1

Adam Mickiewicz urodził się 24 grudnia 1798 roku w Zaosiu koło Nowogródka.
W roku 1801 rodzina Mickiewiczów przeniosła się do Nowogródka, gdzie w
latach 1807-1815 poeta uczęszczał do szkoły prowadzonej przez dominikanów.
W latach 1815-1819 Mickiewicz studiuje na wydziale filologicznym
Uniwersytetu Wileńskiego, pod kierunkiem takich znakomitych profesorów, jak
Joachim Lelewel czy Jędrzej Śniadecki. W czasie studiów poeta należał do
Towarzystwa Filomatów (miłośników nauki). Towarzystwo Filomatów było
organizacją tajną, skupiającą nieliczne grono studentów starszych
roczników. Powstawały przy tym towarzystwie inne organizacje młodzieżowe,
jak np. Związek Przyjaciół. Patriotyzm manifestowali bardzo ostrożnie,
gdyż zdawano sobie sprawę z niebezpieczeństwa w razie wykrycia
organizacji.
W 1820 roku powstało tajne Towarzystwo Filaretów, założone przez Tomasza
Zana. Było bardziej radykalne w sprawach przejawiania patriotyzmu.
Wysuwali na czoło hasło niepodległości. Mickiewicz przeszedł na stronę
filaretów. W tym okresie napisał dwa wiersze programowe "Oda do młodości",
"Pieśń filaretów", w których wyłaniają się ślady ideologii oświeceniowej w
hasłach ogólnego braterstwa ludzi, w postulacie służby jednostki
społeczeństwu, jeszcze forma tego utworu jest zgodna z ustaleniami poetyki
klasycznej (nierówny wiersz dla oddania falujących gwałtownych uczuć,
motywy mitologiczne, przemyślana kompozycja oparta na równoległości dwóch
wątków treściowych: młodości i starości), ale są już hasła zupełnie nowe,
zgodne z romantycznym poglądem na świat (sięganie, gdzie wzrok nie sięga,
łamanie, czego rozum nie złamie, pojęcie świata ducha...). Nowe jest
również obrazowanie poetyckie (używanie obrazów przeczących zasadzie
klasycznego dobrego gustu, jak np. "płaz w skorupie", "wody trupie").
W 1819 roku Mickiewicz musiał objąć stanowisko nauczyciela w szkole
kowieńskiej. Nie angażował się wtedy w pracę, która go nudziła. W tym
okresie zmarła mu matka oraz wyszła za mąż jego ukochana - stało się to
początkiem dramatu Mickiewicza, którego ślady znajdą mocny wyraz w
twórczości poetyckiej.
W 1822 roku wydaje "Ballady i romanse". W tym samym tomiku poetyckim
znajduje się rozprawa "O poezji romantycznej". Rok ukazania się tego
tomiku uznany został za moment "przełomu romantycznego" w Polsce i za
początek polskiego romantyzmu.
W balladach można dostrzec trzy podstawowe składniki romantyzmu: ludowość,
naturę i historię.
Kolejnym tomikiem była "Grażyna".
Drugą pozycją obok "Grażyny" w omawianym tomiku są "Dziady" cz. II i IV,
nazywane inaczej "Dziadami" wileńsko-kowieńskimi. Ta część "Dziadów"
powstała w okresie pobytu Mickiewicza w Kownie. Koresponduje wtedy z
filomatami, którzy go nie rozumieją.
W "Dziadach" wyróżnić można dwie warstwy treściowe: przedmiotową, tj.
opis obrzędu dziadów (ta warstwa góruje w II części) i podmiotową, na
którą składa się obraz cierpień Gustawa, z wyraźnymi aluzjami do przeżyć
samego Mickiewicza (głównie w części IV). Utwór związany jest bardzo mocno
z przeżyciami poety w Kownie (śmierć matki).
W cz. II Mickiewicz przedstawia staropogański obrzęd dziadów.
W 1823 roku władze policyjne trafiły na ślad tajnych organizacji
