Finanse

Finanse mieszczą w sobie szereg elementów

• Finanse publiczne wszystko to co związane jest ze Skarbem Państwa

• Finanse banków - bankowość wszystko to co związane jest z pieniądzem i wszystkie pochodne

• Finanse ubezpieczeń

• Finanse przedsiębiorstw

• Finanse prywatne ( gospodarstw domowych )

Inflacja

1. czynniki sprawcze inflacji w świetle teorii ekonomii

• w ujęciu często monetarnym a zwłaszcza w ujęciu teorii ilościowej pieniądza inflacja jest nadmiarem podaży pieniądza w stosunku do podaży dóbr i usług . Ilość pieniądza jest większa niż ilość wytworzona w gospodarce określamy ją mianem produktu społecznego

• idealną sytuacją byłoby gdyby produkt społeczny odpowiadał ilości pieniądza - nazywamy równowagą globalną

Są to zjawiska inflacyjne

Inflacja w teorii pieniądza ilościowej - oznacza nadmierną ilość pieniądza do sytuacji . Sytuacja ta wynika :

• z nadmiernej akcji kredytowej

• zbyt małych oszczędności dobrowolnych

• zbyt niskiego opodatkowania

Emisja pieniądza gotówkowa następuje przez Bank Centralny

Kreacja pieniądza przez Bank Komercyjny

Jeśli banki komercyjne udzielą więcej kredytu można wydostać się więcej towarów na rynek a to nie będzie odpowiadało ilości towarów dóbr i usług .

• zjawisko inflacyjne - małe oszczędności dobrowolne na te instytucje

Jeżeli nasze skłonności do oszczędzania będą nie duże to wówczas pieniądz który posiadamy występuje na rynku , zostaje on zasilany w dodatkowy pieniądz lecz na rynku nie ma odpowiedniej ilości dóbr i usług .

• zbyt niskie opodatkowanie jeżeli opodatkowanie czy osób fizycznych czy prawnych będzie obniżane to wówczas wydostanie się więcej pieniądza na rynek . poniższe pojęcia wskazują sytuacje sprzyjające ilościowej teorii inflacji

2. Inflacja w klasycznym ujęciu Hansena to nadwyżka popytu pieniężnego nad podażą wyrażaną w pieniądzu i jest to w zasadzie różnica pomiędzy globalnym popytem a globalną podażą

Podaż pieniądza - to ilość pieniądza w gospodarce

Popyt na pieniądz wyrażany jest po przez nasze dochody w ujęciu płac , rent , emerytur , który często wykracza poza możliwości podaży pieniądza . Popyt na pieniądz jest to zapotrzebowanie na pieniądz w większym stopniu niż występuje podaż pieniądza . Nadmierny popyt w stosunku do podaży pieniądza nazywamy inflacją w klasycznym ujęciu Hansena

3. Niektórzy sprowadzają inflacje do jednej z jej cech tj. okoliczności towarzyszących inflacji i wówczas sprowadza się inflacje do zwyżki ogólnego poziomu cen lub wynikającą z tego wzrostu cen i wzrost wydatków utrzymania gospodarstwa domowego

4. Można mówić o inflacji płac łącząc jej powstawanie ze wzrostem płac przekraczającym wzrost wydajności pracy zwłaszcza w sektorze konsumpcyjnym - takie ujęcie sprowadza inflacje wyłącznie do rynku konsumpcyjnego co oznacza że w miejsce równowagi globalnej pojawia się nierównowagę rynkową

Wzrost płac jest większy niż wzrost wydajności pracy ale taka nierównowaga została sprowadzona do rynku konsumenta

Podział dochodów ( to co można wytworzyć )

• konsumpcja , oszczędzanie , inwestowanie , około 70 proc.

ostateczny podział dochodu narodowego

Konsumpcja( spożycie ) inwestycje

Indywidualne zaspokojenie codziennych potrzeb każdego obywatela

Zbiorowe - służba zdrowia , administracja państwowa , sądownictwo , prokuratura traktowane są jako obciążające społeczeństwo

Współczesna inflacja jest tworem społeczeństwa produkującego a nie konsumpcyjnego co oznacza że inflacji nie można ograniczyć wyłącznie do rynku konsumpcyjnego bowiem wzrost konsumpcji i jej kosztów jest wynikiem wzrostu produkcji i jej kosztów . Równowaga na rynku konsumpcyjnym zależy od równowagi na rynku zaopatrzeniowym i inwestycyjnym .

Inflacja obejmuje sferę powstawania produkcji i jej realizację oraz podziału osiągniętej nadwyżki ekonomicznej a nawet podziału całego dochodu narodowego .

Inflacje należy traktować jako rozwojowy proces dysproporcji w reprodukcji a nie statyczne nie zbilansowanie dochodów pieniężnych z realnymi wielkościami podaży czyli patrzenie w kategoriach ilości dochodu , a wielkości produkcji jest niewskazana co sprowadza ją do rynku konsumenta .

Klasycznym sposobem ujmowania inflacji jest wyróżnienie inflacji :

• ciągnionej przez popyt (inflacja popytowa)

• popychanej przez koszty

INFLACJA POPYTOWA

1. nadmierne dochody pieniężne ludności wywołują dodatkowy popyt , który sprzyja zwyżkowej tendencji cen . Zwyżkowe ruchy cen i związane z nimi wzrosty kosztów utrzymania gospodarstw domowych wywołane tendencją racjonalnego gospodarowania w postaci żądania podwyżek cen , kształtowania się spirali płac i cen .

2. inflacja popytu związana jest ze zmianą proporcji podziału dochodu narodowego , a zwłaszcza wzrostu nakładów inwestycyjnych . Jeżeli rośnie udział inwestycji na dochodzie narodowym wówczas rosnące nakłady inwestycyjne kreują dodatkowy popyt ( po stronie osób zatrudnionych który nie ma ekwiwalentu podażowego ten ostatni pojawia się bowiem w momencie gdy inwestycje oddane są do użytkowania ) związana jest z zachowaniem dochodu narodowego na inwestycje . Nakłady ponoszone są na każdą produkcję i stają się kosztem wtedy gdy osiągają efekt użyteczny .

3. inflacja kosztów wywodzi się z postępującego obciążenia kosztów produkcji rosnącymi nakładami na produkcję ( w niektórych przypadkach kiedy mają miejsce wzrosty cen towarów pochodzących z importu i prowadzącymi do wzrostu kosztów mówimy o inflacji importowej )

4. Typowe postaci inflacji w gospodarce polskiej .

1. typowa inflacja popytu związana jest z ostrymi zmianami podziału dochodu narodowego na rzecz zwiększonego udziału inwestycji netto i spożycia zbiorowego oraz inflacyjnym finansowaniu zatrudnienia .

2. pochodna w stosunku do inflacji popytu , inflacja kosztu obciążająca gałęzie wysoce płaco - chłonne np.: przemysł węglowy , budownictwo , przemysł drzewny . Inflacja kosztów miała być związana z kosztami

koszty produkcji

materialne niematerialne

zużycie materiałów , energia , transport place

amortyzacja

3. strukturalna inflacja kosztów ( samoistna inflacja kosztów ) wynikająca z nie efektywnościowej struktury ekonomicznej wysoce kapitało - materiało - płaco - chłonnej a więc wysoce inflacyjnogennej struktury gospodarki narodowej . Strukturalna inflacja kosztów oznacza , że jest ona wynikiem branżowej struktury naszej gospodarki . Są to branże gdzie rosną koszty , ale nie ma zasady obniżania tych kosztów , ale dostosowana jest do nich cena .

HISTORIA FUNKCJI PIENIĄDZA

Pierwotnie funkcjonowała gospodarka naturalna , która oparta była wyłącznie o produkowane towary i usługi , oraz która polegała na dokonywanym w naturze podziale . Cechą charakterystyczną był fakt spotkania się spotkana się fizycznego osób , które chciały dokonać wymiany towaru T = T

Gospodarka naturalna posiadała cechy takie jak :

• konieczność spotkania osób

• niska wydajność pracy ( organizacji )

• niski podział pracy

• niska produkcja

• oparta była głównie o wartości użytkowe rzeczy

Wartość użytkowa rzeczy - to zdolność rzeczy do zaspokojenia potrzeby jest punktem wyjścia o gospodarki towarowo- pieniężnej

• wymiana pośrednia za pomocą tzw. powszechnego ekwiwalentu który zyskał na danym terytorium powszechne uznanie i który jednocześnie posiadał w sobie wartość użytkową i wartość wymienną Takich powszechnych ekwiwalentów było około 70 .

• pieniądz naturalny krąży w postaci kruszców szlachetnych i półszlachetnych , jednak sprawia niekiedy trudności , pojawiają się one w ocenie zawartości kruszcu Są problemy w ocenie próby i wagi co staje się przyczyną zastąpienia go kolejnym w historii pieniądza - pieniądzem sztucznym

• pieniądz sztuczny którym jest moneta . Moneta to krążek metalu szlachetnego , opatrzony stemplem władzy państwowej potwierdzającej iż pod względem ciężaru i czystości materiału odpowiada on początkowo wymogą prawa zwyczajowego później zaś ustawy monetarnej . Z chwilą pojawienia się monety można mówić o prowadzeniu polityki pieniężnej będącej stałym elementem polityki gospodarczej każdego państwa . Od tej chwili na plan dalszy przesunęły się funkcje użytkowe pieniądza , a na plan pierwszy wysunęły się funkcja pieniężna .

powstawanie pieniądza sztucznego było wynikiem ingerencji państwa w kształtowanie się nominalnej siły nabywczej pieniądza . Uzależniona została w rosnącym stopniu od wiedzy ekonomicznej i sprawności praktycznego działania władzy państwowej . U podstaw polityki pieniężnej legła występująca po raz pierwszy wzmożenie rozbieżności pomiędzy nominalną a realną siłą nabywczą pieniądza - monety .

