Gammacyzm i kappacyzm

Gammacyzm i kappacyzm to wady wymowy polegające na nieprawidłowej realizacji głosek tylnojęzykowych.
    Gammacyzm - nieprawidłowa wymowa głoski „g”.
    Kappacyzm - nieprawidłowa realizacja głoski „k”.
    Głoski te najczęściej albo w ogóle nie są realizowane, albo w miejscu zwartych, tylnojęzykowych, welarnych „k” i „g” występują zwarte przedniojęzykowo-zębowe „t” i „d”. Niekiedy są realizowane w postaci zwarcia krtaniowego, którego brzmienie przypomina wygłosowy dźwięk pojawiający się po samogłosce w przeczącej partykule nie, jeśli ta występuje w roli równoważnika zdania (Kania, 1982). Najwięcej przypadków dotyczy jednak zamiany głosek „k” i „g” na głoski „t” i „d”, co wynika stąd, że w artykulacji tych głosek biorą udział te same partie mięśni. Przy „k” i „g” - mięsień podłużny dolny, który skraca język, uwypukla jego grzbiet i kieruje przód języka na dno jamy ustnej, a w wypadku głosek „t” i „d”- mięsień podłużny górny, który skraca język, a jego przód unosi do góry.
    Wśród przyczyn zaburzeń realizacji głosek „k” i „g”, wymienia się niską sprawność ruchową języka, a w szczególności jego tylnej części. Może to wynikać z ograniczonych możliwości językowych. Zamiast wysklepienia się tylnej części języka i zwarcia z podniebieniem miękkim, szczególnie, gdy po „k”, „g” występuje któraś z samogłosek szeregu przedniego, np. „e”, „i”, miejsce zwarcia przesuwa się do przodu jamy ustnej.

Postacie wadliwej realizacji głosek tylnojęzykowych:

1. Kappacyzm właściwy i gammacyzm właściwy
   - deformacja tych głosek jest wynikiem zwarcia krtaniowego, w rezultacie którego powstają brzmienia zbliżone do k, g.

2. Parakappacyzm i paragammacyzm
   - zamiana zwartych tylnojęzykowych „k, ki”, „g, gi” na zwarte zębowe „t, ti”, „d, di” lub „h” zjawisko to występuje jako etap przejściowy w procesie kształtowania i rozwoju mowy dziecka, lecz w przypadku przedłużania się do 6 roku życia uznawane jest za wadę wymowy. Przykład: kura - „tura”, kino - „tino”)

3. Mogikappacyzm i mogigammacyzm
   - opuszczanie głosek tylnojęzykowych zwartych: k, ki, g, gi Głoski te nie występują w systemie fonetycznym dziecka Przykład: kura - „ura”, kino - „ino”, głowa - „łowa”, itp.).

Postępowanie logopedyczne

Ćwiczenia wstępne

Sposób powstawania tych głosek wymaga określonej sprawności wymienionych partii mięśni, czyli doprowadzenia do uchwycenia i zrozumienia przez dziecko różnicy w ich pracy. W związku z tym na etapie wstępnym przeprowadza się ćwiczenia polegające na unoszeniu języka i tworzeniu jego zwarcia z podniebieniem twardym (język dotyka do wałka dziąsłowego) oraz na opuszczaniu go na dno jamy ustnej tak, aby doszło do wysklepienia grzbietu języka w tylnej części jamy ustnej i wytworzenia się w tym miejscu zwarcia. Dostarcza to właściwych tym głoskom wrażeń kinestetycznych.

Sposoby wywołania głosek: k, g

I sposób: po wyćwiczeniu mięśni języka najczęściej wystarczy poprosić dziecko, by umieściło język na dnie jamy ustnej, a jego czubek przy dolnych zębach, następnie szeroko otworzyło buzię tak, aby uniemożliwić kontakt grzbietu języka z podniebieniem i w tym oto układzie próbowało wypowiedzieć głoskę „t”. Logopeda może pomóc dziecku przytrzymując grzbiet języka szpatułką. Czasami może pomaga mocne odchylenie dziecka do tyłu lub ułożenie go w pozycji leżącej.

II sposób: dziecko w pozycji leżącej lekko odchyla głowę w tył, logopeda lub dobrze poinstruowany rodzic może podawać dziecku na język (środkową część) małą ilość płynu (woda, lejący kisiel) i poprosić, aby nie połykało od razu, lecz próbowało podtrzymywać płyn w tylnej części jamy ustnej. Ćwiczenie należy zademonstrować i powtórzyć z dzieckiem kilka razy aż do uzyskania efektu w postaci bulgotania (jak przy płukaniu gardła). Jeśli dziecko ma nadwrażliwą jamę ustną, można zastosować podawanie wody kroplomierzem.

III sposób: wymawianie sylab: „to” lub „ta” i „do”, „da”, z jednoczesnym przytrzymaniem przodu języka palcem lub szpatułką. Powoduje to wysklepienie się i zwarcie tylnej części języka z podniebieniem, co jest niezbędne do uzyskania głosek „g” i „k”.

Po wywołaniu głosek kontynuuje się terapię zgodnie z metodyką postępowania logopedycznego - opis znajdziesz w dziale Metody - programy, Terapia logopedyczna.

Marzena Mieszkowicz - neurologopeda

Strona główna  >  Wady wymowy  >  Rozpoznanie i korekcja

---