1. Psychologia mediów - wprowadzenie

W psychologii języka i komunikacji współczesne próby opisu i interpretacji zjawiska „komunikacja” odwołują się często do dawnego (1949) schematu - modelu przekazu informacji Shannona i Weavera.

sygnał nadawany sygnał odbierany

źródło informacji

przekaźnik

sygnał

odbiorca

cel

informacja szumy informacja

źródło zakłóceń

1. Model komunikacji wg Shannona i Weavera

Nadajnik koduje przekaz i kanałem, na który działają przeszkody, dostarcza go do odbiorcy, który otrzymany przekaz dekoduje. Termin komunikacja jest tu bardzo szeroki i obejmuje wszystkie działania poprzez które jeden umysł może oddziaływać na drugi.

Można mu jednak postawić kilka zarzutów z punktu widzenia psychologii komunikacji (Hermann i Grabowski).

* Komunikacja międzyludzka dokonuje się w kontekście; rozmówcy dysponują poznawczą reprezentacją siebie.

* Komunikacja ludzka ma wymiar werbalny i niewerbalny.

* Skuteczna komunikacja międzyludzka zakłada przynajmniej częściowo identyczny zasób znaków u mówiącego i słuchającego.

* W komunikacji międzyludzkiej zwykle nie chodzi tylko by słuchający zrozumiał mówiącego. Mówiący jest nastawiony na działanie słuchającego.

* Mówienie i słuchanie następują po obu stronach interakcji jednocześnie.

Komunikacja bezpośrednia - proces w którym dwóch lub więcej nastawionych na interakcję i wzajemnie oddziałujących na siebie uczestników, na podstawie podobnej definicji sytuacji i podobnego zbioru znaków, korzystając z systematycznie zmiennych werbalnych i pozawerbalnych środków komunikacji, przekazuje sobie informację po to, by partnerzy mogli to, co pomyślane, zrozumieć, a to, co chciane, wykonać.

Tak zdefiniowany proces komunikowania zakłada, że obaj partnerzy spotykają się w jednym czasie i miejscu. Pokonanie tych dwóch barier jest punktem wyjścia komunikacji medialnej.

Komunikacja medialna - ma miejsce, gdy dokonuje się za pomocą fal elektromagnetycznych, których wytworzenie i odbiór przekracza możliwości biologicznego wyposażenia człowieka (media przekazujące), albo kiedy zostaje zmaterializowana na trwałym nośniku (media utrwalające) (Kittler).

Komunikacja masowa - publiczne (bez ograniczonej i zamkniętej grupy odbiorców), pośrednie (z przestrzennym, czasowym lub przestrzenno-czasowym dystansem), jednostronne (bez zmiany ról) techniczne upowszechnienie formy komunikacji sprofesjonalizowanej, nastawionej na rozproszoną publiczność (Maletzke).

Internet - medium hybryda - medium indywidualne lub medium zbiorowe.

Dyscypliny naukowe a komunikacja masowa:

Socjologia - społeczne aspekty komunikacji masowej, mass media jako przekaźnik norm społecznych, wartości kulturowych, zachowań społecznych.

Politologia - kwestie polityczne, prawne, gospodarcze i organizacyjne związane z mass mediami.

Pedagogika - wychowanie przez mass media.

Lingwistyka - analizy tekstów i filmów, badanie poziomu rozumienia wypowiedzi medialnych.

Dziennikarstwo i wiedza o komunikacji - łączenie ww. elementów z uwzględnieniem historii mediów i etyki mediów.

Psychologia mediów - opis i wyjaśnianie przeżyć i zachowań jednostek na które mają wpływ mass media.

Metody badawcze w psychologii mediów:

1) Telemetryczne badania oglądalności

2) Eksperyment - kontrolowane badanie, w którym sprawdza się wpływ, jaki manipulowanie jedną zmienną wywiera na inną zmienną.

• Naturalny - uczestniczenie w jakimś wydarzeniu, którego się nie wywołuje.

• W terenie - organizowanie wydarzenia, którego kontrola nie jest pełna.

• Laboratoryjny - eksperyment uwzględniający ścisłą kontrolę zmiennych.

3) Studium przypadku - intensywne badanie jednej osoby lub niewielkiej grupy osób, w celu wyprowadzenia ogólnych wniosków o zachowaniu lub jego przyczynach (często stosowane w psychologii klinicznej).

4) Test - zbiór pytań lub zadań wykonawczych,

5) Obserwacja - ważna metoda w badaniach psychologicznych, stosowana zwykle z innymi metodami.

6) Wywiad - metoda dostarczająca pośrednio materiału z obserwacji dokonywanej przez inne osoby, ważna w badaniach klinicznych.

7) Rozmowa psychologiczna - kompilacja wywiadu i obserwacji, może być swobodna - spontaniczne wypowiedzi lub kierowana - podsuwana treść rozmowy.

8) Analiza wytworów - pozwala ocenić poziom rozwoju lub indywidualne cechy osoby.

2. Poznawcze i emocjonalne aspekty wykorzystywania mediów

Włączyć, oglądać, wyłączyć

1. decyzja uruchomienia urządzenia i wybór nadawcy

2. decyzja związana z selekcją informacji

3. decyzja związana z wyłączenie urządzenia

Ze względu na wielość programów, korzystanie z mediów staje się problemem egzystencjalnym, a ludzie szukają sposobu, jak skorzystać z przeładowanej oferty.

(Niemcy 2002, 206 min. - radio, 185 min. - tv, 36 min. - cd, 30 min. - dzienniki, 18 min. - książki, 4 min. - video, 501 min. dziennie na media)

a) Decyzja uruchomienia urządzenia i wybór nadawcy

Motywacja w sięganiu po media
Greenberg	Rubin	Roberts, Bachen
Odprężenie Towarzyskość Informacja Przyzwyczajenie Wypełnienie czasu Spotkanie z sobą Napięcie Eskapizm	Przyzwyczajenie Kontakty społeczne Pobudzenie Zainteresowanie Relaks Informacja Eskapizm Rozrywka Interakcja społeczna	Nadzór Podekscytowanie Wzmocnienie Kierownictwo Wprowadzenie w komunikację Relaks Alienacja Uzyskiwanie informacji Interpretacja Redukcja napięcia Integracja społeczna Społeczne współdziałanie Rozrywka Sterowanie emocjami Osobista tożsamość Pewność Ucieczka

REGRESJA - w trudnej sytuacji osoba przyjmuje postawę charakterystyczną dla wcześniejszego okresu rozwojowego. U osoby dorosłej mogą wystąpić zachowania charakterystyczne dla okresu dziecięcego np.: głośny płacz, krzyk, tupanie nogami, rzucanie się na podłogę, mówienie jak dziecko.

Psychoanalityczne podejście - Kubey i Csikszentmihaly (1990) - telewizja regresją adaptatywną, dzięki której widz tanio i efektywnie może oddalić się od codziennej frustracji. Oglądaniu telewizji towarzyszy zwykle postawa charakterystyczna dla dzieci, będąca już sama w sobie gratyfikacją. Telewizja ma stwarzać emocjonalne ciepło, wypełniać ciszę, dawać poczucie stałości i dostępności, bez konieczności konfrontowania się widza z konkretnym człowiekiem. Osoby poświęcające wiele czasu na telewizję piją dwukrotnie więcej niż przeciętny widz, częściej myślą o jedzeniu i piciu. Wieczorami w czasie oglądania telewizji mają większą skłonność do rozleniwienia, mniejszej aktywności w koniecznych czynnościach, czują się odprężeni, senni, pasywni (Putnam, 2001).

b) Planowane i nieplanowane korzystanie z telewizji

1) Planowane korzystanie z telewizji - programy nadawane zawsze w tym czasie lub o określonej problematyce. Lojalność wobec programu wyższa niż lojalność wobec kanału.

2) Nieplanowe korzystanie z telewizji - zdobycie informacji na temat aktualnych programów (informatory o programie > zapowiedź programu, aktualne przeszukiwanie programów)

Badania: Heeter (1988)

Wyszukiwanie:

Automatyczne - po kanałach w ich numerycznej kolejności (53%)

Kontrolowane - wg preferencji kanałów (37%)

Obszar wyszukiwania:

Pełny - (42%)

Ograniczony - (55%)

Oszacowanie:

Absolutne - przeszukiwanie wszystkich kanałów i powrót do najlepszej stacji (46%)

Względne - przeszukiwanie kanałów do pierwszej akceptowalnej opcji (50%)

Model wyboru programu TV (Doll i Hasebrink, 1989)

1. Nastawienie na podstawę rozważań nauk ekonomicznych. Odbiorca posiada wyobrażenie na temat cech programu idealnego i wszystkich alternatyw. Wybiera on ten program, który jest najbliższy idealnemu wyobrażeniu.

2. Nastawienie na podstawę tzw. korzyści i gratyfikacji. Obok katalogu potrzeb widz bierze pod uwagę tzw. model rozdźwięku. Wybór między dwoma programami dokonuje się na podstawie poziomu gratyfikacji oczekiwanej z poziomem gratyfikacji zawartej w programie.

Czynniki wpływające na wybór tego, co oglądamy (McQuaid, 1997)

1. Tło społeczno-kulturowe: klasa społeczna, wykształcenie, tło kulturowe, polityczne i rodzinne, miejsce zamieszkania, wiek, płeć, zawód, styl życia.

