WYKŁAD 1: 25/10/2010

*W rozwoju psychologii społecznej wyróżniamy dwa okresy:

1.Okres przednaukowy

Cechy charakterystyczne:
-uproszczony pogląd na naturę ludzką
-określone potrzeby człowieka motywują określone zachowania o charakterze społecznym
-brak badań naukowych, empirycznych
-nie jest to nauka, ale dopiero refleksja o naturze ludzkiej oparta na obserwacji

2.Okres naukowy (od poł. XIX wieku)

-faza wczesno naukowa - do lat 20-tych XX wieku
-właściwy okres naukowy - od lat 30-tych

*Faza wczesno naukowa dotyczy teoretycznych refleksji w niewielkim stopniu opartych na danych empirycznych gromadzonych w sposób niesystematyczny, często przypadkowy, bezkrytyczny. W 1903 roku pojawia się termin psychologia społeczna. Na przełomie XIX i XX wieku pojawiają się koncepcje psychologii społecznej jako dyscypliny naukowej.

*Koncepcje psychologii społecznej jako dyscypliny naukowej:

1. Psychologia ludów

2. Psychologia tłumu

3. Teoria naśladownictwa

4. Instynktywizm

Ad. 1.Psychologia ludów- wyrosła na gruncie niemieckim w połowie XIX wieku za sprawą Moritza Lazarusa i Kleymanna Steinthala. Autorzy nawiązywali do gatunkowych i kulturowych cech psychiki ludzkiej. Jednostka należy do gatunku ludzkiego i jako taka posiada cechy wspólne z wszystkimi innymi ludźmi, ale również należy do określonego ludu i jako taka posiada cechy swoiste tylko dla jednej grupy w obrębie gatunku. Zakładano, że występuje rozróżnienie pomiędzy cechami psychicznymi a takimi cechami, które stanowią wytwór określonych warunków kulturowych. Poznanie człowieka wymaga współdziałania dwóch różnych dyscyplin: psychologii jako nauki o człowieku oraz psychologii ludów, której zadaniem jest badanie cech psychicznych jednostek jako uczestników określonych kultur (np. traktowania kobiet). Ideologia ta przyczyniła się do stworzenia idei nadludzi, rasy panów.

Ad.2.Psychologia tłumu - (Gustaw Le Bon) punktem wyjścia psychologii tłumu jest stwierdzenie różnicy między zachowaniem się jednostki a jej zachowaniem się w pewnych szczególnych warunkach (kiedy znajduje się wśród innych ludzi i ulega ich hipnotycznemu wpływowi). Le Bon rozumiał tłum jako zorganizowany w sensie psychologicznym (dusza tłumu).

*Klasyfikacja tłumu wg. Le Bona:

1)Heterogeniczne:
-anonimowe (zbiegowiska uliczna)
-nieanonimowe (sąd, parlament)

2)Homogeniczne:
-sekty (jedność wierzeń)
-kasty (jedność zajęć zawodowych)
-klasy (jedność interesów wykształcenia, nawyków, życia codziennego).

Jednostka w tłumie traci umiejętność logicznego myślenia. Odpowiedzialność zostaje rozproszona wśród zbiorowości, tłum wpada w rodzaj hipnozy. Jednostki o bardzo silnej osobowości potrafią zapanować nad tłumem i poprowadzić go (zależnie od zamiarów) do czynów zbrodniczych lub wzniosłych.

Ad.3.Teoria naśladownictwa (Gabriel Tarde) -głównym założeniem teorii naśladownictwa (imitacji), w którym głównym zjawiskiem jest zjawisko powtarzalności (repetycji) jest założenie, że społeczeństwo istnieje dzięki powtarzalności aktów indywidualnych, z których każdy zachowuje swą suwerenność ale prowadzi zarazem do nadania zachowaniom ludzkim jednolitości i regularności. Tarde twierdził, że w tradycyjnych społecznościach naśladownictwem jest obyczaj, a w nowoczesnych - model. Tarde wprowadza instytucje innowatora, czyli osoby, która przełamuje dotychczasowe zachowania, dokonuje przełomu.

