CYNK
Rola cynku
udział w budowie wielu białek enzymatycznych oraz aktywacji enzymów występujących w tkankach
oksydoreduktazy (dehydrogenaza alkoholowa, dysmutaza ponadtlenkowa)
transferazy (polimeraza RNA)
hydrolazy (aminopeptydaza, karboksypeptydaza, fosfataza alkaliczna, fosfolipaza C)
liazy (anhydraza węglanowa)
uczestniczy w syntezie kolagenu
wpływa na metabolizm fibroblastów
hamuje proces peroksydacji lipidów
działa stabilizująco na błony biologiczne
pobudza metabolizm osteoblastów wpływając na proces formowania i mineralizacji kości młodych zwierząt.
w syntezie hormonu wzrostu i insuliny
poprzez pobudzanie syntezy metalotionein wpływa na prawidłowy przebieg funkcji detoksykacyjnych wątroby
wpływ na prawidłowe funkcjonowanie układu rozrodczego
ma też korzystny wpływ na proces regeneracji tkanek oraz gojenie ran
udział w aktywowaniu i utrzymywaniu prawidłowego stężenia witaminy A w osoczu
wysokie stężenie cynku w organizmie występuje w krwinkach białych i skórze, kościach i gruczołach płciowych
wchłanianie cynku zachodzi przede wszystkim w jelicie cienkim, zwłaszcza w dwunastnicy
przyczyny niedoboru
uwarunkowania genetyczne
zbyt dużą zawartość kwasu fitynowego i błonnika w paszy
choroby przewodu pokarmowego
duża zawartość w paszy innych pierwiastków, jak np. fosfor, miedź, kadm i glin
Niedobór cynku
niewielki lub umiarkowany
nagła i silna utrata apetytu
zahamowanie wzrostu(młodzieńczy wygląd)
zmiany na skórze: nadmierne złuszczanie, nadmierne rogowacenie, świąd, podatność na zranienia, częste owrzodzenia, podatność na grzybice, zmiany w owłosieniu (przerzedzenie i rozjaśnienie sierści), zmiany w upierzeniu (łamliwe pióra), kruche i łamliwe kopyta, racice i pazury
zmiany w kościach i stawach u drobiu
zaburzenia płodności samców
(upośledzony rozwój jąder i spermatogenezy)
zakłócenie metabolizmu witaminy A
zaburzenia funkcji trzustki.
silny
parakeratoza świń
wyprysk twarzowy cieląt- genetycznie uwarunkowany defekt w przyswajaniu cynku - brak kwasu pikolinowego transportującego cynk przez śluzówkę jelit
parakeratoza bydła
uporczywe gojenie się ran i owrzodzeń oraz złamań kości.
Diagnostyka laboratoryjna
oznaczenie zawartości cynku w surowicy norma 0,8-1,2 mg/l
oznaczenie aktywności enzymów w tkankach i krwi - fosfataza zasadowa i anhydraza węglanowa
analiza zawartości cynku w paszach i glebie (poniżej 40-60 ppm)
Zapobieganie i leczenie
p.o. ZnSO4 x 7 H2O, ZnCO4, ZnO,
mieszanki mineralne i premiksy
preparaty parenteralne i.m.
Kobalt
Rola Co
Regulacja erytropoezy
Razem z Mn aktywuje wiele enzymów
Czasem zastępuje Zn
Reguluje metabolizm tarczycy
Niedobór kobaltu
Częściej występuje u owiec niż u bydła
Objawy i zespoły kliniczne
Enzootyczne charłactwo- marazm
Objawy typowe
apetyt wydatnie obniżony i perwersyjny, lizawość, koprofagia, urinodypsja, chętne pobieranie pasz objętościowych, objętościowych nie treściwych
szybko postępujące wychudzenie aż do skrajnego wyniszczenia (marazm)
silna niedokrwistość (osłabienie, duszność), bladość błon śluzowych
obfite łzawienie (owce i cielęta)
niekiedy biegunka
Objawy towarzyszące
obniżenie wydajności produkcyjnej zaburzenia
rozrodu(niepłodność, ronienia) zmniejszona żywotność i wysoka śmiertelność okołoporodowa noworodków
zahamowanie wzrostu i rozwoju młodych zwierząt
zwiększona podatność na ketozę i choroby pasożytnicze
Inne zespoły chorobowe
Kołowacizna mózgowa
Choroba białej wątroby owiec-
zwyrodnienie tłuszczowe wątroby
Diagnostyka laboratoryjna
Badania biochemiczne płynów i tkanek
obniżenie poziomu witaminy B w surowicy poniżej 1 ng/ml, w wątrobie poniżej 200 g/kg tkanki, w treści żwacza poniżej 20 pg/ml
obniżenie stężenia kobaltu w surowicy i wątrobie poniżej 0,15 ppm.