2. Potrzeby związane z mediami: rozrywka, relaks, informacja.

3. Osobisty gust i preferencje.

4. Dostępność w korzystaniu z mediów.

5. Wiedza na temat możliwych ofert.

6. Kontekst używania: miejsce, kontekst społeczny

7. Przypadek.

Jaeckel (1992) - wybór programu telewizyjnego jest sytuacją najniższych kosztów, w której z powodu niskich kosztów związanych z wyborem niewłaściwego programu, nie dąży się do optymalnej decyzji, ale działa się na bazie przyzwyczajeń, zasad ogólnych albo innych założeń. „Skaczący po kanałach” jest prototypem widza w tej sytuacji decyzyjnej.

Percepcja. Około 90% informacji dociera do nas za pomocą zmysłu wzroku. Percepcja uzależniona jest od budowy i funkcjonowania oka. Człowiek musi tak kierować okiem, by przedmiot znalazł się w zasięgu najostrzejszego widzenia. Tylko nieliczne i proste obiekty można zobaczyć jednym rzutem oka. Oglądanie złożonych przedmiotów wymaga przeskoku lub poruszania okiem. Obrazy pozyskiwane są tylko poprzez fiksację (zatrzymanie spojrzenia). Zdolność spostrzegania ograniczona jest do około 5 fiksacji na sekundę. Pozyskiwanie informacji jest selektywne i dokonuje się zgodnie z procesami dół-góra i góra-dół.

• Spostrzeganie dół-góra - sterowanie danymi, dotyczy specyficznych cech spostrzeganego przedmiotu (nowość, wielkość, intensywność, ruch, kolor, kontrast, miejsce w polu widzenia, sygnał).

• Spostrzeganie góra-dół - sterowanie pojęciem, wynika z samopoczucia spostrzegającego (doznania fizyczne, potrzeby, zainteresowania, motywy, nastroje).

UWAGA - mechanizm służący do redukcji nadmiaru informacji. Uwaga jest konieczna, ponieważ nasz system poznawczy może przetwarzać tylko niewielką ilość potencjalnie dostępnych danych.

Uwaga jest mechanizmem dzięki któremu:

• Spostrzegamy tylko część bodźców docierających do zmysłów.

• Przypominamy sobie tylko część informacji zakodowanych w pamięci.

• Uruchamiamy tylko jeden z możliwych procesów myślenia.

• Wykonujemy tylko jedną z możliwych reakcji.

FUNKCJE UWAGI

1. Selektywność - zdolność do wyboru jednego bodźca, źródła stymulacji lub ciągu myśli, kosztem innych.

2. Czujność - zdolność do długotrwałego oczekiwania na pojawienie się ściśle określonego bodźca, przy jednoczesnym ignorowaniu pozostałych.

3. Przeszukiwanie - systematyczne przeszukiwanie pola percepcyjnego w celu wykrycia obiektów spełniających założone kryterium.

4. Kontrola czynności jednoczesnych - szczególnie, gdy czynności nie są proste i nie są zautomatyzowane.

TEORIE UWAGI SELEKTYWNEJ

1. Wczesna selekcja (Broadbent) - przyjęcie ważnej informacji, a odrzucenie zbędnej dokonuje się na bardzo wczesnym etapie przetwarzania informacji (wczesny filtr uwagi).

2. Późna selekcja (Deutsch) - wybór i odrzucenie informacji przez mechanizm uwagi dokonuje się na późnych etapach przetwarzania informacji. Głównym kryterium są semantyczne, a nie sensoryczne aspekty stymulacji.

3. Teoria integrująca (Johnston) - selekcja informacji dokonuje się zarówno na wczesnym, jak i na późnym etapie przetwarzania informacji. Każdy etap ma jakościowo różne sposoby selekcji. Przetwarzanie na poziomie płytkim polega na analizie cech fizycznych bodźca, jest szybkie. Przetwarzanie na poziomie głębokim polega na semantycznej obróbce, jest wolne.

TEORIE UWAGI PODZIELONEJ

Odpowiadają na pytanie, jak jest możliwe nadzorowanie więcej niż jednej czynności przebiegającej w tym samym czasie?

1. Teoria modułów (Fodor) - uwaga jest systemem niezależnych modułów przetwarzania danych. Każdy ma ograniczoną pojemność na wejściu i na wyjściu. Jeśli kilka czynności angażuje ten sam moduł, to efekty są słabsze, jeśli różne czynności wymagają różnych modułów, efekty są dobre. Niekiedy zatem różne czynności można godzić, innym razem nie.

2. Teoria zasobów (Kahneman) - uwaga działa jak system dystrybucji energii mentalnej, zwanej zasobami uwagi. Poszczególnej czynności przydzielana jest określona porcja uwagi, to decyduje jak dobrze będzie wykonana określona czynność. Zasoby uwagi rozdzielone mogą zostać w różnych proporcjach na poszczególne czynności.

Wielomagazynowy model pamięci ATKINSONA I SHIFFRINA

⇒ A ⇒ ⇒

⇐

⇓

wyjście (reakcja)

Pamięć ultrakrótkotrwała Pamięć krótkotrwała Pamięć długotrwała

Bodźce poprzez pamięć ultrakrótkotrwałą trafiają do pamięci krótkotrwałej. W niej występują procesy powtarzania, kodowania organizowania analizowania i wydobywania informacji. Pomiędzy pamięcią długotrwałą i krótkotrwałą istnieje ciągła wymiana informacji.

1. Pamięć ultrakrótkotrwała (rejestr sensoryczny, efekt Sperlinga) - ślady oddziaływania bodźca na receptor, dla wrażeń wzrokowych trwa około 0,5 sek., dla słuchowych ok. 4 sek.

2. Pamięć krótkotrwała - świadoma pamięć bezpośrednia o ograniczonej pojemności i czasie przechowywania informacji około 40 sek.

3. Pamięć długotrwała - trwale przechowywane informacji (praktycznie o nieograniczonej pojemności i czasie przechowywania treści).

Przyciąganie uwagi:

1. Zainteresowanie odbiornikiem TV - patrzenie w odbiornik, tzw. ilość kontaktu. Czasu spędzonego przed TV i czasu oglądania telewizji nie można utożsamiać.

2. Reakcja orientacyjna - bodźce wizualne i akustyczne, którymi można przyciągnąć uwagę (żywa muzyka, efekty dźwiękowe, głosy, zmiana mówiącego, przemienność scen, postaci i tematów, aktywność fizyczna, humor, atrakcyjni aktorzy).

3. Aktywna uwaga - zainteresowania, samopoczucie, poglądy widza.

4. Utrzymywanie uwagi.

c) decyzja związana z wyłączenie urządzenia

Zmiana kanału dokonuje się najczęściej:

* na początku lub na końcu programu,

* podczas spotów reklamowych,

* dłuższe wywiady z ekspertami,

* ze względu na działania wtórne: jedzenie, picie, czytanie, prace domowe, rozmowa,

* poczucie wstydu z powodu leniwie spędzonego czasu.

3. Emocjonalne oddziaływanie mediów

EMOCJA - złożony zespół zmian psychicznych i cielesnych, obejmujący pobudzenie fizjologiczne, uczucia, procesy poznawcze i reakcje behawioralne, które wykonywane są w odpowiedzi na sytuację spostrzeganą jako ważną dla danej osoby. Emocje są pewnego rodzaju stanami wartościującymi, afektywnymi, intencjonalnymi i krótkotrwałymi.

1. Wartościujące - będąc emocjonalnie pobudzeni czujemy się dobrze lub źle, odczuwamy aprobatę lub dezaprobatę, ulgę lub rozczarowanie wobec jakiegoś stanu rzeczy.

2. Afektywne - zawierają element wartościujący, powodują dobre lub złe samopoczucie.

3. Intencjonalne - dotyczą jakości obiektu: rzeczywistego lub wyobrażeniowego.

4. Krótkotrwałe - nie są stałym sposobem naszego odnoszenia się do świata, są krótkotrwałe.

NASTRÓJ - trwa zwykle dłużej niż emocje, jest mniej intensywny i przeważnie nie ma swojego obiektu. To stan wolnopłynący, nie wywołujący nagłych działań.

AFEKT - stan uczuciowy o skrajnie silnym natężeniu, nagłym początku, gwałtownym przebiegu i krótkim czasie trwania.

WZRUSZENIE - stan o nagłym początku, krótkim czasie trwania i zróżnicowanym natężeniu, siła wzruszenia bywa zwykle większa niż w nastrojach.

NAMIĘTNOŚĆ - uczucie silne i długotrwałe, podporządkowuje sobie wszystkie wysiłki człowieka, jednostka jest odporna na logiczną argumentację.

KOEMOCJE - emocje powstające u osób trzecich na podstawie ich obserwacji czyichś emocji.

KATEGORIE EMOCJI

Ekman i Friesen - istnieje 6 podstawowych biologicznie zaprogramowanych emocji:

• szczęście

• smutek

• strach

• gniew

• zaskoczenie

• obrzydzenie

SKŁADNIKI EMOCJI

1. Ocena sytuacyjna i interpretacyjna - daną sytuację musimy doświadczyć jako pozytywną lub negatywną widzianą w dobrym lub złym świetle.

2. Zmiany w organizmie - przyśpieszenie akcji serca, wzrost ciśnienia krwi, pogłębiony oddech, skurcze naczyń krwionośnych w skórze (bladość), zahamowanie aktywności narządów trawiennych, wzmożona aktywność gruczołów potowych.

3. Ekspresja emocji - wyrażanie emocji za pomocą zachowania: ruchy, odgłosy, postawy, intonacja głosu.

4. Umotywowane działanie - emocje zawierają impuls do działania w określony sposób, właściwy dla konkretnej emocji.

Psychologia poznawcza w swoich analizach reprezentacji poznawczych koncentrowała się głównie na reprezentacjach obiektów lub procesów, które znajdują się na zewnątrz jednostki. Emocje jako obiekt poznania i reprezentacji sprawiają jej kłopoty, ponieważ mają zupełnie inne właściwości.

