Rada Europy- ma siedzibę w Strasburgu, zajmuje się sprawami politycznymi, gospodarczymi i społecznymi dot. Europy, jej organami są: Zgromadzenie Parlamentarne składające się z parlamentarzystów wyznaczanych przez parlamenty państw członkowskich i Komitet Ministrów składający się z ministrów spraw zagranicznych państw członkowskich lub ich zastępców, nie posiada kompetencji stanowienia prawa ale dysponuje dwoma rodzajami instrumentów prawnych tj. niewiążącymi rezolucjami i możliwością przygotowywania projektów umów międzynarodowych, główne idee to: zasada demokracji pluralistycznej, poszanowanie prawa, system ochrony praw człowieka, te dwie ostatnie są priorytetową dziedziną jej działania, a najważniejsze akty prawa to: Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, Europejska Karta Społeczna, Europejska Konwencja o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu, Europejska Konwencja o wykonywaniu praw dzieci.
Europejska Wspólnota Węgla i Stali- 9.5.1950 francuski minister spraw zagranicznych Robert Schuman wystąpił z oświadczeniem, w którym proponował połączenie przemysłów węgla i stali Francji i Niemiec. 18.4.1951 Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN i Włochy podpisały w Paryżu zawarty na 50 lat Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (TEWWiS), który wszedł w życie 23.7.1952, traktat ten utworzył cztery instytucje dla struktury organizacyjnej Wspólnoty tj. Specjalną Radę Ministrów, Wysoką Władzę, Wspólne Zgromadzenie, Trybunał Sprawiedliwości, na drodze rozwoju Wspólnot Wspólne Zgromadzenie zostało przekształcone w Parlament Europejski, a Wysoko Władza w Komisję.
Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (TEWG) został zawarty na czas nieokreślony w Rzymie 23.4.1957, wszedł w życie po ratyfikacji1.1.1958. W skład systemu instytucjonalnego Wspólnoty weszły: Rada jako ciało prawodawcze o charakterze międzyrządowym, Komisja jako instytucja wykonawcza o charakterze ponadnarodowym, Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne jako instytucja o charakterze kontrolnym, Trybunał Sprawiedliwości jako instytucje o charakterze ponadnarodowym. Powołano również Komitet Ekonomiczno-Społeczny, jako instytucje pomocniczą. Na mocy późniejszego Traktatu z Maastricht dokonano zmiany nazwy EWG na Wspólnotę Europejską.
Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom)- 25.3.1957 w Rzymie podpisano Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (TEWEA), został zawarty na czas nieokreślony i wszedł w życie 1.1.1958, przewidywał powołanie głównych instytucji Wspólnoty: Rady, Komisji, Europejskiego Zgromadzenia Parlamentarnego, Trybunału Sprawiedliwości, rolę pomocnicza pełnił Komitet Ekonomiczno-Społeczny.
Traktaty o fuzjach trzech Wspólnot Europejskich (TEWWiS+TEWG+TEWEA)- wraz z traktatami założycielskimi dla EWG i EWEA dnia 25.31957 został podpisany Układ o wspólnych organach Wspólnot Europejskich tzw. pierwszy traktat fuzyjny, na jego mocy Zgromadzenie Parlamentarne oraz Trybunał Sprawiedliwości zostały przekształcone w jedno Zgromadzenie Parlamentarne i jeden Trybunał Sprawiedliwości dla wszystkich trzech Wspólnot, dopełnieniem było połączenie Rad Ministrów oraz Komisji w 8.4.1965 tzw. drugi traktat fuzyjny.
Jednolity Akt Europejski (JAE)- luty 1986 r. przyjęcie przez Wspólnoty Europejskie JAE, który wszedł w życie 1.7.1987, jest dokumentem krótkim-34 art. ujęte w trzech częściach. Pierwsza część-uznanie rady Europejskiej, druga część-poprawki i uzupełnienia do traktatów założycielskich oraz sprawy związane z powołaniem Sądu Pierwszej Instancji (SPI), trzecia część-formalizowała procedury dot. Europejskiej Współpracy Politycznej (EWP). Postanowiono o utworzeniu do 31.12.1992 rynku wewnętrznego. W Preambule JEA państwa członkowskie wyraziły wolę przekształcenia stosunków między sobą w Unię Europejską budowaną na fundamentach istniejących Wspólnot Europejskich oraz EWP.
Traktaty o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht, z Amsterdam i z Nicei)- Traktat z Maastricht podpisano 7.2.1992, wszedł w życie 1.11.1993, jest umową międzynarodową, składającą się z Preambuły i dyspozycji ujętej w siedmiu tytułach. Postanowienia dot. Unii Europejskiej zawarto w tytułach I,V,VI,VII, które dotyczą celów i struktury UE oraz jej II i III filaru, a więc wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz współpracy w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, to właśnie ten Traktat wprowadził zmianę nazwy: EWG na WE. Traktat z Amsterdamu przyjęty na posiedzeniu Rady Europejskiej w czerwcu 1997r, wszedł w życie 1.5.1999, zmodyfikował Traktat o Unii Europejskiej i traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich, zmieniono nazwę III filaru na Współpracę Policyjną i Sądową w Sprawach Karnych i rozszerzono częściowo jurysdykcję Trybunału Sprawiedliwości na III filar, dokonano zmian w II filarze m.in. zwiększono zakres podejmowania decyzji większością kwalifikowaną w Radzie. Traktat z Nicei z 2001r, wszedł w życie 1.2.2003, składa się z bardzo krótkiej Preambuły i dwóch części, część pierwsza zawiera zmiany wnoszone do TUE, TWE, TEWWiS, TEWEA, Protokołu w sprawie Statutu ESBC i EBC oraz protokołu w sprawie przywilejów i immunitetów Wspólnot Europejskich, w części drugiej są postanowienia przejściowe i końcowe, traktat został zawarty na czas nieokreślony.
1973 - 6 państw, przystępują 3(Dania, Irlandia, Wlk. Bryt.), 1981- przystępuje Grecja, 1986 - Hiszpania i Portugalia, 1995-Austria, Szwecja, Finlandia, 2004 - 10 państw w tym Polska, razem 25.
Traktat ustanawiający Konstytucje dla Europy został przyjęty 29.10.2004, podlega ratyfikacji przez państwa członkowskie UE zgodnie z ich wymogami konstytucyjnymi, wejdzie w życie 1.11.2006 pod warunkiem, że złożone zostaną do depozytu wszystkie dokumenty ratyfikacyjne, zaś w przeciwnym razie pierwszego dnia drugiego miesiąca następującego po złożeniu do depozytu ostatniego dokumentu ratyfikacyjnego. Traktat ten składa się z czterech części poprzedzonych Preambułą, dołączono do niego Protokoły, Załączniki I i II oraz Deklarację do załączenia do Aktu końcowego Konferencji międzyrządowej, a także Akt Końcowy. Część pierwsza zawiera 9 tytułów: definicja i cele Unii, prawa podstawowe i obywatelstwo Unii, kompetencje Unii, instytucje i organy Unii, wykonywanie kompetencji, życie demokratyczne Unii, finanse Unii, Unia i jej bezpośrednie otoczenie, członkostwo Unii, w tej części znalazł się m.in. przepis nakładający UE osobowość prawną. W zakresie ram instytucjonalnych Traktat wprowadza nową instytucję Przewodniczącego Rady Europejskiej, wybieranego przez Radę Europejską większością kwalifikowaną na okres dwóch i pół roku oraz urząd ministra spraw zagranicznych Unii mianowanego przez Rade Europejską większością kwalifikowaną za zgodą przewodniczącego Komisji, co do Parlamentu Europejskiego-określono wielkości składu, nie może skład przekroczyć 750 deputowanych, przy czym z jednego państwa najwięcej 96 a najmniej 6, podziału mandatów dokonuje Rada Europejska w decyzji europejskiej przyjętej jednogłośnie. Traktat zmienia katalog aktów prawnych UE na: akty ustawodawcze (ustawy europejskie, europejskie ustawy ramowe), akty o charakterze nieustawodawczym (rozporządzenia europejskie, decyzje europejskie), akty wykonawcze (europejskie rozporządzenia wykonawcze, europejskie decyzje wykonawcze), zalecenia i opinie. Część druga zatytułowana jest „Karta Praw Podstawowych” i składa się z 7 tytułów: godność, wolność, równość, solidarność, prawa obywatelskie, wymiar sprawiedliwości, postanowienia ogólne dot. wykładni i stosowania Karty. Część trzecia zatytułowana jest „Polityki i funkcjonowanie Unii” i składa się z 7 tytułów: zasady ogólne, niedyskryminacja i obywatelstwo, polityki i działania wewnętrzne, stowarzyszenie krajów i terytoriów zamorskich, działania zewnętrzne Unii, Funkcjonowanie Unii, postanowienia wspólne. Część czwarta zawiera postanowienia ogólne i końcowe.
Filary-dach UE postanowienia ogólne, cele UE, instytucje, wspólne wartości, I filar tworzą Wspólnoty Europejskie, II filar to Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa, III filar to Współpraca Policyjna i Sądowa w Sprawach Karnych, fundament-wzmocniona współpraca, postanowienia wspólne i końcowe.