obniżenie zawartości kwasu metylomalonowego w moczu
Chemiczna analiza pasz i gleby
obniżenie zawartości kobaltu w paszy poniżej 0,05-0,1 ppm s.m, w glebie poniżej 2 ppm
Badanie histopatologiczne
złogi hemoglobiny w śledzionie i wątrobie
Metody leczenia i profilaktyki
podawanie zwierzętom preparatów zawierających kobalt(p.o. CoCl2, CoSO4), witaminę B12, mieszanki mineralne i premiksy, lizawki
jednorazowo CoCl2 co 5-7 dni
jagnięta do 3 miesiąca 1 mg
owce dorosłe 3-5 mg
cielęta do 6 miesiąca 5-10 mg
bydło dorosłe 10-40 mg
Nawożenie gleb
300 g kobaltu na 1 hektar co 1 rok
Toksyczne stężenie kobaltu w paszy
bydło powyżej 20 ppm
owce powyżej 100-150 ppm
Jod
Rola jodu
składnik hormonów tarczycy: trójjodotyroniny i tyroksyny
tyroksyna zawiera około 65% jodu i działa jako ważny czynnik regulujący wzrost
działa on jako katalizator reakcji utleniania i reguluje szybkość przemiany materii organizmu
wchłania się przede wszystkim z jelita cienkiego i jest przenoszony z osoczem w postaci luźno związanej z białkami
przyswajanie jodu oraz jego metabolizm jest uzależniony od żelaza i selenu, ponieważ niedobór tych pierwiastków doprowadza do niedoczynności tarczycy
hormony produkowane przez tarczycę są potrzebne do prawidłowego rozwoju mózgu i układu nerwowego
w tarczycy jod się utlenia i zostaje wbudowany do tyrozyny za pomocą peroksydazy
kiedy przyswajanie jodu jest niewystarczające tkanka tarczycy powiększa się i tworzy się wole
niedobór jodu daje w efekcie powiększenie tarczycy i obniżoną masę ciała
Objawy i zespoły kliniczne
niedoczynność tarczycy - wole - powiększenie objętości i ciężaru tarczycy (kompensacyjny przerost gruczołu)
objawy towarzyszące
osłabienie wzrostu i opóźnienie rozwoju młodych zwierząt
zaburzenia rozrodcze u samic- niepłodność, nieregularna lub cicha ruja, brak rui, obumieranie i resorpcja zarodków, ronienia, rodzenie martwych i często nieowłosionych płodów, obniżona żywotność i wysoka śmiertelność nowonarodzonych zwierząt
obniżona płodność samców - opóźnione dojrzewanie, zmiany degeneracyjne plemników, zmniejszenie popędu płciowego, zanik jąder, wnętrostwo.
Zmiany na skórze - obrzęki śluzowate, wypadanie włosów
obniżona wydajność produkcyjna
Diagnostyka laboratoryjna
badanie biochemiczne krwi i tarczycy
obniżenie w surowicy PBJ(jod związany z białkiem)
SPJ(jod strącalny), BEJ(jod ekstrahowany butanolem)
zmniejszenie zawartości jodu w tarczycy
analiza pasz, wody, gleby na zawartość jodu
(pasze poniżej 0,05-0,1 ppm s.m)
badanie anatomopatologiczne i histopatologiczne tarczycy
określenie ciężaru tarczycy
Metody leczenia i profilaktyki
Podawanie zwierzętom związków jodu p.o
KJ, KJO3
mieszanki mineralne i premiksy paszowe
Parenteralnie - organiczne związki jodu
Odpowiednie nawożenie gleb
wodorosty morskie i saletra chilijska
Żelazo
Rola żelaza
związana z procesami oddychania komórkowego
związki hemu są głównym składnikiem hemoglobiny, mioglobiny i cytochromów
jest składnikiem katalazy, peroksydazy, hydroksylazy fenyloalaninowej, tyrozynazy i hydroksylazy prolinowej
żelazo nie hemowe (reszta) związane jest z białkami
wchłanianie regulowane jest w ustroju przez szereg czynników żywieniowych, które zwiększają bądź zmniejszają jego absorpcję
rolę hamującą spełniają
fosforany
szczawiany
fityniany
związki polifenolowe
witamina E
niektóre pierwiastki (cynk, kobalt, mangan, nikiel)
Zwiększona absorpcja zachodzi przy udziale witaminy C oraz Ca i Cu
Niedobór żelaza
występuje u wszystkich gatunków zwierząt
największy problem stanowi u prosiąt
toksyczne stężenie w paszy wynosi
powyżej 2000-6000 ppm
Niedobór żelaza
Nieznaczny i umiarkowany
tzw. niedobór utajony - głód tkankowy żelaza
zmniejszony, perwersyjny apetyt (lizawość, niekiedy kanibalizm u drobiu)
obniżone przyrosty wagowe
zmniejszenie nieśności
zmiany troficzne skóry i tkanek - zanik brodawek językowych, zajady, wzmożone złuszczanie się naskórka, odbarwienie wytworów rogowych, siwienie włosów, kwitnienie paznokci
Duszność
Osłabienie
obniżenie odporności (podatność na choroby warunkowo zakaźne)
Silny i jawny niedobór
niedobarwliwa anemia osesków (prosięta i cielęta)
eksploatacyjna (enzootyczna) anemia kur niosek
niedokrwistość pokrwotoczna - ostra i przewlekła
choroba bawełnianego futra u lisów i norek
Warunkowy niedobór żelaza
anemia śródzakaźna
Zwalczanie
Podawanie i.m. preparatów żelaza
profilaktyka anemii prosiąt będącej następstwem fizjologicznego niedoboru żelaza
leczenie anemii wtórnych powstałych w następstwie inwazji endo - i ektopasożytów
wspomagająco przy schorzeniach przemiany materii,
infekcjach, zaburzeniach apetytu, obniżeniu przyrostów masy ciała i charłactwie
np. Ferran 100
Prosięta
profilaktycznie ( w pierwszym tygodniu życia ) 2 ml
leczniczo (w zależności od masy ciała) 2 - 5 ml
po podaniu preparatów czasem występują reakcje nadwrażliwości na żelazo - zaburzenia krążenia z zapaścią
podatne są prosięta od macior żywionych dietą bogatą w wielonienasycone kwasy tłuszczowe i ubogą w selen oraz witaminę E
przy przedawkowaniu nadmiar żelaza może powodować biegunkę i zaparcia
Bolus