11.Kąt pionowy - w geodezji, kąt zawarty w płaszczyznie pionowej między kierunkiem odniesienia, a kierunkiem na dany punkt terenowy. Jeżeli kierunkiem odniesienia jest poziom, kąt pionowy wyznaczony w jego oparciu nazywa się kątem pochylenia. Jeżeli zaś kierunkiem odniesienia jest zenit, kąt pionowy wyznaczony w jego oparciu nazywa się kątem zenitalnym.Kąt pionowy może być mierzony teodolitem lub tachimetrem. 12.Teodolit - instrument geodezyjny przeznaczony do pomiaru kątów poziomych oraz kątów pionowych. Wyróżnia się teodolity optyczne oraz elektroniczne. W teodolitach optycznych zastosowane jest szklane koło poziome (limbus) i koło pionowe z naniesionym podziałem kątowym (w Polsce praktykowany jest dziesiętny podział gradowy, w którym kąt prosty równa się 100 gradom), z którego obserwator wykonuje odczyt kierunku. W teodolitach elektronicznych odczyt kierunku jest wykonywany automatycznie. 13.Wyposażenie Teodolitu:Teodolit wyposażony jest w lunetę, która wraz z korpusem instrumentu może obracać się wokół pionowej osi instrumentu. Umożliwia to swobodne i dokładne wykonanie odczytu kierunków poziomych oraz pionowych.Układ osiowy bordy i podstawowe osie teodolitu:1 - spodarka,2 - tuleja złączona ze spodarką,3 - koło poziome,4 - alidada,5 - dźwigary lunety,6 - luneta,7 - koło pionowe sprzęgnięte z lunetą,vv - pionowa (inaczej główna lub obrotu alidady) oś teodolitu,hh - pozioma oś obrotu lunety,ll - oś libelli alidadowej (rurkowej),pg - płaszczyzna główna libelli okrągłej. 14.Tachimetr - instrument geodezyjny przeznaczony do pomiaru kątów poziomych, kątów pionowych oraz odległości. Połączenie teodolitu i dalmierza. Instrument ten wykorzystywany jest w tachimetrii czyli masowym pomiarze położenia punktów terenowych. Wyróżnia się tachimetry optyczne oraz elektroniczne. W tych ostatnich odczyt kierunków poziomych, pionowych wykonywany jest automatycznie, a odległość mierzona jest z użyciem wbudowanego dalmierza elektrooptycznego. 8.Niwelacja geometryczna - jeden z rodzajów niwelacji, polegający na wyznaczeniu różnicy wysokości między dwoma punktami terenowymi poprzez pomiar pionowych odcinków zawartych między poziomą linią celowania a punktami terenowymi. Aby wyznaczyć wspomniane odcinki pionowe należy w punktach terenowych ustawić odpowiednie przymiary w postaci łaty niwelacyjnej. Pozioma linia celowania realizowana jest z użyciem specjalnych instrumantów geodezyjnych, zwanych niwelatorami
1.Geodezja- jest tonaukazajmującasiępomiarami i tworzeniem map powierzchni Ziemi oraz ich współczesnymi zmianami w czasie.Geodezja (greckie "dzielenie ziemi"), nauka o praktycznym zastosowaniu geometrii. Wyższa geodezja zajmuje się badaniem kształtu i wymiarów Ziemi, głównie za pomocą pomiarów stopnia, niższa zaś zajmuje się wyznaczaniem punktów na mniejszych przestrzeniach, co służy z jednej strony do sprawdzania badań z zakresu wyższej geodezji, a z drugiej do celów kartografji i topografji.2.Geodezja ogólna - dział geodezji zajmujący się pomiarami oraz opracowaniem map wielkoskalowych małych obszarów, dla których powierzchnią odniesienia może być płaszczyzna. Przedmiotem prac w zakresie geodezji szczegółowej jest także projektowanie oraz pomiar szczegółowych osnów