WŁAŚCIWOŚCI EMOCJI:

1. Emocje, choć aktywizowane są częściowo przez czynniki zewnętrzne, występują wewnątrz człowieka i stanowią część systemu odpowiedzialnego za tworzenie reprezentacji.

2. Emocje zawsze skierowane są na kogoś lub coś, charakteryzują relację między podmiotem, a drugim podmiotem lub przedmiotem, zaś rodzaj tej relacji określa treść emocji (strach, gniew, smutek). Emocje mogą też stosunkowo łatwo zmieniać się w czasie i trwać od kilku sekund do niemal całego życia.

3. Emocje wpływają też na zachowanie, które równocześnie może zmieniać tak siłę, jak i jakość emocji.

4. Powstanie reprezentacji emocji na wyższym poziomie kodowania np. abstrakcyjnym, może spowodować zwrotnie zmianę reprezentacji danej emocji na poziomach niższych oraz reinterpretację znaczenia wielu sytuacji społecznych i osobistych.

Poszukiwanie wrażeń (Zuckerman) - tendencja w zachowaniu zmierzająca do poszukiwania wrażeń zmiennych, nowych, kompleksowych i gotowość ponoszenia związanego z tym psychicznego i społecznego ryzyka. Człowiek ma potrzebę ciągłego utrzymywania określonego, indywidualnie zróżnicowanego poziomu wewnętrznej aktywności (teoria optymalnej stymulacji - Leuba). Jeśli aktywność spada poniżej tego poziomu, pojawia się znudzenie i zaczyna poszukiwanie nowych bodźców. Jeśli aktywność przekracza określoną miarę, człowiek zmienia lub porzuca sytuację.

Wymiary:

1. Poszukiwanie grozy i przygód (sporty).

2. Poszukiwanie przeżyć (muzyka, sztuka).

3. Odhamowanie (przyjęcia, wspólne picie).

4. Podatność na nudę (awersja wobec nudy i skłonność w takiej sytuacji do odczuwania niepokoju).

Prawa Yerkesa-Dodsona

1. Istnieje optymalny poziom motywacji.

2. Im zadanie jest trudniejsze, tym niższy poziom motywacji jest optymalny.

Frajda - emocje pełnią rolę przystosowawczą. Wpływają na różne procesy poznawcze, a niekiedy są nawet warunkiem wstępnym ich uruchomienia. Zdaniem Maruszewskiego, można wyróżnić cztery szczegółowe funkcje, jakie pełnią emocje w procesach poznawczych:

FUNKCJE EMOCJI:

1. Funkcja orientacyjna to przede wszystkim wykrywanie w otoczeniu rzeczy istotnych z punktu widzenia potrzeb i celów jednostki. Jeśli dominują emocje jednego rodzaju, wtedy wyraźnie modyfikują odbierane komunikaty i ludzie łatwiej dostrzegają informacje, które są treściowo związane z tymi emocjami.

2. Funkcja aktywacyjna emocji związana jest z tym, że stanowią one łącznie z motywacją układ zasilania dla procesów poznawczych. Bruner zwraca uwagę na to, że procesy emocjonalne i motywacyjne mogą wpływać na łatwość uzyskiwania dostępu do różnych kategorii zapisanych w pamięci. Kategorie naładowane emocjonalnie są łatwiej aktywizowane i łatwiej można uzyskać do nich dostęp.

3. Funkcja modulacyjna dotyczy związku między emocjami a sprawnością procesów poznawczych. Pierwsze prawo Yerkesa-Dodsona stwierdza, że istnieje krzywoliniowy związek między pobudzeniem a sprawnością działania. Organizmy najsprawniej funkcjonują przy średnich poziomach napięcia emocjonalnego. Przy niskim i wysokim pobudzeniu sprawność funkcjonowania spada. Emocje są jednym ze sposobów regulowania poziomu pobudzenia.

4. Funkcja metaregulacyjna emocji polega na tym, że dostarczają one informacji na temat wyniku procesu poznawczego. Rozwiązanie problemu prowadzi do emocji pozytywnych, a jego brak albo rozwiązanie niedoskonałe pozostawiają nierozładowane napięcie.

Frajda - dzięki emocjom wiele zjawisk jest bardziej zrozumiałych, a ich skutki łatwiej można przewidywać. Różni ludzie w rozmaity sposób reagują na te same sytuacje, a jedna osoba może różnie reagować na daną sytuację przy różnych okazjach. Poza tym ludzie żywią wiele przekonań, które znajdują niewielkie uzasadnienie w faktach, ale utrzymują się pomimo zaprzeczających im świadectw. Istnieje też sprzeczność pomiędzy tym, jak ludzie postępują, a tym, co mówią. Emocje pozwalają nam tworzyć hipotezy na temat powodów przyświecających różnym ludziom w takich samych działaniach, umożliwiają też zrozumienie sprzeczności w postępowaniu.

4. Poznawcze oddziaływanie mediów

Przez komunikację masową możemy poszerzyć własną wiedzę, zapoznać się z faktami, otrzymać wyjaśnienie istniejących między nimi zależności. Dzięki mediom nie tylko gromadzimy wiedzę, ale tworzymy postawy.

Czym są postawy?

1) Prężyna - postawa to względnie stałe ustosunkowanie, które wyraża się w gotowości podmiotu do pozytywnych lub negatywnych reakcji intelektualno-orientacyjnych, emocjonalno-motywacyjnych oraz behawioralnych wobec jej przedmiotu.

2) Wojcieszke - postawa to względnie trwała tendencja do pozytywnego lub negatywnego wartościowania jakiegoś obiektu przez człowieka.

3) Eagly i Chaiken - postawa jest psychologiczną tendencją, która jest wyrażana przez ocenianie określonej rzeczy z pewnym stopniem przychylności lub nieprzychylności.

4) Mądrzycki - postawa to względnie stała i zgodna organizacja elementów poznawczych, uczuć, motywów oraz pewnych wzorów zachowania podmiotu, dot. określonego przedmiotu.

5) Gołąb - postawa to względnie trwała, ewaluatywna reprezentacja poznawcza określonego obiektu.

[REPREZENTACJA POZNAWCZA - doświadczenie zewnętrznego świata, analiza swoich wewn. stanów, refleksja nad tymi treściami powodują wytworzenie się w umyśle pewnych odwzorowań, które określamy ogólnie jako reprezentacje poznawcze. Są to, mówiąc obrazowo, pewne mapy, szkice, plany, uogólnienia doświadczanej rzeczywistości. Te nabyte struktury poznawcze występują zasadniczo w dwojakiej formie. Po pierwsze, jako reprezentacje określonych w czasie i przestrzeni doświadczonych przez nas zdarzeń, które często określane są jako pamięć epizodyczna. Druga forma to abstrakcyjne reprezentacje rzeczywistości, bez odniesień czasowych i przestrzennych. Zapisane są tu pewne uogólnienia, uchwycone najistotniejsze cechy, wzory, można powiedzieć - istota zjawisk]

6) Greenwalda i Banaji - Postawa utajona to niezidentyfikowane ślady przeszłego doświadczenia, które mogą wpływać na reakcje, nawet gdy doświadczenia te nie są pamiętane i nie są dostępne na poziomie świadomym. Reakcje te występują poza kontrolą dowolną lub też nie są rozpoznawane przez jednostkę jako wyraz jej postawy. Postawy utajone nie są oczywiście jakąś odrębną kategorią, lecz należy je traktować jako możliwy podzbiór wcześniej omówionych. W postawie utajonej brak jest wyraźnego komponentu treściowego, a jej podstawowym komponentem jest nieświadomy, utrwalony afekt. Mimo że postawa utajona nie ma wyraźnego komponentu treściowego, to jej wzbudzenie może pociągnąć za sobą wygenerowanie treści na poziomie jawnym, spójnych ewaluatywnie z postawą utajoną .

GENEZA POSTAW:

1. Dziedziczność jako źródło postaw.

Najbardziej przekonujących wskazówek na rzecz genetycznego dziedziczenia postaw dostarczają badania nad bliźniętami, pozwalające określić związek między wariancją w postawach, a wariancją w genach. Chociaż można mieć wątpliwości dotyczące dokładnej wysokości oszacowań odziedziczalności, dane te przemawiają jednak za koncepcją, że niektóre różnice w postawach między ludźmi mogą być w części spowodowane różnicami genetycznymi. Zależność taką stwierdzono między innymi w przypadku religijności, satysfakcji z pracy, postaw i zainteresowań zawodowych, postaw wobec kary śmierci, patriotyzmu.

Mówiąc o genetycznych źródłach postaw, nie sposób nie przywołać pewnej analogii z dziedziny nabywania języka. Chomsky obserwując uczenie się języka przez dzieci, a właściwie jego niezwykłe tempo, wysnuł wniosek o istnieniu tak zwanych kompetencji językowych. Chodziło mu o pewnego rodzaju wrodzone zdolności, które umożliwiają zdumiewająco szybkie opanowywanie tak skomplikowanej dziedziny, jaką jest mowa, a szczególnie gramatyka języka. Analogicznie rzecz ujmując, wpływy dziedziczne mogą w dużej mierze tłumaczyć proces szybkiego nabywania postaw (po jednym lub kilku kontaktach z osobą lub sytuacją), które są przecież tak niezwykle skomplikowanymi strukturami naszego umysłu, łącząc w sobie informacje, emocje, osobiste doświadczenia. Dziedziczność jako źródło postaw może sugerować istnienie pewnych kompetencji, które ułatwiają wytwarzanie specyficznych, ważnych dla podmiotu postaw.