Wartość nominalna monety to jest to co jest wybite na monecie

Wartość realna - zawartość kruszcu w monecie

Istniały dwa systemy mennicze

- system zamknięty to taki system gdzie prawo do bicia monety posiadała tylko władza (Książe , król)

z czasem nastąpiło upowszechnienie systemu zamkniętego w system otwarty charakteryzujący się tym iż każdy posiadacz kruszcu mógł w państwowej mennicy wybijać monety .To doprowadziło do wykorzystania tego prawa ( prawo do bicia monety ) po przez zróżnicowanie wartości nominalnej i realnej Powstał tzw. pieniądz pod wartościowy , charakteryzujący się niższą wartością realną siłą nabywczą od nominalnej siły nabywczej

nad wartościowy realna siła nabywcza wyższa od nominalnej

doprowadziło to do tzw. psucia monety - prawo Kopernika Greshena pieniądz gorszy wypiera pieniądz lepszy

• surogaty pieniądza czyli instytucje pieniężne albo konstrukcje prawne które pełnią tylko niektóre funkcje pieniężne i w ograniczonym zakresie zastępują pieniądz urzędowy .

• obligacje jako środek akumulacji

• weksle - pełniące funkcje środka płatniczego

• czeki będące środkiem cyrkulacji

• akcje środek lokaty kapitału

• banknot który powstał w czasach nowożytnych emitowany był przez banki , prywatne i państwowe , wymienialny był i na kruszec i na monety

• współczesne postacie pieniądza to pieniądz gotówkowy i bezgotówkowy .

gotówkowy funkcjonuje w dwóch rodzajach

• papierowy czyli znak pieniężny który na mocy zarządzenia władzy państwowej uzyskał na określonym terytorium charakter powszechnego środka płatniczego i jest powszechnie przyjmowany przy regulowaniu zobowiązań prywatnych i publiczno - prywatnych

• bilon - to pieniądz zdawkowy posiadający moc zwalniania ze zobowiązań do określonej kwoty

różnica pomiędzy bilonem a banknotem dotyczy wysokości zobowiązań

bezgotówkowy funkcjonujący jako znak pieniężny zapis figurujący na koncie bankowym wygodny w transakcjach a wprowadzenie go do obiegu nie wymaga praktycznie żadnych kosztów (polecenie przelewu , akredytywa , inkaso , czek , weksel )

Proces dematerializacji pieniądza - przechodzenie przez jego kolejne postacie i rodzaje jest to inaczej odchodzenie pieniądza od jego wartości kruszcowej

Elementy występujące w pieniądzu

• pieniądz jako społeczne dobro obiegowe

• prawny środek płatniczy po przez regulowanie zobowiązań

• pieniądz jako kredytowe dobro obiegowe

kredytowe dobro obiegowe może zamieniać się w pieniądz obiegowy albo w społeczne dobro obiegowe

DEFINICJA PIENIĄDZA

Pieniądz jest to ustalony po przez władze państwowe prawny środek płatniczy , zależny w swej sile nabywczej od społecznego wkładu pracy wnoszonego przez posiadacza pieniądza do gospodarstwa społecznego , będący anonimowym i generalnym tytułem do udziału w podziale produktu społecznego i dochodu narodowego na warunkach określonych przez poziom i strukturę cen dóbr i usług będących w sprzedaży

ANONIMOWY -oznacza że wielkość w dochodzie narodowym zależy od ilości posiadanych , a nie od osób które je posiada .

GENERALNY - to jest konieczny , niezbędny , wystarczający . musi posiadać te cechy aby być społecznym . Jeśli pieniądz był , czy jest wystarczający aby nabyć usługę to jest konieczny i niezbędny

Źródło kreacji pieniądza - sposoby wprowadzenia pieniądza do obiegu

1. emisja budżetowa ( skarbowa )

2. nadwyżka eksportu nad importem

3. kredyt bankowy

Ada. W swym historycznym rozwoju polegała początkowo na biciu przez państwo i wypuszczaniu do obiegu pieniądza zdawkowego czyli bilonu tłoczonego z metali i posiadającego zdolności zwalniania od zobowiązań . Inną formą emisji budżetowej był druk i wypuszczanie do obiegu krótkoterminowych weksli skarbowych czyli tzw. biletów skarbowych , były one wprowadzone do obiegu w tym samym celu co pieniądz zdawkowy czyli na pokrycie deficytów budżetowych .Emisja budżetowa polegała również na zaciąganiu przez państwo kredytów budżetowych w tym wypadku emisja powodowała wprowadzanie do obiegu pieniądza w takiej formie rzeczowej w jakiej emitują go banki .Współcześnie emisja budżetowa polega na emitowaniu obligacji skarbowych i weksli skarbowych i oferowaniu ich zakupu obywatelom w społeczeństwie , które staje się kredytodawcami a skarb państwa jest kredytobiorcą . Emisja tych weksli obligacji służy pokryci deficytu budżetowego

Adb. Sprzedaż towaru zagranicznemu odbiorcy powiększa obieg pieniądza krajowego . W przeciwieństwie do tego zapłata przez importera krajowego za towar importowany z zagranicy oznacza likwidacje pieniądza krajowego . Efekt jest wiec taki sam jak przy spłacie kredytu . Zauważyć należy że emisja kredytowa pieniądza może wiązać się z powiększeniem obiegu pieniądza w wyniku nadwyżki eksportu nad importem .Kredytowanie równocześnie następuje zamiana kredytu na należności za eksport .

Funkcje kredytu bankowego - kredyt bankowy pełni 3 funkcje

• emisyjna inaczej pieniężna

• dochodowa

• rozdzielcza

funkcja emisyjna kredytu oznacza że każde udzielenie kredytu tworzy pieniądz czyli inaczej powoduje wzrost obiegu pieniężnego , a każda spłata kredytu jest równoznaczna z likwidacją pieniądza czyli wycofanie pieniądza z obiegu .Funkcję tą pełni każdy kredyt rozumiany jako instrument przekształcenia wartości z postaci towarowej w pieniężną . Można ją rozpatrywać z dwóch punktów widzenia . Pierwszy w ujęciu mikroekonomicznym - pełnią tę funkcję w tym ujęciu te kredyty które zostały udzielone i spłacone w tym samym okresie (np. 1 rok , 6 miesięcy) są to kredyty krótkoterminowe .Sytuacja finansowa jednostki pozostaje bez zmian a obieg pieniężny nie został w sposób trwały powiększony . Drugie ujęcie to ujęcie makroekonomiczne - polega ono na dostarczaniu znaków pieniężnych nie zbędnych do dokonania przesunięć produktów w procesie produkcji i obrotu towarowego . Nie następuje tutaj kreacja dodatkowych dochodów gdyż poziom kredytu i zasobów pieniężnych całej gospodarki narodowej pozostaje bez zmiany a następują jedynie kompensujące się spłaty kredytu u jednych kredytobiorców i odpowiadające im przyrosty kredytów u innych kredytobiorców .Chodzi głównie o przenikanie zapasów z przemysłu do hurtu a potem do detalu .

funkcja dochodowa - występując w tej funkcji kredyt udzielony kredytobiorcy tworzy przejściowy kredytowy dochód pieniężny (przejściowy tzn. do czasu uzyskania przez kredytobiorcę należnych mu dochodów pieniężnych z przyszłej sprzedaży dóbr lub świadczonych usług . Występuje więc sytuacja w której dochód kredytowy antycypuje (wyprzedza) przyszły przyrost funduszy własnych kredytobiorcy .Dotyczy ona głównie kredytów dla producentów w przypadku gdy tworzą się u nich nie planowane zapasy wyrobów gotowych natomiast z punktu widzenia ciągłości produkcji muszą dokonywać wydatków na produkcję mimo nie zrealizowania zaplanowanych przychodów . Występujący w tej funkcji kredyt nie przyczynia się do przesuwania towarów do ich ostatecznego odbiorcy

funkcja rozdzielcza - występujący w tej funkcji kredyt stanowi dodatkowy niejako nadzwyczajny dochód pieniężny tzn. że rozmiary kredytu przekraczają należne kredytobiorcy normalne dochody pieniężne .Funkcja ta związana jest z kredytami powodującymi przesuwanie wytworzonych towarów do ostatecznych odbiorców .Wobec powyższego funkcja ta umożliwia realizację całego wytworzonego produktu społecznego mimo tworzonych oszczędności przez ostatecznych odbiorców .Spełniają ją kredyty inwestycyjne i konsumpcyjne które mają na celu powiększenie popytu pieniężnego uszczuplonego o tworzone oszczędności

ostateczny podział dochodu narodowego

konsumpcje(spożycie) inwestycje

• indywidualne

• zbiorowe

Granice akcji kredytowej są dwie: ekonomiczna i techniczna

• Granica ekonomiczna związana jest z Bankiem Centralnym i występuje w Banku Centralnym(w Polsce NBP) . Podstawowym zadaniem NBP jest emisja nowego pieniądza . NBP musi odpowiadać i odpowiada za politykę pieniężną .Chodzi o zachowanie globalnej tj. równowagi pomiędzy z jednej strony ilości pieniądza a z drugiej strony ilości towarów i usług (produkt obiegu społecznego)to się określa mianem granicy ekonomicznej.

• Granica techniczna akcji kredytowej dotyczy banków komercyjnych , czyli tzw. szczebla podrzędnego .Oznacza ona że możliwości kredytowe tych banków uzależnione są wielkością zgromadzonych depozytów .Każdy z banków jest zobowiązany posiadać w NBP rachunek wyznaczony stopą rezerwy obowiązkowej części depozytów . Istnieją możliwości zmiany granicy technicznej po przez instrumenty które są w gestii NBP . Instrumentami tymi są :

1. stopa rezerw obowiązkowych może wpływać na decyzję kredytową banku komercyjnego w dwóch kierunkach ( podwyższenie stopy obowiązkowej ogranicza możliwości kredytowe banków a obniżenie zwiększa te możliwości )

2. operacje otwartego rynku czyli skup lub sprzedaż papierów wartościowych .Sprzedaż papierów wartościowych NBP bankom komercyjnym ogranicza ich możliwości kredytowe a odkupienie zwiększa .

3. kredyty refinansowe a wśród nich kredyt dyskontowy związany z operacjami wekslami skarbowymi i możliwością składania ich do dyskonta w banku komercyjnym bądź też redyskontowania ich przez banki komercyjne w Banku Centralnym .

dyskonto weksli dotyczy możliwości złożenia weksla przez posiadacza do banku komercyjnego przed terminem płatności tego weksla . Posiadacz weksla otrzymuję od banku kwotę wekslową pomniejszoną o dyskonto . Z kolei banki komercyjne zdyskontowane weksle mogą odsprzedać NBP czyli redyskontować je . ( stopa redyskontowa jest z reguły niższa od stopy dyskonta )Jeśli oznaczymy ,że D - dyskonto , W - kwota wekslowa , T - liczba dni między terminem złożenia weksla do dyskonta a terminem jego płatności , % - stopa dyskonta ustalona w stosunku rocznym to :

D = W T % / 360 100

Temat ; Struktura bankowości w Polsce .