Zwyczaje (zachowania charakterystyczne dla jednostki) - za ich złamanie nie grożą żadne sankcje.

Obyczaje (zachowania charakterystyczne dla społeczeństwa) - zwyczaje usankcjonowane społecznie, za których złamanie grożą sankcje.

Ad.4. Instynktywizm (William McDougall) - ludzkim zachowaniem kierują instynkty, które są dziedziczone. Wyróżnia 7 instynktów wraz z odpowiadającym im emocjom:
-1)instynkt ucieczki - strach
-2)instynkt odrazy - wstręt
-3)instynkt ciekawości - zdziwienie
-4)instynkt wojowniczości - gniew
-5)instynkt samoponiżania się - poczucie niższości
-6) instynkt samo utwierdzenia - uczucie górowania
-7)instynkt rodzicielski - czułość

3.Właściwy okres naukowy

Charakterystyczną cechą okresu naukowego jest prowadzenie badań empirycznych krytyka eksperymentu laboratoryjnego.

*Postulaty zmian w psychologii społecznej:
-rozszerzenie rodzajów metod badawczych w psychologii społecznej
-rozszerzenie rozumienia eksperymentu nie tylko jako laboratoryjnego ale także jako działania badawczego polegającego na próbie ingerencji w badanie zjawiska bez konieczności pełnej kontroli nad tym zjawiskiem (np. czy ubiór człowieka ma wpływ na zachowanie innych ludzi a jeśli tak to jaki).
-uwzględnienie kontekstu społecznego zjawisk w warunkach konkretnych społeczeństw i ich specyfiki (odamerykanizowanie psychologii społecznej).
-właściwe (przyjazne ludziom) wykorzystywanie osiągnięć z psychologii społecznej

Kluczowe eksperymenty z zakresu współczesnej psychologii społecznej:

Eksperyment więzienny Philipa Zimbardo (w 1971 r. na Stanford University) - uczestnicy wcielali się w określone role, wyjątkowo silnie identyfikując się z nimi względem swoich zachowań i reakcji; jedni z uczestników przyjęli funkcję strażników - zachowując się w sposób autorytarny, poniżając a nawet torturując innych uczestników którzy byli im podlegli występując w roli więźniów, przyjmując postawę pasywną, uległą, zezwalając na stosowanie wobec siebie przemocy;

Eksperyment uległości wobec autorytetów, Stanleya Milgrama (w 1961 r. na Yale University) - uczestnicy razili prądem (była to jedynie symulacja, czego uczestnicy nie byli świadomi) obcą im osobę (w rzeczywistości wtajemniczonego w cel eksperymentu asystenta Miligrama) pod nadzorem naukowca - 66% ludzi dozowała dawkę śmiertelną - eksperyment demonstrował siłę oddziaływania autorytetu.

*Psychologia społeczna - nauka która zajmuje się badaniem procesów psychicznych i zachować osób znajdujących się w sytuacjach społecznych (tzn. takich, w których bezpośrednio lub pośrednio występują inni ludzie) - jest więc niczym innym jak naukowym badaniem tego jak ludzie wpływają na myśli, zachowania i uczucia innych ludzi.

*Inni ludzie mogą bezpośrednio występować w sytuacjach społecznych jako:
1.jednostki
2.grupy lub członkowie tych grup
3.duże zbiorowości
4.elementy organizacji lub instytucji
5.członkowie większych społeczności

*Pośrednie występowanie ludzi w sytuacjach społecznych:
1.W materialnych produktach swoich działań.
2.W niematerialnych produktach swoich działań.

WYKŁAD 2: 15/11/2010

*Znaczenie natury społecznej człowieka dla niego samego i innych:
1. W psychologii behawioralnej
2.W psychologii postaci
3.W psychologii poznawczej
4.W psychologii integracyjnej (humanistycznej)

Ad.1. Psychologia behawioralna: zachowanie człowieka jest zależne od wyposażenia genetycznego oraz środowiska społecznego, które steruje ludzkim działaniem. Aby rozumieć ludzkie zachowania wystarczy poznać relacje między bodźcem (S - stimulus) a reakcją (R - response), czyli R=f(S₁,S₂…S_n). - pojawia się bodziec i działanie - np. wąż i strach.