Ponieważ kwestia dziedziczności i różnego rodzaju wpływów genetycznych bardzo często prowadzi do nieporozumień, należy zaznaczyć, że, po pierwsze, czynnik odziedziczalności dotyczy wariancji zmiennej w populacji, lecz nie odnosi się do jednostek i nie określa, w jakim stopniu dana zmienna jest wytwarzana przez dany gen, nie można tu przedstawić procentowego wpływu. Po drugie zaś, jeśli nawet geny wpływają na jakąś cechę, zachowanie lub postawę, to jednak ich wpływ nie jest ani wyłączny, ani nieodwracalny, ani niepodatny na modyfikację przez innego typu elementy.

2. Postawa jako rezultat przekonań. Ujmowanie postawy jako rezultatu przekonań wynika z założenia o jej postpoznawczości, a zatem z poglądu, że nasz stosunek do danego obiektu wynika ze świadomych przekonań o jego zaletach i wadach. Takie podejście w swoich pracach przyjmowali Fishbein i Ajzen. Można je także określić mianem „postawy doskonale racjonalnej” - Nowak. Na gruncie tej koncepcji przekonanie rozumiane jest jako przypisanie obiektowi postawy jakiejś własności, w wyniku obserwacji, wnioskowania bądź otrzymania stosownej informacji od jakiegoś nadawcy. Własność taka może być oczywiście przypisywana obiektowi z różną siłą. Każde przekonanie implikuje pewną cząstkową ocenę obiektu postawy, w zależności od wartości cech obiektu dla danej osoby.

3. Postawa jako rezultat emocji. Nasze uczucia w stosunku do ludzi czy obiektów mogą być w miarę niezależne od tego, co na ich temat sądzimy. Również i postawy mogą pojawiać się bez pośrednictwa przekonań, co łatwo zrozumieć, jeśli założy się, że istotą postawy jest skojarzenie jej obiektu z określoną reakcją uczuciową. Fazio oraz jego współpracownicy założyli, że siła takiego skojarzenia jest równoznaczna z siłą postawy, której wskaźnikiem może być np. czas reakcji na pytanie o ocenę obiektu. Jeżeli człowiek szybko decyduje, czy dany obiekt posiada, czy też nie, jakąś silnie wartościowaną cechę, to wskazuje, że postawa jest silna i łatwo dostępna pamięciowo. Jeżeli decyduje powoli, wskazuje to na postawę słabą, czyli słabe skojarzenie obiektu z pozytywnym lub negatywnym stosunkiem emocjonalnym, co z kolei świadczy o niewielkiej dostępności pamięciowej do danej postawy.

Podstawowym mechanizmem wykształcenia skojarzeń jest warunkowanie klasyczne. Pojawienie się obiektu przed lub w towarzystwie dowolnej nagrody, prowadzi do pozytywnej postawy wobec tego obiektu, podczas gdy pojawienie się tego samego obiektu przed lub w towarzystwie jakiegoś zdarzenia karzącego, prowadzi do wykształcenia się postawy negatywnej. Obiekty pierwotnie obojętne nabierają zatem dodatniego lub ujemnego znaczenia, dzięki skojarzeniu ich ze zdarzeniami lub obiektami, które takie znaczenie już posiadają. O takiej genezie postaw informują licznie przeprowadzone badania. Warunkowanie klasyczne jest mechanizmem kształtowania i zmiany postaw, niezależnym od nabywania nowych przekonań o własnościach obiektu postawy. Polega ono na bezpośrednim kształtowaniu stosunku emocjonalnego do obiektu, czemu może oczywiście towarzyszyć zmiana przekonań o obiekcie. Kiedy jednak postawie wobec danego obiektu towarzyszy duża ilość wiedzy, ulega ona słabszej zmianie pod wpływem warunkowania klasycznego niż w przypadku obiektów, o których nic lub niewiele wiemy.

Inny mechanizm tworzenia skojarzeń to warunkowanie sprawcze, które polega na uczeniu się znaczenia pierwotnie obojętnej reakcji dzięki temu, że po niej i zwykle z jej powodu pojawiają się pozytywne lub negatywne dla jednostki zdarzenia. Również ten mechanizm może decydować o kształtowaniu postaw, choć jego zakres jest bardziej ograniczony, gdyż wymaga obserwacji zachowania danej jednostki i stosownego zmieniania działań dysponenta w postaci kar i nagród.

Kolejny mechanizm powstawania postaw wiąże się ze zjawiskiem samej ekspozycji bodźca. Eksperymenty tego typu polegają na prezentowaniu badanym serii obiektów, przy czym niektóre pokazywane są raz, a inne wielokrotnie. Następnie obiekty miesza się, a badani mają określić, jak bardzo lubią poszczególne obiekty. W około dwustu badaniach wykazano zgodnie, że im częściej dany obiekt jest eksponowany, tym bardziej jest przez nas lubiany, sama więc ekspozycja bodźca wystarcza, aby wytworzyć do niego pozytywną postawę.

4. Postawa jako rezultat zachowania. Postawy mogą także wynikać z zachowań odnoszących się do określonego obiektu. Mechanizm ten opisuje teoria autopercepcji postaw, zakładająca, że własne postawy rozpoznajemy w podobny sposób do tego, w jaki rozpoznajemy postawy i stany innych ludzi, czyli na podstawie obserwacji własnego zachowania i warunków, w jakich się ono pojawia. Jeżeli zachowujemy się w pozytywny sposób w stosunku do jakiegoś obiektu, to działanie takie staje się przesłanką do wnioskowania, że nasza postawa wobec tego obiektu jest pozytywna. Podobnie działanie skierowane przeciwko jakiemuś obiektowi prowadzi do wniosku, że go nie lubimy.

Wiele badań przekonuje, że ludzie wnioskują o swoich postawach na podstawie własnych, niedawnych zachowań, jednak, aby został sformułowany taki wniosek, muszą być spełnione dwa warunki. Po pierwsze, postawa poprzedzająca zachowanie, musi być słaba i mało wyrazista dla podmiotu. Po drugie zaś, zachowanie musi być spostrzegane jako niewymuszone zewnętrznymi naciskami. Tak więc, aby nasze zachowanie wpływało na opinie, musi ono być postrzegane jako zależne od nas samych, a nie od zewnętrznej sytuacji.

W tym miejscu warto jeszcze wspomnieć o tym, że postawy ukształtowane w wyniku własnych doświadczeń z ich obiektem są silniejsze i pewniejsze, mniej podatne na zmiany i częściej sterujące naszym zachowaniem niż wykształcone na bazie informacji z drugiej ręki. Z własnego doświadczenia wiemy, że o wiele większa jest jednak liczba obiektów, do których mamy określony stosunek, niż tych, z którymi osobiście się zetknęliśmy. Oznacza to, że większość postaw przejęliśmy od innych ludzi w gotowej postaci lub też na podstawie informacji podawanych przez środki masowego przekazu.

DWUTOROWY MODEL PERSWAZJI (Chaiken, Petty, Cacioppo) - pewne procesy zmian postaw i perswazji wymagają relatywnie wysokich ilości umysłowego wysiłku, natomiast inne procesy potrzebują go niewiele.

[PERSWAZJA - proces przekonywania kogoś do przyjęcia danego zbioru wartości, przekonań lub postaw]

W modelu ELM (Elaboration Likelihood Model) wyróżnione są dwa tory przetwarzania informacji: centralny i peryferyjny. Tym, co decyduje którym torem będzie odbywać się proces, są dwa czynniki: (1) motywacja odbiorcy do przetwarzania przekazu oraz (2) zdolność do elaboracji. Tor centralny bazuje na gruntownej i wymagającej wysiłku umysłowego aktywności. Zmiana postawy odbiorcy występuje zatem w wyniku gruntownej analizy argumentów zawartych w komunikacie. Postawy uzyskane w ten sposób są bardziej trwałe i odporne na kontrperswazję, wywierają silniejszy wpływ na poznanie i zachowanie niż postawy zmienione w torze peryferyjnym. Tor peryferyjny bazuje na zbiorze procesów, które zasadniczo nie wymagają wysiłku poznawczego. Jeśli zatem motywacja do przetwarzania przekazu lub zdolności będą niskie, proces perswazji będzie się toczył torem peryferyjnym. Postawy oparte na procesach peryferyjnych są słabe, podatne na zmiany i nie wywierają istotnego wpływu na myślenie i zachowanie jednostki.

5. Tradycje w teorii komunikacji

Robert Craig wskazał siedem tradycji w dziedzinie teorii komunikacji.

1) Tradycja socjopsychologiczna

Komunikacja to wpływ interpersonalny

* Dokładna i systematyczna obserwacja pozwala odkryć prawdę zjawisk komunikacyjnych.

* Poszukiwanie związków przyczynowo-skutkowych pozwalających stwierdzić, które zachowanie komunikacyjne kończy się powodzeniem, a które porażką.

* Poszukiwanie uniwersalnych praw komunikacji.

* Kontrolowane eksperymenty.

Carl Hovland - W komunikacji podstawowe znacznie ma wiarygodne źródło (fachowość i rzetelność).

2) Tradycja cybernetyczna

Komunikacja to przepływ informacji

* Informacja odnosi się do redukcji niepewności.

* Im mniej przewidywalna jest treść komunikatu, tym więcej informacji z sobą niesie.

* Zawartość informacyjna komunikatu to stopień w jaki on przeciwstawia się chaosowi.

* Przez kanał informacyjny można przekazać wiele treści, które nie są informacjami.

* Każdy kanał informacyjny jest ograniczony górnym limitem przepustowości.