• w okresie międzywojennym istniały 3 banki państwowe , były to: BANK GOSPODARSTWA KRAJOWEGO , PAŃSTWOWY BANK ROLNY , POCZTOWA KASA OSZCZĘDNOŚCI , natomiast centralną instytucją emitującą był BANK POLSKI w formie spółki akcyjnej . A ponadto działały inne banki , były to banki komunalne , komunalne kasy oszczędności , liczne banki komercyjne banki spółdzielcze , instytucje kredytu długoterminowego , banki akceptacyjnę , BANK HANDLOWY S.A. , POLSKA KASA OPIEKI S.A.

• 1945 pierwszy etap reformy bankowości - postawione w stan likwidacji zostały wszystkie banki prywatne . W styczniu 1945 roku powołano NARODOWY BANK EMISYJNY . Później Bankowi Emisyjnemu NBP w drugim etapie reformy w 1960 przypisano krótkoterminowe kredytowanie przemysłu państwowego .

• 1975 zlikwidowano POWSZECHNĄ KASĘ OSZCZĘDNOŚCI i włączono jej zadania do NBP .W świetle ustawy z 1975 istniały NBP , BGŻ , BANK HANDLOWY SA w Warszawie ,i PKO S.A. .

• kolejna ustawa z 1982 roku honorowała założenia ustawy z 1975 r. ale jednocześnie dopuszczała możliwość tworzenia dalszych banków państwowych , państwowo - spółdzielczych , spółdzielczych w formie spółek akcyjnych , a także możliwość otwierania na terenie Polski oddziałów i przedstawicielstw banków zagranicznych .

• 1986 utworzono BANK ROZWOJU EXPORTU

• 1987 wyodrębniono z NBP , PKO które ponownie stało się samodzielnym bankiem państwowym - PKO BP .

• 1988 przystąpiono do tworzenia w trybie wydzielenia z NBP kredytowych banków komercyjnych . Rozpoczął się zatem proces dekoncentralizacji systemu i aparatu bankowego zgodnie z ustawą z 1989 roku . Banki są samodzielnymi , samo - finansującymi się jednostkami organizacyjnymi , posiadającymi osobowość prawną i działającymi na podstawie Ustawy Prawo Bankowe i ich statutu . Założycielami banku mogą być osoby fizyczne i prawne przy założeniu że liczba założycieli nie może być mniejsza od 3 w przypadku osób prawnych i nie mniejsza niż 10 w przypadku osób fizycznych .

• 1989 roku w polskiej bankowości mamy do czynienia z dwu - szczeblową strukturą systemu bankowego w przeciwności do poprzedniej struktury monobanku .

1. szczebel nadrzędny w postaci Banku Centralnego

2. szczebel podrzędny w postaci banków komercyjnych

Funkcje i zadania NBP

• emisyjna

• bank banków

• Centralny Bank Państwowy

• Zarządza rezerwami walutowymi kraju

• Nadzoru bankowego

Banki Centralne są instytucjami o charakterze publicznym tzn. nie są nastawione na zysk , na ogół są własnością państwa , bądź państwo ma przeważającą część kapitału akcyjnego

Szczebel podrzędny - głównie przyjmuje i kredytuje wkłady w trybie udzielania kredytów a na tej podstawie dokonuje przelewów gotówkowych między różnymi klientami tego samego banku lub różnych banków Obok Banku Centralnego są drugim ogniwem kreacji pieniądza (na większą skale niż NBP ) mimo , iż ilość pieniądza bezgotówkowego znacznie przewyższa ilość pieniądza gotówkowego w obiegu ta jednak zdolność kreacji banków komercyjnych uzależniona od ich płynności płatniczych .Płynność płatnicza dotyczy aktywów , jednostek gospodarczych jak również całego systemu gospodarczego . Płynność aktywów określana jest jako zdolność aktywów do łatwej zmiany tego aktywu na pieniądz bez straty . Najwyższy stopień płynności reprezentuje pieniądz Banku Centralnego posiadający zdolność wyrównywania wszystkich zależności z punktu widzenia podmiotu gospodarczego. Wyróżniamy 3 stopnie płynności aktywów finansowego

1. stopień płynności aktywów finansowego posiadają gotówka i wkłady a viste czyli płatne na każde żądanie i oznaczają się one tym że służą bezpośrednio do dokonywania płatności .

2. stopień płynności - przypisuje się aktywom które mogą być zamienione na pieniądz bez ryzyka straty części tych aktywów ( wkłady terminowe)

3. stopień płynności posiadają te aktywa finansowe których zamiana na pieniądz może kryć w sobie ryzyko w razie niskiej ceny w momencie ich sprzedaży ( akcje , obligacje przedsiębiorstw , )

wyróżnia się oprócz aktywów finansowych , aktywa rzeczowe , oznaczają się niskim stopniem płynności , aktywa finansowe powstają w odpowiedzi na potrzeby osób prywatnych , instytucji występujących na rynkach finansowych . Rynek finansowy dzieli się na 3 segmenty ;

• rynek pieniężny na którym operuje się walorami krótkoterminowymi (weksel , kredyty krótkoterminowe )

• rynek kapitałowy (obligacje , akcje ) które mają dłuższy okres płatności

• rynek walutowy , dewizowy( walorem którego są waluty , dewizy , oraz należności z zagranicy )

RODZAJE OPERACJI BANKOWYCH

Bierne , czynne , pośrednie .

1. z tytułu operacji biernych bank staje się dłużnikiem , ich celem jest dostarczenie bankowi środków niezbędnych do uskutecznienia wypłat , w ich wyniku powstają roszczenia wobec banku , zaliczamy do nich przyjmowanie depozytów , oraz emisje biletów bankowych i bilansu

2. operacje czynne są przeciwieństwem operacji biernych , istota tych operacji jest udzielanie kredytów i pożyczek w różnych formach . Skutkiem operacji czynnych jest powstawanie należności banku

3. operacje pośredniczące polegają na pośrednictwie banku w przepływie środków pieniężnych pomiędzy klientami tego samego bądź różnych banków

RACHUNKI BANKOWE

Podmioty gospodarcze są zobowiązane do posiadania rachunku bankowego od 1994 roku . Istnieje całkowita swoboda wyboru banku przez osoby prawne i fizyczne zamierzające otworzyć rachunek bankowy . Wybór ten dyktowany jest często względami wygody , bądź również specjalizacją banku szczególnie przystosowane do profilu działalności danego podmiotu . Otwarcie rachunku bankowego następuję na wniosek klienta , na podstawie umowy pomiędzy klientem a bankiem której treść oparta jest o artykuły 725 - 733 kodeksu cywilnego . A szczególnym rozwinięciem umowy rachunku jest bankowy regulamin dla posiadaczy rachunków bankowych określający prawa i obowiązki stron . W umowie bank ma charakter cywilno prawny a obie strony tj. klient i bank są równorzędnymi partnerami . Po przez zawarcie umowy bank zobowiązuję się do przechowywania środków pieniężnych właściciela środków i wykonywania mu zleconych operacji bankowych . Bank w czasie posiadania środków właściciela rachunku może obracać czasowo wolnymi środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku bankowym z obowiązkiem ich zwrotu w całości lub części na każde żądanie .Umowa rachunku bankowego może być zawierana na czas oznaczony bądź nieoznaczony .Zamknięcie rachunku bankowego może nastąpić na wniosek posiadacza rachunku , lub jego jednostki nadrzędnej , na podstawie decyzji władz sądowych lub prokuratorskich , lub z inicjatywy samego banku (tylko z ważnych powodów )

RODZAJE RACHUNKÓW BANKOWYCH

Otwarcie rachunku bankowego wymaga zawarcia między klientem a bankiem umowy rachunku bankowego która ma charakter cywilno - prawny a banki i jego klient są równorzędnymi partnerami .

Rachunki bankowe ze względu na ich przeznaczenie i treść ekonomiczną ewidencjonowanych operacji mają różny charakter . Polskie prawo bankowe przewiduje że w celu przechowywania środków pieniężnych i przechowywania rozliczeń i prowadzenia działalności gospodarczej bank prowadzi 3 podstawowe rachunki

• bieżący

• pomocniczy

• lokaty finansowe

Bieżący ma podstawowe znaczenie dla jednostek gospodarczych w celu przeprowadzenia rozliczeń pieniężnych za ich pośrednictwem przeprowadzone operacje

• gromadzą środki wpływających należności za sprzedawane towary i usługi

• pokrywają zobowiązania wobec dostawców

• podejmują środki na wypłatę wynagrodzeń

• na dobro rachunku (uznanie rachunku ) zapisuję się wpłaty własne , wpłaty i przelewy płatników miejscowych i zamiejscowych natomiast obciążenie rachunku to wypłaty gotówki i inne dyspozycje realizowane na polecenie posiadacza rachunku . Pojedyncze zapisy na rachunku i ich sumę za dowolny czas nazywamy obrotem zaś ciągnioną różnicę obrotów nazywamy saldem rachunku Saldo może być na dobro klienta i nazywane jest wtedy kredytowym lub na dobro banku nazywane kredytowym .Salda debetowe odzwierciedlają majątek banku, natomiast salda kredytowe źródła jego finansowania . Saldo kredytowe na rachunku klienta oznacza że ma on w banku wierzytelność natomiast saldo debetowe świadczy o zobowiązaniu wobec banku .

strona debetowa strona kredytowa

Winien rachunek bieżący Ma wierzyciel

Wypłaty (obciążenie rachunku) Wpłaty (uznanie rachunku)

5. 1)

Winien (wierzyciel , odbiorca , dłużnik) Ma Winien Zobowiązanie( wobec dostaw.) Ma

Należności od odbiorców Zobowiązanie wobec

1. dostawców 2)

rachunki pomocnicze - służą przeprowadzaniu rozliczeń w innych bankach niż bank prowadzący rachunek bieżący . Operacje te określają się zazwyczaj do ściśle określonych celów np.: wypłat wynagrodzeń w placówkach terenowych . Otwarcie tego rachunku nie wymaga zgody banku prowadzącego rachunek bieżący , chyba że umowa o otwarcie rachunku bankowego wyraźnie precyzuje taki obowiązek .

rachunek terminowy - gromadzą one wolne środki pieniężne jednostek gospodarczych a otwarcie takiego rachunku następuje po dokonaniu pierwszej wpłaty . Odmianą rachunków bieżących są rachunki - konta osobiste , rachunki oszczędnościowo - rozliczeniowe , te ostatnie są w formą oszczędzania jak również umożliwiają bankowi rozszerzenie zakresu usług świadczonych oszczędzającym stwarzając możliwość dokonywania na zlecenie klienta stałych dyspozycji płatniczych .