Ad.2. Psychologia postaci (teoria pola): psychika ludzka jest dynamicznym układem o zróżnicowanych sferach. Jednostka ludzka nie jest jedynie „polem psychicznym”, ale jest częścią szerszego pola (środowiska fizycznego i społecznego). W tym polu istnieje wiele osób i przedmiotów, którym przysługuje określona wartość pozytywna lub negatywna.

Ad.3. Psychologia poznawcza : jednostka jest samodzielnym podmiotem przyjmującym postawę badawczą wobec rzeczywistości. Obserwuje świat, przewiduje, formułuje hipotezy, planuje, eksperymentuje i zgodnie z posiadaną wiedzą przystosowuje się do świata i kształtuje go.

Ad.4. Psychologia integracyjna (humanistyczna): zwraca uwagę na ludzkie doświadczenie wewnętrzne, na jego różnorodność, kontakty między ludźmi i ich wpływ na duchowe dojrzewanie człowieka. Stoi na stanowisku, że unikalna natura człowieka jest wyrażana przez jego bycie w związku z innymi ludźmi.

*Struktury poznawcze. Metabolizm informacyjny.

-Struktura poznawcza to utrwalony w pamięci system informacji, które pochodzą z dwóch źródeł: z indywidualnego doświadczenia czy własnego namysłu oraz ze środowiska zewnętrznego (rodzina, szkoła, zakład pracy, mass-media).
-W swoim życiu człowiek nieustannie przyjmuje i przetwarza informacje płynące ze środowiska naturalnego i społecznego. Tę operację polegającą na odbiorze i przemianie danych zewnętrznych nazywa się metabolizmem informacyjnym. Z pośród 1,000, 000 bitów zewnętrznych bodźców i informacji które docierają do nas w przeciągu jednej sekundy, człowiek jest w stanie przetworzyć jedynie 50 bitów.

*Składniki struktury poznawczej:
1. Sądy o środowisku naturalnym (ludzka znajomość środowiska naturalnego i jego wiedza o nim jest z konieczności fragmentaryczna, ograniczona możliwościami poznawczymi jego zmysłów i umysłu)
2.Wiedza o kulturze (Definicja socjologiczna kultury: wszystkie wytwory materialne i niematerialne człowieka)
3.Dane o świecie społecznym (ludzka znajomość i wiedza o społeczeństwie jest również fragmentaryczna, niepełna)
4.Wiedza o sobie

*Rodzaje wiedzy człowieka:
-wiedza deklaratywna (narracyjna) - „wiem, że…”. To dane o faktach („ziemia jest planetą”, „frustracja wywołuje agresję”) mogą być też informacje zniekształcone (mityczne czy sfabrykowane)

-wiedza proceduralna (operacyjna) - „wiem, jak…” . Stanowi zespół danych o metodach, strategiach, programach działania. Jest nazywana umiejętnością poznawczą („jak jeździć na rowerze”, „jak ugotować obiad”).

*Cechy formalne systemu struktur poznawczych:
1.Złożoność (proste - skomplikowane)
2.Abstrakcyjność (abstrakcyjne-konkretne)
3.Otwartość (otwarte-zamknięte)
4.Aktywność (aktywne-bierne)

*Problemy związane z nadmiarem informacji:
-przeciążenie informacyjne
-zjawisko selekcji - 1) zbyt surowa i rygorystyczna selekcja 2) tendencyjna selekcja informacji

*Stosunek psychologii społecznej do innych nauk :

--wszystkie się pokrywają--

*Eksperyment:

Postawa:
Względnie stała zabarwiona emocjonalnie gotowość do reagowania w pewien spójny czy konsekwentny sposób wobec pewnej osoby, grupy ludzie lub sytuacji.