geodezyjnych 3.Geodezja wyższa - dział geodezji zajmujący się pomiarami i przedstawianiem dużych obszarów, np. państw, kontynentów i całej kuli Ziemskiej.4.Teren- każdy dowolnie określony fragment powierzchni lądowej. Termin spełniający taką samą funkcję jak akwen w odniesieniu do powierzchni wodnej.5.apy topograficzne- Mapy topograficzne - mapy szczegółowe , przedstawiające powierzchniowe elementy krajobrazu. Mapy ze względu na treść dzielą się na ogólnogeograficzne i tematyczne (np. klimatyczne, geologiczne). Ogólnogeograficzne dzielą się na: a)topograficzne (skala większa od 1:200000), b)przeglądowo-topograficzne (od 1:200000 do 1:1000000), c)przeglądowe (od 1:1M) Ze względu na skale: wielkoskalowe (skala większa od 1:10000), średnioskalowe (od 1:10000 do 1:100000), małoskalowe (skala mniejsza od 1:100000) Elementy treści mapy topograficznej: A)matematyczne: odwzorowanie kartograficzne, geodezyjny układ współrzędnych prostokątnych płaskich czyli siatka topograficzna (kilometrowa) ,skala mapy B)geograficzne :rysunek poziomicowy i inne znaki odnoszące się do rzeźby terenu oraz sytuacji C)opis pozaramkowy :oznaczenie godła mapy ,nazwa arkusza ,opis znaków topograficznych ,rok wydania mapy
6.Mapy zasadnicze - nazywana również Podstawową Mapą Kraju to podstawowe opracowanie geodezyjno-kartograficzne wykonywane w danym kraju. Powinno obejmować swoim zasięgiem obszar całego państwa. Służy celom ewidencyjnym, gospodarczym, planistycznym i strategicznym. Jest podstawą do wykonywania robót budowlanych.: A)Mapa zasadnicza to mapa wielkoskalowa wykonywana w skalach 1:500 - 1:1000 dla obszarów wysokozurbanizowanych (duże zagęszczenie obiektów stanowiących treść mapy np. gęsta zabudowa lub duża ilość urządzeń podziemnych), 1:1000 - 1:2000 dla obszarów średniozurbanizowanych i 1:5000 dla zwartych obszarów rolnych i leśnych. W przypadkach bardzo dużego zagęszczenia obiektów naziemnych i podziemnych wykonuje się mapy w skali 1:250 (np rejon Metra warszawskiego). Skala powinna być tak dobrana, żeby mapa była przejrzysta i czytelna.Treść mapy zasadniczej obejmuje dane o: A)ewidencji gruntów i budynków (katastrze), B)zagospodarowaniu terenu (ulice, drzewa, obiekty użyteczności publicznej), C)podziemnym, naziemnym i nadziemnym uzbrojeniu terenu (Geodezyjna Ewidencja Sieci Uzbrojenia Terenu), D)ukształtowaniu terenu (wysokości szczegółów sytuacyjnych, formy ukształtowania terenu). 7.Niwelacja-niwelacje, pomiary wysokościowe - geodezyjne wyznaczanie różnicy wysokości pomiędzy punktami terenowymi. Wyróżnia się następujące rodzaje niwelacji:a)niwelacja hydrostatyczna - najdokładniejsza - korzystająca z zasady naczyń połączonych; b)niwelację geometryczną - wykonywaną przy użyciu niwelatorów, polegającą na pomiarze długości odcinków pionowo ustawionych łat geodezyjnych; c)niwelację trygonometryczną - wykonywaną przy użyciu tachimetrów, polegającą na pomiarze odległości poziomej oraz kąta pionowego co umożliwia obliczenie nieznanej wartości różnicy wysokości korzystając z własności geometrycznych trójkąta prostokątnego; d)niwelację barometryczną - najmniej dokładną, wykorzystującą regułę zmiany wartości ciśnienia atmosferycznego w zależności od wysokości nad poziomem morza.