RODZAJE KREDYTÓW

Kredyt inwestycyjny finansuje inwestycje

• materialne np. zakup sprzętu , maszyn , nieruchomości , środków transportu

• niematerialne np. zakup papierów wartościowych , patentów , koszty prowadzenia badań

• zakup udziałów w spółce

Rodzaje kredytów inwestycyjnych

• kredyty na wyposażenie przeznaczone na zakup bądź modernizację sprzętu , nabywanie bądź budowanie majątku trwałego , są to kredyty krótko bądź średnio terminowe .

• kredyt na restrukturyzacje , przeznaczone są na przebudowanie struktury gospodarczej kredytobiorcy mającego na celu odzyskanie przez niego równowagi . Są to kredyty średnio i długo terminowe

• kredyty na zakup lub zbudowanie całych obiektów przemysłowych lub rolnych .Są to również kredyty średnio i długo terminowe

Określenie krótko terminowe stosuje się do roku , średnioterminowe do 3 lub nieraz do 5 lat , natomiast określenie długoterminowe stosuje się powyżej 3 lub 5 lat .Zasadą obowiązującą jest aby termin spłaty kredytu nie przekraczał okresu amortyzacji obiektu będącego przedmiotem kredytowania .

• kredyty obrotowe w zależności od sposobu uruchomienia kredytu funkcjonuje on jako :kredyt w rachunku bieżącym , lub kredyt w rachunku obrotowym .

1. kredyt w rachunku bieżącym wiąże się z powstaniem debetu w rachunku bieżącym kredytobiorcy . Korzystać z niego mogą wyłącznie podmioty posiadające w banku udzielającym kredytu rachunek bieżący . Posiada on dwojaki charakter , pierwszy tj. kredytu płatniczego inaczej kasowego , przejściowego , po drugie kredytu otwartego . kredyt płatniczy udzielany jest w związku z przejściowym brakiem na rachunku środków do pokrycia bieżących płatności . Udzielany jest w związku z chwilowym brakiem gotówki w kasie kredytobiorcy . Po przez udzielenie kredytu kasowego bank daje kredytobiorcy upoważnienie do pobrania z rachunku bieżącego kwoty przekraczającej pokrycie rachunku i kredyt ten wywołuje przejściowe powstanie na rachunku bieżącym salda debetowego które powinno być zlikwidowane w ciągu kilku dni z bieżących wpływów Jest on kredytem krótkoterminowym udzielonym niemal że odrębnie . Sytuacja takiego kredytowania ma miejsce wyłącznie w odniesieniu do tzw. klienta banku , czyli takiego który od roku posiada rachunek bieżący , jego sytuacja finansowa jest dobra , a ocena tej sytuacji bankowej ma miejsce po przez bilans , rachunek strat i przychodów . Częściowe zadłużenie się na rachunku bieżącym umożliwia przedsiębiorstwu utrzymanie płynności i terminowe regulowanie zobowiązań . Bank ustala główny próg zadłużenia a często także maksymalny okres ciągłego zadłużenia powstałego w takiej formie . Udzielając takiego kredytu bank narażony jest na wyższe ryzyko wobec kredyt taki tego że kredyt taki może być użyty na pokrycie strat co zagraża jego zwrotowi .

- kredyt otwarty in blanco po przez udzielenie takiego kredytu bank daje kredytobiorcy upoważnienie do spowodowania salda debetowego na jego rachunku i ponadto bank przyjmuję na siebie zobowiązanie do zapłaty wszystkich dokumentów płatniczych na których bank wskazany jest jako domicyliat (czyli osoba u której dokument ma być płatny ) choćby na koncie kredytobiorcy nie było żadnego pokrycia

2. kredyt w rachunku obrotowym

• funkcjonuje zawsze obok rachunku bieżącego na rachunku kredytowym ewidencjonowane jest wykorzystanie i spłaty kredytów. Udzielane są one jako kredyty krótko i średnioterminowe

RODZAJE

1. kredyt docelowy czyli przeznaczony na finansowanie jednej określonej transakcji nie powinien być kredytem odnawialnym tzn. każda wypłata dokonywana w ciężar rachunku kredytowego zmniejsza kwotę kredytu pozostającą do dyspozycji odbiorcy .

2. kredyt na pokrycie wymaganych zobowiązań , występuje w przejściowym stanem wzrostu zobowiązań

3. kredyt kasowy taki sam jak w przypadku rachunku bieżącego , różnica jedynie polega na tym że uruchamiamy go po przez otwarcie rachunku kredytowego w ciężar którego następuje wykorzystanie kredytu .

4. kredyt - linia kredytowa , finansuje w okresie obowiązywania umowy wiele transakcji których przedmiotem są powtarzalne dostawy określonego typu towarów , materiałów , surowców .

5. kredyt nieodnawialny

6. kredyt odnawialny , gdy każda splata całości lub części kredytu powoduje iż odnawia się on do pierwotnej wysokości i może być wielokrotnie wykorzystywany aż do wygaśnięcia umowy .

7. kredyty sezonowe związane z finansowaniem potrzeb wynikających ze specyfiki produkcji lub świadczonych usług . Wysokość tego kredytu i okres korzystania z niego uzależnione są od celu wytwarzania , magazynowania , i sprzedaży nie powinien być przyznawany na okres dłuższy niż 2 lata , a terminy spłaty kredytu powinny być ustalone tak aby ulegał stopniowemu zmniejszeniu aż do całkowitej spłaty . ( jest to kredyt nieodnawialny , typowym przykładem jest kampania cukrownicza )

8. kredyt lombardowy udzielany pod zastaw papierów wartościowych , towarów i przedmiotów wartościowych . Charakterystyczną cech tego kredytu jest posiadanie przez bank zastawów , dlatego też ze względów praktycznych jak i lokalowych najczęściej udzielany jest pod zastaw papierów wartościowych których fizyczne przechowywanie nie przynosi bankom trudności . Wielkość kredytu lombardowego jest z reguły niższa niż wartość zastawu ze względu na ryzyko związane ze spadkiem ceny towaru czy obniżeniem jego jakości . Podobnym do kredytu lombardowego jest kredyt raportowy . Wspólną ich cechą jest zastaw rzeczowy w postaci papierów wartościowych czy dokumentów towarowych . Różnice zaś polegają na tym że przy kredycie raportowym zastaw stanowi własność banku , a przy lombardowym znajdująca się w posiadaniu banku jest własnością kredytobiorcy . Kredyt raportowy udzielany jest w kwocie odpowiadającej wartości zastawu podczas gdy lombardowy poniżej wartości zastawu . Dlatego oprocentowanie kredytu raportowego bywa wyższe niż lombardowego .

9. leasing - jest rodzajem kredytu rzeczowego polegającego na okresowym umożliwieniu korzystania albo przez wypożyczenie , albo wydzierżawienie za odpowiednią opłatą z określonego materialnego głównie inwestycyjnego bez konieczności jego nabycia czyli praw własności . Główni uczestnicy umowy lizingowej to lizingobiorca i lizingobiorca . I ten ostatni w zamian za korzystanie z przedmiotu lizingu płaci tzn. czynsz dzierżawny , ustalony tak aby oprócz zysku lizingodawcy pokrył amortyzacje przedmiotu lizingu .Wyróżniamy leasing operacyjny i finansowy , a także formy leasingu - bezpośredni i pośredni

10. kredyt hipoteczny jest zazwyczaj średnio lub długo terminowym , udzielany jest na cele inwestycyjne . Zabezpieczeniem materialnym kredytów inwestycyjnych są zyski i amortyzacje przedsiębiorstw podejmujących budowę . Natomiast zabezpieczeniem prawnym może być zabezpieczenie hipoteczne nadające mu charakter kredytu hipotecznego Hipnotyczne zabezpieczenie kredytu gwarantuje jego spłatę określoną nieruchomosścią , także wówczas gdy zmieni on właściciela , bowiem banki mają pierwszeństwo przed wierzycielami , kolejnymi właścicielami nieruchomości , Zgodnie z polskim prawem cywilnym hipoteka powstaje przez wpis do księgi wieczystej nieruchomości prowadzonej przez Sądy Rejonowe . Wniosek do sądu o dokonanie wpisu składa właściciel nieruchomości lub bank udzielający kredytu . Przed ustaleniem zabezpieczenia hipotecznego bank musi zobaczyć do księgi wieczystej czy przyszły kredytobiorca jest posiadaczem tej nieruchomości i czy aby jej hipoteka nie jest już obciążona , zapisana na rzecz innych właścicieli .

RODZJE HIPOTEKI

• zwykła stosowana do kredytów już udzielonych a wniosek o wpis stanowiący już tylko formalność powinien zawierać wysokość udzielonego kredytu , oprocentowanie , i warunki spłaty

• kaucyjna może zabezpieczać spłatę określonych kredytów o nieokreślonej wysokości . Kredyt w rachunku bieżącym oraz kredyty udzielane przez bank w przyszłości . Granice odpowiedzialności zawiera kwota hipoteki kaucyjnej zawiera zwrot kapitału , przypadające odsetki i inne opłaty .

• przymusowa czyli żądanie przez bank od kredytobiorcy czyli właściciela nieruchomości spłaty jeżeli nie zwrócił tego w terminie . W przypadku nie wywiązania się z zobowiązania wobec banku - ma miejsce tryb sądowego postępowania egzekucyjnego (wówczas nieruchomość wystawiona jest na licytacje a po drugi może być przejęta przez wierzyciela - bank .

do poczytania - dyskontowy i akceptacyjny

Finanse publiczne stanowią podstawowy trzon tej nauki .