*Komponenty postaw:
-Poznawczy (P)
-Emocjonalny (E)
-Behawioralny (B)

*Właściwości postaw:
1.treść przedmiotowa: -personalna; -rzeczowa; -ideowa;
2.zakres
3.kierunek
4.siła
5.złożoność i otwartość
6.trwałość

*Postawa obojętna NIE ISTNIEJE - nie ma emocji obojętnej, a przy każdej postawie jest wymagana emocja, nie może więc istnieć postawa obojętna. Tak zwana „obojętność” jest raczej przejawem zniechęcenia czy też awersji do czegoś, lub brakiem chęci i/lub siły aby podjąć jakieś działanie (co samo w sobie jest rodzajem emocji).

WYKŁAD 3: 22/11/2010

Kształtowanie i zmiana postaw

-Formuła Lasswell'a

1.KTO
2.CO
3.Przy pomocy jakich ŚRODKÓW
4.KOMU
5.z jakim SKUTKIEM

Entropia (definicja psychologiczna) - gubienie pewnych informacji w trakcie ich komunikowania (przekazywania); Zjawisko to jest wykorzystywane przez policję w prowadzeniu śledztw: jeśli grupa osób powtarza te same fakty i szczegóły, oznacza to że kłamią, bo wersje indywidualnych osób MUSZĄ się od siebie różnić.

Warunki odbioru przekazu:
-posiadanie wspólnego „jednoznacznego systemu”
-rodzaj stosunków
-wzajemna postawa
-dostosowanie do potrzeb i zainteresowań odbiorców

Cechy ułatwiające zmianę postaw:

Cechy nadawcy:
-atrakcyjność
-podobieństwo
-komplementarność (uzupełnianie się)
-sympatia
-wiarygodność

Zjawisko „Aureoli”: promieniowanie pewnych cech na inne osoby lub przedmioty.
Np. atrakcyjne hostessy promują nowe modele samochodów na targach automotoryzacyjnych, dla tego że to mężczyźni są głównymi nabywcami samochodów; atrakcyjność kobiety ma „promieniować” na atrakcyjność samochodu.

Kwestia atrakcyjnośći: Wg. Amerykańskich badań, osoby atrakcyjne dostawały niższe kary wymierzane przez sąd niż osoby nieatrakcyjne, które były dla odmiany traktowane z większą surowością i dostawały wyższe kary.

Sympatia: łatwiej ulega się wpływom osób, które się lubi (jeśli jednak próbujemy wzbudzić czyjąś sympatię i zaufanie, musimy to robić tak aby nie wzbudzić podejrzeń drugiej osoby).

Podobieństwo: preferujemy/lubimy osoby które postrzegamy jako podobne do nas samych.

Komplementarność: preferujemy osoby których cechy uzupełniają nasze własne (dla tego dwie osoby o cechach przywódczych będą się nawzajem zwalczać).

Wiarygodność: umiejętność sprawiania wrażenia że jesteśmy osobami kompetentnymi (stwarzanie percepcji że jesteśmy właściwym człowiekiem na właściwym miejscu).

Zjawisko „Kapitanozy”: wiele wypadków lotniczych miało miejsce m.in. z powodu tego że po podjęciu pewnej (błędnej) decyzji przez pierwszego pilota - kapitana - drugi pilot mu uległ i nie odważył się zweryfikować tej decyzji pod względem jej słusznośći.

-Cechy przekazu: jedną stronę przekazu prezentujemy jeżeli audytorium jest nam przychylne, a jedną i drugą jeżeli audytorium jest w stosunku do nas i/lub prezentowanego tematu nastawione nieprzychylnie lub sceptycznie.

Efekt pierwszeństwa i efekt świeżości: początkowo lepiej pamiętamy informacje które były nam prezentowane jako ostatnie (świeżość), ale ten efekt jest krótkotrwały; jeżeli coś jest prezentowane nam jako pierwsze, lepiej o tym pamiętamy z biegiem czasu.
Np. jeżeli głosowanie sejmowe ma się odbyć tuż po przemówieniach kilku posłów, lepiej jest przemawiać na końcu (efekt świeżośći), a jeżeli ma ono się odbyć następnego dnia, lepiej jest przemawiać jako pierwszy, bo będzie to wtedy lepiej zapamiętane (efekt pierwszeństwa).

