Czas burzy i naporu - nazwa poki literackiej i kulturowej w Niemczech u schyłku XVIII wieku. Twórcy tego nurtu głosili wyższość wolnej, nieskrępowanej wyobraźni nad oświeceniowym racjonalizmem i klasycyzmem, propagujący nowe idee, przemiany społeczne. Za czołowego przedstawiciela i teoretyka tego nurtu uważa się Herdera

Burza i napór to okres buntu młodych niemieckich intelektualistów, zarówno na płaszczyźnie estetyki, jak i harmonii wartości: kartezjański rozum miał być zastąpiony przez uczucia i intuicję.

Postawy charakterystyczne dla idei:

*Weltschmerz - niem „ból istnienia, ból świata”, charakterystyczne na początku XIX wieku; oznaczenie bólu związanego z ludzką egzystencją, skazaną na przemijanie, braku chęci do życia, melancholią, katastroficznymi myślami; życiu napiętnowanemu przez Weltschmerz towarzyszy smutek i apatia

* postawa aktywna - nawołująca do walki, buntu

Filozofowie niemieccy:

Johan Fichte - propagował idee romantyczne, był autorem teorii czynu tzn. propagował działaniu ku ewolucji, na czele rewolucja duchowa, najważniejsze w poznaniu świata, najistotniejszą rolę odgrywa świat przeżyć wewnętrznych i emocje. Sformułował nowy pogląd na poetę i artystę, uczynił go kimś wyjątkowym, ponad przeciętność, kimś kto ma kontakt ze światem trans centrycznym (druga rzeczywistość)

Fryderyk Schelling - filozof niemieckiego idealizmu, zliczony do prekursorów romantyzmu. Stworzył pojęcie przyrody jako płaszczyzny do odczuwania, natura jest elementem przynależności człowieka; teoria Absolutu (idea człowiekowi niedostępna) - człowiek powinien całym życiem dążyć do Absolutu, proces tworzenia porównał do procesu twórczego Boga. Mówił, że Bóg jest największym artystą.

August Schlegel - językoznawca, podzielił literaturę na starożytną i nowożytną, do literatury nowożytnej zaliczył Biblię. W poezji propagował kult Szekspira, w literaturze i sztuce uważał, że należy łączyć rzeczy sprzeczne, dzięki takiemu połączeniu powstaje nowa estetyka.

Fryderyk Schlegel - jeden z wielkich twórców niemieckiego romantyzmu. Dokonał przewrotu artysty i twórcy; Wg niego artysta jest wyjątkowy, ma pełną wolność, może odczuć wszelkie reguły, konwenanse w zachowaniu, tworzeniu życia; uważał, że siła twórcy w artyście bierze się z jego intuicji, każdy artysta musi wybić się ponad przeciętność, posiadać nieograniczoną wyobraźnię i wrażliwość. Artysta ma w sobie pierwiastek boski, drzemie w nim Demiurg(pójście bliżej Absolutu), głos wewnętrzny utożsamiany z intuicją, sumieniem.

Georg Fryderyk Hegel - jeden z najwybitniejszych filozofów niemieckich, dialektyk; najważniejsze jest istnienie prawdy dialektycznej ( z prawdy fałsz i odwrotnie), każdą tezę da się podważyć, można stworzyć antytezę, tylko wtedy rodzi się synteza, czyli odpowiedź na pytanie. Wg tego zbudowany jest świat. Świat rozwija się trój systemem. Uważał ducha za istotę wszystkiego, co rzeczywiste. Stworzył pojęcie duchu narodu (historiozofia dziejów) - nauka, która rozważa na temat ducha - scala specyficzne cechy każdego narodu, sprawia, że naród jest jednością, kształtuje dzieje narodu historii

Literatura burzy i naporu:

osjanizm - źródłem tendencji był cykl Pieśni Osjana Jamesa Macphersona. Była to literacka mistyfikacja, pieśń cechowała melancholia, żal, smutek, kult wojowników, fascynacja dziką przyrodą, kult miłości, metafizyką; bohater werteryczny - cechowała ją wybujała uczciwość, przestrzeganie świata przez pryzmat marzeń, kult poezji, bunt przeciwko konwenansom, ból istnienia wyrażający się w samobójczym geście, melancholia, skłócony z rzeczywistością, nadwrażliwy, melancholik, nieszczęśliwie zakochany, wierzy w miłość Platońską, szuka ukojenia w tekstach literackich, skłonny do autodestrukcji.

„Cierpienia młodego Wertera” wydana w 1774r w Lipsku. Wiąże się bezpośrednio z życiorysem Goethego. Nazywana książką zbójecką, gdyż po tym tekście liczba samobójstw wzrosła o 80%. Werter zapoczątkował modę na niebieski frak i żółtą kamizelkę. Tekst jest peanem na temat młodości - siłą witalną romantyzmu. W 1822r na język polski tekst przetłumaczył Kazimierz Braziński.