Claude Shannon - Komunikacja to nauka stosowana zajmująca się utrzymaniem optymalnej równowagi między przewidywalnością a niepewnością.

3. Tradycja retoryczna

Komunikacja to kunsztowne przemawianie publiczne

* Mowa odróżnia człowieka od zwierząt.

* Mowa publiczna na forum demokratycznym jest bardziej efektywna niż dekrety i przemoc.

* Przemawianie publiczne jest komunikacją perswazyjną.

* Istotną rolę pełni warsztat retoryczny.

* Retoryka jest raczej sztuką niż nauką.

4) Tradycja semiotyczna

Komunikacja to proces dzielenia się znaczeniem poprzez znaki

* Semiotyka jest dyscypliną badającą znaki.

* Znak jest dowolnym elementem zdolnym do reprezentowania czegoś innego.

* Słowa są specyficznymi znakami - symbolami.

* Richards - słowa są arbitralnymi symbolami, które same w sobie nic nie znaczą.

* Przesąd prawdziwego znaczenia - błędne przekonanie, że słowa posiadają precyzyjną definicję.

* Znaczenia umieszczone są w ludziach.

Trójkąt Richardsa i Ogdena.

Pojęcie (myśl)

Słowo (symbol) Desygnat (rzecz, odnośnik)

5) Tradycja socjokulturowa

Komunikacja to tworzenie i odgrywanie rzeczywistości społecznej

* Rozmawiający ludzie tworzą i odtwarzają kulturę.

* Nie słowa odzwierciedlają coś co istnieje, lecz nasz obraz świata kształtują słowa.

* Edward Sapir Benjamin Lee Whorf - struktura języka danej kultury określa kształt ludzkich myśli i działań.

* Nie jest prawdą, że wszystkie języki są podobne i że słowa są neutralnymi środkami przeznaczonymi do przenoszenia znaczenia.

6) Tradycja krytyczna

Komunikacja to refleksyjne wyzwanie rzucone niesprawiedliwemu dyskursowi

* Szkoła Frankfurcka (Max Horkheimer, Teodor Dorno, Hubert Marcuje) - teoria krytyczna.

* Wcześniejszą historię charakteryzował niesprawiedliwy podział cierpienia.

* Piętnowanie trzech cech współczesnej cywilizacji:

- kontrola nad językiem w celu utrzymania nierównowagi władzy

- rola mediów w przytępianiu wrażliwości na represje

- ślepa ufność pokładana w metodę naukową i bezkrytyczna akceptacja odkryć empirycznych

* Apel o wyzwolenie, emancypację, transformację i wzmaganie świadomości.

7) Tradycja fenomenologiczna

Komunikacja to doświadczanie siebie i innych przez dialog

* Interpretacja własnych doświadczeń

* Przeżycia jednostki SA bardziej autorytatywne niż hipotezy badawcze i aksjomaty komunikacyjne.

* Carl Rogers - Ani Biblia, ani prorocy, ani Freud, ani badania naukowe, ani objawienie Boże, ani ludzkie, nie mogą brać pierwszeństwa przed moim własnym, bezpośrednim doświadczeniem.

* Osobisty i relacyjny rozwój pacjentów jest możliwy. W każdym człowieku istnieje wewnętrzna presja rozwoju. Mamy tendencje do samoaktualizacji poprzez wyzwalanie w sobie mocy, które pozwalają na realizację marzeń, pragnień oraz tkwiących w nas wrodzonych możliwości. Kontakt pomocny ma służyć temu wzrostowi, nie jest terapią. Natura ludzka jest dobra, nie ma tendencji do destrukcji czy autodestrukcji. Kluczowym elementem kontaktu pomocnego jest więc wytworzenie odpowiedniej atmosfery, aby klient (człowiek) sam mógł się zmienić. Klient sam dokonuje rozwoju swojej osobowości uzyskując dojrzałość, terapeuta jest tylko niedyrektywnym uczestnikiem tego procesu. W kontakcie pomocnym jest bardzo dużo miejsca na milczenie i refleksję. 10 pytań, które musi wciąż sobie stawiać terapeuta, to elementy właściwego kontaktu pomocnego.

1. Czy klient może mnie odbierać jako człowieka godnego zaufania? (słowność punktualność, dyskrecja, akceptacja, kongruencja)

2. Czy klient odbiera mnie jako człowieka zdecydowanego?

3. Czy potrafię rozwinąć pozytywne uczucie wobec klienta? (uwalnianie się od stereotypów czy wpływu pierwszego wrażenia)

4. Czy jestem dość silny by rozróżnić swoje uczucia od uczuć klienta? (nie trzeba przeżywać tak jak klient, wystarczy klienta rozumieć)

5. Czy mam tyle zaufania do klienta, by pozwolić mu na zachowanie niedojrzałe, błąd, załamanie? (nie trzeba pomagać gorączkowo, trzeba pozwolić na płacz i zmartwienie)

6. Czy stać mnie na to, aby spojrzeć na klienta z jego punktu widzenia? (klient nie może czuć się sam)

7. Czy stać mnie na to, aby w pełni akceptować klienta? (nie można bać się klienta, akceptować go tylko częściowo, trzeba też pozwolić na krytyką terapeuty)

8. Czy stać mnie na to, aby klient się mnie nie bał?

9. Czy stać mnie na to, by uwolnić klienta od jego lęku przed oceną z zewnątrz?

10. Czy stać mnie na to, by nie mówić ciągle o przeszłości? (pokazać perspektywy)

6. Komunikacja interpersonalna

/symboliczny interakcjonizm, skoordynowane gospodarowanie znaczeniem,

teoria niespełnionych oczekiwań/

Komunikacja interpersonalna - proces tworzenia unikatowego znaczenia wspólnego dla grupy osób.

Dla wyjaśnienia tego pojęcia można posłużyć się metaforami z teorii gier.

1. Komunikacja interpersonalna jako gra w kręgle (akcent na treści komunikatu, a nie na czynniki relacyjne). Kręglarz to nadawca, kręgle to adresaci, rzut kulą to komunikat, tor to kanał przesyłu informacji, przeszkody na torze to szum informacyjny. Kula trafia w kręgle dając przewidywalny rezultat. Jednokierunkowy model przekazu, akcent na precyzyjnie ułożony komunikat, wysłanego w ten sam sposób. Taka komunikacja nie przystaje do rzeczywistości.

2. Komunikacja interpersonalna jako gra w ping-ponga. W tę grę nie można grać pojedynczo, wymaga ciągłej zmiany roli, sprężenia zwrotnego, które wymaga ciągłego dostosowywania się do nowych okoliczności. I ta analogia nie oddaje jednak w pełni istoty komunikacji interpersonalnej. Toczy się bowiem w środowisku kontrolowanym, za pomocą tylko jednej piłki /informacja/ oraz polega na współzawodnictwie.

3. Komunikacja interpersonalna jako rozwiązywanie kalamburów. Jednoczesne działanie i współpraca. Kalambury wymagają zawsze wzajemnej pomocy. Komunikacja interpersonalna jest dwustronnym, ciągłym procesem, w którym we współpracy z inną osobą wykorzystujemy werbalne i niewerbalne komunikaty, aby tworzyć i modyfikować obrazy powstałe w umysłach współuczestników. Komunikacja między dwiema stronami zaczyna się wtedy, gdy powstał obrazy przynajmniej częściowo się pokrywają.

SYMBOLICZNY INTERAKCJONIZM - GEORGE MEAD

1. Pragmatyzm - sprawdzianem wartości teorii jest jej przydatność w rozwiązywaniu złożonych problemów społecznych.

2. Najbardziej ludzką i humanizującą działalnością jest rozmawianie z innymi.

3. Symboliczny interakcjonizm (termin wprowadził na podstawie tekstów Meada Herbert Blumer) - znaczenie, język i myśl.

a) Znaczenie /konstruowanie rzeczywistości społecznej/. Ludzie podejmują działania wobec innych ludzi lub rzeczy, opierając się na znaczeniach, które im przypisują.

b) Język /źródło znaczenia/. Znaczenia pojawiają się jako produkt społecznej interakcji między ludźmi. Znaczenie nie jest wpisane w przedmiot lecz jest negocjowane poprzez użycie języka, stąd symboliczny interakcjonizm. Symbol to arbitralny znak.

c) Myśl /przejmowanie roli innego/. Na interpretację symboli wpływają indywidualne procesy myślowe. Myślenie to wewnętrzna konwersacja. Dla niej konieczny jest język. Warunkiem zaś wstępnym myślenia jest zdolność do interakcji symbolicznej.

4. Jaźń. Tworzymy swój autoportret poprzez wyobrażanie siebie oczami innych, poprzez przybieranie roli kogoś innego. Takie wyobrażenie mentalne to jaźń lustrzana. Jaźń jest funkcją języka, bez języka nie byłoby samoświadomości. Nasza jaźń podlega ciągłym zmianom poprzez rozmowy. Jaźń jest ciągłym procesem łączącym w sobie „ja” i „mnie”. „Ja” to spontaniczna siła napędowa inicjująca wszystko, co w jaźni jest nowe, nieprzewidywalne i niezorganizowane. „Mnie” to obraz jaźni widziany w zwierciadle reakcji innych ludzi. „Ja” mówię, a „mnie” słucha, „Ja” z danej chwili jest obecne we „mnie” z następnego momentu. Nie rodzimy się z „mnie”, ono kształtuje się poprzez interakcje.