Wywoływanie efektu/reakcji strachem: osoba pozostawiona w uczuciu strachu może zachować się w sposób nieprzewidywalny; aby umiejętnie coś jej wyperswadować, po wystraszeniu tej osoby musimy zaoferować receptę na ten strach.

Cechy odbiorcy:
-samoocena
-uprzednie doświadczenie
-aktywność
-wiek

Aktywność: Zwiększa prawdopodobieństwo zmiany - im większe jest czyjeś zaangażowanie, tym większa jest ich otwartość na inne niż własne, poglądy i argumenty.

Wiek: między 18 a 25 rokiem życia to wiek najbardziej wrażliwy/formatywny - najbardziej podatny na zmiany i wpływy.

WYKŁAD 4: 29/11/2010

Podstawowe reakcje na wpływ społeczny:
-uleganie
-identyfikacja
-internalizacja

Poznanie społeczne: 4 aspekty kontekstu społecznego:
1.Punkt odniesienia i efekt kontrastu (alternatywy porównawcze)
2.Sposób ujęcia decyzji (straty lub korzyści)
3.Kolejność podawania informacji: - efekt pierwszeństwa i efekt świeżości
4.Sposób podawania informacji

Podjęcie racjonalnej decyzji wymaga dwóch elementów: 1) Dostęp do wszystkich użytecznych informacji; 2) Obiektywna, niczym nieograniczona możliwość przetworzenia tych informacji - ich zrozumienia i umiejętności ich zastosowania.

Skąpstwo poznawcze: mamy tendencję do zadawalania się pierwszym lepszym tłumaczeniem jakiegoś problemu bez chęci zgłębiania go.

Ocena: jest czymś względnym - to jak oceniamy daną osobę czy rzecz, zależy od otaczającego ją kontrastu; Każda ocena hamuje wyobraźnię.

Heurystyki: uproszczone reguły myślenia które „pomagają” nam w podjęciu decyzji.
Heurystyka reprezentatywna: wnioskujemy na podstawie podobieństwa jednego przedmiotu do drugiego, że pierwszy działa jak drugi.
- Ludzie łatwiej zrobią to o co ich prosimy jeżeli po przedstawieniu prośby, przedstawimy im również wyjaśnienie naszej prośby; Np. „Mam 5 stron do skserowania. Czy mógłbym stanąć przed panem w kolejce BO się strasznie spieszę” będzie bardziej skuteczne niż sama tylko prośba „Mam 5 stron do skserowania. Czy mógłbym stanąć przed panem?”

Heurystyka postaw:
- Efekt „Aureoli”
- Efekt fałszywej jednomyślności - skupiamy się na jednej z cech, dopasowując drugą do tej pierwszej; Np. nie dopuszczamy myśli że ktoś może być miły i jednocześnie nieuczciwy - będziemy uważać że ocena nieuczciwości tej osoby jest przesadzona lub że ta osoba jest miła w fałszywy sposób.

WYKŁAD 4: 06/12/2010

Spostrzeganie społeczne - proces zdobywania orientacji we właściwościach innych ludzi, proces poznawania innych ludzi

Cechy spostrzegania:
-jest natychmiastowe
-ma swoistą strukturę
-charakteryzuje się pewną stałością
-towarzyszy mu wartościowanie
-selektywność - postrzeganie jednostki w określonej roli
-„nakładanie się” stanu psychicznego osób postrzegających

Powody, dla których nie odbieramy wszystkich wysyłanych do nas sygnałów:
-zasada pierwszeństwa
-zasada wyrazistości
-zasada częstotliwości

Dokładność w spostrzeganiu innych ludzi:
-twarz
-ton głosu
-język ciała
-kontekst sytuacji społecznej

Mimika - wszelkie zmiany, które można zaobserwować na ludzkiej twarzy. Mimika przesyła informacje dotyczące naszego stanu emocjonalnego. Szczegółowe badania nad ekspresją twarzy i jej interpretacją doprowadziły do stwierdzenia, że o ile można stosunkowo łatwo opanować postawę swojego ciała i gestykulacje, a następnie wyrażać nimi świadomie wybrane emocje, o tyle kontrolowanie muskulatury twarzy jest bardzo trudne.

