1. Gleba - definicja, rola i znaczenie.
Powierzchniową warstwę skorupy kontynentalnej ,zdolną do zaspokojenia zapotrzebowania roślin n składniki pokarmowe i wodę nazywamy glebą. Środowisko glebowe to składniki przyrody które mieszczą się na styku litosfery, atmosfery i biosfery składający się z organicznych i mineralnych ciał stałych (40-50%), z wody (20-25%)i powietrza, które wypełniają przestrzenie między ziarnami gruntutLitosfera i jej warstwa powierzchniowa , czyli gleba , pełnią ponadto wiele ważnych funkcji, które podtrzymują i chronią życie na naszej planecie. Gleba i położone niżej warstwy litosfery filtrują, zobojętniają i transformują szkodliwe substancje chemiczne zawarte w wodzie która przesiąka przez grunt do warstwy wodonośnej. Poza tym gleba jest naturalnym siedliskiem dla wielu organizmów. Zasiedla ja czterokrotnie więcej gatunków organizmów , niż wynosi liczba żyjących na je powierzchni. Gleby są źródłem różnych surowców mineralnych tj. glina, iły, piaski, żwir które wykorzystuje się w budownictwie do wznoszenia budynków ,budowy dróg, chodników, mostów itp. Jedną z ważniejszych funkcji gleby jest to ,że dzięki niej możliwa jest produkcji żywności np hodowla roślin zbożowych, rzepaku, kukurydzy, produkcji pasz przeznaczonych do hodowli zwierząt a także uprawy rolne mogą być później wykorzystane jako źródła odnawialnych surowców energetycznych(drewno, kora , torf, oleje) ,mogąteż dostarczać surowców do produkcji tekstyliów.
2. Zanieczyszczenie gleby (zanieczyszczenie metalami ciężkimi, kwaśne opady).
Przez degradację gleby należy rozumieć zniekształcenie jednej lub wielu jej właściwości , w tym również zanieczyszczenie pogarszające warunki życia i plonowania roślin uprawnych , skład gatunkowy, wartość użytkową płodów rolnych i leśnych a także ekologiczne funkcjonowanie pokrywy glebowo- roślinnej. Zanieczyszczenie i postępująca degradacja gleb jest powodowana najczęściej:
-osiadaniem na pow. ziemi metali ciężkich np. chrom (Cr), kobalt (Co), nikiel(Ni),miedź(Cu), cynk (Zn),kadm(Cd),rtęć (Hg) ,ołów(Pb) oraz bar (Ba) beryl(Be) i arsen (As);
-składowaniem na pow. ziemi odpadów; •
-zakwaszeniem gleby przez kwaśne opady w większości gleby w Polsce są kwaśne, aż 45% charakteryzuje odczyn pH <5,5 lecz spowodowane jest to głównie czynnikami naturalnymi, bardzo kwaśne gleby o pH 4,5 stanowią 20-23% gruntów ornych i występują w rejonach centralnej i południowo-wschodniej Polski.;
-przekształceniem struktury gleby i zmianą ukształtowania terenu.;
3. Podstawowe definicje i źródła odpadów.
Odpad jest to każda substancja lub przedmiot którego posiadacz pozbywa się , zamierza pozbyć się lub do ich
pozbycia się jest obowiązany. Inaczej odpadami można nazwać wszystkie nie spożytkowane produkty
pochodzące z bytowej i gospodarczej działalności człowieka.
Odpady komunalne (stałe i ciekłe) powstają w gospodarstwach domowych , w obiektach użyteczności
publicznej i obsługi ludności. Są to wszystkie nieczystości gromadzone w zbiornikach bezodpływowych,
porzucone wraki pojazdów mechanicznych oraz odpady uliczne , z wyjątkiem odpadów niebezpiecznych z
zakładów opieki zdrowotnej i zakładów weterynaryjnych.
Odpady niebezpieczne są to odpady które ze względu na swoje pochodzenie , skład chemiczny , biologiczny i
inne właściwości i okoliczności stanowią zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi albo dla środowiska. Należą do
nich : oleje i tłuszcze, farby, lakiery, żywice, leki, pestycydy, rozpuszczalniki itp.
W Polsce ok. 90% powstających odpadów stanowią odpady przemysłowe , których źródłem jest przede
wszystkim przemysł wydobywczy, w tym górnictwo węglowe i wydobycie surowców mineralnych.
4. Odpady niebezpieczne.
Odpady niebezpieczne występują w licznych zakładach przemysłowych i nie możemy spodziewać szybkiego
ograniczenia ich ilości. Eliminacja zagrożeń stwarzanych przez te odpady polega na ich bezpiecznym
unieszkodliwieniu. Odpady niebezpieczne, przez wiek lat wprowadzane do środowiska w sposób
niekontrolowany, spowodowały negatywne skutki - zarówno dla środowiska przyrodniczego, jak i dla zdrowia i
życia ludzi.