Cele Wspólnot Europejskich i cele Unii Europejskiej- 1. cele WE katalog zawiera Traktat o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej (TWE) są nimi: ustanowienie wspólnego rynku i unii gospodarczej i walutowej, harmonijny, zrównoważony i stały rozwój działalności gospodarczej, wysoki poziom zatrudnienia i ochrony socjalnej, równość mężczyzn i kobiet, trwały i nieinflacyjny wzrost, wysoki stopień konkurencyjności i konwergencji dokonań gospodarczych, wysoki poziom ochrony i poprawy środowiska naturalnego, podwyższenie poziomu i jakości życia, spójności gospodarczej i społecznej oraz solidarności między państwami członkowskimi. 2.cele EWEA- przyczynienie się do powstania i szybkiego rozwoju przemysłu jądrowego, podniesienie poziomu życia w państwach członkowskich, rozwijanie stosunków z innymi państwami. 3. cele UE art. 2 TUE- popieranie postępu gospodarczego i społecznego oraz wysokiego poziomu zatrudnienia, doprowadzenie do zrównoważonego i trwałego rozwoju, zwłaszcza przez utworzenie przestrzeni bez granic wewnętrznych, umacnianie spójności gospodarczej i społecznej, ustanowienie unii gospodarczej i walutowej, docelowo ze wspólną walutą, potwierdzenie tożsamości UE na arenie międzynarodowej, umacnianie ochrony praw i interesów obywateli państwa członkowskich przez ustanowienie obywatelstwa Unii, utrzymywanie i rozwijanie Unii jako obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, pełne zachowanie o rozwój dorobku wspólnotowego.
Członkostwo w UE- kandydat musi być państwem w rozumieniu prawa międzynarodowego i musi być państwem europejskim, państwo kandydujące musi być demokratycznym państwem prawa, szanującym zasady wolności, demokracji, prawa człowieka i podstawowe wolności, ustrój państwa musi odpowiadać zasadom właściwym dla gospodarki rynkowej i wolnej konkurencji, państwo kandydujące musi przyjąć acquis communataire. Państwo składa wniosek do Rady, który może być wycofany do czasu złożenia dokumentów ratyfikacyjnych umowy o przystąpieniu, Rada przekazuje wniosek Komisji, która przygotowuje wstępną opinię w sprawie, Rada na podstawie opinii wydaje postanowienie o podjęciu rokowań w sprawie członkostwa państwa-kandydata (nie ma ono skutków wiążących wobec kandydata), we wstępnym etapie negocjacji strony prowadzą przegląd prawa państwa-kandydata co do zgodności z acquis communataire, na tym etapie kluczową rolę odgrywa Komisja Europejska, właściwe rokowania prowadzi Rada, po ich zakończeniu Komisja przygotowuje dla Rady opinię o gotowości państwa do członkostwa, na tym etapie procedury zgodę musi wyrazić również Parlament Europejski decydujący bezwzględną większością głosów swoich członków, o przyjęciu danego państwa w poczet członków UE decyduje Rada jednomyślnie, warunki przyjęcia i dostosowania do traktatów stanowią przedmiot umowy miedzy państwami członkowskimi a państwem składającym wniosek o przyjęcie, umowa ta wchodzi w życie po ratyfikacji przez wszystkie państwa członkowskie i państwo kandydujące. Zawieszenie praw członkowskich-traktat nie przewiduje możliwości generalnego zawieszenia członkostwa, ale przewiduje zawieszenie co do niektórych praw członkowskich łącznie z prawem do głosowania przedstawiciela rządu danego państwa w Radzie, do wszycia tej procedury konieczny jest uzasadniony wniosek 1/3 państw członkowskich lub Komisji, następnie Rada stanowiąc większością 4/5 swych członków po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego przyjętej większością 2/3 oddanych głosów reprezentujących większość członków Parlamentu, może stwierdzić istnienie ryzyka poważnego naruszenia przez dane państwo członkowskie zasad wymienionych w art. 6 TUE, w wyniku takiego stwierdzenia Rada może skierować do tego państwa stosowne zalecenia, kolejny etap jest związany z decyzją Rady zebranej w składzie szefów państw i rządów, która wzywa rząd danego państwa do przedstawienia uwag, Rada w tym składzie podejmuje decyzję jednomyślnie na wniosek 1/3 państw członkowskich lub Komisji i po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, przyjętej większością 2/3 oddanych głosów reprezentujących większość członków Parlamentu, może stwierdzić istnienie ryzyka poważnego naruszenia przez dane państwo członkowskie zasad wymienionych w art. 6 TUE, po podjęciu takiej decyzji Rada stanowiąc większością kwalifikowaną może zadecydować o zawieszeniu niektórych praw, po zmianie sytuacji, która doprowadziła do zawieszenia, Rada może postanowić większością kwalifikowaną o uchyleniu podjętego środka. Żaden z Traktatów nie przewiduje możliwości ustania czy wypowiedzenia członkostwa.
Stowarzyszenie ze Wspólnotami Europejskimi- wyróżniamy stowarzyszenia traktatowe(1) i konstytucyjne(2). 1-dzielimy na stowarzyszenia ograniczone do państw europejskich- należy wyróżnić tu tzw. Układy Europejskie zawarte z państwami Europy Środkowej i Wschodniej obecnie taki układ jest zawarty np. z Polską oraz Układ o utworzeniu Europejskiego Obszaru Gospodarczego, celem ich jest popieranie rozwoju handlu i stosunków gospodarczych- i stowarzyszenia z państwami pozaeuropejskimi, celem jest wspieranie ich gospodarczego i społecznego rozwoju w oparciu o wspólnotową politykę rozwoju, obecnie funkcjonują układy zawarte np. z Marokiem, Algierią, Tunezją, Egiptem, Libanem, Syrią, Izraelem i Jordanią, mają one na celu ułatwienie dostępu produktów z tych krajów na rynek UE i są podstawą współpracy gospodarczej i finansowej. 2- dotyczą stowarzyszenia krajów i terytoriów zamorskich, celem jest popieranie rozwoju gospodarczego i społecznego tych krajów i terytoriów oraz ustanowienie ścisłych stosunków między nimi a całą Wspólnotą Europejską.
Obywatelstwo UE- instytucja obywatelstwa została powołana do życia na mocy postanowień Traktatu z Maastricht, każda osoba posiadająca obywatelstwo państwa członkowskiego z mocy prawa jest obywatelem UE, przy czym obywatelstwo to nie zastępuje, lecz uzupełnia obywatelstwo krajowe, obywatelstwo to ma charakter akcesoryjny, w świetle postanowień art. 17 ust. 2 TWE obywatele Unii korzystają z praw ustanowionych niniejszym Traktatem i podlegają obowiązkom w nim określonym.
Rada Europejska- wykształciła się z praktyki odbywania co pewien czas konferencji szefów państw lub rządów państw członkowskich Wspólnot. Pierwsze spotkanie odbyło się w Paryżu w lutym 1961 r. W 1974 r. ówczesny prezydent Francji zaproponował utworzenie Rady Europejskiej i urgowanie częstotliwości jej konferencji do 3 w roku z możliwością dodatkowych spotkań specjalnych. Funkcjonowanie RE zostało ostatecznie unormowane przez art. 2 Jednolitego Aktu europejskiego w 1986 r., RE została wymieniona jako instytucja w art. 4 TUE. W skład RE wchodzą szefowie państw lub rządów państw członkowskich, przewodniczący Komisji, w/w szefom towarzyszą ministrowie spraw zagranicznych oraz jeden członek Komisji, siedzibę ma w Brukseli (w książce nie podają siedziby, twierdzą że jej nie ma), spotkania 2 razy do roku, przewodniczącym jest szef państwa lub szef rządu państwa członkowskiego, które obecnie sprawuje przewodnictwo w Radzie, po każdym posiedzeniu RE musi składać sprawozdania Parlamentowi Europejskiemu oraz roczne sprawozdanie o postępie osiągniętym przez Unię. RE nadaje Unii impulsy niezbędne do jej rozwoju i określa w tej mierze ogólne kierunki polityczne, RE nie stanowi żadnych aktów prawnych, chociaż może omawiać sprawy, które Wspólnot dotyczą, spełnia ona istotne funkcje w procesie przyspieszania i pogłębiania integracji państw członkowskich Unii. Decyzje RE podejmowane są na zasadzie konsensusu (nie ma głosowania) i zawarte są na ogół w formie oświadczenia przewodniczącego, jako tzw. konkluzje Prezydencji. Decyzje dzieli się na kategorie: programujące rozwój instytucjonalny Wspólnot np. postanowienia dot. Unii Gospodarczej i Walutowej, wytyczne formułujące cele i zasady integracji, decyzje merytoryczne np. wyznaczenie terminu powszechnych i bezpośrednich wyborów do Parlamentu Europejskiego, deklaracje intencji np. w sprawie stosunków z Rosją. Jej działalność nie podlega kontroli Trybunału Sprawiedliwości.