Oczy:
-Bezpośredni kontakt wzrokowy - gotowość do wspólnej komunikacji i kontaktu, uwaga i zainteresowanie
-Przerwy w kontakcie wzrokowym - wycofanie się i unikanie danego tematu, zakłopotanie, wstydzenie się, znudzenie
-Spuszczanie wzroku - spoglądanie w dół lub w bok - troska, skupienie, zaabsorbowanie własnymi myślami, „dialog wewnętrzny”
-Uporczywe wpatrywanie się w jeden punkt - nieugiętość, sztywność myślenia, silna koncentracja na problemie, niepokój, podekscytowanie
-Gwałtowne ruchy gałek ocznych tzw. „rozbiegane oczy” - zamyślenie lub zakłopotanie, unikanie kontaktu
-Mrużenie oczu - zastanawianie się, przypominane sobie lub konstruowanie nowych treści
-Zmiana kierunku patrzenia - silne emocje pozytywne, zainteresowanie, przyjemność
-Rozszerzenie źrenic - przyjemność, alarm, wrażliwy temat

Gesty-ogół ruchów, głównie rąk, a także głowy i pozostałych części ciała wspomagających mowę oraz ułatwiających komunikowanie się ludzi nierozumiejących wzajemnie swoich języków. Kiedy mówimy, nieustannie poruszamy rękami, głową ale też całym ciałem. Ruchy te są skoordynowane z mową i stanowią część całościowego procesu komunikowania się.

- Kiedy widoczny jest konflikt między mową a ciałem, to ciało wyraża prawdziwe intencje i emocje wypowiedzi, ponieważ ruch ciała nadążają za myślą.

Atrybucja - przypisywanie danej osobie lub danemu zachowaniu pewnych czynników sprawczych, których nie widzimy, lecz o których wnioskujemy.

WYKŁAD 5: 13/12/2010

Umiejętności potrzebne do skutecznego wpływania na innych:

Manipulacja - celowo inspirowana interakcja społeczna mająca na celu oszukanie osoby lub grupy ludzi, aby skłonić je do działania sprzecznego z ich dobrym interesem. Zazwyczaj osoba lub grupa ludzi poddana manipulacji nie jest świadoma środków, przy użyciu których wywierany jest wpływ. Autor manipulacji dąży zwykle do osiągnięcia korzyści osobistych, ekonomicznych lub politycznych kosztem poddawanych niej osób.

Wpływ społeczny - wpływ NIE jest manipulacją ANI namawianiem. Proces wpływania jest raczej wiarą w consensus i koordynację oraz wartość pracy w zespole. Wpływ nie może opierać się na oszustwie czy przestępstwie. Wpływ zawsze związany jest z umiejętnościami komunikacyjnymi. Ludzie usiłujący wpływać na innych bez wewnętrznego, podstawowego systemu wiary, są wyraźnymi manipulatorami.

Reguła wzajemności - chcąc dostać napiwek, kelner nie powinien być bardziej uprzejmy lub nie robić nic, tylko powinien wręczyć mały „prezent” (tj. paczkę zapałek, cukierki) licząc na wzajemność.

Zaangażowanie i konsekwencja - chcąc pożyczyć 2000 zł, powinno się poprosić osobę, która pożyczyła Ci już wcześniej mniejszą sumę, np. 100 zł, a nie osobę, która pożyczyła Ci kiedyś 500 zł, lub osobę od której jeszcze nigdy nic nie pożyczałeś (zakłada się przy tym że oba długi ówcześnie spłaciłeś). Zwiększa to prawdopodobieństwo otrzymania pożyczki, na zasadzie pożyczania najpierw małej, a potem dużej kwoty (najpierw MAŁA a potem DUŻA PROŚBA).

