Europa: naj wyspa: Wielka Brytania; naj szczyt- Mont Blanc, naj rzeka- Wołga, naj jezioro- Ładoga, naj miasto- Paryż; struktury geologiczna europy: 1) platforma wschodnio-europejska (nizina wschodnioeuropejska, Rosja, państwa Skandynawskie) 2) struktury kaledońskie i hercyńskie ( W. Brytania, Polska, Francja, Góry Skandynawskie, Harz, Sudety, Ural) 3) struktura alpejska (Włochy, państwa Bałkańskie, Alpy, Karpaty, Pireneje, Dynarskie, Bałkany, strefy aktywności wulkanicznej, niziny w zapadliskach tektoniczny, np. Padańska, czynne wulkany); Krajobrazy-duży wpływ zlodowacenia w erze kenozoicznej; Najniższy ze wszystkich kontynentów; Zachodnia część- klimat umiarkowany (morski), zimy łagodne, lata chłodne, opady wyższe niż 600mm/rok, amplituda ok. 23ºC, lasy mieszane, liściaste, jelenie, sarny, dziki; Wschodnia część- klimat kontynentalny, lata gorące, zimy mroźne, mniej opadów, tajga, drzewa iglaste, łosie, jelenie, niedźwiedzie; Północna część- klimat okołobiegunowy i umiarkowany chłodni, długie mroźne zimy, krótkie chłodne lata, roślinność tundrowa, renifery: Południowa część: klimat podzwrotnikowy, śródziemnomorski, upalne, bezdeszczowe lata, łagodne i wilgotne zimy, las mieszany, step, antylopy, susły; śródziemnomorski: palmy, oleandry, drzewa oliwkowe, cytrusowe, jeżozwierze, magoty, daniele; Im wyżej tym zimniej i tym większa ilość opadów atmosferycznych, w górach m.in.kozice, świstaki; Rzeki Europy, należą w 80% do zlewiska Oceanu Atlantyckiego; Druga pod względem dł. rzeka- Dunaj; Rzeki Europy są wykorzystywane dla potrzeb gospodarki komunalnej, przemysły, żeglugi śródlądowej, celów rekreacyjnych i nawadniania; Morze Śródziemnomorskie- śródziemnomorski klimat sprawił, że rozwija się rolnictwo, osadnictwo, transport i handel morski; klimat podzwrotnikowy- pszenica, cytrusy, winna latorośl; sztuczne nawadnianie, gdyż jest mało opadów w lecie; III w.p.n.e. ekspansja Rzymu; Knossos -pierwsze miasto uznane przez historyków, Chrześcijaństwo- fundament cywilizacji europejskich; W IV w. Europa podzieliła się na dwa kręgi kulturowe; zachodni-łaciński, wschodni-bizantyjski;
Francja: największe państwo Europy zachodniej; Paleozoiczne góry- Ardeny i Wogezy; paleozoiczne masywy: Masyw Armorykański i Centralny; naj niziny- Basen Paryski i Basen Akwitański; Marsylia-największy port M. Śródziemnego; Klimat- umiarkowany, oceaniczny, chłodne lata, łagodne zimy, duże opady; Wybrzeża Śród. klimat: podzwrotnikowy, upalne bezdeszczowe lata, wilgotne łagodne zimy; Producent energii elektrycznej, stali, samochodów, samolotów, wyrobów przemysłu chemicznego, odzieżowego i spożywczego; Różnorodna produkcja rolna: pszenica, owies, buraki cukrowe, ryż; Sadownictwo: jabłonie, śliwy morele, winna latorośl; Znana z chowu bydła; Korzystne cechy środowiska: zróżnicowane ukształtowanie powierzchni i klimat, długi dostęp do Morza; Energetyka jądrowa dzięki akceptacji społeczeństwa; elektrownia pływowa wykorzystująca przypływy i odpływy; Atrakcje: pociągi TGV, Paryż, katedra Notre Dame, Wieża Eiffla, Luwr, Lazurowe wybrzeże, zamki nad Loarą, przejażdżki Sekwaną światowy festiwal filmowy w Cannes; Włochy: cały Płw. Apeniński; Alpy, Nizina Padańska, Apeniny; Część północna- doskonale rozwinięty przemysł i nowoczesne rolnictwo, zamożna ludność; Naj miasto i ośrodek finansowy-Mediolan; siedziba koncern Fiata -Turyn; Genua-największy włoski port; Nizina Padańska- żyzna gleby, intensywne rolnictwo, pszenica, kukurydza, ryż, winna latorośl, słonecznik, drzewa cytrusowe i oliwkowe; Część południowa: zacofana gospodarczo, słabe gleby i rolnictwo, słabo rozwinięty przemysł, Główne ośrodki: Rzym i Neapol; działalność mafii, Kalabria- najuboższy rejon świata; Atrakcje: Forum Romanum, Koloseum, Panteon, Wenecja (płn); Watykani enklawa, niezależne państwo kościelne; San Marino; Leonardo da Vinci;