Parlament Europejski- podstawą prawną działania jest TWE oraz regulamin PE, siedziba w Strasburgu, będącym miejscem sesji plenarnych, które dodatkowo mogą odbywać się w Brukseli, Sekretariat Generalny PE znajduje się w Luksemburgu. W skład PE wchodzą wybrani w bezpośrednich wyborach powszechnych przedstawiciele narodów państw wchodzących do Wspólnoty, deputowani nie reprezentują parlamentów państw członkowskich, ale wszystkie społeczeństwa UE, mandat deputowanego do PE trwa 5 lat i może być odnowiony, kończy się wraz z końcem kadencji, złożeniem rezygnacji przez deputowanego lub z jego śmiercią, deputowany nie może być równocześnie członkiem rządu państwa członkowskiego, członkiem innej instytucji wspólnotowej, jak również komitetów, nie może również zasiadać w zarządzie, być członkiem dyrekcji ani Urzędnikiem Europejskiego Banku Inwestycyjnego, jak też nie może być urzędnikiem lub członkiem personelu instytucji lub innych ciał wspólnotowych, członkowie PE nie mogą być zatrzymani, rewidowani lub ścigani ze względu na wyrażane przez siebie poglądy, podczas trwania sesji deputowani korzystają na terytorium narodowym z immunitetów, nie mogą się powoływać na immunitet jeśli zostaną złapani na gorącym uczynku, immunitet może być uchylony przez Parlament. Polska ma 54 mandaty. PE działa według zasad ustalonych w Regulaminie PE, przyjętym większością głosów jego członków. PE odbywa coroczną sesję, zbierając się w drugi wtorek maca każdego roku, zaś na żądanie większości swych członków, bądź Rady lub Komisji, PE może zebrać się na sesję nadzwyczajną. Na początku każdej sesji ustalany jest kalendarz prac Parlamentu, sesja trwa praktycznie do rozpoczęcia kolejnej sesji w następnym roku albo w przypadku zmiany kadencji PE do pierwszego jej zebrania. Z zastrzeżeniem odmiennych postanowień traktatów PE podejmuje uchwały większością oddanych głosów, niektóre postanowienia traktatu wymagają do podjęcia decyzji większości głosów wszystkich członków , inne natomiast wymagają 2/3 lub 3/5 oddanych głosów. Większość kwalifikowaną przewidują traktaty m.in. dla postępowania w sprawach przyjęcia budżetu i przy głosowaniu votum nieufności dla Komisji. Obrady PE są w zasadzie otwarte, na jawnym posiedzeniu PE przeprowadza dyskusję nad corocznym sprawozdaniem Komisji. PE spośród swoich członków wybiera przewodniczącego i prezydium, a także ma możliwość wyboru 14 wiceprzewodniczących PE. Przewodniczący i wiceprzewodniczący wybierani są a 2,5 roku. Struktura organizacyjna PE: prezydium, konferencji, frakcje parlamentarne, komisje, Sekretariat Generalny. Prezydium składa się z przewodniczącego i 14 wiceprzewodniczących i 5 kwestorów, którzy mają głos doradczy, prezydium ma do wykonania zadania finansowe, administracyjne i organizacyjne, powołuje Sekretarza Generalnego, który kieruje pracami Sekretariatu Generalnego. Przewodniczący PE kieruje działaniami Parlamentu i wszystkimi ciałami organizacji wewnętrznej Parlamentu powstałymi na mocy Regulaminu, prowadzi obrady PE i reprezentuje go na zewnątrz, swoje uprawnienia może delegować na wiceprzewodniczących. Konferencja przewodniczących składa się z przewodniczącego PE i przewodniczących frakcji parlamentarnych, deputowani nie zrzeszeni mogą delegować do tego grona dwóch przedstawicieli, konferencja przewodniczących delegacji, na czele z jej przewodniczącym, składa się z przewodniczących wszystkich stałych delegacji międzyparlamentarnych, podzielonych na 5 grup regionalnych powołanych do kontaktów międzyparlamentarnych, konferencja przewodniczących komisji składa się z przewodniczących wszystkich stałych i niestałych komisji parlamentarnych. Członkowie PE tworzą frakcje według przynależności partyjnej, większość członków PE zrzeszona jest we frakcjach politycznych, ale są też deputowani, którzy biorą udział w pracach PE jako posłowie nie zrzeszeni. W PE funkcjonują komisje stałe i zmienne, obecnie 17 stałych, które powoływane są na początku sesji PE na okres 2,5 roku, a liczba miejsc w każdej z nich przydzielana jest poszczególnym frakcjom politycznym w drodze ustaleń między nimi. Istnieją również zmienna liczba komisji tymczasowych, które mogą być powoływane przez PE w każdym czasie na okres 1 roku. Stałe komisje spotykają się raz w miesiącu, a ich posiedzenia są jawne, chyba że ich członkowie zadecydują inaczej, quorum stanowi zazwyczaj ¼ członków komisji, chociaż możliwe są wyjątki. Funkcje: opiniodawcze, kontrolne i funkcje w procesie prawodawczym.
Rada- nazywana niekiedy Radą Ministrów lub Radą Unii Europejskiej, została powołana na mocy art. 1 tzw. Traktatu o fuzji z 1965 r. Jest zasadniczą instytucją prawotwórczą we wspólnotowym systemie instytucjonalnym, którą to pozycję w niektórych przypadkach dzieli z PE i Komisją, posiada również kompetencje wykonawcze. Składa się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich szczebla ministerialnego, upoważnionych do zaciągania zobowiązań w imieniu rządu danego państwa, każde państwo członkowskie ma tylko po jednym przedstawicielu w Radzie. W pełnym zakresie tj. łącznie z prawem głosu, jeden członek Rady może być zastąpiony przez innego członka Rady, sytuacja taka określana jest jako przekazywanie głosu, ograniczonego jednak do reprezentowania tylko jednego z pozostałych członków Rady. Każde państwo członkowskie przewodniczy Radzie przez sześć miesięcy tzw. Prezydencja, a rotacja następuje 1 stycznia i lipca każdego roku, obecnie przewodniczy Austria, kolejność sprawowania ustala Rada decyzją podjętą jednogłośnie. Rada jest zwoływana przez przewodniczącego, z jego inicjatywy, na wniosek jednego z jej członków lub na wniosek Komisji, na jej posiedzenia zapraszana jest Komisja, chyba że Rada podejmie przeciwną decyzję. Rada działa zgodnie z postanowieniami traktatów założycielskich i Regulaminu. Data posiedzenia Rady podawana jest do wiadomości państw członkowskich na początku każdej Prezydencji, posiedzenia odbywają się w Brukseli, ale w kwietniu, czerwcu i październiku Rada spotyka się w Luksemburgu, jeśli Rada albo COREPER nie zadecydują jednomyślnie o odbyciu posiedzenia wyjątkowo w innym miejscu, posiedzenia co do zasady są zamknięte. Rade wspomaga Sekretariat Generalny, kierowany przez sekretarza generalnego, który jest również wysokim przedstawicielem ds. wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Za przygotowania prac Rady odpowiedzialny jest COREPER-Komitet Stałych Przedstawicieli, składający się z szefów stałych przedstawicielstw dyplomatycznych państw członkowskich akredytowanych przy Wspólnotach w randze ambasadorów, jest on również odpowiedzialny za wykonanie zadań przydzielonych mu przez Radę, może też podejmować decyzje proceduralne w przypadkach przewidzianych w Regulaminie Rady, jego przewodniczącym jest przedstawiciel tego państwa, które sprawuje przewodnictwo w Radzie, kieruje n pracą różnych komitetów powoływanych przez Radę, jak też sam powołuje komitety i grupy robocze. Rada- kompetencje i zadania - zapewnia koordynację ogólnej polityki gospodarczej państw członkowskich (może podejmować niewiążące uchwały w celu zapewnienia koordynacji o.p.g.p.cz. oraz ogólnej harmonizacji polityki państw członkowskich i Wspólnot), ma uprawnienia do podejmowania decyzji (decyduje o środkach prawnych, które mają zapewnić realizację celów zawartych w traktatach, co oznacza, że jest ona ośrodkiem stanowienia pochodnego prawa wspólnotowego UE) i do wykonywania decyzji (przekazuje komisji kompetencje dotyczące wykonywania decyzji w przyjętych przez siebie aktach prawnych). Rada mianuje członków Trybunału Obrachunkowego, może zmieniać liczbę rzeczników generalnych Trybunału Sprawiedliwości oraz ustala wysokość wynagrodzeń, powołuje również członków innych, poza głównymi, instytucji i ustala ich regulaminy i statuty, może ponadto kontrolować niektóre działania Komisji, jak też żądać od niej podejmowania działań, uczestniczy także w kontroli realizacji budżetu, może zasięgać opinii Trybunału Obrachunkowego, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, Komitetu Regonów, jak też zapoznawać się z rocznymi sprawozdaniem europejskiego Banku Centralnego, ma prawo wnoszenia skarg do Trybunału Sprawiedliwości o stwierdzenia nieważności aktu pochodnego prawa wspólnotowego oraz na bezczynność instytucji. W zakresie spraw II filaru: podejmuje decyzje potrzebne do określenia wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa na podstawie wytycznych Rady Europejskiej, zaleca RE wspólne strategie, realizuje wspólne strategie przez przyjmowanie wspólnych działań i stanowisk, zapewnia jedność, spójność i skuteczność działania UE, powołuje specjalnych przedstawicieli dotyczących wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. W zakresie spraw III filaru: stanowi forum informacji, konsultacji i koordynacji działań państw członkowskich, uchwala akty dotyczące współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych, zawiera umowy międzynarodowe w zakresie współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych oraz upoważnia Prezydencję do podejmowania rokowań w celu zawierania takich umów, upoważnia państwa członkowskie do podjęcia wzmocnionej współpracy po uprzednich konsultacjach z PE i Komisją, odpowiada na pytania PE w materii III filaru, określa warunki dla wspólnych działań państw członkowskich. Podejmowanie decyzji- procedura większości zwykłej(1), większości kwalifikowanej(2) i jednomyślności(3). 1-Każde państwo członkowskie ma jeden głos. 2-poszczególnym państwom członkowskim przysługuje określona liczba głosów, która zależy przede wszystkim od potencjału demograficznego z danego państwa, z niewielką korektą na korzyść państw małych, my mamy 27 głosów. W ramach I filaru do podjęcia uchwały niezbędne są co najmniej 232 głosy „za” oddane przez większość państw członkowskich w przypadku, gdy wymagane jest przyjęcie aktu prawnego na wniosek Komisji, w pozostałych przypadkach (dot. również II i III filaru) będą 232 głosy „za” oddane przez co najmniej 2/3 państw członkowskich, które muszą reprezentować minimum 62% ogółu ludności UE. 3-jeżeli wymagana jest jednomyślność, żadne państwo nie może oddać głosu przeciw, jednakże wstrzymanie się od głosu przez obecnych lub reprezentowanych nie wstrzymuje podjęcia uchwały w tym trybie, ale jeżeli jakiegoś państwa nie ma na posiedzeniu i nie przekazało swego głosu innemu państwu, nie można podjąć decyzji.