.9.Łata niwelacyjna (geodezyjna) - przyrząd geodezyjny stosowany w niwelacji.(odziałka geodezyjna typu "E").ata niwelacyjna jest najczęściej drewniana lub aluminiowa o przekroju prostokątnym i wysokości od 2 do 5 metrów. Ma naniesiony specjalny opis umożliwiający wykonanie odczytu, czyli dokładne określenie odległości pionowej od stopy łaty do punktu, przez który przechodzi pozioma oś celowa lunety niwelatora. Aby łata geodezyjna prawidłowo spełniała swoją rolę, musi być ustawiona na podstawce, zwanej żabką niwelacyjną, w pozycji pionowej. Do ustawienia łaty w pionie wykorzystuje się libellę, zazwyczaj zamontowaną na stałe na korpusie łaty. Do niwelatorów cyfrowych używa się specjalnych łat do niwelacji cyfrowej z naniesionym kodem kreskowym. Dzięki temu, że niwelatory cyfrowe mają układ optyczny taki jak zwykłe niwelatory, a łaty mają naniesiony po drugiej stronie zwykły podział możliwe jest wykonanie niwelacji klasyczną metodą. 15.Niwelator - instrument geodezyjny umożliwiający przeprowadzanie pomiarów różnicy wysokości (niwelacji) pomiędzy punktami terenowymi. Po zgrubnym spoziomowaniu niwelatora (czyli doprowadzeniu jego osi głównej do położenia pionowego) w niwelatorach automatycznych oś celowa lunety przyjmuje położenie poziome. Przy wykorzystaniu łat geodezyjnych, ustawionych pionowo na punktach terenowych, wykonywane są odczyty. Różnica odczytów z łat geodezyjnych określa różnicę wysokości między punktami terenowymi.10.Reper - stabilizowany punkt wysokościowej osnowy geodezyjnej, dla którego wyznaczono wysokość w przyjętym układzie odniesienia. Repery są najczęściej montowane na ścianach budynków, w odległości kilkudziesięciu centymetrów od podłoża (kotwione w murze). Mogą mieć postać metalowych bolców z wyrytym numerem, jednak najczęściej stosuje się śruby kolejowe. Kształt reperów umożliwia ustawienie na nich łaty niwelacyjnej.Repery wykorzystywane są w niwelacji. Pełnią rolę nawiązania do państwowej osnowy wysokościowej. Repery są punktami wchodzącymi w skład ciągu niwelacyjnego.:Repery można podzielić na cztery rodzaje:I - ścienny ,II - gruntowy ,IIIa - skalny pionowy ,IIIb - skalny poziomy
24.Ciąg poligonowy dwustronnie nawiązany-to konstrukcja geometryczna, wykorzystywana do określania współrzędnych geodezyjnych punktów ciągu, w której pomierzono wszystkie boki oraz wszystkie kąty. Pierwszy i ostatni punkt ciągu są punktami osnowy geodezyjnej wyższego rzędu (posiadają wyznaczone wcześniej współrzędne) i nie pokrywają się.Ciąg poligonowy dwustronnie nawiązany spełnia następujące warunki geometryczne: a)suma kątów wynosi +/-(A0-An)+n * 180 stopni, gdzie n to liczba kątów, A0 to azymut początkowy, An to azymut końcowy; znak stojący przed nawiasem uzależniony jest od mierzonych kątów i dla kątów prawych to plus, a dla kątów lewych to minus, b)suma przyrostów współrzędnych to różnica współrzędnych punktu początkowego i końcowego.
25.Osnowa geodezyjna- - zbiór odpowiednio wybranych i stabilizowanych punktów terenowych, dla których określono współrzędne płaskie lub wysokościowe w przyjętym układzie współrzędnych z użyciem metod geodezyjnych. Osnowy geodezyjne, w zależności od gęstości rozmieszczenia punktów oraz dokładności wyznaczenia ich współrzędnych dzielą się na klasy. Punkty osnowy geodezyjnej pełnią rolę nawiązania dla wszystkich robót geodezyjnych, których wynikiem są współrzędne określone w państwowym układzie współrzędnych. Punkty pomiarowej osnowy geodezyjnej mogą być punktami ciągów poligonowych dwustronnie nawiązanych, ciągów poligonowych jednostronnie nawiązanych, ciągów poligonowych zamkniętych, ciągów niwelacyjnych dwustronnie nawiązanych, ciągów niwelacyjnych zamkniętych oraz innych konstrukcji geodezyjnychOsnowy geodezyjne, ze względu na sposób przedstawienia wzajemnego położenia punktów, dzielą się na: a)osnowę poziomą, w której określone jest wzajemne położenia punktów na powierzchni, b)osnowę wysokościową, w której wysokość punktów określono względem punktu odniesienia, c)osnowę dwufunkcyjną, której punkty maja znane położenie i wysokość, a więc spełniają równocześnie funkcje punktów osnowy poziomej i wysokościowej, d)osnowę przestrzenną, w której punkty mają znane położenie w układzie geocentrycznym. Ze względu na dokładność i rolę w pracach geodezyjnych osnowy dzielą się na (podział na klasy podany jest dla osnowy poziomej):podstawowe (I klasy),szczegółowe (II i III klasy),pomiarowe
16.Mapa słóż- Mapa (z łac. mappa = 'obrus') - jest to uogólniony obraz powierzchni Ziemi lub jej części (także nieba lub planety czy innego ciała niebieskiego), wykonywany na płaszczyźnie, w skali, według zasad odwzorowania kartograficznego, przy użyciu znaków graficznych. Mapa stanowi podstawowe narzędzie badań i prezentacji wyników w historii, geografii i geodezji. Najstarszą mapą jest mapa na ścianie w anatolijskiej osadzie Çatal Höyük.Przeniesienie powierzchni ze sfery (Ziemia nie jest idealną kulą, ma nieregularny kształt geoidy, ale przy sporządzaniu mapy przyjmuje się założenie o jej kulistości, lub że jest elipsoidą obrotową) na płaską powierzchnię mapy wymaga: A)zastosowania odpowiedniego rzutu, czyli odwzorowania kartograficznego, B)zmniejszenia obrazu do żądanej skali, C)zastosowania przyjętych znaków umownych (zobacz: legenda mapy), Duogólnienia przedstawionego obrazu. 17.altogonalne.- Ortogonalność (z gr. ortho - proste, gonia - kąt) - uogólnienie pojęcia prostopadłości znanego z geometrii euklidesowej na przestrzenie unitarne, takie jak np. przestrzeń euklidesowa. Szczególnym przypadkiem ortogonalności jest ortonormalność. 18.Sieć triangulacyjnej- Triangulacja - metoda pomiaru osnów geodezyjnych, polegająca na określeniu wielkości wszystkich kątów i jednej długości w sieci składającej się z trójkątów. Inaczej: jest to metoda mierzenia dużych powierzchni, polegająca na pokryciu siecią trójkątów.
