UDZIELENIE PRAWA POMOCY W POSTĘPOWANIU SĄDOWOADMINISTRACYJNYM
Prawo pomocy obejmuje zarówno zwolnienie strony od kosztów sądowych jak i możliwość udzielenia stronie pełnomocnictwa wyznaczonemu radcy prawnemu, adwokatowi lub tez rzecznikowi patentowemu.
Zakres przyznania stronie prawa pomocy może być zarówno całkowity jak i częściowy. Właściwym sądem do rozpoznawania wniosku dotyczącego udzielenia prawa pomocy jest Wojewódzki Sąd Administracyjny przed którym ma się toczyć lub też toczy się już sprawa co stanowi art. 254 p 1 p.s.a. W przypadku gdy strona nie posiada miejsca zamieszkania lub siedziby w obszarze właściwości tego sądu to wtedy strona może złożyć wniosek o udzielenie prawa pomocy w każdym innym WSA, który bez zbędnej zwłoki przesyła wniosek strony do sądu właściwego.
Prawo pomocy może zostać przyznane na wniosek strony w określonej sprawie zarówno przed wszczęciem postępowania jak i również w toku postępowania. Wniosek złożony przez stronę zwolniony jest od opłat sądowych. Wniosek zostanie odrzucony jeżeli strona złoży wniosek o przyznanie prawa pomocy po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie.
Stwierdzenie prawomocności orzeczenia kończącego postępowanie, oznacza ze sprawa sądowoadministracyjna nie będzie sprawą rozpoznawaną przez sąd, a w rezultacie nie będzie też sprawą w toku.
Wniosek strony o udzielenie prawa pomocy nie będzie odrzucony jeżeli złoży ona wniosek o udzielenie tego prawa pomocy i połączy ten wniosek z wnioskiem o przywrócenie terminu do złożenia środka odwoławczego od prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie. W przypadku gdy strona złoży wniosek o udzielenie prawa pomocy jeszcze przed wszczęciem postępowania będzie musiała wskazać przedmiot w jakim został wydany akt bądź podjęta czynność .
Strona precyzyjnie musi wskazać przedmiot sprawy jak i formę działania organu. Niezbędne jest aby wskazać czy przedmiotem skargi jest decyzja, postanowienie czy też akt generalny. W przypadku gdy sprawa będzie dotyczyć kwestii pieniężnych strona powinna wskazać przybliżoną wartość przedmiotu zaskarżenia .Jeżeli przedmiotem skargi jest bezczynność organu strona ma obowiązek poinformowania sądu że zamierza zaskarżyć milczenie danego organu. W przypadku gdy sąd będzie posiadał niezbędne informacje będzie mógł ustalić kwotę wpisu do skargi i rozważenie czy wniosek o udzielenie prawa pomocy powinien zostać uwzględniony. W przypadku braku wskazanie przedmiotu sporu nie będzie można określić również wysokości opłat sadowych co skutkuje niemożnością określenia czy wpis od skargi wykracza poza możliwości finansowe strony. Brak tych informacji będzie traktowany jako braki we wniosku które będą podlegać uzupełnieniu. Wniosek dotyczący przyznania prawa pomocy musi odpowiadać wymogom formalnym. Powinien zostać złożony na formularzu urzędowym zwanym drukiem PPF zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 roku. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów jeżeli osoba fizyczna nie złoży wniosku o przyznanie prawa pomocy na wymaganym druku PPF to sąd zgodnie z paragrafem 2 punkt 3 tego rozporządzenia przekaże osobie fizycznej ten druk. Inaczej traktowane są osoby niebędące osobami fizycznymi. Jeżeli wniosek nie zostanie złożony na druku PPF przez osoby inne niż osoby fizyczne to wniosek pozostaje bez rozpoznania, sąd nie wzywa wówczas o jego uzupełnienie. Sąd może zobowiązać stronę aby złożyła ona dodatkowe oświadczenie lub też inne dokumenty wskazujące na stan majątkowy, dochody lub tez stan rodzinny tej strony.