Finanse - w sensie ogólnym są to zjawiska i procesy pieniężne . Do zjawisk finansowych zaliczamy tylko te zjawiska w których pieniądz występuje w postaci przepływających strumieni pieniężnych. A zatem pieniądz występuje w ruchu w konkretnej postaci tj. gotówki , wkładów bankowych , należności , lub zobowiązań pełniąc funkcje środka wymiany , środka płatniczego , lub środka przechowywania wartości . Z ekonomicznego punktu widzenia przez finanse rozumiemy zjawiska finansowe polegające na gromadzeniu i podziale środków pieniężnych . Finanse dzielimy na finanse publiczne i finanse prywatne . Pod pojęciem finansów publicznych rozumiemy publiczne zasoby pieniężne , operacje tymi zasobami oraz normy prawne i regulacje . Przedmiotem finansów publicznych są zjawiska i procesy związane z tworzeniem i redysponowaniem funduszy publicznych (budżetu państwa , budżetu gminy , funduszu ubezpieczeń społecznych i innych funduszy społecznych ) Zasadniczą przyczyną warunkującą gromadzenie funduszy publicznych jest gwarantowanie przez państwo potrzeb publicznych społeczeństwu ( obrona narodowa , bezpieczeństwo publiczne , ochrona środowiska , zdrowia , edukacji społeczeństwa ) .

Zasadnicze różnice pomiędzy funduszem publicznym a prywatnym polegają na tym , że:

• fundusze publiczne są gromadzone na zasadzie przymusu i przeznaczone są na zaspakajanie potrzeb publicznych ogółu społeczeństwa natomiast fundusze prywatne służą realizacji celów głównie osobistych

• zakres funduszy publicznych jest szerszy niż zakres finansów prywatnych

• operacje finansowe dokonane w zakresie funduszów publicznych rzutują na ogólną równowagę finansową państwa

Finanse publiczne w gospodarce rynkowej obejmują

• organizację finansową państwa

• opracowanie , uchwalenie , i wykonywanie budżetu lub ustawy finansowej oraz kontrola ich wykonania

• dochody publiczne ze szczególnym uwzględnieniem podatków i pożyczek publicznych

• wydatki publiczne

• organizacje finansową i operacje finansowe zdecentralizowanych związków publicznych ( samorząd terytorialny , banki publiczne , przedsiębiorstwa publiczne , publiczne zakłady ubezpieczeniowe .

Funkcje finansów :

1. alokacyjna

2. redystrybucyjna ( rozdzielcza )

3. stabilizacyjna

Alokacja to rozmieszczenie czynników produkcji w różnych rodzajach działalności , w gospodarce rynkowej alokacja dokonuje się za pośrednictwem finansów to jest po przez gromadzenie i wydatkowanie zasobów pieniężnych . Alokacja czynników produkcji w wytwarzaniu dóbr prywatnych dokonuje się za pomocą mechanizmu rynkowego transakcji tzn. na zasadzie kupna i sprzedaży między indywidualnymi kupcami i sprzedawcami .Realizacja zadań społecznych państwa , władz samorządowych nie zawsze może być realizowana za pomocą mechanizmu rynkowego .Na skutek nadmiernego zróżnicowania dochodów poszczególnych obywateli .W odniesieniu do zaspokojenia potrzeb publicznych czyli zbiorowych ma zastosowanie administracyjny mechanizm a źródłem finansowania tego typu potrzeb są fundusze publiczne a w szczególności fundusz budżetowy .

Funkcja redystrybucyjna - do alokacji dóbr publicznych i realizacji potrzeb publicznych państwa potrzebne są określone środki finansowe .Państwo nie wytwarzając żadnego dochodu zmuszone jest sięgać do dochodów innych podmiotów i dokonuje tego za pośrednictwem budżetu państwa . Po przez system podatków i system wydatków publicznych .

Funkcja stabilizacyjna finansów polega na oddziaływaniu za pomocą instrumentów polityki finansowej i monetarnej na globalny popyt w gospodarce w kierunku zapewniającym możliwie pełne wykorzystanie ekonomicznego potencjału gospodarczego w tym wysokiego poziomu zatrudnienia , siły roboczej a także uzyskania wysokiego poziomu oszczędzania gwarantującego wysokie tempo wzrostu gospodarczego a także stabilizacji siły nabywczej pieniądza przez panowanie nad inflacją .

Budżet państwa - finanse publiczne - ujmowany jest w trojakim znaczeniu :

1. jako scentralizowany fundusz gromadzenia i podziałów środków pieniężnych czyli jako zasób pieniędzy państwa .

2. jako roczny plan gromadzenia i wykorzystania zasobów środków pieniężnych gospodarki państwa .

3. jako akt normatywny czyli ustawa budżetowa upoważniająca rząd państwa do gromadzenia dochodów , oraz ich wydatkowania zgodnie z planowanymi w tym zakresie ustaleniami

Funkcje budżetu państwa są to :funkcja rozdzielcza , funkcja kontrolna , a nie którzy wyróżniają także funkcje fiskalną .

Rozdzielcza funkcja budżetu polega na przejmowaniu na rzecz budżetu państwa części zasobów pieniężnych od podmiotów gospodarczych i ludności oraz na przydzielaniu określonych części tych zasobów innym jednostkom .Tym samym za pośrednictwem procesów gromadzenia , podziału , i wydatkowania zasobów pieniężnych dokonuje się przesunięcia siły nabywczej między poszczególnymi podmiotami gospodarki narodowej . Czyli budżet państwa funkcjonuje po przez gromadzenie dochodów głównie podatków i opłat , a następnie redysponowanie na finansowanie wszelkich wydatków ponoszonych przez państwo . W sytuacji kiedy dochody budżetu nie są w stanie pokryć wydatków ponoszonych przez państwo , wówczas zaciągany jest dług publiczny . Zasadnicza część wydatków ponoszonych przez budżet ma charakter obligatoryjny tzn. że budżet państwa ma obowiązek ich sfinansowania . Ponadto budżet państwa ponosi również te wydatki które wspierają procesy gospodarcze oraz ułatwiają restrukturyzacje gospodarki .

Do najważniejszych form wspierania gospodarki należą :

• dotacje inwestycyjne

• dotacje do kredytów preferencyjnych

• wydatki związane z poręczeniami kredytowymi

• wydatki na promocje eksportu

• wkłady kapitałowe do instytucji państwowych

• wydatki na prywatyzacje

W wyniku redystrybucji dochodu budżetu państwa następuje przemieszczanie części dochodów pomiędzy :

• różnymi działami gospodarki narodowej

• różnymi regionami kraju

• różnymi grupami ludności

• różnymi państwami (pożyczki zagraniczne )

Funkcja kontrolna - budżetu wynika z funkcji rozdzielczej i polega na wykorzystaniu procesów gromadzenia i podziału zasobów pieniężnych do kontroli przebiegu procesów systemu budżetowego jako sygnałów określających stopień prawidłowości przebiegów procesów gospodarczych . Podstawowym celem kontroli jest dostarczenie informacji o nieprawidłowościach w trakcie przebiegu procesów gospodarczych .

Rodzaje kontroli budżetowej ;

1. kontrola ex ante (wstępna) planu budżetowego

2. kontrola w trakcie wykonywania planu budżetowego .

3. kontrola ex post ( sprawozdawcza)

Funkcja fiskalna polega na przejmowaniu środków pieniężnych od podmiotów gospodarczych ludności instytucji na rzecz budżetu państwa .

Zasady budżetowe - wyróżnia się następujące zasady budżetowe :

• powszechności

• jedności formalnej

• jedności materialnej (niefunduszowej)

• szczegółowości

• równowagi budżetowej

Zasada powszechności zwana również zasadą zupełności oznacza , że wszelkie przejawy działalności państwa powinny znajdować stosowny wyraz w dochodach i wydatkach budżetowych . Chodzi tutaj o ujmowanie w budżecie wszystkich dochodów i wydatków publicznych czyli tzw. finansowanie brutto .

Zasada jedności formalnej oznacza sporządzanie budżetu państwa w postaci jednego dokumentu prawnego obejmującego ogół dochodów i wydatków obrazującego całości gospodarki budżetowej państwa

Zasada jedności materialnej określona jest jako zasada niefunduszowania , oznacza postulat przeznaczenia całości dochodów na pokrycie całości wydatków budżetowych . Sprzeczne z tą zasadą jest przeznaczanie z góry określonych rodzajów dochodów na określone rodzaje wydatków czyli tworzenie funduszy celowych , funduszowanie bowiem uniemożliwia przerzucanie środków między zadaniami a tym samym usztywnia gospodarkę budżetową .

Przestrzeganie zasady jedności materialnej umożliwia ustalanie wydatków zgodnie z potrzebami a tym samym powoduje ,że decyzje budżetowe są bardziej elastyczne .

Zasada szczegółowości stanowi postulat ujmowania dochodów i wydatków budżetowych z podziałem na grupy rodzajowe według ustalonej klasyfikacji .

Zasada równości budżetowej określa konieczność dostosowania ogólnej kwoty wydatków budżetowych do ogólnej kwoty dochodów budżetowych . Tym samym zasada ta wyklucza występowanie deficytów budżetowych . Jest ona w różnym stopniu przestrzegana przez różne państwa .

FORMY ORGANIZACYJNE GOSPODARKI BUDŻETOWEJ -

Działalność budżetowa różnych jednostek organizacyjnych państwa nie jest jednolita i wyróżniamy w niej działalność budżetowa brutto i netto . Przedsiębiorstwa i instytucje finansowe powiązane są z budżetem na zasadzie netto to jest wynikowej . Jednostki te nie są zaliczane do podmiotów gospodarki budżetowej . System powiązań netto polega na włączaniu do budżetu ogólnej różnicy między sumą dochodów uzyskanych ze sprzedaży , a suma wydatków na utrzymanie danej jednostki . W przypadku uzyskaniu przez jednostkę wyniku dodatniego dokonuje ona wpłaty czy wpłat do budżetu państwa natomiast w przypadku wyniku ujemnego może być zasilona z budżetu w formie dotacji .

Przychody ze sprzedaży - koszty tej produkcji = wynik

Wynik dodatni - 100 proc.

Podatek - 60 ,70 ,80 proc.

Wynik ujemny

+ dotacje

zysk

Ponadto system powiązań z budżetem może mieć charakter bardziej złożony po przez fakt , że do gospodarki budżetowej wchodzi kilka sald wynikających ze skompensowania sum różnego rodzaju dochodów i wydatków .