Powieść epistolarna - powieść w listach, odmiana gatunkowa powieści charakterystyczna dla literatury XVII i początku XIX w; funkcje narratora pełnią w niej listy bohaterów.

Biografa Gothego w „Cierpieniach…”

- pokrywanie się wielu postaci (Lotta - Charlotte Buff, córka przyjaciela Goethego, widzi ją jak ma 16 lat i się nią zachwycił, ale wiedział, że nie ma szans, bo była już zaręczona z sekretarzem poselstwa Ketnerem - pierwowzór Alberta; postanowił się oddalić , wyjechać, zapomnieć)

- samobójstwo przyjaciela Goethego - Wilhelma Jeruzalem

- taka sama data urodzin 28.08

- zdobywanie doświadczenia

- epizod z pożyczonymi pistoletami, ostatnimi listami

- długa śmierć, namiętna

- został pochowany poza murami cmentarza

Treść: Werter przybywa do Wahlheim na praktyki prawnicze. Ucieka przed miłością - problemem. Przybywając do Wahlheim czuje ukojenie, jest szczęśliwy, jest to miejsce stworzone dla niego, wrażliwe, uciekł od rzeczywistości i znalazł tam uspokojenie.

-natura jest bohaterem romantycznym, Werter odwołuje się do niej, znajduje w niej swoje zadowolenie, oddycha, dzięki niej rodzi się w nim dusza artysty

- nie może znaleźć pokrewnej duszy, partnerow od rozmowy, wszędzie są tacy sami ludzie, ale nie będą partnerami do rozmowy bo Werter jest mądrzejszy, wykształcony.

- zachwyca się dziećmi, bo nie są one skażone cywilizacją, są ufne, naiwne, są sobą, mają czyste intencje, bujną wyobraźnie

Werter zachwyca się życiem prostych ludzi, bo mają jasno określony kodeks moralny

- czyje harmonie z naturą, uspokaja go lektura Homera, uciszenie jego emocje są spokojne

- żyje w świecie wyobraźni, odzwierciedla rzeczywistość oddaje ją, poprzez wyobraźnie chce trzymać się z nią, odnajduje w nim szczęście i sens, bez fantazji

- książki go uspokajają, trzymają go tu i teraz, uczą harmonii, złotego środka

Jego egzystencja zmienia się kiedy poznaje Lottę:

- jest to sytuacja przełomowa, neumie ogarnąć swoich uczuć, na jego drodze pojawia się anioł (anioł dla Lotty to zbyt mało, Lotta jest kimś doskonałym, gdyż jest nią zafascynowany „wzięła w niewolę wszystkie jego zmysły”, owładnęła wszystkimi uczuciami Wertera)

- czuje się kimś wyjątkowym, jest zakochany, szczęśliwy, jest mu dobrze, doświadcza coś pięknego, Werter - brak dystansu do miłości (wystarczy dla niego dotknięcie dłoni Lotty i się unosi nad ziemią, brnie dalej w uczucia, silniejsze od niego)

Lotta jest uosobieniem dobra, życia absolutnego, lekarstwem, nadaje życiu sens, dla niej warto żyć

Na balu dowiaduje się, że Lotta jest prawie zaręczona z Albertem. Gdyż jest prawie zaręczon, Werter dalej trwa w tej miłości, Wg niego jest jakaś szansa, jednakże Lotta wybiera Alberta.

Kiedy już Werter dowiedział się, że Lota jest zaręczona, pomylił kroki w tańcu, zapeszył się. Nie dociera do niego.

Kiedy Werter poznaje Alberta akceptuje go, nie może nic od niego ująć, nie żywi do niego nienawiści. A Albert spostrzega go za człowieka rozumnego.

Jak doszło do Wertera żę Lotta przeznaczona jest komuś innemu zachowuje się jak błazen. Obraca wszystko w żart, szyderstwo, kpinę. Jest to efekt rozpaczy.

Werter uważa, że samobójstwo jest nagromadzeniem uczuć, trzeba bardzo dużej odwagi, żeby odebrać sobie życie, zaś Albert uważa samobójstwo za objaw tchórzostwa.

Werter podejmuje decyzje i wyjeżdża do swojej rodzinnej miejscowości, kraju naddziecinnego, gdzie będzie szukał siebie, sensu bytowania

- jest rozczarowany, zacna szkołą zmieniła sięna kram

- podróz jest pielgrzymką, a jego rodzinna miejscowość miejscem świętym

- chce oczyszczenia, katharsis

- na początku ma dużo wątpliwości, zastanawia się czy przyzwyczai się, ale wmawia sobie, że będzie lepiej i z upływem czasu jest dobrze, stara się nie myśleć o Lotcie.

- poznaje Hrabiego C, zaczyna się z niem przyjaźnić. Werter wpada w konflikt z posłem, który toleruje hrabia.