Wielka Brytania: łagodny morski klimat, dużo opadów i mgieł rzadko śnieg; Państwo wyspiarskie, zajmuje pół-wsch część Irlandii, Hebrydy, Szetlandy, Orkady; monarchia konstytucyjna- zasiada na tronie Elżbieta II; religia- 49% anglikanizm; Głownie język angielski; w XVIII i XIX w. W. Brytania była mocarstwem kolonialnym i największą potęga, miała wielką flotę morska i kontrolowała szlaki morskie; James Watt - szkocki mechanik, stworzył maszynę parową i w kraju rozpoczęła się rewolucja przemysłowa powodująca szybki rozwój miast; Przemysł włókienniczy, kraj bardzo słabo zalesiony; Kłopoty gospodarcze spowodowane przez: rozwój gospodarczy USA i Ameryki PN, rozpad imperium kolonialnego; II wojna światowa- Skutki: utrata rynków zbytu, mało konkurencyjny przemysł; Szereg reform dzięki którym rozwinął się nowoczesny przemysł, elektrotechniczny, precyzyjny, elektroniczny, lotniczy, motoryzacyjny. Wielka Brytania- największy producent i eksporter ropy naftowej; Rozwój przemysłu petrochemicznego, komunikacji; Koleje Brytyjskie mają połączenie z Europą kontynentalna poprzez tunel pod kanałem La Manche; Londyn-najważniejszy port lotniczy; Irlandia Północna- stolica Belfast, religia protestanci i katolicy; Irlandia: kraj nizinny, dużo łąk, pastwisk, jezior i torfowisk; ciepły prąd Północnoatlantycki wywołuje obfite opady; 93% wyznania rzymsko-katolickiego; najszybciej gospodarczo rozwijające się państwo Europy; dobrze rozwinięte rolnictwo, przemysł spożywczy i turystyka; Alpy- wypiętrzone w erze kenozoicznej w czasie fałdowania alpejskiego. Najwyższe szczyty: Mont Blanc- 4807m, Monte Rosa -4643m, Matternhorn i Grossglockner; Alpy maja klimat górski. Wraz z wysokością spada temperatura powietrza i wzrasta ilość opadów do 3000mm/rok; Wieją tu wiatry górskie, np. suchy i ciepły fen; Las liściasty, mieszany, iglasty, roślinność piętra alpejskiego (kosodrzewina), turnie i śniegi; liczne lodowce górskie, bo najwyższe partie gór leża poza granicą wiecznego śniegu; Początek rzek- Ren i Rodan; Parki narodowe i rezerwaty przyrody;
Szwajcaria: utrudnione rolnictwo, górzyste ukształtowanie terenu, słabe gleby, klimat górski; Znaczny import artykułów rolnych; Brak możliwości powiększenia areału ziemi uprawnej; Zakaz wycinania lasów; Chów bydła i owiec; Eksport wyrobów mleczarskich: serów i czekolady; Przemysł precyzyjny, farmaceutyczny, spożywczy; Źródło dochodu: turystyka, piękne alpejskie krajobrazy, doskonale rozbudowana sieć usług turystycznych, koleje linowe i szynowe, wiele zabytków; Doskonale rozwinięta sieć dróg i linii kolejowych; Budowa tuneli tańsze niż serpentyny; Linie lotnicze cieszą się duża renomą; Porty lotnicze: Zurych i Genewa; Ludność mówi 4 językami: niemieckim, francuskim, włoskim, retoromańskim; 47% katolicyzm, 44& odmiany protestantyzmu; Państwo neutralne; Siedziba wielu organizacji, m.in. Międzynarodowego Czerwonego Krzyża i wielu agend ONZ; centrum finansowe świata; Austria: mniejszy import artykułów rolnych niż w Szwajcarii; dwa razy większa powierzchnia, 8 mln mieszkańców; zakaz wycinania lasów, hodowla i uprawa roślin, chów bydła i owiec, źródło dochodu turystyka; rozwinięta sieć dróg i linii kolejowych, język niemiecki, członek UE i ONZ, różnorodny przemysł, 81%- Austriacy, 85% katolicyzm; Wiedeń- był stolicą księstwa austriackiego, austriackiego potem Monarchii Austro-Węgierskiej; europejska metropolia;
Państwa Płw. Bałkańskiego; Albania, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja. Grecja, Jugosławia, Macedonia, Słowenia; Największe archipelagi: Cyklady, Sporady, wyspy Jońskie; największa wyspa: Kreta; położone w strefie młodych alpejskich fałdowań; Góry Dynarskie, Bałkany, Rodopy; strefa aktywności sejsmicznej i wulkanicznej; Góry zbudowanie ze skał osadowych, piaskowców i wapieni; Klimat: umiarkowany (ciepły w głębi płw.) podzwrotnikowy (nad morzem), górski. Dunaj- najdłuższa rzeka w regionie; Lasy mieszane: dębowo- bukowo- świerkowe; W pasie wybrzeża występuje roślinność śródziemnomorska; W lasach żyją niedźwiedzie brunatne, kozice, rysie, żbiki, drapieżne ptaki; Bałkany-zapalne miejsce