Zasada brutto jest metodą powiązania podmiotu z budżetem pełną kwota dochodów i wydatków . Znajdzie ona zastosowanie w odniesieniu do tzw. jednostek budżetowych . Charakterystyczną cechą tych jednostek jest to ,że ich wydatki są pokrywane z budżetu to znaczy stanowią wydatki budżetu a uzyskiwane przez nie dochody są w całości odprowadzane do budżetu państwa tzn. stanowią dochody budżetu . Jednostki budżetowe administrują dochodami danej gospodarki budżetowej . Świadczą one na ogół usługi o charakterze nieodpłatnym lub częściowo odpłatnym (szpitale , szkoły , muzea...)

Jednostka budżetowa jest to jedna z form organizacyjnych gospodarki budżetowej .Druga formą są zakłady budżetowe ( kino , teatr) świadczące usługi na zasadzie pełnej lub częściowej odpłatności . Uzyskiwane przez zakłady budżetowe dochody służą na pokrycie ich bieżącej działalności a końcowy niedobór lub końcowe nadwyżki są rozliczane z budżetem . Z reguły występuje niedobór . Oznacza to ze zakłady budżetowe są powiązane z budżetem państwa na zasadzie netto podobnie jak przedsiębiorstwa .

Gospodarstwa pomocnicze są prowadzone jako uboczna działalność jednostek budżetowych po przez np. gospodarstwa rolne przy Akademii Rolnej lub warsztaty przy szkole . Podstawowa zasada gospodarki finansowej gospodarstw pomocniczych jest wyodrębnienie dochodów z dochodów i wydatków z macierzystej jednostki budżetowej . Wyodrębnienie to pozwala na pokrywanie kosztów działalności gospodarstwa pomocniczego z uzyskanych przez nie dochodów . Posiada ono odrębny rachunek bankowy a niedobory jak i nadwyżki uzyskane przez nie rozlicza się za pośrednictwem jednostki macierzystej .

Fundusze celowe ( parabudżetowe)

Zadania państwa mogą być niekiedy finansowane ze specjalnych funduszy celowych parabudżetowych .Gospodarkę parabudżetową upodobnia do gospodarki budżetowej to ,że z funduszy tych są finansowane zadania które mogłyby być finansowane z budżetu . zasadnicza różnice między gospodarką parabudżetową a budżetową stanowi fakt , że środki funduszy parabudżetowych mogą być wykorzystane zarówno na finansowanie zadań planowanych jak i na finansowanie zadań nieujętych w planach i zakres zadań finansowych z poszczególnych funduszy jest określany przez uprzednio nagromadzone środki z tym , że środki nie wykorzystane w ciągu roku przechodzą na rok następny . Właściwości te wskazują że gospodarka parabudżetowa ma charakter bardziej elastyczny od gospodarki budżetowej . Parabudżety pojawiły się w polskim systemie budżetowym w latach 50 - tych . Tworzono je zarówno na szczeblu centralnym jak i terenowym . Specyficzna cechą funduszy celowych jest ich celowość tzn. że mogą być one wykorzystane wyłącznie na cele określone przy tworzeniu funduszu . Wpływają one w istotny sposób na zwiększenie samodzielności organów dysponujących tego rodzaju funduszami . Źródłem tworzenia funduszów celowych są :

1. Wpłaty ludności i podmiotów gospodarczych oraz instytucji

2. Środki budżetowe

Ogromny rozrost funduszy celowych przypadał na lata 70 - 80 i w roku 1990 funkcjonowało ich około 70 . Tak duża liczba utrudniała elastyczny i swobodny rozdział środków których dysponentem był system finansowy . Na początku 1991 roku w ramach reformy gospodarczej państwa dokonano weryfikacji parabudżetu dzieląc go na 3 grupy :

1. fundusze które powinny być włączone do budżetu

2. fundusze przekształcone w inną formę organizacyjną

3. fundusze których istnienie uznano za zasadne

Zlikwidowano 40 funduszy - w gestii finansowania funduszowego pozostawiono całą gamę świadczeń społecznych otrzymując :

• Fundusz Ubezpieczeń Społecznych

• Fundusz Ubezpieczenia Społecznego Rolników

• Państwowy Fundusz Kombatantów

• Fundusz Alimentacyjny

ponadto pozostawiono Narodowy Fundusz Ochrony Zdrowia , Narodowy Fundusz Renowacji Zabytków , Fundusz Rozwoju Twórczości Plastycznej , Fundusz Ochrony Środowiska , Fundusz Kościelny . Niektóre fundusze przekształcono w fundacje np. Fundacja Rozwoju Kultury , lub w agencje np., Agencja Rynku Rolnego , Fundusz Zmian Strukturalnych w Przemyśle .

STRUKTURA WYDATKÓW BUDŻETU PAŃSTWA

Wydatki ( rodzaje ) 1989 1992 1993 1994

1. ogółem w tym dotacje do

przedsiębiorstw 35,4 5,1 4,1 2,8

2. edukacja 13,0 10,3 9,2

3. ochrona zdrowia i opieki społ. 24,8 20,4 18,3

4. Kultura i sport 0,2 ----- 0,7

5. Nauka 1,9 1,7 1,7

6. Ubezpieczenie społeczne 6,9 20,3 20,6 20,1

7. Administracja i bezpieczeństwo 5,9 6,5 15,4 7,9

8. MON 6,6 6,5 6,5

9. Subwencje dla gmin 2,0 2,0 2,0

10. Rozliczenia z bankami 11,0 14,7 18,9

i obsługa długu

STRUKTURA PRZYCHODÓW BUDŻETU PAŃSTWA

100 100 100

Ogółem 1992 1993 1994

Dochody podatkowe 34 ------- ---------

• VAT ------- 41,1 38,6

• Od osób prawnych 22,3 25,1 19,6

• Od osób fizycznych 17,7 15,6 15,4

Dochody nie podatkowe

• dywidendy i

oprocentowanie ..........

w jednoosobowych spółkach

skarbu państwa 3,7 1,6 1,3

• cło 7,2 7,7 7,4

• wpłaty NBP 2,5 2,1 3,4

• dochody z prywatyzacji 3,0 2,0 2,1

1. klasyfikacja wydatków budżetowych

1. według przedmiotu wydatkowania

2. wydatki bieżące i inwestycyjne

3. podział po między poszczególne budżety

Ad a . W ramach tego kryterium wyróżnia się wydatki :

1). Na funkcjonowanie państwa jako całości

• obrona narodowa

• ochrona porządku publicznego

• administracja

dotyczą one finansowania organów władzy państwowej oraz administracyjnej a wielkość ich rośnie w miarę rozwoju funkcji państwa .

2). Wydatki socjalno - kulturalne ( na oświatę , naukę , i szkolnictwo wyższe , kulturę , ochronę zdrowia , i opiekę społeczną )

3. Wydatki na gospodarkę

• dotację podmiotowe i przedmiotowe dla podmiotów gospodarczych ( w latach 80 - tych stanowiły one ponad 40 proc. wydatków budżetu państwa)

4. Wydatki na obsługę długu narodowego

• źródłami finansowania długu publicznego są kredyty zaciągane w NBP przez rząd , bony skarbowe , obligacje , (1,2,3,4 - roczne) , obligacje nominowane w dolarach USA , oraz zobowiązania funduszu obsługi zadłużenia zagranicznego . Problem długu publicznego pojawił się w latach 90 - tych i jest związany z przejęciem zobowiązań za zadłużenie zagraniczne Polski powstałych po okresie gospodarki centralnie sterowanych .

Ad b . Wydatki inwestycyjne i bieżące

Inwestycje są przeznaczone na przyrost majątku , na budowę nowych przedsiębiorstw , a także na inwestycje w działach nieprodukcyjnych . Wydatki bieżące przeznaczone są na prowadzenie , utrzymanie i eksploatacje istniejących urządzeń . Inną grupę wydatków stanowią wydatki nabywcze i redystrybucyjne .Wydatki o charakterze nabywczym związane są ze świadczeniem wzajemnym , wynikają one z zapotrzebowania i popytu na usługi lub dobra majątkowe (są to konkretne wydatki ponoszone w celu zaopatrzenia poszczególnych jednostek ). Wydatki redystrybucyjne oznaczają przekazanie środków z jednej jednostki na rzecz drugiej .

Jest to jedynie ponowny podział środków pieniężnych już istniejących np. dotacji .

Inny podział wydatków to tzw. wydatki właściwe i przekazowe .

Do właściwych zalicza się wydatki osobowe i rzeczowe dokonywane przez jednostki budżetowe , natomiast przekazowe to dotacje , subwencje , udziały w budżetach wyższego stopnia , czy zasiłki z tytułu ubezpieczeń społecznych.

Wydatki bezzwrotne i zwrotne , a wśród wydatków bezzwrotnych są dotacje i subwencje . Subwencji używa się na określenie pomocy udzielonej jednostka niepaństwowym , instytucją społecznym i osobą fizycznym , jak również gminą . Dotacja oznacza natomiast dokonywanie wydatków z budżetu państwa na rzecz budżetów lokalnych jak również na rzecz podmiotów gospodarczych . Dotacja może mieć charakter podmiotowy i przedmiotowy . Dotacje podmiotowe służą sfinansowaniu deficytu danego podmiotu gospodarczego , dotacje przedmiotowe polegają na dopłacaniu do określonych produktów i usług jednostek na które ceny urzędowe zostały ustalone na poziomie nie przekraczającym kosztów własnych .

Dochody budżetu państwa , wyróżnia się ekonomiczne , prawne , i organizacyjne .

Kryterium ekonomiczne oznacza grupowanie dochodów . Zasadniczym źródłem wszelkich dochodów budżetowych jest dochód narodowy . Podstawowym podmiotem wytwarzającym dochód narodowy w gospodarce polskiej są przedsiębiorstwa . Głównym źródłem z którego w Polsce pochodzą dochody budżetu są zasoby pieniężne podmiotów gospodarczych oraz ludności .

Kryterium prawne wyróżnia dochody ;

• bezzwrotne

• zwrotne

• odpłatne , nieodpłatne

• przymusowe i dobrowolne

• zasadnicze i uboczne

Do dochodów o charakterze zwrotnym zaliczamy pożyczki wewnętrzne, lokaty budżetowe , oraz pożyczki zagraniczne . Pożyczki zaciągane przez sektor budżetowy podzielić można na krótkoterminowe , średnio i długoterminowe . Jeśli za kryterium klasyfikowania pożyczek przyjęty zostanie ich rodzaj to można wyróżnić je w formie :

• kredytu bankowego

• emisji papierów wartościowych .

