Pedagogika jest nauką o człowieku w trakcie stawania się, w trakcie tworzenia się. Pedagogika ogólna interesuje się problemami człowieka. Są nimi problemy jego rozwoju w sensie przyrodniczym, kulturowym i osobowym, także proces stawania się człowiekiem, rozwoju biopsychicznego w pełnym cyklu życia. W pedagogice społecznej należałoby wymienić:
Człowieka jako podmiot działający (aktywny, przygotowany do działania profesjonalnego) w polu (obszarze) identyfikowanym przez pedagogikę społeczną (np. praca socjalna, która nabiera wymiaru pracy społecznej) w analizie instytucjonalnej, w pedagogiach instytucjonalnych;
Człowieka jako podmiot, z którym podejmuje się działanie, dla którego i przez którego się działa (siły ludzkie), znajdujący się w różnych sytuacjach indywidualnych, deprywacji, wyłączenia społecznego, ale i orientacji prospektywnej na możliwość przekształcania rzeczywistości;
Człowieka jako podmiot refleksyjny, namyślający się nad polem praktyki, interpretujący swój stosunek do rzeczywistości, modyfikujący i zorientowany na rzeczową analizę i na zmianę;
Człowieka jako podmiot poznający (przez badanie i działanie) pole praktyki
Koncepcja pojmowania osobowości człowieka jako systemu ustosunkowań wobec świata (rzeczywistości). Zgodnie z tą koncepcją funkcjonowanie psychiczne może istnieć jedynie w ramach struktury, która zakłada wewnętrzne i aktywne odniesienie <ja> do świata przedmiotów. Jaźń zatem nie tylko staj wobec tego świata innych osób i przedmiotów, ale świat ten stanowi treść upersonalizowanego życia psychicznego jednostki. (Świda)
Relacyjna koncepcja człowieka wyraża się w tym, że tak ważny element dla pedagogiki społecznej, jakim jest kontekst społeczny, środowisko, jest „ wtopiony” relacyjnie w osobę i jej system psychiczny (osobowość). W tej koncepcji relacja osobowość - kultura stawiana jest pod innym kątem niż np. u socjologów, czy antropologów. Obecność społeczeństwa i kultury stwierdza się tu w samej strukturze osobowości, i nie z racji, że wywierają one określony wpływ tylko dlatego, iż stanowią treść przebiegów psychicznych, ukierunkowanych intencjonalnie na zewnętrzny świat. Koncepcja opiera się na relacyjności związków (dwustronność tworząca jedność). Założenia (Świda):
Podmiotowa interpretacja rzeczywistości, dokonywana przez pryzmat systemu pojęć i zasad selekcji;
Emocjonalna pozaświadoma reakcja jednostki na poszczególne sytuacje;
Indywidualne zasady dynamiki, zawierające w sobie napęd ewokujący czynności
Ta koncepcja poddaje człowieka analizie, jako podmiotu dynamicznego, pozostającego w relacji z samym sobą i z innymi.
Rozwój człowieka Radlińska określiła w 3 sferach: wzrostu - odnosi się do procesów biologicznych i fizjologicznych organizmu (kompensacja niedoborów), wrastania i wprowadzania, które z kolei dotyczą aspektów społeczno - kulturowych procesu wychowania. Kamiński za Radlińską wyróżnił sfery rozwoju biologicznego, społecznego i kulturalnego. Tę koncepcję należałoby uzupełnić o doświadczenia indywidualne jednostki, które pozwalają jej się rozwinąć pod względem psychicznym. Obecnie w pedagogice społecznej dąży się do postrzegania człowieka w kategoriach całościowych (globalnych), we wszystkich jego wymiarach.
Klasyczna pedagogika społeczna, prezentowana przez Radlińską, Wroczyńskiego i Kamińskiego, przyjmowała i respektowała główne idee (zbiór wartości):
Idea podmiotowości: twórcą świata społecznego, struktury dynamicznej i zmiennej, są siły ludzkie
Idea sprawiedliwości społecznej: wszyscy ludzie powinni mieć równy dostęp do warunków rozwoju: szansę tę daje ład społeczny oparty na demokracji
Idea pomocniczości: społeczeństwo ma obowiązek niesienia pomocy w rozwoju wszystkim potrzebującym jednostkom, grupom, środowiskom społecznym
Idea edukacji społecznej: wychowanie jest jednym z elementów życia społecznego - kulturowego
Znaczenie ideologii dla praktyki działania i vice versa.
Bez względu na cel, czy jest nim produkcja naukowa (badacz), czy kształtowanie własnej osobowości badacza (działacz, praca społeczna - stanowisko humanistyczne wobec nauki), wszelkie działania podejmowane w pedagogice uzupełniają się i ułatwiają pełniejsze zrozumienie rzeczywistości oraz uzasadnianie orientowania działania. Wg Hessena pedagogika, jako teoria (pewna idea) wyznacza zakres wypowiedzi o wychowaniu poszukującej tego, co z jednej strony podstawowe, a więc przedmiotu pedagogiki, z drugiej zaś strony może być punktem wyjścia - sensownym wychowaniem. A właśnie pytanie o sens rozbudza dysputy ideologiczne. Sensem wychowania jest odpowiedzialność za prawdę o człowieku, o jego człowieczeństwie, które samo w sobie jest wartością. Refleksja społeczno - pedagogiczna, to refleksja humanistyczna.
Środowisko
Stanowisko społecznego tworzenia rzeczywistości - rzeczywistość nie jest raz na zawsze dana, ale tworzona i współtworzona oraz podlegająca zmianom wzajemnie - relacyjnie - sprzężonym
Perspektywa działania społecznego jako tworzenia instytucji symbolicznej - konstruktywizm społeczny
Związki jednostki i środowiska w pedagogice społecznej określa się terminem „ sprzężenie zwrotne”
Kontekst społeczny jest wtopiony relacyjnie w osobę i jej system psychiczny
Relacje jednostki ze środowiskiem cechuje wielowymiarowość - struktura kryształu