Euglena zielona lub klejnotka zielona (łac. Euglena viridis) - organizm jednokomórkowy uważany za przedstawiciela euglenin. W dawnych systemach taksonomicznych uwzględniających jedynie podział na rośliny i zwierzęta grupa ta zajmowała miejsce na ich pograniczu. W zależności od warunków środowiska może odżywiać się w sposób samożywny (autotroficzny), charakterystyczny dla roślin, lub cudzożywny (heterotroficzny), w jaki odżywiają się zwierzęta.
Ciało eugleny zielonej (nazywanej potocznie klejnotką zieloną) pokrywa powłoka zwana pellikulą. Długość dochodzi do 200 μm Na jej przednim końcu znajduje się pojedyncza wić - organella ruchu. Klejnotka porusza się wirując wicią. Wić "wkręca się" w wodę i "ciągnie" klejnotkę za sobą. Druga wić(zwana krótką) nie wychodzi poza obręb pellikuli. Obok wici zlokalizowana jest plamka światłoczuła (stigma), dzięki której euglena reaguje na światło (fototaksja). Wewnątrz komórki eugleny znajdują się chromatofory zawierające chlorofil, dzięki którym euglena może w warunkach świetlnych przeprowadzać proces fotosyntezy. Materiałami zapasowymi są paramylon i leukozyna, gromadzone w postaci drobnych, bezbarwnych ziaren. Euglena może również pobierać pokarm na drodze osmozy lub wpuklenia na przodzie ciała (cudzożywność). Dotyczy to okazów żyjących w ciemności, u których zanika chlorofil, lub pozbawionych chromatoforów. Za regulację ciśnienia osmotycznego w komórce oraz wydalanie produktów przemiany materii odpowiadają wodniczki tętniące. Euglena rozmnaża się bezpłciowo przez podział podłużny, który (poprzedzony podziałem jądra) zaczyna się od ciałka podstawowego i wici.
Euglena spotykana jest powszechnie w zbiornikach wodnych. W trudnych warunkach euglenie odpada wić i klejnotka zmienia się w cystę.
Toczek (Volvox) - rodzaj zielenicy (glonu) jednokomórkowego. Jego ewolucyjne stadium przejściowe pomiędzy Cenobium a wielokomórkowcem jest badawczo dogodne. Jeden z organizmów modelowych.
W 'kolonii' toczka, zachodzi pewien podział funkcji. Osobniki umieszczone na powierzchni pełnią funkcje wegetatywne, natomiast te zlokalizowane w środku odpowiadają za rozmnażanie generatywne. Toczek rozmnaża również poprzez kule potomne. Po wielokrotnych podziałach kule potomne rozrywają kule macierzystą.
Pojedyncza komórka toczka jest podobna do jednokomórkowego Chlamydomonas. Tak samo posiada dwie wici i 1 chloroplast. Poszczególne komórki połączone plazmodezmami tworzą kolonię uorganizowaną (Cenobium). Kula o wielkości do 2-3 mm otoczona jest galaretowatą glikoproteiną, która znajduje się również w jej wnętrzu. Komórki (do 500-50 000)[1] umieszczone są na jej obwodzie. Rozmnażanie wegetatywne - wytworzenie nowego osobnika w postaci kuli potomnej, do jej wytworzenia dochodzi w wyniku kolejnych podziałów podłużnych pojedynczej komórki. Volvox rozmnaża się również płciowo przez oogamię. W procesie tym komórki wegetatywne przekształcają się w lęgnie z pojedynczymi komórkami jajowymi oraz w plemnie. Po zapłodnieniu tworzy się diploidalna zygospora. Komórki kolonii, które nie przekształciły się w gametangia, obumierają.
