dr Larysa Leszczenko

Uniwersytet Wrocławski

Instytut Studiów Międzynarodowych

Zakład Badań Wschodnich

www.wschod.uni.wroc.pl

MIĘDZYNARODOWA OCHRONA PRAW CZŁOWIEKA

Konwersatorium

2009/10 rok akademicki

Studia dzienne, I rok SUM

30 godzin

Cel konwersatorium: ukazanie roli i ważności międzynarodowych i wewnętrznych systemów ochrony praw człowieka (szczególne uwzględnienie polskiego systemu ochrony praw człowieka). Zaprezentowanie ewolucji koncepcji i doktryn ochrony praw człowieka, ukazanie instytucji i rozwiązań prawnych oraz wpływu ochrony praw człowieka na stosunki międzynarodowe. Przedstawienie historii rozwoju i stanu obecnego ochrony praw człowieka w ramach ONZ, Rady Europy, OBWE i UE.

PROGRAM ZAJĘĆ:

1. Wprowadzenie do pojęcia praw człowieka. Problemy międzynarodowej ochrony praw człowieka:

• co to są prawa człowieka oraz geneza praw człowieka;

• systemy ochrony praw człowieka (wewnętrzny i zewnętrzny);

• współzależność prawa wewnętrznego i prawa międzynarodowego;

• ogólne zasady ochrony praw człowieka;

• prawa podstawowe; obywatelskie prawa i wolności;

• generacje praw człowieka;

• niektóre problemy praw człowieka w dyskusjach i współczesnych koncepcjach.

2. Głobalny system ochrony praw człowieka:

• prawa człowieka i powstanie ONZ;

• organy i agendy ONZ odpowiedzialne za ochronę praw człowieka;

• procedury sądowe i pozasądowe w ramach ONZ;

• Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948);

• Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (1966);

• Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych(1966);

• Międzynarodowa Konwencja w sprawie Likwidacji Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej (1966);

• Konwencja w sprawie Likwidacji Wszelkich Form Dyskryminacji Kobiet (1979);

- Konwencja w sprawie Zakazu Stosowania Tortur oraz Okrutnego, Nieludzkiego Traktowania alboKarania (1984);

• Konwencja Praw Dziecka (1989).

3. System Międzynarodowej Organizacji Pracy:

• zasady, struktury i mechanizmy MOP;

• wybrane konwencje MOP.

4. Międzynarodowe prawo humanitarne:

- podstawy międzynarodowego prawa humanitarnego;

- Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża.

- Konwencje Genewskie z 1949 r. (I, II, III, IV), Protokoły dodatkowe z 1977 r.

5. System ochrony praw człowieka w Radzie Europy:

- mechanizmy i instrumenty ochrony praw człowieka w RE;

- Europejska Konwencja Praw Człowieka (1950);

- Europejski Trybunał Praw Człowieka. Skarga indywidualna i skarga państwowa;

- Europejska Konwencja o Zapobieganiu Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu (1987);

- Konwencja Ramowa o Ochronie Mniejszości Narodowych (1994);

- Europejska Konwencja o Obywatelstwie (1997);

- Konwencja o prawach człowieka w biomedycynie (1997);

- Europejska Karta Socjalna (1961).

6. Prawa człowieka w Unii Europejskiej:

- równość jednostek wobec prawa Wspólnoty;

- zakaz dyskryminacji;

- gwarancje własności;

- swoboda ruchu osobowego;

- swoboda wyboru miejsca zamieszkania;

- Karta Praw Podstawowych UE.

7. Proces KBWE (OBWE) a prawa człowieka:

• OBWE jako regionalny system międzynarodowej ochrony praw człowieka;

• instrumenty ochrony praw człowieka w systemie OBWE;

• Akt Końcowy KBWE (1975);

• Dokument końcowy spotkania wiedeńskiego (1989);

• Dokument spotkania kopenhaskiego konferencji w sprawie ludzkiego wymiaru KBWE (1990);

8. Organizacje pozarządowe a prawa człowieka:

• Funkcje NGO w społeczeństwie;

• metody działalności NGO.

9. Prawa człowieka w stosunkach międzynarodowych:

• etyka w stosunkach międzynarodowych;

• prawa człowieka w porządku międzynarodowym;

• prawa człowieka i konflikty zbrojne.

10. Prawa człowieka w polityce zagranicznej:

• prawa człowieka w strukturze polityki zagranicznej a inne zagadnienia polityki zagranicznej;

• rodzaje i środki polityki zagranicznej wobec praw człowieka.