Europy- Po I wojnie światowej powstało z inicjatywy Serbii Królestwo Serbów, Chorwatów, Słoweńców- czyli Królestwo Jugosławii; W czasie II wojny światowej było pod okupacją niemiecką. Po wojnie zostało zamienione w Federacje Jugosłowiańską. Żyjący w Jugosławii muzułmańscy Bośniacy, prawosławni Serbowie i katoliccy Chorwaci żyli w zgodzie pozornej. W 1991r. z Federacji wystąpiła Słowenia, Chorwacja i Macedonia, rok potem Bośnia i Hercegowina; w 1992r. Serbia i Czarnogóra utworzyły Federacyjną Republikę Jugosławii; Państwa mają zróżnicowaną strukturę etniczną i wyznaniową; Słowenia -najbardziej zróżnicowana pod względem etnicznym i wyznaniowym, dynamiczna gospodarka; Reszta państw ciągłe konflikty (nawet doszło do interwencji sił NATO);
Wyjątkowe walory turystyczne: przyrodnicze i kulturalne; Piękne dalmatyńskie wybrzeże, z jego górami i gorącym bezdeszczowym latem; W górach dynarskich są jaskinie wyżłobione w skałach wapiennych; Grecja i Bułgaria- największy rozwój infrastruktury turystycznej; Wszystkie kraje inwestują w budowę i modernizacje dróg i portów lotniczych; Państwa Skandynawskie: związane z morzem, Wikingowie-pierwsi mieszkańcu tych terenów; Rozwinięte rybołówstwo, porty, transport i handel morski; Ciepły Prąd Norweski opływający wybrzeże Skandynawskie powodował znaczne ocieplenie klimatu, dzięki temu możliwa była całoroczne żegluga wzdłuż Półwyspu; Wysoko gospodarczo rozwinięte kraje. Mają jeden z największym w świecie PKB na 1 mieszkańca; Duża zdrowotność i długość życia; Skandynawowie wprowadzili obowiązkowe ubezpieczenia zdrowotne, bezpłatne leczenia, duża wagę przywiązują do zdrowego trybu życia, prawidłowego odżywiania; Dbałość o środowisko, ochrona powierzam wód, litosfery, biosfery; Norwegia- wybrzeże fiordowe i szerowe, umożliwia bezpieczne cumowanie statkom, tysiące wysp, Archipelag Svalbard- pokryty prawie w całości lodowcami, są na nim stacje badawcze obszarów polarnych; Aurlandsfjorden - małą odnoga najdłuższego fiordu Norwegii- Sognefjorden; Fiord- długa, wąska zatoka, morska wcinająca się głęboko w ląd; Góry Skandynawskie- słabo zaludnione, surowy klimat; Norwegia pozyskuje prawie 100% energii z elektrowni wodnych; Gospodarka: transport i handel morski, rybołówstwo, przemysł spożywczy, uprawa roli i chów zwierząt, wydobywanie ropy naftowej i gazu ziemnego na szelfie M. Norweskiego i Północnego; Największe miasta: Oslo, Bergen, Trondheim, Stavanger. Narwik- niezamarzający port; Saamowie- na północy, niski wzrost, czarne włosy, mongolskie rysy twarzy, chów reniferów; Nie należy do UE:
Szwecja- największe i najludniejsze państwo skandynawskie; wyspy: Gotlandia i Olandia; wyżyny i góry, klimat Szwecji pod wpływem Prądu Norweskiego, anomalia termiczne; Lodowce górskie i jeziora polodowcowe( Wezer, Wetter); wysokiej jakości rudy żelaza, wydobywane w Kirunie; 62% terytorium pokrywają lasy, duża waga do ochrony przyrody; członek UE; Nagrody Nobla w Sztokholmie; Finlandia- nizinny kraj, leżący nad zatokami Morza Bałtyckiego, kraj jezior, lasy iglaste, renifery, łosie, rysie, wilki; Lasy są największym bogactwem naturalnym Finlandii; Przemysł drzewny; Racjonalna gospodarka leśna; Członek UE; Dania- płw. Jutlandzki, dużo wysp, Zelandia, Fionia, Lolland; Syrenka- symbol Kopenhagi (stolicy); Dania ma łagodny morski klimat, i średnio żyzne gleby; gospodarstwa rolne są nowoczesne całkowicie zmechanizowane; Wykorzystywanie energii słonecznej, wiatrowej do pozyskiwania energii elektrycznej; pszenica, jęczmień, buraki cukrowe, żyto; sadownictwo, chów zwierząt gospodarskich: bydła mlecznego, trzody chlewnej i drobiu; rozwinięte rybołówstwo; Eksport: mięso, ryby, produkty mleczarskie, jaja, zboża. Zakłady nowoczesnego przemysłu spożywczego; Islandia- państwo wyspiarskie, trzęsienia ziemi, wybuchy wulkaniczne i gejzerów: wykorzystywanie gorących źródeł gejzerów jako źródła ogrzewania i ciepłej wody; Rejkiawik- stolica; Gospodarka: rybołówstwo i przemysł rybny; eksport ryb;