5. Uogólniony Inny. Uogólniony inny to połączone ze sobą lustrzane jaźnie pochodzące od różnych osób.

SKOORDYNOWANE GOSPODAROWANIE ZNACZENIEM - BARNETT PEARCE I VERNON CRONEN

1. Osoby uczestniczące w rozmowie współkonstruują własną rzeczywistość społeczną, a jednocześnie są kształtowane przez światy, które tworzą.

2. Osoby-w-rozmowie - tworzenie więzi związku.

a) Doświadczenie osób-w-rozmowie jest podstawowym społecznym procesem w życiu człowieka.

b) Sposób w jaki ludzie się komunikują, jest często ważniejszy niż treść wypowiedzi.

c) Działania osób-w-rozmowie podlegają zwrotnej reprodukcji w miarę rozwoju dialogu.

3. Język jest najpotężniejszym narzędziem wynalezionym przez ludzi po to, by tworzyć światy społeczne.

4. Skoordynowane znaczenie.

a) Historie opowiedziane wiążą się z tym, w jaki sposób osoby-w-rozmowie próbują osiągnąć znaczenie lub jednorodność w życiu.

b) Historie przeżyte wiążą się z tym, w jaki sposób próbujemy skoordynować nasze życie z życiem innych.

c) Historie jeszcze nieopowiedziane to doświadczanie tajemnicy.

Nasza życie nie powinno być redukowane tylko do historii opowiedzianych lub historii przeżytych.

5. Koordynacja odnosi się do procesów, przez które osoby współpracują ze sobą w celu wytworzenia własnej wizji tego, co jest konieczne, szlachetne i dobre, oraz wykluczenia realizacji tego, czego się boją, nienawidzą lub nie cierpią.

6. Tajemnica. Każda próba zredukowania naszego życia wyłącznie do faktów jest błędem i na dłuższą metę nie może się powieść. Sedno postawy kosmopolitycznej, która polega na spostrzeganiu własnego życia jako manifestacji lub części czegoś większego, jest przypomnieniem tego, co pozostaje poza bezpośrednią chwilą. Osoby-w-rozmowie, które rezerwują trochę miejsca dla tajemnicy, charakteryzują się błyskawiczną orientacją, otwartością umysłu, zdolnością do odczuwania zdziwienia, a nawet zachwytu.

TEORIA NIESPEŁNIONYCH OCZEKIWAŃ - JUDDE BUGOON

1. Przestrzeń prywatna to niewidzialna, zmienna przestrzeń otaczająca jednoskę, która określa preferowaną odległość od innych osób.

2. Edward Hall /Ukryty wymiar/ proksemika.

1. Odległość intymna - 0-45 cm.

2. Odległość osobista 45-120 cm.

3. Odległość społeczna 120 cm-3m.

4. Odległość publiczna - powyżej 3m.

3. Teoria niespełnionych oczekiwań:

a) Oczekiwania:

* kontekst relacji /normy kulturowe, otoczenie fizyczne, miejsce/,

* rodzaj relacji interpersonalnej /zażyłość, sympatia/,

* charakterystyka komunikujących się osób /wiek, płeć status/.

b) Wartościowość niespełnienia - najpierw próbujemy zinterpretować znaczenie naruszenia naszej granicy, a następnie staramy się ocenić, czy nam się to podoba, czy nie.

c) Wartościowość kontaktu z interlokutorem:

* Suma pozytywnych i negatywnych atrybutów, które dana osoba wnosi do spotkania oraz potencjalnych możliwości nagradzania i karania w przyszłości.

* Naruszenie naszej przestrzeni zmusza nas do poszukiwania społecznego kontekstu w celu wykryci sygnałów umożliwiających prawidłową interpretację ich znaczenia. Dwuznaczne naruszenie razem z licznymi pozytywnymi sygnałami samo nabiera pozytywnego charakteru. Natomiast mieszane sygnały pochodzące od niemiłego nam interlokutora wzmagają nasz opór.

TEORIA INTERPERSONALNEGO OSZUSTWA -

DAVID BULLER I JUDEE BURGOON

1. Ludzie często znajdują się w sytuacjach, w których ich wypowiedzi nie są zupełnie szczere, ponieważ nie chcą zranić innej osoby, chcą podkreślić swoje najlepsze strony, pragną nie dopuścić do konfliktu, chcą osłabić lub wzmocnić związek z inną osobą.

Trzy typy reakcji:

• Kłamstwo /zafałszowanie/,

• podanie tylko części prawdy /ukrycie/,

• odpowiedź wymijająca /dwuznaczność/

2. Twierdzenia teorii interpersonalnego oszustwa.

1) To, co oszuści i respondenci myślą i robią zależy od „handlu wymiennego” możliwego w danej sytuacji.

2) To, co oszuści i respondenci myślą i robią zależy od tego, jak dobrze się znają i lubią.

3) Oszuści częściej niż prawdomówni podejmują przemyślane działania, ale w ich działaniu pojawiają się przecieki /sygnały niewerbalne/.

4) Przy zwiększonej interakcji oszuści podejmują więcej przemyślanych działań, a ilość przecieków maleje.

5) Oczekiwanie uczciwości jest pozytywnie skorelowane z interaktywnością i zażyłością związku.

6) Obawy oszustów przed zdemaskowaniem są niższe, gdy domniemanie prawdy jest wysokie.

7) Osoby, które oszukują dla własnego zysku podejmują więcej przemyślanych działań, a w ich zachowaniu pojawia się więcej przecieków.

8) W miarę jak wzrasta zażyłość z respondentami, oszuści bardziej boją się demaskowania, podejmują więcej przemyślanych działań, a w ich zachowaniu pojawia się więcej przecieków.

9) Wytrawni oszuści sprawiają bardziej wiarygodne wrażenie, a w ich zachowaniu jest więcej przemyślanych działań, a mniej przecieków.

10) Wiarygodność oszusta jest pozytywnie skorelowana z: interaktywnością, domniemaniem prawdy, umiejętnościami komunikacyjnymi oszusta, a negatywnie z niespodziewanymi zachowaniami komunikacyjnymi.

11) Podejrzenia respondentów pojawiają się w ich działaniach strategicznych i przeciekach.

12) Oszuści rozpoznają podejrzliwość, gdy tylko się pojawia. Podejrzenie to stan wątpliwości lub nieufności utrzymujący się pomimo braku wystarczających dowodów.

13) Prawdziwa lub wyimaginowana podejrzliwość wzmaga działania strategiczne oszustów oraz liczbę przecieków.

14) Sposób, w jaki oszustwo i podejrzliwość pojawiają się w danej sytuacji, zmienia się z upływem czasu.

15) W interakcjach bazujących na oszustwie, wzajemność jest najbardziej typowym wzorcem reakcji przystosowawczej.

16) Po zakończeniu konwersacji precyzja rozpoznania oszustwa przez respondenta zależy od końcowych posunięć strategicznych oszusta i od przecieków, jak również od umiejętności respondenta jako słuchacza.

17) Po zakończeniu konwersacji przeprowadzona przez oszusta ocena, w jakiej mierze oszustwo się powiodło, zależy od końcowej reakcji respondenta oraz postrzegania przez oszusta obecności trwałej podejrzliwości.

Cechy komunikatu, które są odzwierciedleniem strategicznego zamysłu oszusta.

1. Niepewność i brak precyzji.

2. Brak zaangażowania, małomówność i zamknięcie się w sobie.

3. Dystansowanie się.

4. Zachowanie mające na celu ochronę wizerunku.

Niezamierzone zachowania niewerbalne towarzyszące zwykle oszustwu.

1. Częstsze mruganie powiek i powiększone źrenice.

2. Częstsze błędy językowe /gramatyczne, przejęzyczenia/.

3. Większa niepewność mowy /pauzy, „ykanie”/.

4. Podwyższony ton głosu.

5. Większy rozziew pomiędzy kanałem werbalnym i niewerbalnym.

Dlaczego ludzie łatwo dają się oszukać?

1. Zakładamy, że w kontakcie społecznym będziemy nawzajem uczciwi.

2. Uczciwość jest poznawczą heurystyką.

3. Osoby utrzymujące bliskie więzi doszukują się prawdy w swoich wypowiedziach.

KONSTRUKTYWIZM - JESSE DELIA

1. Podstawowe założenie konstruktywizmu: osoby rozpoznają świat poprzez systemy konstruktów osobistych. Konstrukty to myślowe szabliny, które dopasowujemy do rzeczywistości.

2. Konstrukty osobiste są świadectwem złożoności poznawczej człowieka. Trzy rodzaje złożoności poznawczej:

1) Zróżnicowanie - liczba pojedynczych konstruktów osobistych, używanych w opisie konkretnego człowieka.

2) Abstrakcja - stopień w jakim respondent widzi dane zachowanie w kategoriach wewnętrznych cech osobowościowych, motywów i predyspozycji.

3) Integracja - rozpoznawanie i harmonizowanie sprzecznych wrażeń.

3. Reprezentacja poznawcza - wytwór procesów percepcyjno-myślowych, rodzaj odwzorowania w umyśle rzeczywistości (nie jest ona jednak tożsama z lustrzanym odbiciem rzeczywistości).

• Według konstruktywizmu, reprezentacja poznawcza jest wciąż modyfikowana, nowe elementy nie usuwają zastanych, lecz je dopełniają, tworzą się nowe jakości i nowe interpretacje.

• Według antykonstruktywizmu, reprezentacja poznawcza jest odwzorowaniem otoczenia w formie informacji zakodowanych w pamięci długotrwałej. Jest to bierna kopie, która nie daje się później modyfikowana np. przez interpretację.

Reprezentacje poznawcze mogą posiadać strukturę:

• analogową (obrazową) - kształty, obrazy,

• werbalną (pojęciową) - nazwy przedmiotów, cech, zdarzeń.

