Pierwiastek: |
Występowanie: |
Wł. fizyczne: |
Wł. chemiczne: |
Związki: |
Inne: |
C - węgiel: |
Rodzime: diament, grafit.. Minerały: kalcyt (CaCO3), dolomit, magnezyt (MoCO3), syderyt (FeCO3). Występuje również w przyrodzie jako produkt rozkładu. W postaci CO2 występuje w powietrzu i wodach morskich, rzecznych itd. |
|
|
|
Otrzymywanie: rozkład pirolityczny, niepełne spalanie produktów węglopochodnych. Pierwiastek niezbędny do życia, wchodzi w skład organizmów żywych w postaci związków organicznych. |
Si - krzem: |
Nie występuje w stanie rodzimym. Minerały: krzemionka SiO2 (kwarcyt, trydynit, krystobalit) oraz w postaci krzemianów i glinokrzemianów. |
Nietoksyczny, niektóre krzemiany, np. azbest, są rakotwórcze. Szczególne znaczenie dla organizmów ma krzemionka rozpuszczalna w wodzie. |
|
SiO2 (tlenek krzemu IV), H2SiO3 (kwas krzemowy), krzemiany (krzemian sodu - Na2SiO3). |
Zastosowanie: w elektronice jako półprzewodnik; w metalurgii żelaza do odtleniania stali; do wyrobu stopów. |
N - azot: |
W stanie wolnym w powietrzu, w związkach chemicznych. |
|
Stopnie utlenienia -3, +5. pierwiastek nieaktywny chemicznie, w podwyższonej temperaturze reaguje z tlenem tworząc tlenki azotu. Z wodorem tworzy amoniak (NH3). |
Tlenki azotu: N2O (gaz rozweselający), NO, N2O3, NO2, N2O5. Kwasy azotowe: HNO3 (V), HNO2 (II). |
Otrzymywanie azotu: 1. poprzez skroplenie powietrza, 2. NH4NO2→N2+2H2O. |
P - fosfor: |
Tworzy kilka odmian alotropowych, znaczenie mają tylko dwie: biały i czerwony. |
Fosfor biały jest krystaliczny, fosfor czerwony jest bezpostaciowym polimerem. Fosfor biały jest miękką, żółtawo-białą masą, która hujowato śmierdzi. Odmiana czerwona stanowi czerwony proszek. |
Zarówno fosfor biały jak i czerwony nie rozpuszcza się w wodzie. Fosfor czerwony nie rozpuszcza się w rozpuszczalnikach organicznych (nieszkodliwy dla ludzi). 0,1 g fosforu białego stanowi dla człowieka dawkę śmiertelną (rozpuszcza się w płynach ustrojowych organizmu). |
|
Fosfor znacznie łatwiej od azotu łączy się z tlenem. Spalany w ograniczonej ilości powietrza tworzy P4O6, zwany tradycyjnie trójtlenkiem P2O3. 4P+3O2→2P2O3. Spalany w czystym tlenie tworzy P4O10 zwany pięciotlenkiem P2O5. 4P+5O2→2P2O5. |
S - siarka: |
Siarka w stanie stałym występuje w dwóch odmianach alotropowych zwanych siarką rombową (Salfa) i siarką jednoskośną (Sbeta). |
Siarka rombowa jest trwała w temp. Pokojowej, ale po ogrzaniu do 95,5OC ulega przemianie w siarkę jednoskośną, która w niższych temperaturach przechodzi w siarkę rombową. Obie mają jasnożółtą barwę |
|
Tlenki siarki: SO2, SO3. Siarkowodór: H1S. Tlenowe kwasy siarki: H2SO3, H2SO4. |
|
Cr - chrom: |
Występuje w przyrodzie w postaci minerałów, z których najważniejszy jest chromit. |
Metal ciągliwy, kowalny, srebżystobiały, o niebieskawym odcieniu. Służy do pokrywania metali ze względu na swój połysk oraz do sporządzania stopów i stali stopowych. |
Występuje w zw. chemicznych na +2, +3 i +4 stopniu utlenienia. Ze wzrostem stopnia utlenienia pierwiastka potęgują się kwasowe wł.. tlenków. |
Związki chromu II: (powstają zawsze w wyniku reakcji chromu z kwasami nieutleniającymi): tlenek chromu II (CrO), wodorotlenek chromu II (Cr(OH)2). Związki chromu II utleniają się bardzo łatwo, nawet pod wpływem tlenu z powietrza, są więc silnymi reduktorami. Związki chromu III: tlenek chromu III (Cr2O3), wodorotlenek chromu III (Cr(OH)3), siarczan VI chromu III (Cr2(SO4)3, chlorek chromu III CrCl3. Związki chromu VI: tlenek chromu VI (wykazuje wł. kwasowe), kwas chromowy VI (H2CrO4), kwas dwuchromowy VI (H2Cr2O7) - są to kwasy nietrwałe, ale ich sole (chromiany) są związkami trwałymi. |
Tlenek chromu VI, chromiany VI i dwuchromiany VI sią silnymi utleniaczami ulegającymi łatwo redukcji do związków chromu II. |
Mn - mangan: |
Dość rozpowszechniony w przyrodzie (brausztyn, hausmanit, szpat manganowy). Otrzymuje się go metodami hutniczymi. |
|
Łatwo reaguje z fluorowcami, siarką i innymi niemetalami. |
Związki manganu II i III: tlenek manganu II i III (wykazuje właściwości zasadowe), wodorotlenek manganu II i III. Związki manganu IV: tlenek manganu IV (wykazuje właściwości amfoteryczne, silne wł. utleniające. Zastosowanie w przemyśle szklarskim, jako katalizator). Związki manganu VI i VII: manganiany VI i VIII - na +6 i +7 stopniu utlenienia (silne wł. utleniające). |
W srodowisku kwaśnym manganiany VII redukują się do jonów Mn2+. W środowisku obojętnym lub słabokwaśnym MnO4- redukuje się do MnO2 lub innych związków manganu IV. W środowisku silnie zasadowym powstają manganiany VI. |
Cl - chlor: |
W wyziewach wulkanicznych. |
|
|
Tlenki chloru: Cl2O, ClO2, Cl2O7 - nie powstają one w wyniku bezpośredniej syntezy chloru z tlenem, można je otrzymać w sposób pośredni. Inne: FeCl3, HCl, ClF3, HclO, NaCl (chlorek sodu), KCl (sylwin). |
Wdychanie powietrza zawierającego chlor powoduje podrażnienie lub niszczenie błon śluzowych nosa i dróg oddechowych. Większe stężenie chloru może doprowadzić do śmiertelnego zatrucia. Otrzymywanie chloru: 2KMn04+16HCl→2KCl+2MnCl2+8H2O+5Cl2 lub MnO2+4HCl→MnCl2+H2o+Cl2. |