Komisja-nazywana niekiedy administracją publiczną Unii Europejskiej, wykształciła się z instytucji Wysokiej Władzy, która działała w ramach EWWiS, stała się wspólną instytucją na podstawie tzw. traktatu o fuzji z 8.4.1965r. W skład Komisji wchodzi jeden obywatel z każdego państwa członkowskiego (25 komisarzy). Procedura powołania Komisji rozpoczyna się od wyznaczenia przez Radę kwalifikowaną większością głosów przewodniczącego, decyzja Rady wymaga zatwierdzenia przez Parlament Europejski, następnie Rada działając większością kwalifikowaną po porozumieniu z kandydatem na przewodniczącego przyjmuje listę (sporządzoną zgodnie z propozycjami państw członkowskich) osób które zamierza powołać na stanowiska komisarzy, w ten sposób wyznaczeni przewodniczący i komisarze podlegają zatwierdzeniu jako cały skład Komisji przez Parlament Europejski, następnym etapem jest ich nominacja przez Radę działającą większością kwalifikowaną swoich członków. Członkowie Komisji mianowani są na okres 5 lat, a ich mandat może być odnowiony, członkowie Komisji działają w ogólnym interesie Wspólnoty i są całkowicie niezależni w wykonywaniu swoich obowiązków. Mandat komisarza wygasa z chwilą jego śmierci, rezygnacji, dymisji lub upływu kadencji, w takich przypadkach nowy członek Komisji mianowany jest przez Radę kwalifikowaną większością głosów na pozostający czas urzędowania Komisji, przy czym Rada może podjąć decyzje o nieuzupełnianiu wakatu. Komisja ma swoje jednostki organizacyjne, są nimi Dyrekcje Generalne i Służby. Komisja jest największą instytucją wspólnotową, ma swoją siedzibę w Brukseli, niektóre jej jednostki mieszczą się Luksemburgu. Kompetencje Komisji w I filarze: funkcje-kontrolne (Komisja czuwa nad stosowaniem traktatów i innych decyzji podejmowanych przez instytucje wspólnotowe na podstawie postanowień traktatów), decyzyjne (może wydawać zalecenia i opinie w sprawach stanowiących przedmiot Traktatu, ma kompetencje sprawie podejmowania decyzji, jest jedyną instytucją uprawnioną do inicjatywy ustawodawczej, tak więc inne instytucje nie mogą wszczynać żadnych działań legislacyjnych bez uprzedniej propozycji Komisji), wykonawcze (dysponuje szerokim zakresem uprawnień dotyczących wykonywania przepisów ustanowionych przez Radę, do zadań wykonawczych należy realizacja budżetu), w zakresie stosunków zewnętrznych (reprezentuje Wspólnoty w stosunkach prawnych wewnątrz państw członkowskich oraz w stosunkach zewnętrznych). Kompetencje w II i III filarze: angażuje się w międzynarodowe działania państw członkowskich, Wspólnot i Unii, uczestniczy w pracach prowadzonych w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa i udziela wsparcia Prezydencji w ramach tzw. Trójki, na wniosek Rady przedstawia spostrzeżenia dotyczące tej materii. Podejmowanie decyzji: większością głosów swoich członków, posiedzenia przynajmniej raz na tydzień zwoływane przez przewodniczącego, posiedzenia są zamknięte, a ich obrady są poufne, decyzje podejmowane są na: posiedzeniach, w drodze procedury pisemnej, umocowania i delegowania. Decyzje w formie aktów wiążących (rozporządzenia i dyrektywy) i niewiążące (opinie i zalecenia).
Trybunał Sprawiedliwości, Sąd Pierwszej Instancji i izby sądowe-mają swoją siedzibę w Luksemburgu. SPI- powołanie jego przewidywał jednolity Sąd Europejski. W październiku 1988 r. powołany jednogłośnie przez Radę, 1.9.1989 r. zaczął funkcjonować, ale początkowo był instytucją utworzoną przy Trybunale, później stał się samodzielny po wejściu w życie Traktatu Nicejskiego. Skład: ETS-jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego, obecnie 25, SPI-co najmniej jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego, IS-utworzone decyzją Rady jednomyślnie i zajmują się rozstrzyganiem w I instancji szczególnych kategorii spraw. W listopadzie 2004 r. Rada decyzją utworzyła tzw. Sąd do spraw Służby publicznej Unii Europejskiej, który rozpoczął działalność 10.2005r., składa się z 7 sędziów wybieranych na okres 6 lat, z tym że po 3 latach ustępuje 3 sędziów, a 4 jest mianowanych na 6 lat. Rzecznicy Generalni- funkcja RG jest przewidziana tylko i wyłącznie przez ETS, ma w tej chwili 8 rzeczników, zadaniem ich jest publiczne przedstawianie uzasadnionych wniosków w sprawach, które zostały mu przekazane do rozpatrzenia, RG czyni to bezstronnie i niezależnie. Przy SPI nie ma takiego rzecznika, ale mamy możliwość w sprawach szczególnie skomplikowanych powołać jego, ale będzie nim sędzia SPI. Rzecznika i sędziów TSE rządy państwa członkowskich za wspólnym porozumieniem wybierają na okres 6 lat, mandat sędziów jest odnawialny, nie można łączyć funkcji sędziego z inną, sędziowie jednomyślnie mogą pozbawić funkcji sędziego. ETS może obradować w pełnym składzie czyli tzw. posiedzenia plenarne, w pełnym składzie zajmuje się np. odwołaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, komisarza lub członka Trybunału Obrachunkowego, Wielka Izba-11 sędziów, zajmuję się rozpatrywaniem skarg wnoszonych przez państwa członkowskie, izby złożone odpowiednio z 3 i 5 sędziów. SPI- może obradować w posiedzeniach plenarnych, w składzie Wielkiej Izby, izby z 5, 3 i 1 sędziego. IS-pełen skład, izby 5,3,1. Jurysdykcja: ETS- czuwa nad poszanowaniem prawa w wykładni i stosowaniu traktatów, skargi mogą wnosić wyłącznie państwa członkowskie i instytucje wspólnotowe, ETS pełni funkcję sądu międzynarodowego, czyli rozstrzyga spory wynikające ze stosowania umów międzynarodowych, na podstawie tzw. klauzuli arbitrażowej, pełni funkcje sądu konstytucyjnego czyli rozstrzyga spory gdy Komisja wystąpi przeciwko państwu członkowskiemu o nie wypełnianie zobowiązań, państwo członkowskie przeciwko państwu członkowskiemu o nie wypełnianie zobowiązań, skarga o stwierdzenie nieważności aktu prawnego, skarga na bezczynność instytucji wspólnotowych, orzeka o zgodności umowy międzynarodowej z prawem wspólnotowym, pełni funkcje sądu administracyjnego czyli orzeka nieważność lub zaleca zmianę decyzji, pełni funkcję sądu kasacyjnego wobec orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji ograniczonych do kwestii prawnych, czyli właściwość tego sądu, błąd w postępowaniu, bądź naruszenie prawa wspólnotowego, pełni funkcje sądu II instancji czyli orzeka jako II instancja ze skargi na stwierdzenie nieważności aktu prawnego, skarga na bezczynność, skarga odszkodowawcza, pełni funkcje sądu dyscyplinarnego w stosunku do najwyższych funkcjonariuszy państwowych i orzeka o ich dymisji, odwołaniu lub pozbawieniu prawa do np. emerytury. SPI- skargi mogą składać osoby fizyczne i prawne, rozpatruje w I instancji skargi na stwierdzenie nieważności aktu prawnego, na bezczynność, o odszkodowanie, działa jako II instancja od orzeczeń izb sądowych, przekazana na podstawie Traktatu Nicejskiego funkcja , iż rozpatruje i orzeka w trybie prejudycjalnym, czyli wydaje orzeczenie wstępne. IS- rozpatruje w I instancji spory między Wspólnotą a jej pracownikami, od tego orzeczenia można wnieść odwołanie do SPI ale ograniczone co do kwestii prawnych.