Wertera drażnią fatalne stosunki mieszczaństwa - nie rozumie nierówności społecznej

Werter powraca do Lotty, piszxe do niej list kiedy jest mu źle (ukojenie w Lotcie)

- zostaje wyproszony z balu (zasiedział się na kolacji u Hrabiego) bo należał do mieszczaństwa. Było mu przykro, ale przeszedł do porządku społecznego, zdał sobie sprawę, że to dyshonor, dopiero kiedy ludzie zaczęli o tym incydencie mówić, kiedy zaczęli się z tego śmiać. (doszła do niego w końcu ranga sytuacji, uważa to za niesprawiedliwe) Nie czuje się dobrze u księcia i postanawia wyjechać. (czuje się rozczarowany, zbyt bolesne)

Życie Wertera jest ciągłą wędrówką, pielgrzymką poszukującym. Wyznacza sobie nowe cele: wymiary - duchowy, emocjonalny, fizyczny. Werter wraca do Lotty, bo czuje się samotny i tęskni. A przez Lottę czuje się rozumiany, ma całkowitą akceptację u niej, szuka ukojenia . W duszy Wertera panuje jesień - stany depresyjne, melancholia, smutek. Jego uczucia, nadzieje, pragnienia opadają jak liście. Tęskni za Lottą, pragnie przebywać z nią jak najczęściej, jednak nie może, bo jest żoną Alberta. Radykalnie się zmienia osobowość Wertera, potrzebuje uczucia, porywości serca. Pieśń Osjana wyparła Homera, zatraca się, nie docenia swojego talentu, jest bez Lotty - cierpi, gdyż jest ona mu niedostępna. Lotta też odczuwa cierpienie Wertera, nie mogła znieść wzroku uczucia, miłości Wertera i odwraca uwagę od niego, nie zachowuje się normalnie. Werter chciałby przekroczyć granicę, chce ją pocałować, nie wyznał jej wprost miłości. Ma pierwsze myśli samobójcze, znajduje się na granicy obłędu (Lotta reaguje ze strachem i szuka dystansu)

20 grudnia - ostateczna decyzja o samobójstwie; postanawia rozwiązać wszystkie swoje sprawy (ostateczne odwiedziny Lotty.

21 grudnia - pisze list pożegnalny do Lotty, ostatni raz się z nią widział; ostatnia wizyta: podczas odwiedzin Alberta nie było w domu. Lotta chce, aby przeczytał Pieśń Osjana, chce to od niego usłyszeć, Werter się wzruszył. Historia całkowicie oddaje sytuację Lotty i Wertera (miłość + śmierć ) Lotta zaczęła płakać, dopiero teraz zrozumiała, że kocha Wertera. Werter chciał pokazać jej swoje uczucia lecz nic z tego. Lotta wyszła. Wszystko ma zaplanowane. Wysyła posłańca po pistolety, które przeszły ręce Lotty, żeby mieć z nią jakiś związek do końca. Werter postrzelił się w nocy, ale przez długą chwilę żył, gdy lekarz przybył nastąpiła śmierć Wertera.

Moda na strój, w którym Werter popełnił samobójstwo. (symbolicznie w niebieskim fraku i żółtej kamizelce)

Werter zapoczątkował ideał romantyzmu.

Jerzy Byron - urodził się w Anglii, studiował w Cambridge, odbył podróż na półwysep Iberyjski; jest jednym z najbardziej pyłowych twórców romantyzmu, ale nie utożsamiał się z tą epoką, chciał by rozpatrywać go jako twórcę, poetę. Uważany, za kontrowersyjną postać, dandys - przedstawiciel nowej epok, zadbany, dbał o wygląd zewnętrzny

„Giaur” - utwór powstał jako pokłos wizyty w Grecji, zachwyt i fascynacja orientem. Zaangażowanie Byrona w walkę o niepodległość Grecji

Powieść poetyka - gatunek literacki romantyzmu pisany wierszem, ma narratora, który zwraca się wprost do czytelnika, komentując jawnie postępowanie bohatera. Panuje w niej nastrój grozy, strachu, przerażenia, występuje poetyka maski, tzn. trudno określić tożsamość bohatera, główny bohater przybiera różne oblicza, poznajemy go w kilku odsłonach, zaburzenie chronologii. Gatunek cechuje niespójna, fragmentaryczna fabuła, czyli poszczególne fragmenty nie łączą się ze sobą, są przedstawione w takiej kolejności jak narrator chce)

W angielskiej szkole romantycznej znad jezior Byron poznawał pewien styl wyrażający nastrój grozy, lęku, przerażenia, nawiązanie to gotycyzmu ( przywołanie nastroju poprzez osadzenie fabuły np. w starym gotyckim zamku, miejsca, które budzą lęki), ważną rolę odgrywa natura (współgra ze stanem emocjonalnym bohatera), bohater jest zbuntowany, tajemniczy, o niejasnej przeszłości i przyszłości. To postać aktywna, poznajemy ją w działaniu.