Odpady niebezpieczne pochodzą głównie z przemysłu, ale także z rolnictwa, transportu, służby zdrowia i
laboratoriów badawczych. Również do tej grupy zalicza się część odpadów komunalnych. Posiadają one
określone cechy, wyróżniające je od innych odpadów, a mianowicie:
• Wybuchowość - substancje mogące wybuchnąć pod wpływem ognia lub które są wrażliwe na wstrząs lub tarcie
• właściwości utleniające - subst, które inicjują silnie egzotermiczne reakcje podczas kontaktu z innymi substancjami
• łatwopalność - ciekłe substancje mające temp. zapłonu równą lub wyższą niż 21 *C i niższą lub równą 55st.C
• właściwości drażniące -subst. nieżrące powodujące w krótkim, długotrwałym lub powtarzającym się kontakcie ze skórą powodują stan zapalny
• szkodliwość - dostają się do organizmu poprzez wdychanie lub inną drogą powodując w nim ograniczone zagrożenie dla zdrowia;
• toksyczność - mogą powodować poważne, ostre lub chroniczne zagrożenie dla zdrowia , a nawet śmierć
• właściwości żrące - w zetknięciu się z żywymi tkankami mogą spowodować ich zniszczenie
• właściwości mutagenne - mogą powodować dziedziczne defekty genetyczne lub mogą zwiększyć częstotliwość ich występowania
• właściwości ekotoksyczne - stanowią lub mogą stanowić bezpośrednie lub opóźnione zagrożenie dla jednego lub więcej elementów środowiska
Spośród odpadów niebezpiecznych można wyróżnić grupy odpadów wymagające szczególnych zasad
postępowania. Do odpadów tych należą:
odpady zawierające PCB (polichlorowane bifenyle). określa się grupę związków organicznych, w których
cząsteczce występują atomy chlorowca - najczęściej chloru - jako podstawniki w pierścieniach związków
aromatycznych. Polichlorowane bifenyle posiadają znakomite właściwości dielektryczne, w związku z czym
były szeroko stosowane jako składniki olejów elektroizolacyjnych wykorzystywanych w transformatorach
(około 75% całej wyprodukowanej ilości), jako materiał dielektryczny w kondensatorach i innych urządzeniach
elektrycznych. Ze względu na swoje właściwości PCB były stosowane również jako płyny hydrauliczne,
plastyfikatory do tworzyw sztucznych, dodatki do farb i lakierów, środki konserwujące i impregnujące oraz jako
nośniki ciepła w instalacjach grzewczych
odpady azbestowe. Największa ilość tego surowca (około 85% całkowitego zużycia) wykorzystywana była w produkcji materiałów budowlanych, przede wszystkim do wytwarzania dachowych i elewacyjnych płyt azbestowo-cementowych Azbest znalazł bardzo szerokie zastosowanie w różnego rodzaju technologiach przemysłowych, budownictwie, energetyce, transporcie w postaci ponad 3000 wyrobów. oleje smarowe, pochodzące z rynku motoryzacyjnego, to przede wszystkim zużyte oleje silnikowe i oleje przekładniowe, a oleje odpadowe pochodzące z przemysłu to zanieczyszczone oleje hydrauliczne, przekładniowe, maszynowe, turbinowe, sprężarkowe, transformatorowe oraz grzewcze. W mniejszym zakresie oleje odpadowe pochodzą z odzysku: olejów używanych do obróbki metali (emulgujące i nieemulgujące), olejów procesowych, olejów ochronnych i innych specjalnych zastosowań, a także z odolejania w separatorach. Poza olejami odpadowymi w praktyce gospodarczej występują odpady zanieczyszczone olejami tj. zaolejone szlamy z separatorów olejowych oraz odstojników, szlamy z obróbki metali zawierające oleje, zużyte filtry olejowe, zaolejone zużyte sorbenty, trociny, czyściwo oraz opakowania po olejach. W związku z tym powstające odpady olejowe można podzielić na: oleje odpadowe, emulsje wodno-olejowe, szlamy zawierające oleje, inne odpady olejowe.
baterie i akumulatory, powstają one w głównej mierze jako odpad wytwarzany przez gospodarstwa domowe. Baterie i akumulatory małogabarytowe zużywane są także w budownictwie, energetyce, handlu, łączności, transporcie i usługach serwisowych, w służbie zdrowia, w siłach zbrojnych i wszelkiego rodzaju służbach mundurowych, jak również w szkolnictwie oraz w instytucjach kulturalnych.
odpady medyczne i weterynaryjne, to substancje stałe, ciekłe i gazowe powstające przy leczeniu, diagnozowaniu oraz profilaktyce, w działalności medycznej prowadzonej w obiektach lecznictwa zamkniętego, otwartego oraz w obiektach badawczych i eksperymentalnych.
1. Odpady bytowo-gospodarcze do których należą: Odpady bytowo-gospodarcze z pomieszczeń biurowych,
administracyjnych, zaplecza warsztatowego i służb technicznych, odpady bytowe z oddziałów niezabiegowych,
odpady z kuchni i resztki posiłków z oddziałów niezakaźnych. Odpady te mogą być składowane na
składowiskach komunalnych.