Czynności w postępowaniu o przyznanie prawa pomocy mogą wykonywać referendarze sadowi. Referendarz sądowy wydaje postanowienia dotyczące przyznawania prawa pomocy, może również wydać postanowienie o odmowie udzielenia prawa pomocy co stanowi art. 258 paragraf 2 pkt. 7 p.s.a z zastrzeżeniem art. 247 p.s.a oraz art. 258 paragraf 2 pkt. 4 p.s.a. Ponadto referendarz sadowy zajmuje się badaniem złożonych wniosków, wzywaniem stron do uzupełnienia braków formalnych wniosku, oraz wydawaniem zarządzeń o pozostawieniu wniosków bez rozpoznania. Referandarz sądowy nie posiada kompetencji do uchylenia i zmiany orzeczeń zaskarżonych sprzeciwem. W przypadku wniesienia sprzeciwu orzeczenia referendarza sadowego tracą moc.
Strona może żądać ustanowienia fachowego pełnomocnika. W przypadku przyznania prawa pomocy stronie w zakresie obejmującym ustanowienie fachowego pełnomocnika sąd zwraca się do właściwego organu zawodowego o wyznaczenie adwokata, radcy prawnego lub tez rzecznika patentowego co stanowi art. 244 p.s.a. Udzielenie fachowego pełnomocnika zależy od sytuacji majątkowej strony a nie od obiektywnej potrzeby posiadania fachowego pełnomocnika. Aby strona otrzymała prawo pomocy w postaci profesjonalnego pełnomocnika musi wykazać iż jej sytuacja materialna jest na tyle ciężka iż nie może pokryć wynagrodzenia przyznanego jej adwokata, radcy prawnego lub tez rzecznika patentowego. W takim przypadku adwokat, radca prawny lub rzecznik patentowy otrzymują wynagrodzenie ze Skarbu Państwa. Wysokość tego wynagrodzenia określona jest w drodze rozporządzenia. Przyznane prawo pomocy może zostać cofnięte w całości lub części w przypadku ujawnienia ze okoliczności warunkujące przyznanie tego prawa pomocy nie istniały lub przestały istnieć. Cofniecie prawa pomocy następuje w drodze postanowienia które wydaje Wojewódzki Sąd Administracyjny. Na postanowienie WSA służy zażalenie do NSA
Stronie nie przysługuje zwolnienie z kosztów sądowych lub też ustanowienia fachowego pełnomocnika, jeżeli jej skarga jest bezzasadna. W przypadku gdy referendarz sądowy uzna że skarga strony jest bezzasadna, przekazuje on wniosek do rozpoznania sędziemu, ponieważ o naruszeniu prawa przez organ administracyjny może wypowiadać się wyłącznie sąd a nie referendarz sądowy który jest sądowym urzędnikiem. Jeżeli na zwolnienie od kosztów lub przyznania fachowego pełnomocnika nie może liczyć osoba której skarga nie posiada jakichkolwiek podstaw, instytucja ta nie posiada również zastosowania gdy sąd nie będzie merytorycznie oceniał przedmiotu skargi z uwagi na konieczność jej odrzucenia. W przypadku prawomocnego odrzucenia wniosku strony dotyczącego zwolnienia od opłat sadowych przewodniczący wzywa stronę do uiszczenia należnej opłaty w siedmiodniowym terminie pod rygorem pozostawienia pisma bez rozpoznania lub pod rygorem jego odrzucenia. Bieg terminu do uiszczenia opłaty sądowej nie zostaje przerwany jeżeli wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych zostanie złożony po prawomocnym oddaleniu uprzednio złożonego wniosku w tym przedmiocie, jeżeli nie zachodzą nowe okoliczności które uzasadniają odmienną ocenę możliwości poniesienia kosztów sadowych przez stronę. Jeżeli wniosek strony dotyczący zwolnienia od kosztów sadowych został złożony w otwartym terminie dla uiszczenia wpisu od apelacji został oddalony prawomocnie to w takim przypadku bezskuteczny upływ terminu w zarządzeniu przewodniczącego wydanym ponownie powoduje odrzucenie apelacji nawet w przypadku gdy strona ponownie złoży wniosek o zwolnienie od kosztów sadowych
1
1