Bohater byroniczny - samotny, tajemniczy, ponury, zamknięty w sobie, stroni od ludzi, nieszczęśliwy, buntownik, jednostka nieprzeciętna, często samotnie walczy o prawa dla innych, buntuje się przeciw niesprawiedliwości, normom moralnym.

„Giaur” - analiza

początek : opis przyrody, fascynacji Grecją, zachwyt orientem, próba pobudzenia ducha walki w Grekach - apostrofa do nich, odwołuje się do patriotycznych uczuć, powinni stanąć do walki; przyroda - ożywiona, staje się bohaterem, przypisane cechy ludzkie; ponadto ukazana niszcząca działalność człowieka - siła destrukcyjna prowadzi do zniszczenia

Pojawia się poetyka maski: poznajemy bohatera, któremu autor przypisał imię Giaur, co oznacza niewierny, ten który nie jest muzułmaninem. Czyli tak naprawdę bohater nie ma imienia. ( w tym momencie narrator ujawnia swoją tożsamość - przynależy do kręgu muzułmańskiego, utożsamia się z nią, jest obiektywny - nie mówi czy bohater jest dobry czy zły)

Giaura poznajemy w tajemniczych okolicznościach - jest młody z wypisanymi śladami na jego twarzy. Narrator widzi go jak jedzie na rumaku, budzi się w nim przerażenie, sygnalizuje, że pochodzi z innego kręgu, dziwi go wygląd zewnętrzny, mówi, że na twarzy ma wyraz zemsty. Bohater budzi lęk, pragnie zaspokoić swoje pragnienie. / Giaur - niejasna, ciemna przeszłość

domostwo Hassana - wysoki urzędnik turecki, jego posiadłość jest opuszczona, podupadająca, nie ma ludzi, nietoperze wiją gniazda, są pająki

Kontrast jak jest teraz do tego jak było wcześniej - wprowadzenie w nastrój dziwności. Dowiadujemy się, że Giaur zabił Hassana, a posiadłość znajduje się w opłakanym stanie.

Poetyka maski : cierpiąca matka, posiadłość Hassana, zabity Hassan przez Giaura

akt morderstwa Leili - tragedia, zamordował ją Hassan

Wyjaśnienie zbrodni - Leila była branką Hassana, podejrzewał, że zdradza go z Giaurem, w oczach ma zemstę. Kara poprzez utopienie - element tradycji kulturalnej

Hassan w momencie, kiedy została mu odebrana Leila ma pustkę i musi się zemścić, że niewierny odebrał mu ukochaną. Dla niego zemsta jest punktem honoru, działa zgodnie z zasadami w kulturze i obyczajach, w których żyje

Giaur musi się zemścić, pomścić śmierć Leili. „poluje” na Hassana, zbiera wokół siebie kilku ludzi, zastawia na niego pułapkę wśród skał, tam dochodzi do bójki. Giaur zabija Hassana

Estetyka brzydoty - opisane morderstwo, okrucieństwo sytuacji

Giaur czuje ukojenie, usatysfakcjonowanie (tak samo jak Leila wołała o pomoc, tak Hassan wzywał proroka - zginął z rąk innowiercy, i Hassan został zbawiony. Jak dowiaduje się o tym Giaur jest zrozpaczony. Nie zabija się, bo to tchórzostwo, Tuła się po świecie przez 6 lat.

postanawia wstąpić do klasztoru. Największą karą dla niego jest to, że żyje, postanawia poszukać ukojenia w klasztorze ( nie chciał mieć kontaktu z ludźmi, ze światem, chciał zabić w sobie pragnienie zemsty, jest nieszczęśliwy)

Narrator wstawia wątpliwość, Giaur w klasztorze zachowuje się dziwnie, nie ma w sobie skruchy, żalu za popełnioną zbrodnię, cierpienia (dlatego wstąpił do klasztoru)

Zmienił się wygląd zewnętrzny - twarz postarzałą, widać w niej płomień, człowiek, który był pełen życia, teraz jest okropny, nie ma ochoty być na świecie). Giaur zna chrześcijańskie obyczaje, jest człowiekiem zacnego urodzenia, szlachetny i mądry, teraz stracił ochotę do życia, nie ma wyrzutów, żaru, miłości, nie ma nic, pusty.

Giaur kupił sobie miejsce w klasztorze, oddał cały swój majątek, ślubu nie zrobił, też nie powinien tam przebywać.

postanowienie się wyspowiadać z tego co go męczy, lecz w niej nie ma skruchy, rozlicza się z przeszłością, ale nie ma aktu żalu. Spowiedź niezwykła - dziwaczna

Giaur nie oczekuje rozgrzeszenia, po prostu ma ochotę powiedzieć o popełnionej zbrodni, zabił w imię miłości. Giaur się spowiada, bo czuje, że to jest ten czas kiedy odchodzi.