11. Ochrona praw człowieka w systemie krajowym :

• procedury sądowe;

• procedury pozasądowe;

• Rzecznik Praw Obywatelskich.

FORMA ZALICZENIA:

Obecność na zajęciach, aktywność.

LITERATURA PODSTAWOWA:

B. Banaszak, K. Complak, R. Wieruszewski i in., System ochrony praw człowieka, Zakamycze 2003; II wyd. 2005.

A. Bieńczyk-Missala, Prawa człowieka w polskiej polityce zagranicznej po 1989 roku, Warszawa 2005.

Europejska Konwencja Praw Człowieka. Podstawowe dokumenty, wybór i opracowanie Marek Antoni Nowicki, Warszawa 1998.

Konstytucja RP.

M. Flemming, Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych. Zbiór dokumentów, uzupełnienie i redakcja M. Gąska, E. Mikos-Skuza, Warszawa 2003.

M. Freeman, Prawa człowieka, Warszawa 2007.

R. Kuźniar, Prawa człowieka. Prawo, instytucje, stosunki międzynarodowe, Warszawa 2008, wydanie trzecie poprawione (!)

G. Michałowska, Ochrona praw człowieka w Radzie Europy i w Unii Europejskiej, Warszawa 2007.

I. Malinowska, Prawa człowieka w Unii Europejskiej, Warszawa 2005.

A. Michalska, Komitet Praw Człowieka. Kompetencje, funkcjonowanie, orzecznictwo, HFPC, Warszawa 1994.

Międzynarodowe prawo humanitarne we współczesnym świecie. Osiągnięcia i wyzwania, pod red. T. Jasudowicza, Toruń 2007.

Ochrona praw człowieka w świecie, pod red. L. Wiśniewskiego, Bydgoszcz-Poznań 2000.

J. Oniszczuk, Źródła prawa w nowym orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, HFPC, Warszawa 2001.

Prawa człowieka i systemy ich ochrony. Teksty źródłowe, wybór i opracowanie S. Jarosz-Żukowska i in., Wrocław 2002.

Prawa człowieka. Wybrane zagadnienia i problemy, red. L. Koba i W. Wacławczyk, Warszawa 2009.

J. Sozański, Prawa zasadnicze a prawa człowieka we wspólnotowym systemie prawnym, Warszawa-Poznań 2003.

Szkoła praw człowieka. Teksty wykładów. Zeszyty 1 — 5, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Warszawa 1998.

S. Trociuk, Ustawa o Rzeczniku Praw Obywatelskich. Komentarz, Warszawa 2005.

Wolności i prawa człowieka w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, pod red. M. Chmaja, Warszawa 2008.

Wybrane orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Warszawa 2000.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:

P. Czachorowski, Międzynarodowa Organizacja Pracy. Geneza - struktura - funkcjonowanie, Gdańsk 2002.

M. Jabłoński, S. Jarosz-Żukowska, Prawa człowieka i systemy ich ochrony. Zarys wykładu, Wrocław 2004.

G. Janusz, Prawa mniejszości narodowych. Standardy europejskie, Warszawa 2000.

J. Hołda, Z. Hołda i in., Prawa człowieka. Zarys wykładu, Zakamycze 2004.

A. Florczak, Uchodźcy w Polsce. Między humanitaryzmem a pragmatyzmem, Toruń 2003.

Medycyna a prawa człowieka. Normy i zasady prawa międzynarodowego, etyki oraz moralności katolickiej, protestanckiej, żydowskiej, muzułmańskiej i buddyjskiej, Warszawa 1996.

G. Michałowska, Prawa człowieka i ich ochrona, Warszawa 2000.

K. Motyka, Prawa człowieka. Wprowadzenie. Wybór źródeł, Lublin 2004.

Prawa człowieka w XXI wieku. Wyzwania dla ochrony prawnej, praca zbiorowa pod red. C. Mika, Toruń 2005.

A. Redelbach, Sądy a ochrona praw człowieka, Toruń 1999.

J. Sandorski, Opieka dyplomatyczna a międzynarodowa ochrona praw człowieka, Poznań 2006.

A. Szpak, Interwencja humanitarna — aspekt prawny, Toruń 2005.

M. Szeroczyńska, Eutanazja i wspomagane samobójstwo na świecie, Kraków 2004.

W obronie praw człowieka, red. S. Kurek, Kraków 2004.

1

---