Trybuna Obrachunkowy- zwany też Trybunałem Audytorów lub Rewidentów Księgowych lub Kontroli Budżetowej, siedziba w Luksemburgu, w skład wchodzi po jednej osobie z każdego państwa członkowskiego, członkowie są mianowani przez Radę działającą większością kwalifikowaną i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, na okres 6 lat, ponowne mianowanie jest możliwe, członkowie działają w ogólnym interesie Wspólnoty i są całkowicie niezależni w sprawowaniu swojego urzędu, TO kontroluje rachunki wszystkich dochodów i wydatków Wspólnoty, sporządza roczne sprawozdania po zamknięciu roku budżetowego, które następnie przedstawia wszystkim instytucjom Wspólnot, jest stale działającą instytucją kolegialną.
Komitet Ekonomiczno-Społeczny - instytucja doradcza, składa się z przedstawicieli różnych dziedzin życia społecznego i gospodarczego społeczeństw obywatelskich państwa członkowskich, członkowie mianowani są przez Radę po zasięgnięciu opinii Komisji na 4 lata, mandat może być odnowiony, komitet ten liczy max 350 członków, wybiera spośród swoich członków przewodniczącego i prezydium na okres 2 lat, ustala swój regulamin wewnętrzny, jego prace organizuje Sekretariat Generalny na czele z sekretarzem generalnym, komitet ten doradza on Radzie i Komisji formułując prawnie niewiążące opinie.
Komitet Regionów- instytucja doradcza, składa się z przedstawicieli wspólnot regionalnych i lokalnych, którzy posiadają mandat oparty na wyborach przeprowadzonych we wspólnocie regionalnej lub lokalnej, liczy max 350 członków, Rada kwalifikowana większością przyjmuje listę członków i ich zastępców, mandat trwa 4 lata i może być odnowiony, członek komitetu nie może być równocześnie członkiem PE, wybiera spośród swoich członków przewodniczącego i prezydium na okres 2 lat, ustala swój regulamin wewnętrzny, jego prace organizuje Sekretariat Generalny na czele z sekretarzem generalnym, komitet ten doradza Radzie i Komisji formułując opinie odnośnie do polityki regionalnej i lokalnej.
Europejski Bank Centralny (EBC) i Europejski System Banków Centralnych (ESBC)- instytucje finansowe, działają w zakresie uprawnień przyznanych im przez TWE oraz załączony do niego Statut EBC i ESBC, zostały powołane tylko dla Wspólnoty Europejskiej, a ich powstanie wiąże się z Unią Gospodarczą i Walutową. EBC posiada osobowość prawną, ale tylko w odniesieniu do prawa krajowego, organami decyzyjnymi są Rada Prezesów i Zarząd.
Europejski Bank Inwestycyjny (EBI)- członkami są państwa członkowskie WE, bank prowadzi działalność niedochodową oraz udziela pożyczek i gwarancji umożliwiających finansowanie wszystkich projektów we wszystkich sektorach gospodarczych., na czele banku stoi Rada Gubernatorów.
Źródła prawa pierwotnego: traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej, ogólne zasady prawa i prawo zwyczajowe. TWE i TWEA, pod warunkiem wejścia w życie będzie też Traktat ustanawiający Konstytucję dla europy, ponadto Traktaty z Amsterdamu i Nicei i Maastricht, Jednolity Akt Europejski, Układ o utworzeniu wspólnej Rady Ministrów i Komisji, traktaty akcesyjne. Ogólne zasady prawa: zasady właściwe dla porządków państw członkowskich, zasady charakterystyczne dla reżimu europejskiego prawa wspólnotowego, generalne zasady znajdujące zastosowanie w każdym porządku prawnym, zasady solidarności, pomocniczości, proporcjonalności, odpowiedzialności, niedyskryminacji, równości, pewności prawa. Prawo zwyczajowe: normy prawne powstałe w wyniku praktyki państw członkowskich UE.
Źródła prawa - prawo międzynarodowe publiczne
Źródła prawa pochodnego:
w I filarze: wiążące akty prawne- rozporządzenia, dyrektywy i decyzje. Rozporządzenia: są aktami prawnymi o ogólnym zastosowaniu, które obowiązują w całości i podlegają bezpośredniemu stosowaniu w państwach członkowskich, mają charakter ogólny i abstrakcyjny, cechy charakterystyczne to-możliwość ich stosowania do wielu grup osób określonych w przepisie tego aktu w sposób abstrakcyjny, obowiązują one w całości, mogą mieć charakter aktów ustawodawczych i wykonawczych, adresatami są nie tylko państwa członkowskie ale tez jednostki tj. osoby fizyczne i prawne, jest aktem o charakterze ponadnarodowym, wchodzi w życie w tym samym czasie we wszystkich państwach członkowskich. Dyrektywy: są skierowane do państw członkowskich i wymagają implementacji o prawa wewnętrznego, znajdują zastosowanie co do prawa pracy, ochrony środowiska, ochrony konsumenta, prawa spółek, prawo podatkowe, do ich wydawania upoważniona jest Rada, Rada działająca z PE oraz Komisja, wiążą państwo tylko co do celu jaki ma być osiągnięty, pozostawiają państwu swobodę wyboru środków i formy, adresatami są państwa członkowskie wszystkie bądź jedno bądź tylko kilka. Decyzje: wiążą w całości adresatów, do których są skierowane, najczęściej wydawane są przez Komisję Europejską, może wydawać Rada samodzielnie lub z PE, adresaci mogą być bezpośrednio określeni albo w sposób pośredni poprzez ustalenie konkretnej grupy osób fizycznych lub prawnych oraz państw członkowskich, obowiązują w całości wszystkie organy państw członkowskich także i instancje sądowe. Niewiążące akty prawne: zalecenia i opinie.
w II filarze: określanie zasad i ogólnych wytycznych wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, decydowanie o wspólnych strategiach, przyjmowanie wspólnych działań i stanowisk, umacnianie systematycznej współpracy między państwami członkowskimi w prowadzeniu ich polityki.
w III filarze: wspólne działania, decyzje ramowe, decyzje, konwencje, największe znaczenie mają decyzje ramowe, zasadniczym ich celem jest zbliżanie krajowych przepisów ustawodawczych i wykonawczych państw członkowskich UE, zawierają one zawsze termin przewidziany na wdrożenie do krajowego porządku prawnego, natomiast decyzje mają charakter wiążący ale nie mogą wywołać skutku bezpośredniego.
ponadto do źródeł zaliczamy orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji., a także akty prawa wewnętrznego tj. regulaminy, statuty oraz umowy międzynarodowe zawierane pomiędzy państwami członkowskimi lub umowy zawierane przez Unię z państwami trzecimi. Akty prawne publikowane są w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.
Zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego- reguła pierwszeństwa prawa wspólnotowego nad prawem krajowym państw członkowskich. Zasada ta rozciąga się na wszystkie wiążące źródła prawa wspólnotowego, obejmuje przepisy traktatów, akty prawa pochodne i umowy międzynarodowe, ma zastosowanie nie tylko względem krajowych przepisów legislacyjnych ale także aktów o charakterze administracyjnym, ma zastosowanie niezależnie od tego czy przepis krajowy został wydany przed czy też po uchwaleniu prawa wspólnotowego, zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości wszystkie organy państwowe są związane zasadą pierwszeństwa prawa wspólnotowego. W przypadku konfliktu prawa wewnętrznego z prawem wspólnotowym sąd krajowy ma obowiązek niestosowania prawa krajowego a spór powinien być rozstrzygany na gruncie prawa wspólnotowego.
Zasada skutku bezpośredniego- została ukształtowana w praktyce stosowania przepisów Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, umożliwienie osobom fizycznym i prawnym bezpośrednie powoływanie się na przepisy traktatowe przed sądami krajowymi, orzeczeniem w sprawie van Gend en Loos sformułowano kryteria, które powinny być spełnione, aby zastosowanie znalazła ta zasada: przepis powinien być jasny, niebudzący wątpliwości, bezwarunkowy i niezależny od dalszych działań podejmowanych przez WE lub państwa członkowskie. Przepisy wywołują skutek bezpośredni od momentu wejścia w życie. Zasadzie tej podlegają m.in. rozporządzenia, spełniaj określane kryteria mogą wywoływać skutek bezpośredni tzn. mogą być podstawą roszczeń jednostek; dyrektywy dla jednostek tylko w postępowaniu przeciwko organom podatkowym, organom odpowiedzialnym za utrzymanie porządku publicznego, organom lokalnym, służby zdrowia; decyzje; umowy międzynarodowe zawierane przez Wspólnoty Europejskie. Stosuje się tylko w I filarze.
Zasada skutku pośredniego- jest generalną dyrektywą interpretacyjną, zgodnie z którą na krajowych organach sądowych i administracyjnych ciąży obowiązek wykładni prawa krajowego zgodnie z prawem wspólnotowym. Stosuje się to zasadę w I filarze, niekiedy w III ale tylko co do decyzji amowych.