4. Schemat poznawczy - ogólna wiedza, za pomocą której można przedstawić sobie różne zdarzenia.

5. Skrypt poznawczy - struktura zakodowana w pamięci, która reprezentuje ujęcie typowych czynności wyznaczonych przez cel, np.: zamówienie obiadu w restauracji.

6. Pojęcie - podstawowa struktura poznawcza, która reprezentuje uogólnioną klasę obiektów podobnych do siebie pod pewnym względem. Według Arystotelesa, pojęcie to struktura posiadająca zbiór cech istotnych, tzn. koniecznych i wystarczających.

Każde pojęcie ma dwa komponenty:

• treść - cechy istotne (konieczne i wystarczające),

• zakres - wszystkie desygnaty, które posiadają cechy istotne tworzą zakres pojęcia.

Kategoria - jest terminem zbliżonym do pojęcia, przy czym pojęcie jest elementem reprezentacji poznawczej, a kategoria elementem reprezentowanego świata.

Rodzaj - jest czymś istniejącym obiektywnie, choć w świecie intencjonalnym, niezależnie od tego, czy ludzie go znają.

7. Rodzaje pojęć:

1. Klasyczne - ich strukturę stanowi zbiór cech istotnych, treścią pojęć są istotne cechy, a zakres stanowią wszystkie obiekty.

2. Naturalne - ich strukturę stanowi zbiór cech, które w różnym stopniu przysługują egzemplarzom danej klasy. Każde pojęcie naturalne reprezentowane jest w pamięci długotrwałej w postaci najbardziej typowego egzemplarza prototypu.

3. Operacyjne - służą koordynacji operacji umysłowych, rozumieniu relacji, ustalaniu związków np.: stałość cech, przyczynowość, przestrzeń, liczba.

4. Niektóre pojęcia tworzą względnie niezależne zespoły zwane często naiwnymi teoriami np.: teoria „naiwnej” fizyki.

8. Funkcje pojęć:

1. Niezmiennik jako podstawa pojęć. Podstawą pojęć są niezmienniki, inwarianty. Nasz umysł byłby mało funkcjonalny, gdybyśmy nie potrafili tworzyć pojęć, pewnych uogólnień. W zmienności świata mamy zdolność odkrywania czegoś stałego, niezmiennego.

2. Kategoryzowanie - pojęcia pozwalają zmniejszyć różnorodność przetwarzanych informacji, porcjują naszą wiedzę.

3. Rozumienie - pojęcia są narzędziami, za pomocą których ujmujemy świat. Aby coś zrozumieć trzeba mieć pojęcie tego czegoś, wiedzę na ten temat. Pewnych zagadnień nie rozumiemy, ponieważ nie posiadamy ich pojęć np.: kwadratowe koło.

4. Wnioskowanie - pojęcia są zbiorem sądów o ich przedmiocie. Za pomocą sądów pojęcia mogą łączyć się ze sobą. Bardziej rozbudowane pojęcia pozwalają na wyciąganie bardzo skomplikowanych wniosków.

TEORIA PENETRACJI SPOŁECZNEJ

- IRWIN ALTMAN I DALMAS TAYLOR

1. Struktura osobowości to wielowarstwowa „cebula”.

1) Dane biograficzne

2) Preferencje dotyczące ubioru, jedzenia muzyki.

3) Cele i aspiracje.

4) Przekonania religijne

5) Głęboko skrywane lęki i fantazje.

6) Struktura Ja

2. Głębokość penetracji oznacza stopień intymności.

1) Wymiana informacji peryferyjnych.

2) Zwierzenia oparte na wzajemności.

3) Proces penetracji na pierwszym etapie przebiega gwałtownie, ale szybko ulega spowolnieniu.

4) Proces depenetracji stanowi proces stopniowego wycofywania się warstwa po warstwie.

3. Regulowanie bliskości na podstawie bilansu zysków i strat.

1) Zysk minus koszty.

2) Satysfakcja - poziom odniesienia - dla danej osoby stanowi wartość progową, powyżej której wynik wydaje się atrakcyjny. Satysfakcja zależy zaś od oczekiwań.

3) Stabilność - alternatywny poziom odniesienia - jego wartość jest wyznaczana przez maksymalne zyski osiągalne poza analizowanym związkiem.. minimalny wynik motywujący do pozostawania w danym związku.

TEORIA REDUKOWANIA NIEPEWNOŚCI

- CHARLES BERGER

Podczas początkowych etapów związku interpersonalnego dominuje uczucie niepewności. Dwoje obcych ludzi przy pierwszym spotkaniu dąży do zredukowania niepewności czy też zwiększenia przewidywalności zachowania obu stron podczas interakcji.

Czynniki nasilające dążenie do redukowania niepewności:

1. Przewidywanie przyszłych interpersonalnych kontaktów z daną osobą.

2. Osoba ta kontroluje coś, na czym nam zależy.

3. Osoba zachowuje się dziwnie.

Im mniejsza zdolność przewidywania, tym większy poziom niepewności.

Człowiek rozmawia z innymi głównie po to, by odnaleźć sens w swoim świecie interpersonalnym.

Pewniki na temat początkowej niepewności:

1. W miarę nasilania się komunikacji werbalnej następuje spadek niepewności.

2. W miarę nasilania się przyjaznej komunikacji niewerbalnej spada poziom niepewności.

3. Wysoki poziom niepewności nasila zachowania związane z poszukiwaniem informacji.

4. Wysoki poziom niepewności wywołuje obniżenie poziomu intymności relacji.

5. Wysoki poziom niepewności przyczynia się do wzrostu wzajemności (ujawniamy siebie w podobnym tempie jak rozmówca).

6. Podobieństwo między uczestnikami zmniejsza niepewność.

7. Wzrost poziomu niepewności powoduje spadek sympatii.

8. Obecność wspólnych sieci komunikacji prowadzi do redukcji niepewności.

Strategie radzenia sobie z nieuniknioną niepewnością:

1. Poszukiwanie informacji

* Strategia bierności - dyskretne obserwowanie innych z zachowaniem dystansu.

* Strategia aktywności - zwracanie się do osoby trzeciej z prośbą o informację na temat obiektu naszego zainteresowania.

* Strategia interakcji - bezpośrednia rozmowa z interesującą nas osobą.

2. Decydowanie o stopniu złożoności planu.

Stopień złożoności planu można mierzyć na dwa sposoby 1) liczba szczegółów umieszczonych w scenariuszu i 2) liczba planów awaryjnych. Złożony plan odnosi się zwykle do sytuacji trudnych. Jego realizowanie wymaga dużego wysiłku poznawczego, który z reguły skutkuje obniżeniem przekazu werbalnego i niewerbalnego, a co za tym idzie, utratę wiarygodności.

3. Zabezpieczanie się (dla zachowania twarzy na wypadek przeliczenia się):

* Niejednoznaczne zwroty - stopniowe odkrywanie kart.

* Humor - żartowałem.

4. Hipoteza hierarchii

Gdy plan się nie powiedzie jesteśmy skłonni w pierwszej kolejności zmieniać te elementy, które są na najniższym poziomie (jeśli rozmówca nas nie zrozumiał, odruchowo powtarzamy te same słowa głośniej. Jesteśmy skąpcami poznawczymi, wolimy prowizoryczne naprawy, niż przebudowę wadliwego planu.

PODEJŚCIE INTERAKCYJNE - PAUL WATZLAWICK

Aby zrozumieć ruch dowolnego elementu w rodzinie, należy prześledzić wzorce komunikacji pomiędzy wszystkimi członkami rodziny.

Komunikacji interpersonalnej w rodzinie nie determinują motywacje i cechy osobowościowe. Nie jest ważne, dlaczego dana osoba demonstruje takie zachowanie, istotne jest to, jak to zachowanie wpływa na pozostałych członków systemu.

Aksjomaty komunikacji interpersonalnej:

1. Człowiek nie może nie komunikować, nie wywierać wpływu.

2. Każdy komunikat zawiera aspekt treści (co) i relacji (jak). Aspekt relacji przenosi aspekt treści na poziom metakomunikacji.

3. Charakter związku zależy od tego, jak każda ze stron akcentuje sekwencję komunikatów.

4. Komunikacja jest zawsze albo symetryczna (równowaga władzy), albo komplementarna (różnice w podziale władzy).

Systemy rodzinne są niezwykle oporne na zmiany.

Inercja jest szczególnie widoczna w rodzinach z problemem uzależnienia. Członkowie rodzin często są uwikłani w podwójne związanie wzajemnie wykluczających się oczekiwań np. „Musisz mnie kochać”, „Bądź spontaniczny”. To stawia dziecko w sytuacji bez wyjścia, nie można kochać z przymusu lub być spontanicznym na żądanie.

Zmiana całej rodziny możliwa jest tylko przez wyjście poza system i odkrycie, że aktualne reguły prowadzą do nikąd. To proces budzenia się ze złego snu.

Zaakceptowanie nowej formuły oznacza odrzucenie starej. Dziecko nie rozpocznie leczenia, dopóki rodzina będzie go chronić przed konsekwencjami jego zachowania. Przyjęcie perspektywy „twardej miłości” możliwe jest dzięki pomocy z zewnątrz - terapii. Nie chodzi o odkrywanie przyczyn nałogu, ale o pomoc w cierpieniu.

DIALEKTYKA BLISKICH ZWIĄZKÓW

- LESLIE BAXTER I BARBARA MONTGOMERY

Perspektywa dialektyczna zwraca uwagę na napięcie, zmagania i ogólny chaos panujący w bliskich związkach interpersonalnych.