Otwornice, (Foraminiferida) rząd pierwotniaków z nad gromady → korzenionóżek; formy jedno- lub wielojądrowe., zamknięte zwykle w wielokomorowej skorupce, z 1 lub b. licznymi i drobnymi otworkami, przez które wychodzą nibynóżki; skorupka jest budowana od tzw. komory zarodkowej, w miarę wzrostu zwierzęcia są dobudowywane następne komory w jednej linii, spiralnie, lub tak, że każda nowa komora obejmuje poprzednie; rozmnażają się bezpłciowo i płciowo; u wielu otwornic następuje swoista przemiana pokoleń: pokolenie mikrosferyczne — diploidalne, osobniki o małej komorze zarodkowej, rozmnażające się bezpłciowo przez podział jądra, przy czym ostatni jest podziałem redukcyjnym; powstałe w wyniku tych podziałów pełzaki dają początek pokoleniu makrosferycznemu — osobniki haploidalne, o dużych komorach zarodkowych, rozmnażające się płciowo; po serii podziałów powstaje dużo maleńkich jąder, które w cienkiej otoczce cytoplazmy, wyposażone w 2 lub 3 wici pełnią funkcję izogamet; zygota daje początek pokoleniu mikrosferycznemu; otwornice odżywiają się drobnoustrojami i szczątkami org.; zamieszkują wody słone, występują przydennie i w planktonie; skorupki obumarłych otwornic tworzą mułdna mor., a z biegiem czasu pokłady wapieni otwornicowych.
Chełbia modra (Aurelia aurita) to gatunek krążkopława z typu parzydełkowców (Cnidaria).
Występowanie:
Chełbia modra zamieszkuje strefy przybrzeżne Bałtyku.
Budowa:
Ciało chełbii pokrywa warstwa komórek o charakterze nasionka pełniącą funkcję ochronną. Ciało jest galaretowate i przejrzyste, ponieważ składa się głównie z wody. Na obwodzie ciała chełbii występują ciałka brzeżne (ropalia) odbierające bodźce ze środowiska, np. światło. Otwór gębowy służy chełbii do spożywania pokarmu, a jednocześnie do wydalania go. Kiedy chełbia nie strawi całego pobranego pokarmu, wydala go tym samym otworem. Wokół otworu gębowego znajdują się cztery płaty gębowe - ramiona. Ramiona zaopatrzone są w komórki parzydełkowe, zaś w nich występuje substancja parząca, która umożliwia chełbii obronę i zdobywanie pokarmu. Jej jad jest niegroźny dla człowieka.
Przez to, że chełbia w przeważającej części składa się z wody, jej życie na lądzie byłoby niemożliwe. Kiedy chełbia zostaje wyrzucona na brzeg, co zdarza się często, jako że chełbie żyją blisko brzegu, zostaje osuszona przez Słońce.
Rozmnażanie:
Chełbia rozmnaża się płciowo. Osobniki męskie wytwarzają plemniki, natomiast żeńskie - komórki jajowe. Kiedy dojdzie do połączenia się komórki z plemnikiem, tworzy się larwa planula, która osiada na dnie. Z niej tworzy się polip - pokolenie bezpłciowe, który rozwija się powoli. Kiedy polip rozwinie się w pełni, będzie składał się krążków, czyli będzie strobilą. Drogą strobalizacji (odrywania się w wyniku poprzecznych podziałów) odrywają się efyry, czyli młode chełbie. Chełbia modra może rozmnażać się także w sposób pączkowania - Z polipu rodzi się następny polip (mały), który dorasta i strobilizuje się lub zapuszcza nowy pąk. Gdy efyra (krążek) oderwie się od polipa (który ma kilka krążków) po upływie czasu zamienia się on (efyra) w Meduzę (chełbie).