Zasada odpowiedzialności państw członkowskich za naruszenie prawa wspólnotowego- zdaniem TS wiąże się z zasadą solidarności, katalog naruszeń przez państwo: brak implementacji dyrektywy, wadliwa bądź niepełna transpozycja dyrektywy do prawa krajowego, naruszenie norm zawartych w przepisach prawa wspólnotowego przez organy lokalne, naruszenie norm traktatowych wynikające z działalności prawotwórczej organów krajowych, naruszenie wynikające z działalności organów sądowych. Roszczenie odszkodowawcze będzie przysługiwało gdy: naruszony przepis prawa wspólnotowego nadaje jednostkom określone uprawnienia, naruszenie jest wystarczająco poważne, między naruszeniem a poniesioną przez jednostkę szkodę zachodzi związek przyczynowy. Stosuje się tylko w I filarze.
Skarga na nieważność aktu prawa pochodnego- przedmiotem skargi przeciwko instytucji Unii może być żądanie stwierdzenia nieważności aktu przez nią wydanego (art. 230 i 231 TWE). Podmioty uprawnione do składania skargi: podmioty uprzywilejowane (państwa członkowskie, Rada, Komisja, Parlament Europejski), podmioty półuprzywilejowane (Trybunał Obrachunkowy i Europejski Bank Centralny), podmioty nieuprzywilejowane (osoby fizyczne i prawne). Podmioty uprzywilejowane mogą wnosić skargi dot. wszelkich aktów, których ważność z uwagi na ich charakter prawny może być przedmiotem postępowania, nie muszą wykazywać interesu prawnego w prowadzeniu postępowania, podmioty półuprzywilejowane mogą wnosić skargę o nieważność takich samych aktów, ale mogą to czynić tylko w celu ochrony ich prerogatyw, podmioty nieuprzywilejowane mogą składać skargi jedynie o stwierdzenie nieważności aktów dot. ich bezpośrednio i indywidualnie, podmioty te nie muszą wywodzić się z państw członkowskich. Pozwani: Komisja, Rada, Parlament Europejski, Rada i PE działający łącznie. Trybunał Sprawiedliwości rozpoznaje skargi wniesione przez państwa członkowskie, instytucje Wspólnot i Europejski Bank Centralny, a SPI pozostałe skargi w tym osób fizycznych i prawnych. Rodzaje aktów podlegających zaskarżeniu: ważne akty Rady, Komisji, EBC, Rady Parlamentu inne niż zalecenia i opinie, a także aktów PE zmierzających do wywarcia skutków prawnych wobec podmiotów trzecich, w tym rozporządzenia, dyrektywy, decyzje. Przesłanki stwierdzenia nieważności: brak kompetencji, naruszenie istotnych wymogów proceduralnych, naruszenie traktatu lub jakiejkolwiek normy prawnej związanej z jego stosowaniem, nadużycie władzy. Termin wniesienia skargi wynosi dwa miesiące od opublikowania skarżonego aktu, jeżeli akt ten nie był opublikowany, termin liczy się od doręczenia skarżącemu, zaś jeżeli skarżący nie był jego adresatem -od dnia w którym się dowiedział o tym akcie. Termin do zaskarżenia aktu publikowanego biegnie od 14 dnia po dacie publikacji, wszystkie terminy ulegają wydłużeniu o 10 dni ze względu na odległość miejsca zamieszkania lub siedziby powoda, nie ma postępowania w sprawie przywracania terminu. Powództwo może być uwzględnione i wówczas akt prawa pochodnego zostaje uznany za nieważny, albo powództwo zostaje oddalone, wyrok SPI skutkuje nieważnością dopiero po uprawomocnieniu. Orzeczenia o nieważności są konstytutywne i wywierają skutek co do zasady erga omnes co oznacza, że kat ten uważa się za niebyły (ale niekiedy można odejść od tej zasady, w sytuacji gdy akt może okazać się nieważny tylko w stosunku do niektórych adresatów). Stwierdzenie nieważności nie wyłącza możliwości podniesienia roszczenia odszkodowawczego. Upływ terminu do wniesienia skargi nie przesądza, że akt ten może być wzruszony przez TS lub SPI.
Skarga na bezczynność instytucji (art. 232 TWE)- jeśli PE, Rada, Komisja z naruszeniem TWE zaniechają działania państwa członkowskie i instytucje Wspólnoty mogą wnieść skargę do TS, skarga jest dopuszczalna gdy uprzednio instytucja została wezwana do działania, jeśli w terminie 2 miesięcy od tego wezwania instytucja nie zajęła stanowiska, skarga może być wniesiona w ciągu następnych 2 miesięcy, osoby fizyczne i prawne wnoszą skargi do SPI. Podmioty uprawnione tak jak w powyższej skardze. Nie jest możliwe wszczynanie postępowania wobec bierności instytucji, jeżeli polega ona na niewydaniu zaleceń lub opinii, podmioty prywatne mogą wnosić skargi na bezczynność polegającą na braku wydania decyzji lub innego wiążącego aktu indywidualnie dot. Skarżącego, skarga podmiotu na brak wydania rozporządzenia jest niedopuszczalna. TS lub SPI może skrze oddalić lub uwzględnić- wtedy orzeka, że pozwana instytucja naruszyła prawo wspólnotowe poprzez niedziałanie, instytucja ta jest zobligowana do podjęcia środków, które zapewnią wykonanie wyroku, oznacza to wydanie aktu prawnego. Podjęcie działania przez instytucje w następstwie wyroku nie wyłącza możliwości dochodzenia roszczeń odszkodowawczych, jeżeli następstwem bezczynności była szkoda.
Skarga odszkodowawcza (235 w zw. 238 TWE)- rozpoznawać mogą TS i SPI, przesłanki: bezprawne zachowanie się instytucji, rzeczywista szkoda i związek przyczynowy między zachowaniem a szkodą. Wspólnoty odpowiadają za zachowanie instytucji jak i funkcjonariuszy, przy czym szkoda wyrządzona przez funkcjonariuszy musi powstać wskutek jego zachowania przy wykonywaniu funkcji. Szkoda obejmuje zarówno stratę rzeczywistą jak i utracone korzyści, w pewnych warunkach może obejmować szkody przyszłe. Termin do wniesienia skargi wynosi 5 lat od wystąpienia zdarzenia będącego przyczyną szkody.
Postępowanie odwoławcze- od orzeczeń SPI przysługuje odwołanie do TS, po utworzeniu izb sądowych odwołanie od ich orzeczeń możliwe jest do SPI. W wyjątkowych przypadkach orzeczenia SPI wydane w następstwie odwołania od wyroku izby sądowej mogą podlegać dalszemu odwołaniu do TS, jeżeli zachodzi poważne ryzyko naruszenia jedności i spójności prawa wspólnotowego. Odwołanie jest ograniczone do kwestii prawnych. Podstawy odwołania: brak właściwości SPI, naruszenie procedury w postępowaniu przed SPI, naruszenie prawa wspólnotowego przez SPI. Orzeczenia SPI, które podlegają odwołaniu: wyroki, postanowienia w sprawie zastosowania środków tymczasowych, postanowienia o oddaleniu wniosku o dopuszczenie interwenienta. Wśród wyroków można wyróżnić: orzeczenia ostateczne kończące postępowanie w sprawie, wyroki rozstrzygające kwestie merytoryczne w części, wyroki rozstrzygające kwestię proceduralną dot. zarzutu braku kompetencji lub niedopuszczalności. Odwołanie może być wniesione przez: strony, interwenientów, państwa członkowskie i instytucje Wspólnot, które nie interweniowały w postępowanie przed SPI. Termin do wniesienia odwołania wynosi 2 miesiące o daty zawiadomienia o danym orzeczeniu, z wyjątkiem odmowy dopuszczenia interwenienta - dwa tygodnie. Postępowanie odwoławcze składa się z części pisemnej i ustnej, TS może odstąpić od części ustnej. Jeżeli SPI uwzględnia odwołanie może sam wydać orzeczenie w sprawie.