19.Niwelacja trygonometryczna - jeden z rodzajów niwelacji, polega na wyznaczeniu różnicy wysokości między dwoma punktami terenowymi korzystając z zasad trygonometrii. Do wyznaczenia różnicy wysokości należy dokonać pomiaru długości poziomej między punktami terenowymi, kąta pochylenia odcinka zawartego między punktami terenowymi.Dokładność wyznaczenia różnicy wysokości z użyciem niwelacji trygonometrycznej jest wyższa niż dokładność wyznaczenia z użyciem niwelacji barometrycznej, a przy wykorzystaniu współczesnych precyzyjnych instrumentów porównywalna z dokładnoścą wyznaczenia tej różnicy z użyciem niwelacji geometrycznej.. 21.Kartografia - nauka o mapach, metodach ich sporządzania i wykorzystania.To nauka o przedstawianiu za pomocą specjalnych modeli obrazowo - znakowych przedstawień kartograficznych.Według Brytyjskiego Towarzystwa Kartograficznego (1964) Kartografia - "to nauka, sztuka i technologia sporządzania map oraz ich badanie jako dokumentów nauki i dzieł sztuki"W Polsce wraz z geodezją stanowi jedną z dyscyplin nauk technicznych.Kształtowanie się kartografii jako nauki: A)1 okres - od czasów starożytnych. B)2 okres - od połowy XVI do połowy XX w. C)3 okres - od połowy XX do dziś.
22.Azymut kartograficzny - kąt między północną częścią południka kartograficznego a danym kierunkiem poziomym. Jak każdy azymut, liczony jest zgodnie z ruchem wskazówek zegara - od kierunku północy zdefiniowanego przez południk odniesienia, a jego wartość wyrażana jest w mierze kątowej. Azymut kartograficzny może być wyznaczony kątomierzem na mapie lub obliczony na podstawie różnic współrzędnych. Różnica między azymutem kartograficznym a azymutem geograficznym to zbieżność_południków. 23.Geodezja szczegółowa (ogólna) - dział geodezji zajmujący się pomiarami oraz opracowaniem map wielkoskalowych małych obszarów, dla których powierzchnią odniesienia może być płaszczyzna. Przedmiotem prac w zakresie geodezji szczegółowej jest także projektowanie oraz pomiar szczegółowych osnów geodezyjnych. 26.Ciąg poligonowy zamknięty-to konstrukcja geometryczna, wykorzystywana do określania współrzędnych geodezyjnych punktów ciągu, w której pomierzono wszystkie boki oraz wszystkie kąty. Jeden z wierzchołków tego ciągu jest punktem osnowy geodezyjnej wyższego rzędu (posiada wyznaczone wcześniej współrzędne). Pierwszy i ostatni punkt ciągu pokrywają się, co sprawia, że ciąg ten ma kształt wielokąta.
Ciąg poligonowy zamknięty spełnia dwa następujące warunki geometryczne: a)suma kątów wierzchołkowych (wewnętrznych) wynosi (n-2)x180 stopni, gdzie n oznacza liczbę wierzchołków ciągu, b)suma przyrostów współrzędnych równa się zeru, ponieważ pierwszy i ostatni punkt ciągu pokrywają się, czyli po pełnym obiegu ciagu znajdujemy się w punkcie wyjściowym.