1. Budowa i funkcje stawu kolanowego
Staw kolanowy jest największym stawem ciała ludzkiego. Z punktu widzenia biomechaniki staw kolanowy jest stawem czwartej klasy, posiada więc dwa stopnie swobody.
Czynnościowo staw kolanowy składa się z trzech stawów: staw udowo-rzepkowy, staw udowo-łąkotkowy, staw łąkorkowo-piszczelowy.
Staw kolanowy jest utworzony przez powierzchnie stawowe lezące na kłykociach kości udowej i kości piszczelowej. Powierzchnia stawowa kłykci kości udowej są połączone powierzchną rzepkową.
Rzepka jest największą trzeszczką ciała ludzkiego, włączona w ścięgno mięśnia czworogłowego, zwiększa ramię siły mięśnia czworogłowego.
Łąkotki stawowe - boczna i przyśrodkowa (większa)_ spełniają rolę przesuwalnych, wewnątrzstawowo położonych struktur chrzęstnych, umożliwiają lepsze dopasowaie powierzchni stawowych i równomierne przenoszenie sił nacisku na kłykcie kości piszczelowej, dzielą staw kolanowy na dwa piętra, w górnym odbywają się ruchy zginania i prostowania, a w dolnym ruchy obrotowe. Podczas ruchu zgięcia łąkotki SA przesuwane do tyłu, poza brzegi kłykci kości piszczelowej.
Wiązadło stawowe - wewnątrzstawowe - wiązadło krzyżowe przednie ACL i tylne PCL, wiązadło poboczne piszczelowe LCT, poboczne strzałkowe LCF, wiązadło podkolanowe skośne i łukowate.
2. Mięsnie obsługujące staw kolanowy:
Mięsnie przednie uda: m. czworogłowy uda (m. prosty uda, m. obszerny pośredni, m. obszerny przyśrodkowy, m. obszerny boczny), m. krawiecki, m. napinacz powięzi szerokiej uda,
Mięsnie przyśrodkowe uda: m. smukły, m. przywodziciel krótki, m. półbłoniasty,
Mięsnie tylne podudzia: m. brzuchaty łydki,
3. Zakresy ruchów w stawie kolanowym:
S wyprost-0-zgięcie 0-0-130
R r. zewnętrzna-0-r. wewnętrzna 30-0-30
4. Niestabilność stawu kolanowego. Niestabilność - brak zdolności do zachowania anatomicznych stosunków w obrębie danego stawu.
5. W wyniku uszkodzenia wiązadeł i/lub torebki stawowej dochodzi do ostrych lub przewlekłych niestabilności stawu kolanowego, które można podzielić na:
Jednopłaszczyznowe (proste)- przednia, tylna, boczna, przyśrodkowa
Rotacyjne - przednio-boczne, przednio-przyśrodkowa, tylno-boczna, tylno-przyśrodkowa,
Złożone- kombinacje niestabilności rotacyjnych.
6. Niestabilność prosta stawu kolanowego
Przyśrodkowa w wyproście - przy forsownym koślawieniu goleni dochodzi do rozwarcia szpary stawowej po stronie przyśrodkowej. Uszkodzone wiązadło poboczne piszczelowe, ACL, przyśrodkowa i tylno-przyśrodkowa torebka stawowa, wiązadło skośne tylne, niekiedy PLC,
Przyśrodkowa w zgięciu do 30o - uszkodzenie LCF
Przednia - objaw szuflady przedniej przy stawie kolanowym zgiętym do 90o, uszkodzone ACL, torebka stawowa po stronie bocznej i przyśrodkowej,
Tylna - objaw szuflady tylnej przy stawie kolanowym zgiętym do 90o, uszkodzona PCL, wiązadła łukowatego i skośnego.
7. Niestabilność rotacyjna stawu kolanowego.
Przednio-przyśrodkowa - ok. 70%, uszkodzona LCT, ACL, tylno-przyśrodkowej torebki stawowej, brzeżne oderwanie łąkotki przyśrodkowej, nie zawsze powoduje niewydolność czynnościową stawu.
Przednio-boczna - uszkodzone ACL, rozluźnienie bocznych i przyśrodkowych struktur kolana.
Tylno-przyśrodkowa - uszkodzone tylno-przyśrodkowego rogu stawu, przyczepu, przyczepu m. błoniastego LCT, oraz częściowo ACL i PCL.
Tylno-boczna - uszkodzenie rogu tylno-bocznego kolana, mięśnia podkolanowego, LCF i PCL.
8. Endoprotezoplastyka stawu kolanowego. W zależności od stopnia destrukcji stawu kolanowego stosuje się trzy typy endoprotez:
Endoproteza kondylarna jest używana przy zachowanych wiązadłach krzyżowych i pobocznych stawu kolanowego. Zabieg wymaga niewielkiego usunięcia kości, gdyż ta endoproteza zastępuje tylko powierzchnie stawowe.
Przy znacznym zniszczeniu stawu, zaburzeniach osi kończyny i zniszczeniu wiązadeł stosuje się endoprotezy pół związane, które - oprócz ruchu zgięcia i prostowania - zachowują ruchy rotacyjne, bardzo ważne z punkty widzenia biomechaniki całej kończyny dolnej.
Najstarsze i obecnie bardzo rzadko uzywane endoprotezy związane (zawiasowe) umożliwiają ruchy tylko w jednej osi (wyprost i zgięcie).