Swoboda przepływu osób-swoboda poruszania i przebywania na obszarze państw członkowskich, zapoczątkowana w wyniku pojęcia obywatela UE wprowadzonego Traktatem z Maastricht, podmioty wraz z rodzinami korzystają ze swobody przemieszczania się, jeżeli legitymują się obywatelstwem innego państwa członkowskiego, mogą to być pracownicy, prowadzący przedsiębiorstwo, łącznie z tzw. samozadrudnieniem, usługodawcy i usługobiorcy, studenci, osoby które zaprzestały aktywności zawodowej oraz wszyscy inni. Swobodny przepływ pracowników: swoboda przemieszczania powinna być realizowana w oparciu o obiektywne standardy, gwarantując wolność, godność oraz równe traktowanie we wszystkich kwestiach związanych z podejmowaniem zatrudnienia, zamieszkaniem w innym państwie oraz połączenia z własną rodziną. Do najważniejszych praw przysługujących pracownikom cudzoziemskim zaliczyć należy prawo opuszczania swojego kraju, wjazdu i pobytu na terytorium wybranego państwa członkowskiego, podjęcia zatrudnienia na warunkach nie dyskryminujących w stosunku do miejscowych obywateli, otrzymywania świadczeń przysługujących miejscowym pracownikom oraz pozostania na tym terytorium po zakończeniu zatrudnienia. Pracownikiem jest każdy, kto na rzecz pracodawcy oraz pozostając mu podporządkowanym i zgodnie z jego poleceniami wykonuje pracę za wynagrodzeniem będącym świadczeniem wzajemnym. Prawo pobytu nie ulega uchyleniu nawet wtedy, kiedy pracowni rozwiąże stosunek pracy, aby podjąć naukę, która jest poprzednio związana z wykonywanym zawodem. Państwo pochodzenia jest zobowiązane zapewnić pracownikowi i jego rodzinie prawo opuszczania swojego terytorium celem podjęcia pracy w innym państwie członkowskim. Prawo wjazdu- wystarczy przedłożenie przy wyjeździe dokumentu stwierdzającego tożsamość oraz obywatelstwo, nie jest dopuszczalne m.in. żądanie ujawnienia celu podróży, planowanego zajęcia w czasie pobytu lub żądanie wykazania się odpowiednimi środkami na pobyt. Po przyjeździe pracownik powinien złożyć wniosek o pozwolenie na pobyt, które daje prawo do uzyskania pozwolenia na pracę, członkowie rodziny powinni wykazać swoje pokrewieństwo, jeżeli rodzina nie jest obywatelem UE należy jej ułatwić otrzymanie wizy. Standardowe pozwolenie pobytowe, którego podstawą jest umowa o pracę na czas nieokreślony, ma być ważne na całym terytorium państwa przez 5 lat i podlegać automatycznemu odnawianiu, procedura jego wydania nie powinna trwać dłużej niż 6 miesięcy i w tym okresie pobyt nie może być zabroniony, państwa członkowskie są obowiązane podjąć odpowiednie kroki celem uproszczenia procedur i redukcji obciążeń fiskalnych w tym zakresie. Ważności pozwolenia nie uchyla 6 miesięczna przerwa w pobycie albo służba wojskowa w kraju pochodzenia, nie powinno ono wygasnąć w przypadku czasowych przerw w zatrudnieniu wywołanych chorobą lub wypadkiem przy pracy oraz jego utraty z przyczyn od siebie niezależnych, jeżeli jednak w trakcie obowiązywania pierwszego 5-letniego pozwolenia cudzoziemski pracownik pozostaje bez pracy przez okres następujących po sobie 12 miesięcy, państwo może podejmować środki prewencyjne w postaci ograniczenia terminu kolejnego pozwolenia do jednego roku. Pracownik pochodzący z innego państwa członkowskiego ma prawo do takich samych korzyści socjalnych czy też wyrównania ponoszonych strat w tym zakresie, jak pracujący obywatele państwa, na którego obszarze przebywa. Obywatel UE ma prawo do ulg i rozwiązań podatkowych w takim samym zakresie jak pracujący obywatele państwa przyjmującego. Członkowie rodzin pracownika mogą jemu towarzyszyć i tym samym uzyskują wszystkie prawa, które przysługują jemu samemu. Swoboda ta rozciąga się przede wszystkim na małżonków i dzieci poniżej 21 roku życia, łącznie z adoptowanymi, bez względu na to, czy pozostają na utrzymaniu pracownika, aż do orzeczenia rozwodu małżonek może domagać się prawa pobytu, a państwo przyjmujące nie ma prawa wymagać prowadzenia przez małżonków wspólnego gospodarstwa domowego. Swoboda obejmuje również innych zstępnych, wstępnych pracownika i jego zony pozostających na ich utrzymaniu. Celem otrzymania przez wszystkich członków rodziny pozwolenia na pobyt pracownik musi wykazać możliwość zapewnienia im mieszkania i utrzymania na poziomie odpowiadającym warunkom, jakie uznawane są za normalne dla pracowników w miejscu wykonywania pracy. Oprócz prawa pobytu członkom rodziny pracownia przysługuje prawo podejmowania każdej aktywności zarobkowej na zasadach obowiązujących obywateli tego państwa, rozciąga się także na nich wszystkie przywileje socjalne udzielane rodzinie własnych obywateli, obejmuje to również wsparcie w przypadku znalezienia się w trudnej sytuacji życiowej wskutek wypadku losowego. Szczególnie dużą wagę przywiązuje się do praw dzieci przebywających razem z pracownikiem, mają one prawo do nauk oraz przygotowania zawodowego na zasadach równych dzieciom obywateli miejscowych, obejmuje to zwłaszcza bezpłatne nauczanie języka państwa przyjmującego oraz w powiązaniu z normalną edukacją ułatwienie nauczania języka i kultury kraju pochodzenia przez przygotowanych do tego nauczycieli. Swobodny przepływ osób w związku z przedsiębiorczością i usługami: podmioty, które nie są w stanie wykazać się statusem pracownika, mogą celem korzystania ze swobody przepływu powołać się na stałe albo tymczasowe prowadzenie działalności gospodarczej o charakterze przemysłowej, handlowej, rzemieślniczej względnie wykonywanie wolnego zawodu, może to przyjąć formę prowadzenia w danym kraju stałego przedsiębiorstwa, otwarcia oddziału przedsiębiorstwa usytuowanego w kraju macierzystym, wizyt celem świadczenia lub korzystania z usług. Sytuacja prawna bezrobotnych: swoboda rozciąga się także na osoby poszukujące pracy, występuje tu ograniczenie czasowe ustalone na poziomie 6 miesięcy, jednak nakaz wyjazdu po jego upływie nie będzie podejmowany automatycznie i arbitralnie bez możliwości wykazania ekonomicznego charakteru swojego pobytu albo rzeczywistej szansy na zdobycie pracy. Prawo pobytu po zakończeniu pracy: prawo to gwarantowane jest osobom, które przestały tam pracować ze względu na utratę zdolności pracy, niemożność kontynuacji lub osiągnięcie wieku emerytalnego, członkowie ich rodzin korzystają z prawa pochodnego, wywiedzionego z uprawnień nabytych przez pracownika, nawet jeżeli on zmarł. Dla zyskania prawa pozostania na terytorium państwa przez osobę, która nabyła uprawnienia emerytalne, niezbędne jest uprzednie 12-miesięczne zatrudnienie lub działalność gospodarcza oraz nieprzerwany 3letni okres zamieszkiwania w tym państwie, w przypadku utraty zdolności do pracy i trzymywania renty inwalidzkiej albo śmierci wymaga się co najmniej 2-letniego okresu zamieszkiwania na terytorium państwa, chyba że niezdolność została wywołana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową. O przyznanie pobytu można wystąpić w ciągu 2 lat od ustania zatrudnienia lub zaprzestania prowadzenia działalności, państwo nie powinno czynić formalnych przeszkód w tym zakresie, wydając za niewola opłatą pozwolenie ważne na cały swój obszar przez 5 lat i automatycznie odnawialne. Władze państwa powinny ponadto ułatwić powrót na swój obszar tym pracownikom i przedsiębiorcom, którzy pracowali tam przez długi okres czasu i zamierzają powrócić celem spędzenia okresu emerytury. Swoboda przepływu pozostałych obywateli UE: wymienić należy tu dwie dyrektywy 90/365 i 90/364, pierwsza z nich gwarantuje korzystanie z tego prawa szeroko pojętym emerytom wraz z rodzinami, bez względu na minimalny staż pracy lub innej działalności w danym państwie oraz miejsce jej wykonywania na obszarze Wspólnoty, druga jest określana mianem „dyrektywy dla playboyów”, prawo pobytu rozszerza się bowiem na tych wszystkich obywateli UE wraz z rodzinami, którym nie przysługuje ono na podstawie innych przepisów prawa wspólnotowego, a więc w szczególności nie pracującym i nie uczącym się i posiadającym niezależne źródło utrzymania. Przewidują one wydanie pozwolenia na pobyt w formie oficjalnego dokumentu wyłącznie na podstawie dowodu tożsamości oraz uprawdopodobnienia posiadania wystarczających środków, powinno ono obowiązywać na 5 lat i być automatycznie odnawialne, przy czym długość pierwszego może celem ponownej weryfikacji zostać ograniczone do 2 lat, członkowie rodzin korzystają z tego prawa przez okres jaki udzielono uprawnionemu i mogą korzystać z prawa podejmowania zatrudnienia albo działalności gospodarczej. Prawo pobytu studentów: swoboda przyznaje prawo pobytu studentom i ich rodzinom, status studenta uzyskuje się poprzez wpis na listę uznanej uczelni, w której edukacja służy uzyskaniu wykształcenia zawodowego. Pozwolenie na pobyt jest uzależnione od wykazania środków utrzymania, wystarczających do usunięcia zagrożenia stania się wnioskodawcy w jego trakcie obciążeniem dla miejscowego systemu pomocy społecznej, niezbędne jest ponadto posiadanie ubezpieczenia na wypadek choroby, państwo nie może nakładać żadnych dodatkowych warunków i winno wydać pozwolenie odpowiadające okresowi pobierania nauki albo jednego roku, które będzie następnie przedłużane, prawa członków rodziny są pochodne, umożliwiają jednak podejmowanie pracy i nauki na zasadach analogicznych jak członkowie rodzin pracownika. Nie można domagać się świadczeń socjalnych przewidywanych dla obywateli miejscowych jako forma pomocy materialnej w dostępie do wykształcenia, chyba że wnioskodawca przed podjęciem studiów był pracownikiem w tym państwie. Ograniczenia swobody przepływu osób: muszą być one uzasadnione względami ochrony porządku publicznego, bezpieczeństwa publicznego i zdrowia publicznego, poza sytuacjami nadzwyczajnymi termin opuszczenia państwa nie powinien być krótszy niż 15 dni, a w przypadku odmowy przedłużenia pozwolenia 1 miesiąc. Dla ograniczenia należy zbadać czy ta konkretna osoba stanowi rzeczywiste, a nie zaledwie domniemane oraz dostatecznie poważne zagrożenie, musi ono godzić w podstawy egzystencji państwa i jego instytucji lub być skierowane przeciwko życiu i sferze majątkowej obywateli, zasadom współżycia społecznego oraz wartościom chronionym przez konstytucję.