Jeśli chcemy zrozumieć naturę bliskiego związku, nie powinniśmy brać pod uwagę indywidualnych cech uczestników.

Dialektyka bliskich związków - sprzeczność stanowi osiowe pojęcie w teorii dialektyki relacji. Chodzi o dynamiczne współoddziaływanie pomiędzy zjednoczonymi przeciwieństwami.

Typy dialektyki relacji:

Napięcie dialektyczne
Dialektyka wewnętrzna (w związku)	Dialektyka zewnętrzna (para a społeczeństwo)
Zespolenie - Odrębność	Uczestnictwo - Odosobnienie
Pewność - Niepewność	Konwencjonalność - Wyjątkowość
Otwartość - Skrytość	Odsłanianie - Ukrywanie

1. Zespolenie i odrębność - podstawowe źródło napięcia. Żaden związek nie może zaistnieć, dopóki każda ze stron nie poświęci części swojej niezależności. Zbyt silne zespolenie niszczy związek, ponieważ utracone zostają indywidualne tożsamości.

2. Pewność i niepewność - ludzie pragną przewidywalności w związkach, błędem jest jednak ignorowanie silnego dążenia uczestników do nowości.

3. Otwartość i skrytość - na zmianę rośnie i kurczy się w związku.

4. Uczestnictwo i odosobnienie - konsolidacja par dokonuje się przez odsunięcie się od innych osób. Tolerancja do odosobnienia po pewnym czasie wyczerpuje się i koniecznym staje się wsparcie od innych ludzi.

5. Konwencjonalność i wyjątkowość - nadmierna oryginalność budzi w otoczeniu niepokój, bliskie sobie osoby odczuwają potrzebę odróżniania się od innych par.

6. Odsłanianie i ukrywanie - decyzja o tym co powiedzieć innym wiąże się zawsze z jakimś zagrożeniem dla związku.

Radzenie sobie z dialektycznym napięciem:

1. Zaprzeczanie - konsekwentne ograniczanie swoich reakcji do jednego bieguna dialektyki a zaprzeczanie drugiemu.

2. Dezorientacja - zaprzeczanie doświadczanym sprzecznościom.

3. Oscylowanie - reagowanie raz na jeden biegun a innym razem na inny.

4. Segmentacja - rozdzielanie i szufladkowanie różnych aspektów związku. Niektóre kwestie i czynności podlegają wpływowi jednej a inne drugiej siły.

5. Równoważenie - kompromisowe podejście, które sprzyja nieprzerwanemu dialogowi, ponieważ oba dialektyczne bieguny są dla partnerów równie ważne.

6. Integracja - jednoczesne reagowanie na obie przeciwstawne siły, bez tłumienia ich czy ulegania iluzjom.

7. Przekalibrowanie - tymczasowe przeformułowanie sytuacji, tak aby siły oddziałujące na partnerów nie wydawały się już przeciwstawne.

8. potwierdzenie - przyznanie się obu partnerów, że nie można uniknąć dialektycznych napięć.

MODEL SZANS ROZPRACOWANIA PRZEKAZU

- RICHARD PETTY I JOHN CACIOPPO

Dwa typy procesów poznawczych: tor centralny i tor peryferyjny.

Tor peryferyjny i tor centralny stanowię dwa bieguny poznawczego kontinuum, na którym można oznaczyć stopień wysiłku umysłowego wkładanego w ocenę danego komunikatu.

Tor centralny - rozpracowanie przekazu - uważne przemyślenie argumentów istotnych dla zagadnienia istotnych w komunikacie. Np. Poddanie nowej informacji racjonalnemu opracowaniu, dla oceny jej wartości. To wymaga wysokiego wysiłku poznawczego.

Tor peryferyjny stanowi drogę na skróty do zaakceptowania lub odrzucenia komunikatu. By uniknąć intensywnej pracy poznawczej odbiorca odwołuje się do sygnałów, które pozwalają podjąć szybką decyzję.

Mamy motywację do kształtowania prawidłowych postaw, chcemy zajmować prawidłowe stanowisko, ale liczba idei, które możemy wziąć pod uwagę jest ograniczona. Dysponujemy umysłowym filtrem, który pozwala nam przepuszczać bez opracowywania te wiadomości, które uważamy za mało istotne.

Dopóki człowiek jest osobiście zainteresowany zaakceptowaniem lub odrzuceniem danej idei, dopóty ulga wpływowi raczej treści komunikatu, niż cech osoby mówiącej. Kiedy przestaje nas dotyczyć, zostaje zepchnięty na peryferia umysłu, gdzie większe znaczenie mają sygnały świadczące o wiarygodności mówcy. Jeśli zabraknie motywacji w postaci osobistego zainteresowania, proces opracowywania najprawdopodobniej nie nastąpi.

Tor centralny:

Myślenie odgórne - z góry ustalony wniosek zniekształca dopływające dane (tendencyjne rozpracowywanie - często utrwalanie poglądów).

Myślenie oddolne - fakty mówią same za siebie (obiektywne myślenie).

Argument mocny - przeanalizowany wywołuje pożądane myślenie.

Argument słaby - powodujący sprzeciw.

Argument neutralny - powodują ambiwalentną reakcję.

Tor peryferyjny:

Skrótowe dowody słuszności:

1) Wiarygodny nadawca. Wiarygodnego nadawcę cechuje specjalistyczna wiedza. Samo jednak przekonanie odbiorców, że argumenty opierają się na specjalistycznej wiedzy, nie zagwarantuje najwyższej skuteczności perswazyjnej. Trzeba jeszcze wykazać, że jest się wiarygodnym źródłem informacji. Co może zrobić nadawca, by zostać uznanym za człowieka uczciwego i bezstronnego? Ważnym elementem jest czystość intencji. Bardziej wiarygodni są nadawcy spostrzegani jako bezinteresowne źródło informacji, niż osoby chcące zmienić nasze poglądy dla jakichś własnych korzyści. Nadawca powinien więc wytworzyć wrażenie, że komunikat nie ma na celu zmiany postaw odbiorców w interesie nadawcy, lecz przeciwnie, służy interesowi odbiorców. Istnieje również inny, bardziej subtelny sposób. Należy przedstawić argumenty za i przeciw dla dwóch konkurencyjnych poglądów, dzięki czemu nadawca prezentuje się jako człowiek uczciwy i obiektywny. Nadawcy zaś, którzy przedstawiają argumenty za i przeciw swojemu stanowisku i wydają się szkodzić własnym interesom, mogą zyskać zaufanie odbiorców oraz wywierać na nich silniejszy wpływ.

2) Obserwacja reakcji innych osób na dany komunikat. Gdy publiczność entuzjastycznie reaguje na dane wystąpienie, ktoś obserwując takie zachowanie może wnioskować, że wystąpienie było dobre i w konsekwencji ulec jego przesłaniu.

3) Gotowe idee. Nadawca może przekonywać słuchaczy do swego stanowiska poprzez zwiększenie gotowości poznawczej swojej idei, czyli uczynienie jej łatwiejszej do przypomnienia lub wyobrażania. Można to osiągnąć na dwa sposoby. Pierwszy polega na wielokrotnym przedstawieniu idei. Twierdzenia wielokrotnie powtarzane wydają się bardziej wiarygodne. Drugi sposób to poproszenie odbiorców o wyobrażenie sobie danej idei lub zdarzenia. Gdy raz sobie coś wyobrazimy, łatwiej przywołać ten obraz w przyszłości, a tym samym będzie się nam wydawał bardziej prawdopodobny.

PARADYGMAT NARRACYJNY - WALTER FISHER

Ludzie to zwierzęta opowiadające historie (esencja ludzkiej natury).

Komunikacja międzyludzka jest przejawem zjawiska bardziej podstawowego niż racjonalizm, ciekawość, a nawet zdolność posługiwania się symbolami.

Doświadczamy życie poprzez narracje (konflikty: rozpoczęcie, rozwinięcie, zakończenie)

Wszystkie typy komunikacji można sprowadzić do opowieści - paradygmat narracyjny. Nie ma komunikacji czysto opisowej (Wiele tradycji religijnych przekazuje się przez wciąż na nowo snute opowieści).

Narracje to symboliczne działania (słowa lub czyny) o określonej kolejności i znaczeniu dla tych, którzy je przeżywają, tworzą lub interpretują.

Od świata racjonalnego do narracyjnego

Świat racjonalny:

1. Ludzie są zasadniczo istotami racjonalnymi.

2. Podejmujemy decyzje kierując się argumentami.

3. Charakter sytuacji komunikacyjnej (prawny, naukowy) określa tok argumentacji.

4. Racjonalność zależy od zakresu naszej wiedzy i umiejętności argumentacji.

5. Świat jest zbiorem logicznych zagadek, które potrafimy rozwiązywać za pomocą racjonalnej analizy.

Świat narracyjny:

1. Ludzie są zasadniczo narratorami opowieści.

2. podejmując decyzje kierujemy się dobrymi powodami.

3. Historia, biografia, kultura i charakter decydują o tym, co uznamy za dobry powód.

4. Narracyjna racjonalność zależy od spójności i wiarygodności naszych opowieści.

5. Świat jest zbiorem opowieści, z których wybieramy, a tym samym nieustannie odtwarzamy, nasze życie.

Narracyjna spójność - jak prawdopodobna wydaje się dana opowieść słuchaczowi. Chodzi o to, czy poszczególne postaci będą zachowywały się w podobny sposób (porównanie z innymi opowieściami).

Narracyjna wiarygodność - opowieść jest wiarygodne, gdy współbrzmi z własnymi doświadczeniami słuchacza i zgadza się z opowieściami, które mogliby snuć na własny temat.

2

---