Stułbia (Hydra) - rodzaj jamochłonów, żyje w wodach słodkich, głównie w strefach przybrzeżnych jeziora i wodach wolno płynących. Stułbia oddycha całą powierzchnią ciała Występuje w postaci polipa. Jego ciało ma długość do 2,5 cm. Żyje pojedynczo, przyczepiając się do podłoża za pomocą stopy. Polip ma kształt worka. W jego części dolnej wyróżnia się stopę, a w górnej otwór gębowy, pełniący jednocześnie funkcję otworu odbytowego. Wokół otworu gębowego występują ramiona, na których znajdują się komórki parzydełkowe zawierające płyn, za którego pomocą stułbie paraliżują schwytane drobne zwierzęta. Komórka parzydełkowa może być użyta tylko raz i zastąpiona jest zaraz następną. Rozmnaża się bezpłciowo przez pączkowanie i płciowo. W dolnej części pojawiają się uwypuklenia, tworząc zgrubienie zwane pączkiem. Pączek ten rośnie i powstaje z niego nowa stułbia. Po pewnym czasie oddziela się od organizmu macierzystego i rozpoczyna samodzielne życie. Pączkowanie to proces rozmnażania bezpłciowego. Wyróżnia się też szczególną zdolnością odtwarzania uszkodzonych części ciała. Należy do jądrowców (eukarioty).
Gąbki (Porifera, Spongiaria), typ osiadłych bezkręgowców, uważanych za najprymitywniejsze zwierzęta wielokomórkowe. W systematyce wyróżnia się tradycyjnie trzy gromady: gąbki szkliste, czyli sześciopromienne lub krzemionkowe (Hexactinellida; 5 rzędów), gąbki wapienne (Calcarea; 6 rzędów) i gąbki zwyczajne (Demospongiae; kilkanaście rzędów); do gąbek zaliczane bywają także wymarłe archeocjaty. Opisano ok. 7000 gatunków o rozmiarach od kilku mm do 1 m.
Zbudowane są z trzech rodzajów komórek: choanocytów o kształcie cylindrycznym, posiadających wić otoczoną kołnierzem plazmatycznym i mających za zadanie pobieranie pokarmu, pinakocytów, komórek okrywających zewnętrzną powierzchnię gąbek (u niektórych typów także wewnętrzną) oraz archeocytów, komórek pełzakowatych znajdujących się w tzw. mezoglei, śluzowatej masie wypełniającej wnętrze gąbek, pełniących rolę rozprowadzania substancji pokarmowych wychwyconych przez choanocyty. Archeocyty są formami pochodnymi dla komórek pełniących najrozmaitsze funkcje, np. ulegają przekształceniu w komórki rozrodcze, a także soryty i gemule, będącymi formami przetrwalnikowymi w procesie rozmnażania bezpłciowego czy też skleroblasty, komórki tworzące zręby szkieletu.
Gąbki są zróżnicowane zależnie od budowy na trzy warianty: askon, cechujący się kształtem workowato wydłużonym z wylotem (oskulum) w górnej części, pokryty od zewnątrz pinakocytami, od wewnątrz choanocytami; sykon, o grubszych ściankach wyścielonych wewnątrz i na zewnątrz pinakocytami, gdzie choanocyty tworzą jedynie wyściółkę komór bocznych; leukon, posiadający choanocyty wyłącznie w komorach rozmieszczonych licznie w ściankach ciała. Gąbki nie mają zdolności poruszania się.
Najbardziej znana gąbka szlachetna (Euspongia officinalis) osiągająca średnicę 15 cm pochodzi z Morza Śródziemnego, skąd wydobywana jest dla celów gospodarczych. Gąbki w średniowieczu używano, jako podkładów pod zbroję rycerską, w chirurgii, w jubilerstwie, jako materiał szlifierski (ze względu na obecność drobnych mineralnych igiełek, czyli spikul, zbudowanych z krzemionki lub węglanu wapnia). Gąbka Tethya crypta posiadająca szkielet krzemionkowy z uwagi na właściwości hamowania wzrostu komórek ssaków stanowiła przedmiot badań w leczeniu białaczki. Gąbki występują w wodach całej kuli ziemskiej, głównie w morzach i oceanach. W przyrodzie pełnią rolę biofiltratorów, wchłaniając szczątki organiczne.