Swoboda działalności gospodarczej: powinna być ta swoboda dopuszczona na całym obszarze jednolitego rynku w zakresie handlu, produkcji, rzemiosła, wykonywania wolnego zawodu etc. Mianem działalności gospodarczej jest przedsiębiorczość i usługi, pierwsza chronić ma przede wszystkim wolność prowadzenia działalności w wybranym przez podmiot miejscu na obszarze jednolitego rynku, łącząc się w większym stopnie integracji z gospodarką państwa przyjmującego, druga natomiast na wzór swobodnej cyrkulacji towarów, służyć ma samej swobodzie przepływu usług na całym tym obszarze. Ograniczenia: ochrona porządku i bezpieczeństwa publicznego - przesłanka ta pozwala odmówić zarejestrowania przedsiębiorstwa przez obywatela innego państwa członkowskiego lub jego filii, a także dopuszczenia do wykonywania pewnych usług, wolnego zawodu czy też uznania dyplomu, zagrożenie musi mieć jednak charakter realny; wykonywanie władzy publicznej - władze mają prawo odmówić podmiotom wspólnotowym prawa prowadzenia działalności gospodarczej, samozatrudnienia albo wykonywania wolnego zawodu w dziedzinach wiążących się z wykonywaniem władzy publicznej, a prawo wspólnotowe przed takimi ograniczeniami nie chroni, państwa nie mają jednak swobody określania co mieści się w tym pojęciu i podlegają kontroli organów wspólnotowych na czele z Trybunałem Sprawiedliwości. Swoboda przedsiębiorczości- musi to być działalność o charakterze stałym, a nie tymczasowym, charakterystycznym dla usług, jest to generalnie prawo do tzw. samozatrudnienia, które może przyjmować różną postać, swoboda ta obejmuje zarówno osoby fizyczne, prawne i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej. Osoby fizyczne są uprawnione do podejmowania i wykonywania samodzielnej działalności zarobkowej w innym państwie członkowskim, zakładania i prowadzenia własnego przedsiębiorstwa, a także oddziału, biura lub filii, mogą to czynić równolegle w kilku państwach, jednak do otworzenia oddziału lub agencji niezbędne jest posiadanie pierwotnego miejsca działalności gospodarczej, a więc przedsiębiorstwa macierzystego w jednym z państw członkowskich, a nie poza Wspólnotą. Przedsiębiorcy: adresatem jest sama firma/spółka a nie jej wspólnicy czy udziałowcy, status wspólnotowy przedsiębiorstwo uzyskuje poprzez spełnienie łącznie dwóch wymogów, a więc powołanie zgodnie z ustawodawstwem jednego z państw oraz posiadanie statutowej siedziby zarządu lub głównego przedsiębiorstwa na terenie Wspólnoty, nie wystarczy jednak tylko sama rejestracja na obszarze Wspólnoty, lecz musi istnieć możliwość wykazania istnienia tzw. rzeczywistego, skutecznego i stałego związku z gospodarką jednego z państw, dopiero ten związek stanie się podstawą dla korzystania ze swobody przedsiębiorczości. Przedsiębiorca wspólnotowy jest generalnie uprawniony do powoływania wszelkiego rodzaju struktur, które uzna za właściwe dla swojej działalności oraz wyboru jej formy bez względu na rodzaj jej aktywności, co może obejmować wolne zawody, przemysł, handel, rzemiosło etc. Ochronie prawa wspólnotowego podlegają wszelkie czynności związane pośrednio lub bezpośrednio z tworzeniem przedsiębiorstw i ich grup, dotyczy to także działań związanych z organizacją, kierowaniem i prowadzeniem, zmianą siedziby oraz dostępem do rynku krajowego, jeżeli jest to aktywność zarobkowa, w tym kontekście wyróżnia się tzw. wtórną i pierwotną swobodę przedsiębiorczości. Swoboda pierwotna obejmuje prawo do bezpośredniego podejmowania przez podmioty z innych państw członkowskich tzw. samozatrudnienia, zakładania i prowadzenia przedsiębiorstw oraz nabywania udziałów w przedsiębiorstwach. Swoboda wtórna stwarza przedsiębiorstwom możliwość geograficznego rozszerzenia zakresu prowadzonej już przez siebie działalności na obszar innych państw członkowskich, niezależnie od kontynuacji działalności podstawowej, polega ona na przeniesieniu tam części przedsiębiorstwa lub założeniu na nowo w drodze powoływania prawnie samodzielnych jednostek o charakterze przedsiębiorstw zależnych, określanych jako filie oraz poprzez tworzenie agencji i oddziałów, które są niesamodzielne prawnie i podległe organizacyjnie. Gwarancje ochrony: zakaz wszelkiej dyskryminacji. Swoboda w dziedzinie usług: konkretna działalność objęta jest wspólnotowymi gwarancjami swobody przepływu usług, jeżeli mieści się w zakresie dopuszczonym przez TWE i nie może być zakwalifikowana jako mieszcząca się w ramach innych swobód. Elementami konstytuującymi usługę i odróżniającymi zwłaszcza od działań w ramach swobody przedsiębiorczości jest wymóg odpłatności świadczenia oraz kryterium czasowego działania na terytorium państwa, dla którego usługi były przeznaczone, świadczenie usług ma się opierać na działalności o charakterze przejściowym, prowadzonej przez przedsiębiorstwo w innym państwie członkowskim, swoboda służy realizacji konkretnego projektu, po którego zakończeniu usługodawca wraca do państwa stałej siedziby. Swoboda przepływu usług zakazuje państwu nakładania na świadczącego jakichkolwiek ograniczeń, które nie SĄ stosowane wobec osób prowadzących stałą działalność na tym obszarze, państwo nie może różnicować przedsiębiorców ze względu na kryterium obywatelskie albo siedziby poza jego terytorium. Dopuszczalne ograniczenia: państwa nakładające ograniczenia muszą wykazać, że służą one interesowi ogólnemu czy publicznemu, w tym kontekście wymienić należy: ochronę środowiska, konsumentów, rzetelności transakcji handlowych, pracowników i rynku pracy, bezpieczeństwa ruchu drogowego itp.
Swoboda przepływu kapitału: zakaz stosowania ograniczeń przepływu kapitału i płatności. Przepływ kapitału polega na jednostronnym przeniesieniu wartości majątkowych do innego państwa członkowskiego, obejmuje ona m.in. następujący katalog: inwestycje bezpośrednie (zakładanie i nabywanie przedsiębiorstw oddziałów, udział w nich), zakup i sprzedaż nieruchomości przez cudzoziemców w państwie i przez obywateli za granicą, zakup i sprzedaż oraz transakcje z udziałem papierów wartościowych, operacje finansowe z wykorzystywaniem bankowych rachunków bieżących i transakcje terminowe z instytucjami finansowymi, pożyczki i kredyty, poręczenia, gwarancje i prawa zastawu, darowizny, spadki, wwóz i wywóz wartości majątkowych, pobieranie podatków, odszkodowania, opłaty licencyjne. Dopuszczalne ograniczenia: stosowanie przepisów podatkowych, które różnicują podatników ze względu ba odmienność ich sytuacji wynikającą z miejsca pobytu lub miejsca zainwestowania kapitału, podejmowanie niezbędnych środków prewencji przeciwko naruszeniu przepisów krajowych, ustalenia procedur zgłaszania przepływu kapitału dla celów informacji statystycznej i administracyjnej, podejmowanie środków uzasadnionych porządkiem lub bezpieczeństwem publicznym, stosowanie dopuszczonych w prawie wspólnotowym ograniczeń swobody przedsiębiorczości. TWE przewidział możliwość wyłączenia przepływu kapitału, Rada może z udziałem EBC w wyjątkowych okolicznościach przyjąć na okres 6 miesięcy środki ochronne, które są absolutnie niezbędne ze względu na stwarzanie przez przepływy kapitałowe do lub z państw trzecich poważnego zagrożenia dla funkcjonowania unii gospodarczej i walutowej, mają one chronić państwa członkowskie głównie przed nagłymi zakłóceniami o charakterze gospodarczym lub finansowym wywołanymi znacznym i niekontrolowanym napływem kapitału spoza Unii, jednak ich podjęcie ma nadzwyczajny charakter i wymaga uzasadnienia rzeczywistymi i poważnymi powodami oraz zachowania proporcjonalności.