młodzieżowych, działających nie tylko w Wilnie, ale także w innych
miastach Litwy. Miejsce księcia Adama Czartoryskiego (kuratora okręgu
szkolnego) zajął senator Nowosilcow, znany z wrogości do Polaków. Po
patriotycznych wystąpieniach 3-majowych na uniwersytecie uwięziono
Mickiewicza, a następnie zesłano go do Petersburga, gdzie nawiązał kontakt
z rewolucyjnym kołem poetów rosyjskich, późniejszych uczestników powstania
dekabrystów. Wkrótce został zmuszony do opuszczenia stolicy i zesłano go
do Odessy. Udało mu się wejść do elitarnych kół towarzyskich, gdzie
rozrywany był przez kobiety. W międzyczasie Mickiewicz odbył wyprawę na
Krym, rezultatem której były "Sonety krymskie", wydane w 1826 roku w Moskwie.
W tomiku (pt. "Sonety") znajdowały się również sonety związane z życiem
w Odessie.
"Sonety krymskie" są wyrazem zainteresowań romantycznych Wschodem,
szerzących się wśród studentów Uniwersytetu Wileńskiego. Mickiewicz
podczas pobytu w Petersburgu interesował się w sposób amatorski Wschodem
(literatura, język, historia). Wielką rolę odgrywają opisy przyrody
i wysuwają się one na plan pierwszy. Podmiotem lirycznym jest tu nowy typ
bohatera, uosobiony w postaci Pielgrzyma. Poddany on jest życiu natury
i jej żywiołów. Natura przytłacza Pielgrzyma swym ogromem.
W końcu 1825 roku Mickiewicz opuścił Odessę (był zmuszony) i wybrał
Moskwę, gdzie miał już zapewnioną posadę w kancelarii
generała-gubernatora. Przybył do Moskwy w dwa dni po wybuchu powstania
dekabrystów w Petersburgu. Klęskę przyjaciół rewolucjonistów przeżył
bardzo głęboko ("Do przyjaciół Moskali"). Klęska ta przekonała poetę o
sile caratu, co znalazło odbicie w "Konradzie Wallenrodzie".
"Konrad Wallenrod" ukazał się w roku 1828 po wielu kłopotach z cenzurą.
Po opublikowaniu tego utworu Mickiewiczowi grunt zaczął palić się pod
nogami i tylko sprawna pomoc przyjaciół pozwoliła mu na ucieczkę z Rosji
na zachód Europy.
Po wyjeździe z Rosji Mickiewicz udał się do Niemiec, gdzie w Berlinie
powitała go liczna kolonia polska. Następnie zwiedził Drezno, Pragę
czeską, odwiedził Goethego (otrzymał od niego autograf i gęsie pióro),
Weimar, Włochy (przez Alpy).
Pobyt we Włoszech był dla Mickiewicza okresem względnego spokoju, a nawet
radości. Podobnie jak na Krymie, mógł się zachwycać pięknymi widokami
natury, mógł zwiedzać zabytki antyczne i średniowieczne, co dla romantyka
było sprawą wyjątkowo pociągającą ze względu na zainteresowania historią.
Miał przy tym bliskie koło przyjaciół i znajomych, którzy wprowadzili go w
kręgi życia towarzyskiego.
W grudniu 1830 roku doszła do poety wiadomość o wybuchu powstania
listopadowego w Polsce, którą Mickiewicz bardzo przeżył. W końcu grudnia
był zdecydowany wyjechać do Polski, by wziąć udział w powstaniu, jednak
wypadki w Bolonii w lutym 1831 roku pokrzyżowały te plany. Wyjechał z
Rzymu w kwietniu 1831 roku i przez Szwajcarię udał się do Paryża, skąd
planował wyjazd do kraju. Ostatecznie nie dostał się do Królestwa, a po
klęsce powstania udał się do Drezna. Spotykając emigrantów
popowstaniowych, szczególnie oficerów, napisał wiele wierszy o powstaniu,
m.in. "Redutę Ordona", na podstawie opowiadań Stefana Graczyńskiego,
adiutanta generała Jana Nepomucena Umińskiego.