Państwo może emitować papiery wartościowe krótkoterminowe , weksle skarbowe zwane również bonami skarbowymi , średnioterminowe tj. bilety skarbowe , i długoterminowe czyli obligacje ( organy lokalne mogą emitować wyłącznie obligacje ) . Weksle skarbowe emitowane są na okres od kilku tygodni do kilku miesięcy w wysokich nominałach co znacznie ogranicza potencjalnych ich nabywców. Służą one zapewnieniu płynności budżetowi państwa i zapewniają mu możliwość terminowego regulowania płatności niezależnie od tempa gromadzenia dochodów budżetowych . Bilety skarbowe emitowane są na okres od kilku do lat 10 , zbliżone są obligacji , ale różni je okres spłaty a także wysokością nominałów w jakich są wydawane . Obligacje emitowane są na okres kilku letni (1,2,3,4,5,10) od weksli skarbowych różni je między innymi przeznaczonych gromadzonych w ten sposób środków bowiem emisja obligacji związana jest z reguły z realizacją długo falowych zadań państwa .

Dochody o charakterze przymusowym polegają na nałożeniu na podmioty gospodarcze obowiązku dokonywania wpłat na rzecz budżetu państwa według zasad ustalonych państwo za pomocą przepisów prawnych (podatki) . Dobrowolne dochody to pożyczki od ludności , pożyczki uzyskiwane z zagranicy oraz lokaty instytucji finansowych . Dochody zagraniczne wysuwa się w nich na plan pierwszy funkcję fiskalną budżetu natomiast dochody uboczne stanowią środki uzyskiwane przy okazji realizacji innych zadań państwa (grzywny , cła).

Nieodpłatny charakter dochodu tzn. ,że w zamian za wpłacane świadczenia pieniężne dokonane na rzecz budżetu państwa , wpłacający nie otrzymuje żadnego świadczenia wzajemnego na rzecz państwa .

Odpłatny charakter maja natomiast takie świadczenia pieniężne dokonywane na rzecz budżetu , w zamian wpłacający otrzymuje jakieś czynności ze strony organu państwowego ( np. opłata o charakterze publicznoprawnym - znaczek skarbowy ) .

Kryterium organizacyjne dotyczy podziału dochodów na poszczególne rodzaje budżetu państwa tj.- dochody budżetu państwa , - dochody budżetu gminy

Opłata - jest to świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym , bezzwrotnym , i ogólnym .

ELEMENTY TECHNIKI PODATKOWEJ

• podmiot opodatkowania ; czynny i bierny . Czynny to państwo a bierny to podatnik i płatnik

Podatnik jest to osoba fizyczna lub prawna na której bezpośrednio ciąży świadczenie podatkowe .

• Płatnik to osoba fizyczna lub prawna która zobowiązana jest do płacenia podatku .

STRUKTURA DOCHODÓW BUDŻETU PAŃSTWA

Lata 91 92 93 94 95 96 97 98

Ogółem : 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Dochody

Podatkowe ; 79,7 78,7 80,6 82,3 82,4 84,1 82,4 90,1

1. podatki pośrednie 29,9 33,0 38,7 42,6 43,4 46,9 46,1 53,2

2. podatki od osób

prawnych 25,5 16,2 13,6 10,8 10,6 10,8 11,1 11,0

c) podatki od osób

fizycznych ------- 23,1 26,0 27,4 28,1 26,2 25,0 25,9

d) podatek od ponad

normatywnego 12,8 3,0 2,0 0,8 0,2 ------- ------- --------

wzrostu wynagrodzeń

e) podatek od wynagro 10,0 -------- -------- -------- -------- ------- --------- --------

dzeń i wyrównawczy

f) inne dochody 1,6 1,5 3,4 0,1 0,7 0,2 0,2 0,0

1. Dochody nie

Podatkowe 19,2 19,7 17,8 15,1 14,4 12,1 11,7 9,8

2. dywidenda 6,0 2,7 1,5 1,0 1,0 1,0 1,0 0,6

3. wpłaty z zysku

NBP 3,1 3,9 3,1 3,8 3,6 0,4 0,9 0,4

4. cła 8,1 8,6 9,5 7,8 6,9 6,5 5,9 5,7

5. pozostałe 2,0 4,5 3,7 2,5 3,0 4,2 3,9 3,1

Dochody z

Prywatyzacji 0,8 1,5 1,6 2,5 3,2 3,8 5,5 -----

Dochody

Zagraniczne 0,1 0,1 0,0 0,1 0,0 0,0 0,4 0,0

STRUKTURA WYDATKÓW Z BUDŻETU PAŃSTWA W SKŁADZIE RODZAJOWYM W %

OD 91 - 97

91 92 93 94 95 96 97

Dotacje i subwencje 40,5 40,6 38,7 40,2 34,7 36,8 37,1

W tym dotacje przed -

miotowe dotacje do 4,0 1,4 1,4 0,8 0,8 0,7 0,8

• gospodarki komu -

nalnej i mieszkaniowej 3,0 2,4 1,2 0,8 0,5 0,5 0,4

- funduszów celowych

w tym : 18,1 23,6 23,8 23,4 18,7 17,1 16,2

1. funduszu Ubezp.

Społecznych 9,1 13,0 13,2 12,1 6,6 5,5 5,6

2. funduszu Emery -

talno - Rentowego 5,6 6,0 6,1 7,0 6,1 7,0 7,7

Dotacje do państwowej

Gospodarki 2,1 1,1 0,7 0,5 0,4 0,1 0,0

Poza budżetowa dotacja

Celowa do gmin 2,2 2,6 2,5 4,0 4,0 2,8 3,1

Subwencje ogólne do

Gmin 2,8 2,0 2,2 3,2 3,2 7,4 7,7

Świadczenia na rzecz

Osób fizycznych 3,2 3,0 4,1 4,5 8,6 8,3 8,9

Wydatki bieżące jedno

stek budżetowych 41,7 37,4 38,0 34,2 34,2 33,8 33,1

Rozliczenia z bankami 4,1 5,1 3,3 3,1 2,2 2,4 1,7

Obsługa długu

Publicznego 4,1 8,7 11,1 13,4 15,8 13,2 13,0

Wydatki majątkowe 6,5 5,1 5,0 4,5 4,5 5,8 6,1

WYDAKI Z BUDŻETU PAŃSTWA WG DZIAŁÓW 91 -
97 W %

OGÓŁEM

W tym :

• dotacje na finan

sowanie zadań

gospodarczych 9,1 5,2 3,9 3,2 3,0 2,3 2,1

• nauka 2,5 1,9 1,8 1,7 1,6 1,7 1,7

• oświata i wych 11,6 10,4 10,3 11,1 11,3 4,9 5,2

owanie

• szkolnictwo wyższe 2,8 2,7 2,5 2,4 2,4 2,8 3,0

• kultura i sztuka 1,0 0,8

• ochrona zdrowia 16,9 16,2 13,8 14,4 15,4 15,0

• opieka społeczna 5,4 6,9 6,5 6,6 9,3 9,9 8,7

• kultura fizyczna

i sport 0,3 0,1 0,1 0,1 0,1 0,2 0,2

• turystyka i wypoczynek 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1

• administracja państw. 2,9 2,7 3,2 3,4 3,4 3,6 3,9

• Wymiar sprawied. i

Prokuratura 1,4 1,6 1,9 1,9 1,9 2,2 2,2

• bezpieczeństwo publiczne 3,5 3,8 4,1 3,9 3,7 4,0 3,9

• finanse ubez. Społecznych 8,4 14,4 14,9 17,2 18,5 16,2 15,4

• obrona narodowa 7,6 6,6 6,6 6,0 5,8 5,5 5,8

PODATEK

1. ISTOTA PODATKU :

Podatkiem - nazywamy świadczenie pieniężne o charakterze przymusowym , bezzwrotnym , nieodpłatnym i ogólnym , pobierane przez państwo lub inny związek publicznoprawny np. samorząd terytorialny na podstawie przepisów prawa określających warunki , wysokość i termin płatności tych świadczeń .

2. Cechy podatku ( trwałe i zmienne )

1. trwałe ( ponadczasowe )

• przymusowe

• bezzwrotne

• nieodpłatne

• ogólne

2. zmienne

• podmiotowość ( rodzaje podmiotu )

• elementy określające warunki , wysokość , i termin płatności

• przymusowość oznacza , że jest nakładany przez państwo jednostronnie Nałożony przez państwo w sposób jednostronny może być przymusowo wyegzekwowany np. przez zajęcie majątku lub dochodów jednostki .

• bezzwrotny - wiąże się z przymusowością w zamian za zapłacony podatek , nie otrzymuje się żadnego świadczenia za strony władz .

• pieniężny - podatek uiszcza się w formie pieniężnej

• nieodpłatność - w zamian za uiszczone świadczenie pieniężne nie otrzymujemy od państwa żadnego świadczenia pieniężnego mającego charakter ekwiwalentu . ( istnieje tak zwana odpłatność ogólna świadczeń podatkowych w postaci usług świadczonych przez państwo na rzecz społeczeństwa jako całości , ale postępowanie każdego obywatela w tego rodzaju świadczeniach nie ma związku z wysokością kwot uiszczonych przez niego do budżetu państwa z tytułu zapłaconych podatków .

• ogólność - obowiązek podatkowy i wymiar podatku są regulowane w sposób jednolity dla wszystkich jednostek objętych danym opodatkowaniem , na podstawie powszechnie obowiązujących przepisów prawnych tzw. każda jednostka której dotyczą przez prawo określone sytuacje jest obowiązana do świadczeń podatkowych w wysokości i na zasadach określonych w normach prawnych .

Opłaty publiczne ( publicznoprawne , skarbowe , administracyjne , ) - wykazują znaczne podobieństwo do podatku , bo są również świadczeniem pieniężnym , przymusowym , bezzwrotnym , dokonywanym na rzecz państwa na podstawie ogólnych norm prawnych . Różnica polega na tym , że za wniesione świadczenia pieniężne w postaci opłaty wpłacający otrzymuje określone świadczenia od państwa , chociaż z reguły niewymierne w pieniądzu , gdyż ma formę określonych czynności urzędowych .