Mówi o miłości serca, dwa typy - serca czułe - potrafiące kochać trwale, jest wiele miłości; -serca twarde - takie, które kochają wiecznie - jest nim Giaur - raz kochał i miłość nie ustała.

Giaur niczego co popełnił nie żałuje, to miłość do Leili sprawiła jaki jest. Dla niego nie ma miejsca n świecie.

Z jednej strony pragnie spokoju z drugiej czuć go nie chce -> woli śmierć, niczego nie odczuwa.

Giaur kontrastuje swoją postawę przed tym jak poznał Leilę, a tym jak jest teraz. Mówi, że wszystko, co stało się z życiem Giaura było przyczyną poznania Leili.

Imperatyw wewnętrzny - nakaz musiał zabić Hassana, musiał potwierdzić swoją miłość

Giaur ma wyrzuty sumienia, myśli z przeszłości go dręczą, dla niego miłość była ogniem, płomieniem, zbyt grzeszna, ludzka, jego miłość - nieszczęśliwa, doprowadziła go do takiego upadku.

*Byron wyznaje inny pogląd niż romantycy. Według niego miłość może być spełniona tu i teraz. Inni uważali, że dopiero za światem doznamy prawdziwej miłości

Giaur nie jest w stanie żyć bez Leili, Nie wie jakim cudem można od niego chcieć, by żył. Jest rozczarowany światem, rozgoryczony; wybrał niewłaściwy sposób postępowania, dlatego nie prosi księdza o wybaczenie, nie ma skruchy w sobie, zdaje sobie sprawę, że dokonał czynu haniebnego. Giaur chce spokoju, spoczynku, nie chce doznawać każdego ranka bólu, nie boi się tego co go spotka po śmierci

Giaur odchodzi jako bohater tajemniczy, prosi tylko o łzę politowania (by nad jego historią ktoś uronił łzę i wywoła refleksję)

Podsumowanie: Giaur jest człowiekiem złym. Został skrzywdzony i dlatego stał się taki. Wykazuje zrozumienie dla czynu Hassana, ale buntuje się przeciwko niesprawiedliwości jaką przynosi świat dziwności, przypadkowości. Giaur jest jednym z pokoleń Kaina. Giaur wykazuje się buntem uniwersalnym - walczy o godność człowieka, chce pokazać, że ma jakiś wpływ na świat. Giaur dokonał jednego wyboru - złego. Rozpamiętuje zemstę, nie potrafi normalnie żyć. Cierpienie jest podstawową cechą jego osobowości. Dwuznaczność - skupia się cierpienie i rozdarcie.

FAUST

Geneza utworu:

Pierwszy fragment, pierwowzór Fausta został wydany w 1773r, zawierał kilka scen Fausta. Po 16 latach ukazał się „Faust. Fragment”, kończył się sceną, kiedy Małgorzata jest w katedrze. Po jego wydaniu Goethe zaprzyjaźnił się z Fryderykiem Schillerem. Schiller namawiał Goethego by kontynuował pisać Fausta. Goethe zwleka z tym, przypadek decyduje o tym, że go kontynuuje. Ostatnie lata spędzone w Wajmarze, przed wyjazdem do Włoch (nie chciał pracować jako dyrektor teatru). Goethe kończy pisać I część Fausta w 1797r. A w 1809r zostaje wydana I część Fausta, po śmierci Schillera. Drugą część Fausta pisze jako starzec, zostaje wydana pośmiertnie w 1832r

Faust (łac. Faustus - szczęśliwy) - postać historyczna znana z opowiadań, powieści ludowych, pierwowzór bohatera nazywał się Georg Faust (poch. z Niemiec) Zajmował się magią, pochodził z Knittlingen, studiował magię na Uniwersytecie w Krakowie. Prowadził wędrowny tryb życia. Jakiś mnich twierdził, zę zawarł sojusz z diabłem (uzdrawiał ludzi, przewidywał przyszłość). Postać ta stała się bohaterem literackim.

- w XVI w J. Spiess wydał książkę „Książka ludowa o doktorze Fauście”. -książkę czytał Goethe jak pisał dzieło

- w XVII - druga historia „O Fauście”, Philzera - lekarza z Norybergi, książkę tę wypożyczył Goethe kiedy pisał dzieło

Goethe oglądał sztuki o Fauście. Był teatr, który przyjeżdżał z Anglii do Frankfurtu, który wystawiał sztukę „Tragiczna historia doktora Fausta”

Goethe fascynował się teatrem marionetek. W jego dziełach człowiek trawi się jako marionetka. Człowiek jest lalką w teatrze świata.

