie przy zawieraniu umów masowych. Ogólne warunki umów, wzory umów lub regulaminy wiążą drugą stronę, jeżeli zostały jej doręczone przy zawarciu umowy.

FORMA UMÓW

  1. Forma aktu notarialnego pod rygorem nieważności

    1. przeniesienie własności nieruchomości

    2. zobowiązanie się do przeniesienia własności nieruchomości

    3. ustanowienie lub przeniesienie użytkowania wieczystego

    4. ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości

  1. Forma pisemna pod rygorem nieważności

    1. umowa o przejęcie długu

    2. zgoda wierzyciela na przejęcie długu

    3. umowa kontraktacyjna

    4. oświadczenie poręczyciela co do objęcia poręczenia

  2. Forma dla celów dowodowych- to forma pisemna, jeżeli jej niezachowanie nie pociąga za sobą nieważności umowy, lecz ogranicza możność w razie sporu

    1. dla umów których wartość przenosi 2000 zł

    2. dla przelewu wierzytelności stwierdzonej pismem

    3. dla umowy ubezpieczenia

    4. dla umowy spółki

RODZAJE UMÓW

  1. losowe- to takie, w których treść i rozmiar świadczenia , uzależnione są od przypadku np. umowa ubezpieczenia

  2. nazwane- to umowy uregulowane w Kodeksie cywilnym lub innych ustawach. Np. umowa najmu, dzierżawy

  3. nienazwane- występują wtedy gdy treść umowy nie odpowiada żadnej z umów nazwanych. Do umów nienazwanych można stosować przepisy prawa cywilnego o umowach w ogólności

  4. mieszane- składa się ona z elementów różnych umów nazwanych np. najem pokoju jako wynagrodzenie za naukę języka obcego

  5. odnoszące się do osób trzecich