Opłaty o wymiarze cenowym ( np. radiowo - telewizyjne , telefoniczne , wstęp na imprezy rozrywkowe )

Cła - mają charakter zbliżony do podatków , świadczenie przymusowe o charakterze bezzwrotnym i odpłatnym . Są pobierane od wywozu i wwozu z zagranicy towarów

FUNKCJE PODATKU

1. fiskalna

2. regulacyjna

3. stymulująca

Fiskalna - ma podstawowe znaczenie i oznacza dostarczanie państwu dochodów , bowiem podatki są zasadniczym źródłem dochodów budżetowych ( 80% )

Regulacyjna - łączy się ściśle z funkcją fiskalną i polega ona na kształtowaniu dochodu i majątku będących w dyspozycji podatków . Za pośrednictwem podatków poprzez przesuwanie środków finansowych w odpowiednich proporcjach między budżetem , a podmiotami gospodarczymi , następuje korekta dochodów . O udziale podatków w realizacji dochodu narodowego świadczy ich zasadniczy udział w dochodach budżetu państwa .

Stymulacyjna - wykorzystywanie instrumentów podatkowych w celu wywarcia wpływu na warunki działania jednostek oraz na kierunki i tempo ich rozwoju . Urzeczywistnia się poprzez różnicowanie obciążeń podatkowych , dzięki czemu podatek może wpływać zachęcająco na realizacje zobowiązań wobec państwa ( praktycznym wyrazem realizacji tej funkcji jest system zwolnień i ulg podatkowych )

Elementy techniki podatkowej ( konstrukcji podatku )

1. podmiot opodatkowania

2. przedmiot opodatkowania

3. podstawa opodatkowania

4. źródło opodatkowania

5. stawki podatkowe

6. skale podatkowe

7. ulgi , zwolnienia

PODMIOT OPODATKOWANIA - podmiot czynny - państwo , pobór podatku może być dokonywany przez różne urzędy ; Izby Skarbowe , Urzędy Skarbowe , Gminy

Podmiot bierny - podatnik i płatnik

Podatnik - osoba fizyczna lub prawna na której bezpośrednio ciąży świadczenie podatkowe

Płatnik - osoba fizyczna lub prawna obowiązana do obliczenia i pobrania podatku od podatnika i wpłacenia go do budżetu .

Inkasent - osoba powołana do pobierania podatku i wpłacono go na odpowiedni rachunek .

PRZEDMIOT OPODATKOWANIA - rzeczy lub zdarzenia których zdarzenie sprawia powstanie obowiązku podatkowego np. uzyskanie dochodu w podatku dochodowym, otrzymanie spadku w podatku od spadku i darowizn

PODSTAWA OPODATKOWANIA - stanowi wartość przedmiotu opodatkowania z reguły wyrażona w pieniądzu . Tym samym podstawa opodatkowania jest ilościową konkretyzacją przedmiotu opodatkowania która stanowi podstawę podatku tzn. gdy organ podatkowy ustali dla konkretnego przedmiotu określoną stawkę podatku , powstaje zobowiązanie podatkowe .

ŹRÓDŁO OPODATKOWANIA - z czego podatek ma być opłacany : z majątku lub z dochodów . W zależności od tego rozróżniamy podatki realne ( z majątku ) i podatki nominalne ( z dochodu )

STAWKI PODATKOWE - są współczynnikami określającymi wysokość podatku w stosunku do podstawy opodatkowania . Biorąc za podstawę technikę obliczenia wartości , jak należy przeliczać do budżetu tytułem podatku wyróżniamy stawki podatkowe procentowe i kwotowe . Kwotowa - pewna ustalona kwota . Procentowe - ustalona część podstawy opodatkowania .

SKALE PODATKOWE - proporcjonalna ,progresywna , regresywna , dygresyjna

• proporcjonalne ( umowne) - należność podatkowa rośnie w takim samym stopniu w jakim rośnie podstawa opodatkowania . Każdej wysokości podstawy opodatkowania odpowiada ta sama stawka podatkowa , obojętna na zmiany opodatkowania . Stosuje się w podatkach przychodowych i konsumpcyjne ( od wydatków )

• progresywne - należność podatkowa rośnie szybciej niż podstawa opodatkowania . Skala najczęściej stosowana w praktyce , oznacza ona , że w większym stopniu obciążone są podstawy opodatkowania .

• regresywna - odwrotność progresywnej , wzrastającym podstawą opodatkowania odpowiadają zmniejszające stopy podatkowe

• dygresyjna - stanowi ona połączenie skali progresywnej i proporcjonalnej . Początkowo jest progresywna , a następnie proporcjonalna . Charakterystyczny jest stopień progresji i jej niski pułap .

ULGI , ZWOLNIENIA - wymiar podatku , ulga skorygowana wskutek stosowania systemu zwolnień ulg . Związek zwolnienia i ulgi powoduje zmniejszenie stawek podatkowych a ich mechanizm jest różny . Zwolnienia całkowite lub częściowe , pominięcie dochodów uzyskiwanych z różnych źródeł przy ustalaniu podstawy opodatkowania .W konsekwencji obniżenie wielkości podatku wynika z tego , że podstawa opodatkowania jest niższa od rzeczywiści osiągniętego dochodu .

Ulgi podatkowe polegające na zmniejszeniu wielkości podatku już po dokonaniu wymiaru . Zyski podatkowe - przeciwieństwo ulg i zwolnień , a ich zastosowanie powoduje zwiększenie obciążeń podatkowych

System zwolnień , ulg , zwyżek służy uelastycznianiu zasad wymiaru podatku i różnych innych celów . Decydujące to cele inwestycyjne polegające na dążeniu do wywołania takiego zachowania podatnika które byłoby zgodne z relacjami podstaw gospodarczych .

Istotnym celem korygowania podatku jest konieczność dostosowania wysokości obciążeń podatkowych do zmniejszonej lub zwiększonej zdolności płatniczej podatników .

Podatek dochodowy

Podatek od towarów i usług

Podatek akcyzowy

KRYTERIA KLASYFIKACJI PODATKU

1. wg kryterium przedmiotowego

2. bezpośrednie i pośrednie

3. budżet państwa i budżet gminy

4. wg przeznaczenia podatków : ogólne i celowe

ad Ι

• majątkowe

• przychodowe

• dochodowe

• konsumpcyjne ( od wydatków )

ad 1. Świadczenia powiązane z majątkiem za pośrednictwem elementu jego konstrukcji tj. przedmiotu i podstawy opodatkowania . Przedmiotem może być :

• całość lub część majątku

• zmiana praw majątkowych tj. nabycie lub zbycie praw majątkowych

• przyrost majątku niezwiązany ze zmianą właściciela majątku ( wówczas osobą opodatkowania jest ta sama osoba

Podatki majątkowe nie mają jednorodnego charakteru . Najstarszą konstrukcje tego podatku stanowi podatek od wartości posiadanego majątku tzn. podatki obciążające majątek przedsiębiorstw , państwa ( dywidenda ) , majątek ludności i sektora prywatnego ( od nieruchomości ) . Źródłem opłacenia mogą być majątek albo dochód . Gdy źródłem opłacenia jest majątek zapłata pomniejsza ten majątek i jest to wówczas charakter realny , natomiast gdy źródłem są dochody uzyskiwane z tego majątku podatek ten nie powoduje zmniejszenia masy majątkowej - jest podatkiem nominalnym .

Ad 2. Przedmiotem i podstawa jest całość przychodów osiągniętych przez podatnika bez potrącania kosztów ich uzyskania . Podatnicy są zobowiązani do zapłaty podatku , nawet gdy ponoszą straty . Zaliczamy do nich podatki przymusowe i prowadzone od działalności handlowej , rolny od gruntów , leśny , zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów osób fizycznych . Cechą charakterystyczną jest ich związek ze źródłem przychodów Niezależnie od tego w czyim posiadaniu lub w czyjej dyspozycji źródła te się znajdują .

Opodatkowanie przychodów uważane jest za prymitywną , ale wygodna dla budżetu formą zasilania . Pełnią one wyraźnie funkcje fiskalną ( np. VAT )

Ad 3. Są precyzyjnym narzędziem poboru podatków niż dochodowe . Podstawą jest rzeczywisty , czysty dochód podatnika z poszczególnych lub wszystkich źródeł łącznie .Obciążają dochody podatników stanowiących różnice między przychodami a kosztami ich uzyskania ( podatek dochodowy od osób fizycznych i prawnych .

Ad 4. Maja charakter uzupełniający tzn. uzupełniają mechanizm bezpośredniego opodatkowania dochodów i majątków indywidualnych . Są instrumentem pośredniego sięgania przez skarb państwa do indywidualnych dochodów i majątków . Mają one wpływać na obniżkę wydatków związanych z zatrudnieniem pracowników . W rzeczywistości spełniają tylko funkcję fiskalną . Te które są wynikiem rozdysponowania dochodów mają być wykorzystywane w celu pożądanego ukierunkowania konsumpcji osób fizycznych , jak również mogą stymulować oszczędne dysponowanie dochodami przez osoby fizyczne i prawne .

Formy podatku konsumpcyjnego :

• akcyzy

• opłaty monopolowe

Akcyza - podatek konsumpcyjny pobierany od spożywania artykułów konsumpcyjnych produkowanych przez dużą gamę wyrobów należących do różnych sektorów gospodarki . Początkowo była to opłata obecnie podatek pośredni .

Opłaty monopolowe - forma podatku konsumpcyjnego stosowany przez przedsiębiorstwo monopolistyczne będące w gestii skarbu państwa ( alkohol , wyroby tytoniowe )

Ad ΙΙ .

Bezpośrednie - te w których podatnik zobowiązany do ich zapłaty ponosi bezpośrednio ciężar opodatkowania

• dochodowe

• niektóre przychodowe

Pośrednie : te które nie obciążają bezpośrednio dochodu lub majątku podatnika

• podatek od towarów i usług

• podatki konsumpcyjne

Ad . ΙΙΙ.

Podatki budżetu państwa : zasilają budżet państwa

Podatki budżetu gminy ; pozostają wyłącznie dochodami gminy

U nas dominują podatki państwowe a odpowiedni podział podatków na centralne i lokalne ma istotne znaczenie z punktu widzenia budżetów lokalnych

Podatki obligatoryjne i fakultatywne

Obowiązujące z mocy prawa mogą ale nie muszą być wprowadzane przez władze gminy oraz na których wysokość gmina ma wpływ

ΙV .

Podatki ogólne dominujące nie mają określonego przeznaczenia i stanowią źródło dochodów budżetowych

Podatki celowe - przeznaczone na finansowanie z góry określonych zadań są źródłem tworzenia funduszy celowych

Podatek wyrównawczy - pokrywa gminne różnice w różnych dziedzinach

1

1

---