Utwór:

„przypisanie” - opowiada, co się stało przyczyną powstania Fausta (wspomina o swoich własnych przyjaciołach, w postaci duchów we wspomnieniach Faust czuje się samotny) Dzieło jest zwieńczeniem jego marzeń, coś co jest niezwykłe

„prolog na scenie” - występują rzy sprzeczne postawy, dyrektor chce pogodzić dwie skrajności, zbyt egzaltowaną sztukę Poety i pomysł płytkiej sztuki gawialisty

„prolog w niebie” - występują Archaniołowie, Pan, i Mefistofeles; mówią o świecie, naturze. Archaniołowie zachwycają się Boską potęgą, podziwiają piękno i harmonię świata. Uważają, że świat jest tak samo idealny jak pierwszego dnia stworzenia. Człowiek nie może znaleźć sensu świata, czuje się samotny, świat nie jest tak idealny. Ludzie są dobrzy, dopóki są pod ochroną Boga i nie ma żadnych pokus

Mefistofeles stara się uświadomić Bogu, że człowiek jest złą istotą. Opiniuje człowieka jakby czuł się jakby mały Bóg świata. Człowiek przez to, że ma rozum dominuje się głębszego sensu świata, ale nie może on tego zrobić i to przywodzi go do frustracji, trudno być dobrym jeśli nie ma pokus

Szatan prowokuje Boga, mówiąc, że pomimo dobroci Fausta, że jest pozytywny teraz, to jeśli Bóg przestanie sprawować pieczę nad nim, to Faust ulegnie, odwróci się od niego. Bóg godzi się na to, ponieważ dopóki człowiek szuka na prawo do popełnieni błędów, ważne jest, aby umiał z nich wyciągnąć wnioski. Dopóki człowiek szuka sensu istnienia, człowiek może błądzić i się mylić, dopóki wyciąga ze swych błędów wnioski. Bóg wierzy, że Faust mimo wszystko odnajdzie właściwą drogę.

CZĘŚĆ PIERWSZA

„Noc” - poznajemy Fausta w nocy, odpowiada to jemu nastrojowi, przeżywa kryzys, jest zagubiony, rozgoryczony, zrozpaczony, rozczarowany. Wiedza książkową nie pomogła mu w zagłębieniu tajemnic istnienia, nie sprawiły że jest szczęśliwy. Jest osobą dumną, uważa się za lepszego od innych. Dowiedział się że człowiek nic wiedzieć nie może. Chciałby cieszyć się życiem, ale bezsens istnienia to mu uniemożliwia. Szuka sensu świata, pierwszej substancji. Odwołuje Siudo filozofii Szlenborga -> całe niebo składa się z ducha, który ukazuje się tylko tym, którzy nie wierzą albo rozumują albo czują okrucieństwo wewnętrzne, duch ma swój zasięg, działanie

Człowiek związany jest z makrokosmosem. Za pomocą okręgu to się przedstawia - człowiek jest w środku

Faust przywołuje ducha ziemi - chce posłuchać relacji człowieka z kosmosem. Faust podczas rozmowy jest przerażony i słucha tego, co ma do powiedzenia duch. Duch jest rozczarowany Faustem, zobaczył tchórza zamiast uczonego. Okazało się, że Faust ma za małą wiedzę, aby mógł przekazać mu tajemnicę świata. Faust jest rozczarowany, zawiedzony, że nie zasługuje na to, aby mieć kontakt ze światem nadprzyrodzonym. Faust jest zdruzgotany, magia także nie dała mu odpowiedzi na pytanie, żwiat magi jest zbyt odległy, tajemniczy

Faust rozmawia ze swoim uczniem Wagnerem. Wagner zafascynowany jest wiedzą książkową, wierzy, że dzięki fakultetom zagłębi tajemnice świata. Postać Fausta zawiera alterego Fausta. Wagner pragnie wytłumaczyć mu, że nie należy zatracać się w poznaniu świata w książkach. Wagnera zachwyca fakt, że budujemy coś na fundamentach wiedzy przodków.

Faust karze mu szukać wiedzy w teraźniejszości, sens istnienia powinien szukać tu i teraz, podkreśla, że świat jest niewdzięczny, nie lubi gdy ktoś inny, odkrywa nowe idee, uznawano ich za heretyków. Zaś Wagner uważa, że zyska sławę, szacunek, gdy dokona nowego odkrycia.

Wewnętrzny monolog Fausta: nie może zagłębić się, nie ma momentu, kiedy człowiek jest szczęśliwy, jego małość przytłacza człowieka, wyraża swój żal, bo myślał, że jest równy bóstwu, a jest nikim, zdaje sobie sprawę, że poniósł klęskę i postanawia popełnić samobójstwo. Nie wypił trucizny, bo usłyszał dzwony (zwołują zmartwychwstanie dysleksyjne), które wywołały wspomnienia z dzieciństwa ->szczęśliwe. Postanawia wyjść na ulicę, by zobaczyć z czego się cieszą, co mają czego on nie ma, co jest przyczyną szczęścia ludzi.