2

Adam Mickiewicz (1798-1855) jest uważany za największego pisarza polskiego, za jednego z tzw. „wieszczów” (wieszcz - powstałe w okresie romantyzmu pojęcie oznaczające wybitnego, natchnionego, wizjonerskiego, genialnego poetę, którego twórczość ma szczególne znaczenie dla narodu i jego przyszłości, zawierając wskazówki moralne i historiozoficzne. Oprócz Adama Mickiewicza do tzw. trójcy wieszczów należeli Z. Krasiński i J. Słowacki.).
MŁODOŚĆ
Mickiewicz młodość spędził w Rosji: studiował na Wydziale Literatury Uniwersytetu Wieleńskiego, następnie przez 4 lata pracował jako nauczyciel w szkole podstawowej w Kownie. W latach 1823-1824 był więziony w byłym klasztorze Bazylianów w Wilnie za działalność w tajnych, patriotycznych związkach młodzieżowych. W 1824 został zesłany do centralnych guberni Rosji. Po krótkim pobycie w Petersburgu został odesłany do Odessy, gdzie przebywał do 1825. Odbył wycieczkę na Krym w wyniku czego powstały „Sonety odeskie” i „Sonety krymskie”. W 1825 w Moskwie przez trzy lata pracował w kancelarii rządowej. W 1828 w Petersburgu wydał „Konrada Wallenroda” i w 1829 „Poezje” tom I i II.
EMIGRACJA
Pod koniec 1829 udał się w podróż po Europie. Na wieść o wybuchu powstania listopadowego usiłował przedostać się do Królestwa Kongresowego, ale po upadku powstania wrócił w 1832 do Paryża. Brał udział w wielu wydarzeniach naukowo-kulturalnych i patriotycznych. Jednak zniechęcił się sporami i kłótniami w polskim środowisku i odsunął się od działalności publicznej. W 1834 ożenił się z Celiną Szymanowską, z którą miał sześcioro dzieci. Od 1839 wykładał literaturę łacińską w Akademii w Lozannie. 1840 objął nowo utworzoną katedrę literatur słowiańskich w paryskim College de France. W 1844 został zawieszony w funkcjach profesora z powodów politycznych (demokratyczne poglądy).
1848 przebywał w Rzymie i podczas audiencji wezwał papieża Piusa IX do poparcia walki ludów o wolność i sprawy polskiej. Utworzył wtedy legion polski (istniał do 1849), który miał stanowić zalążek oddziału powołanego do walki o niepodległość. W „Składzie zasad” opisał ideologię tego ruchu: radykalne reformy demokratyczne w Polsce, np. nadanie chłopom ziemi i powszechność praw obywatelskich. Pracował jako redaktor naczelny dziennika „La Tribune des Peuples” (Trybuna Ludów 1849), sympatyzującego z ideałami socjalistycznymi. Na skutek interwencji ambasady rosyjskiej pismo zostało zawieszone. Po zamachu stanu 1851 poddano go nadzorowi policyjnemu i usunięto z College de France. Po przystąpieniu Francji do wojny krymskiej (1854) udał się w 1855 do Stambułu, aby wesprzeć powstanie legionu polskiego do walki z Rosją. Zmarł najprawdopodobniej na cholerę i został pochowany na cmentarzu polskim w Montmorency. 1890 prochy poety złożono w krypcie katedry wawelskiej.

TWÓRCZOŚĆ POETYCKA
W okresie młodzieńczym pisał utwory będące przeróbkami i przekładami z utworów innych poetów, np. powstały w 1817: „Mieszko, książę Nowogródka”, pierwszy wydrukowany wiersz: „Zima miejska” (Tygodnik Wileński 1818).
Za początek romantyzmu polskiego uznano wydany w 1822 I tom „Poezji”, zawierający głośne Ballady i romanse. 1823 ukazał się II tom „Poezji”, zawierający „Grażynę” oraz część II i IV „Dziadów”, a 1826 w Moskwie wyszły „Sonety”.
Powstanie listopadowe i jego upadek zainspirowało znane utwory, np. „Reduta Ordona”. W 1832 w Dreźnie powstała część III Dziadów (pierwodruk w 4 tomie „Poezji”, Paryż 1832).
Twórczość poetycką Mickiewicza kończy w zasadzie wielki poemat epicki (epopeja narodowa) „Pan Tadeusz, czyli Ostatni zajazd na Litwie”. Późniejsze wiersze, wśród nich tzw. liryki lozańskie, powstałe 1839-1840, nie zostały opublikowane za życia pisarza.

---