2. Odpady specyficzne przeznaczone do unieszkodliwiania to odpady, które ze względu na bezpośredni kontakt z chorymi stanowią zagrożenie infekcyjne dla ludzi i środowiska. Z tego też względu wymagane jest izolowanie tych odpadów od otoczenia już w miejscu ich powstawania. Do odpadów tych zaliczamy: Odpady specyficzne zakażone drobnoustrojami (zużyte materiały opatrunkowe, strzykawki, igły, materiały laboratoryjne i medyczne, odpady z sal operacyjnych, oddziałów chirurgicznych, oddziałów zakaźnych, amputowane części ciała, zwłoki zwierząt doświadczalnych, odpady posekcyjne itp.), 3.Odpady specjalne to m.in.:
Odpady radioaktywne,
Zużyte diagnostyki izotopowe,
Substancje toksyczne,
Odpady srebronośne,
Uszkodzone termometry rtęciowe i zużyte świetlówki.
4. Odpady wtórne - pozostałości po przeróbce termicznej odpadów specyficznych to m.in.: popiół ,zeszklony żużel, elementy metalowe ,pyły i szlamy pochodzące z urządzeń odpylających
5. Odpady z tworzyw sztucznych i gumy.
Tworzywa sztuczne zastąpiły wiele materiałów naturalnych już ponad 100 lat temu. Ich podstawowe zalety , tj.:
trwałość, duża odporność na utlenianie w temp. otoczenia , odporność chemiczna i niski stopień degradacji w
środowisku naturalnym pod wpływem mikroorganizmów , stają się ich największymi wadami, kiedy tworzywa sztuczne stają się odpadami. Także niska cena produkcji wielu z nich jest niekorzystną ich cechą, ponieważ jest nieopłacalne odzyskiwanie surowców do ich wyprodukowania .Dlatego zużyte tworzywa sztuczne są istotną częścią odpadów komunalnych , jak i odpadów przemysłowych. Stanowią one niewielką część masy odpadów i dużą część ich objętości.
Guma jest produktem wulkanizacji kauczuku naturalnego lub kauczuku syntetycznego, odznaczającym się zdolnością do dużych odkształceń odwracalnych. W wyniku odpowiedniego doboru składników mieszanki gumowej możemy otrzymać gumy o różnych zastosowaniach i właściwościach : gumę do produkcji opon, gumę odporną na niską i wysoką temperaturę, odporną na działanie olejów, materiałów pędnych , rozpuszczalników ,gumę do zastosowania w przemyśle spożywczym lub w medycynie .Powoduje to ,że utylizacja produktów gumowych nie jest łatwa, ze względu na różnorodny skład oraz konieczność zagospodarowania i użytecznego wykorzystania wszystkich jej składników. 6. Odpady komunalne.
To odpady powstające w gospodarstwach domowych. Zalicza się do nich także odpady pochodzące od innych wytwórców, ale tylko takie, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów znajdujących się w odpadach komunalnych. Wśród składników odpadów komunalnych w Polsce można wyróżnić cztery podstawowe grupy:
- surowce wtórne pochodzące głównie z opakowań, głównie produktów niekonsumpcyjnych, stanowią ok30% masy odpadów
- odpady biologiczne i kuchenne stanowią ok.50% masy odpadów
- odpady z ogrzewania mieszkań rep. popiół i żużel, stanowią 15-20% masy odpadów
- inne odpady występujące sporadycznie i związane z różnymi formami działalności bytowej człowieka (ze sprzątania mieszkań ,utrzymania czystości ,dtipady ogrodowe itp.) stanowią do 5 % masy odpadów Do zasadniczych cech odpadów komunalnych koniecznych do uwzględnienia przy projektowaniu rozwiązań ich wykorzystania i unieszkodliwiania należą:
• znaczna zmienność ilościowo-jakościowa w różnych cyklach czasowych;
• duża niejednorodność składu surowcowego i chemicznego stałych odpadów komunalnych , zarówno w postaci mieszanej jak i pozostałości po selektywnej zbiórce lub mechanicznym sortowaniu ;
• niestabilność, podatność na gnicie i wydzielanie uciążliwych odorów frakcji organicznej zawartej w odpadach;
• obecność odpadów niebezpiecznych;
• potencjalne zagrożenie zakażeniem (higieniczno-sanitarnym)związane z obecnością mikroorganizmów chorobotwórczych;
• zanieczyszczenie poszczególnych składników odpadów komunalnych substancjami niebezpiecznymi organicznymi i nieorganicznymi ( głównie metalami ciężkimi);
Obecnie statystyczny obywatel w Polsce wytwarza rocznie nieco ponad 300 kg śmieci, co w porównaniu z ilością odpadów komunalnych na l mieszkańca UE jest wielkością porównywalna. Ponad 96% odpadów komunalnych jest składowanych