Przed bramą: społeczeństwo wiejskie wzbudza podziw, bo potrafią się cieszyć, rozmawiają co mają teraz zrobić, przypominają ojca Fausta, który leczył ludzi w czasie dżumy, cieszył się z codzienności, są wdzięczni. Faust jest rozgoryczony, ale zadziwia go w ludziach pamięć o tym co jest dobre. Zastanawia się co trzeba zrobić, by być zapamiętanym . Teraz podstawowym celem dla Fausta jest odnalezienie szczęścia, czyli tego czego mu brak, sensu życia. Wagner próbuje pocieszyć Fausta. Faust nie ma szacunku u ludzi, nie wychodzi do nich.

PIERWSZE SPOTKANIE Z DUCHEM - kiedy jest w kryzysie, dość przełomowy moment dla Fausta, kiedy poszukuje sensu i celu życia. Pierwszy raz duch pokazuje się Faustowi jako pudel, widzi do z Wagnerem. Fausta dziwi zachowanie psa, widzi więcej.

PRACOWNIA - Faust zaczyna czytać Biblię. Przyjmuje postawę aktywną. Zaczyna rozważać nad tym czym jest sens ( słowo jest czynem, słowo jest ważne, gdy jest wypełnione treścią). Pies w tym czasie zaczyna szczekać i przyjmuje postać Mefistofelesa. Rozmowa Fausta z diabłem. Na początku Faust wie, żę to siła zła i zadaje mu pytanie jak się zwie, a Mefisto odpowiada dwuznacznie „Tej siły cząstką małą, którą ciągle złego pragnie, a dobrą wciąż działa) Faust nie rozumie tej zagadki. Mefisto mówi, że jest duchem, który przecyz (postępuje źle), tłumaczy, że jest cząstką siły złej. Faustowi udaje się uwięzić ducha w pergaminie, duch może nie zdominować duszy Fausta, jego siła jest niedoskonała, daje się zmanipulować. Mefistofeles wydostaje się i usypia Fausta i za pomocą duchów wychodzi. Faust zwycięża, bo nie było dominacji ducha. Pojawia się sygnał umowy i wprowadzenie

PRACOWANIA II - dochodzi do zakładu Mefistofelesa z Faustem (szatan wykorzystuje, że Faust chce poczuć się szczęśliwy) Mefisto oddaje się na usługi Faustowi, jeżeli ten znajdzie za światem i to samo zrobi (czyli odda mu dusze) Faust godzi się pod warunkiem kiedy przeżyje chwile szczęścia. Mefistofeles przebrany za Fausta rozmawia z uczniem. Uczeń chce się poradzić jakie fakultety ma skończyć. Mefisto uwiódł ucznia. Poszukiwanie sensu w fakultetach, książkach nie daje szczęścia, nie odnajduje sensu istnienia.

Sposoby jakimi Mefistofeles próbuje zdobyć duszę Fausta:

-w piwnicy Auerbacha panuje nastrój rozpusty. Mefisto chciał spowodować radość, szczęście u Fausta, zaprowadził go do karczmy po to, aby się spił i uległ chwilowej obłudzie. Faust nie uległ, to miejsce go drażniło, nie dało radości, prowizoryczne zachowanie nie jest w jego guście, uważa się za lepszego.

- Mefisto zaprowadza Fausta do kuchni czarownicy, wprowadza w świat magii, tajemnicy. Tam gdzie od dawna Faust chce się dostać. Mefisto chce odmłodzić Fausta (młody łatwiej ulega pokusie, w starym trudno wzbudzić popęd, trudniej skusić) ma to ułatwić zgubienie duszy Fausta. Faust zakochuje się w Małgorzacie kiedy jest młody, na nowo odrodziły się uczucia, rządza, popęd. Pierwszy raz Faust widzi Małgorzatę w lustrze. Spostrzega ją jako bóstwo niebieskie, postanawia ją rozkochać. Faust chce zdobyć Małgorzatę za wszelką cenę przez pryzmat rządy, a nie jako istotę, która uwiodła go intelektualnie.

Faust chce zobaczyć Małgorzatę - czar działa, wciąż jest zachwycony. Na początku próbuje sam ją zdobyć ( na ulicy proponuje jej odprowadzenie do domu, ona odmawia). Pomaga mu Mefistofeles.

Wręczają w tajemnicy prezent. Zostawiają szkatułkę w pokoju. Małgorzata zachwyca się nią, ale matka postanawia oddać szkatułkę na cele kościelne. Faust ponownie obdarza ją prezentem.

- spotkanie Fausta i Małgorzaty - dziewczyna zachwycona, że ktoś taki jak Faust się nią zainteresował. Faust mówi jej, że najważniejsza jest prostota. Zjednienie Małgorzaty Faust wie, że matka broni cnoty córki, więc chce jej się pozbyć.

Po raz pierwszy Faust przekracza granicę moralności, człowieczeństwa, etyki, posuwa Siudo czynu strasznego, chce usunąć matkę, by zdobyć Małgorzatę, ulega pokusie. Wręcza Małgorzacie truciznę, mówi że to środek nasenny. Małgorzata początkowo myśli że długo śpi. Przez myśl jej nie przeszło, że to może być wina Fausta. Małgorzata zaczyna mieć wątpliwości po rozmowie z Elżbietką.

Brat uświadamia Małgorzacie o tym co robi: wróżył jej los ladacznicy, chciał ratować jej reputację, kimś kim stała się przez Fausta (mówi że ją kocha, ale ożenić się nie chce, wykorzystuje jej naiwność, łatwowierność).

Drugie przekroczenie granicy - Faust zabija brata, ulega złu, pokusie. Mefisto odnosi powoli sukces. Uciekają

- Noc Walpurgii - sabat czarownic, kiedy nad światem panuje zło. W czasie nocy: czarownice jako prawe ręce diabła na ziemi. Mefisto zaprowadził Fausta na noc po to, by pokazać mu świat zła. Gdyby uległ pokusie Mefisto, by wygrał. Faust widzi zakorzeniony wygląd Małgorzaty - ten obraz uchronił go od pokusy. Także w tej chwili pomagały mu modlitwy Małgorzaty, która jest w więzieniu za utopienie dziecka - bękarta. Faust nie uległ - odzyskuje stopień świadomości

Motyw teatru w teatrze - zaciągnięty z Szekspira; noc Walpurgii - odgrywają scenę dominacji zła na świecie

Motyw teatrum Mundi - łac teatr jako świat. Ludzie odgrywają jakieś sceny i siły zła. Ludzie nie koniecznie decydują o swoich losach, ale także działają siły rzeczywiste.

Faustowi wraca świadomość czyni Mefisto zarzuty, rodzi się w nim buntownik - po raz pierwszy zdaje sobie sprawę ile zła wyrządził i chce jak najszybciej odejść, postanawia przeciwstawić się Mefistofelesowi.

Faust i Mefisto wracają z nocy. Faust dostrzega że Mefisto chce go zbawić prostymi przyjemnościami, w wyniku czego po części w nich zatracił, jest przerażony. Faust wygłasza samoocenę - to co najważniejsze stracił.

Mefisto mówi mu gdzie jest Małgorzata i karze ją zostawić. Jednak Faust chce ją ratować, bo czuje się winny, nie daje się zmanipulować pokusom, ma resztki człowieczeństwa, nadal odróżnia dobro od zła.

Małgorzata cały czas modli się, by nic złego nie stało się z Faustem, zdaje sobie sprawę z wyrządzonych zbrodni, ale nie potrafi przestać kochać Fausta, nie może przestać o nim myśleć.

Małgorzata nie chce uciekać, czuje się winna, nie chce żyć wśród ludzi, cierpi, zdaje sobie sprawę z małości i wie, że powinna ponieść karę. Prosi Fausta o godny pogrzeb. Korzy się przed światem, chce być pochowana razem z dzieciątkiem obok brata i matki. Małgorzata umiera z rozpaczy, bólu i ze zgryzoty. Zostaje zbawiona, bo przyczyniła się do grzechu, ale ukorzyła się przed Bogiem.

Faust podążą z Mefistofelesem.

Koniec części pierwszej - zakończenie otwarte - nie wyjaśnione losy Fausta. Faust ma wyrzuty sumienia, doprowadził do klęski i upadku Małgorzaty

Faust zbłądził, ma do tego prawo. Ale ostatecznie nie zatracił człowieczeństwa. Wreszcie znajduje swoje szczęście. Stwierdzi, że sensem jest bycie dla innych, pracy dla innych. Czuje się potrzebny. Mefistofeles przegrał zakład. Faustowi zostaje wybaczone, bo szukał, wierzył w człowieczeństwo.

Bohater faustyczny - osoba aktywna, poszukująca, szukający szczęścia, potrafi przyznać się do błędu, obserwujemy jego tok działań ewolucyjnych, mądry, wykształcony, doświadczony, uparcie dąży do celu, egoista, wymagający zarówno od siebie jak i od innych, byle przyjemność go nie zadowoli, posiada kontrolę nad swoim życiem, zachowuje swoje człowieczeństwo.

Dramat romantyczny - gatunek literacki stworzony przez romantyków, cechuje dualizm świata (występuje świat fantastyczny i rzeczywisty), przyroda jest tłem, współbohaterem tekstu, występują postacie fantastyczne, cechuje fragmentaryczność (każda scena przedstawiona oddzielnie, ma swój sens. Ma luźną kompozycję, występuje w nim bohater romantyczny indywidualista o złożonej psychice i osobowości. Gatunek cechuje synkretyzm rodzajowy tzn. współwystępowanie w jednym dziele literackim kilku gatunków ( pieśni ludowe, opowiadanie).

---