Konsekwencja (Efekt utopionych kosztów) - wydawszy 100 zł na bilet do teatru i dowiedziawszy się że sztuka jest długa i nudna, a w tym czasie będzie bardzo ciekawy film w telewizji, lepiej zostać w domu i obejrzeć film, niż oddać bilet nielubianej koleżance, lub pójść do teatru aby nie zmarnował się bilet.

Technika niskiej piłki - będąc sprzedawcą samochodu, uzgodniwszy cenę, umówiwszy klienta na jazdę próbną, po jego powrocie z jazdy gdy emanuje on zadowoleniem, sprzedawca mówi mu że w cenniku podano błędne przeliczniki walut, i rzeczywista cena auta jest nieco wyższa. Klient, mimo że racjonalnym zachowaniem z jego strony byłaby odmowa lub stwierdzenie że został oszukany, najprawdopodobniej, mimo wyższej ceny, zdecyduje się na zakup samochodu (chociaż zawsze ma możliwość negocjowania ceny). Technika ta jest często stosowana przez supermarkety, kiedy cena promocyjna różni się od rzeczywistej ceny towaru, którą płacimy przy kasie, a klient zazwyczaj nawet w tym oszustwie nie będzie zorientowany, kupując w tym samym czasie wiele innych produktów. Jako klienci, w ramach praw konsumentów, mamy prawo domagać się, aby oddano nam różnicę w cenie, zachowując przy tym towar który był reklamowany jako będący po niższej cenie (choć mimo przepisów prawu supermarkety zazwyczaj złapane na „gorącym uczynku” oferują jedynie zwrot gotówki).

Zasada podobieństwa - będąc sprzedawcą w sklepie odzieżowym, klient oglądający kurtkę chętniej ją kupi, jeśli zostanie zagadnięty o jego ulubiony program w telewizji, a sprzedawca będzie twierdził że również lubi oglądać ten sam serial.

Pojęcie osobowości - zespół trwałych cech jednostki, wpływających na jej postępowanie, wyrastających na podstawie cech biologicznych i psychicznych, a pochodzących z wpływu kultury i struktury zbiorowości, w których jednostka została wychowana i których uczestniczy.
Zbiór unikalnych i stosunkowo trwałych cech indywidualnych jednostki, wyrażających jej tożsamość, ukształtowanych w procesie jej biologicznego, psychicznego i społecznego rozwoju przez bliższe i dalsze środowisko społeczne oraz przez jej własną aktywność poznawczą.

Na osobowość wpływają:
-czynniki biogenne (odruchy, popędy, budowa ciała)
-czynniki psychogenne (uczucia, wartości)
- czynniki socjogenne (kultura, wychowanie, proces socjalizacji)

Natura ludzka - zespół zdolności i sił motorycznych działających w organizmie, które umożliwiają człowiekowi zaspokajanie potrzeb, aktywne przystosowanie się do środowiska i utrzymanie życia.

Elementy osobowości społecznej:
-Kulturowy ideał osobowości
-Rola społeczna
-Jaźń subiektywna
-Jaźń odzwierciedlona

WYKŁAD 6: 10/01/2011

Asertywność - Z czym się kojarzy? Z czym jest związana? Jest to:
1) Umiejętność mówienia NIE (nie chcę; nie teraz; nie w ten sposób…);
2) Umiejętność mówienia TAK (wyrażanie swoich potrzeb i proś: tak, włąśnie tego chcę; tak, pomóż mi….);
3) Poczucie własnej wartości (jestem O.K.);
4) Szacunek dla siebie samego i szacunek dla innych;
5) Pewność siebie;
6) Skuteczność zachowania;
7) Umiejętność respektowania swoich praw (w domu, w sklepie, w pracy, w taksówce, itp.);
8) Umiejętność przyjmowania krytyki i pochwał (bez lęku, stresu, bez poczucia winy);
9) Umiejętność wyrażania uczuć i opinii (wobec przełożonych i podwładnych, w życiu osobistym);

Asertywność to umiejętność wyrażania swojego zdania, swoich uczuć, swoich praw w sposób nienaruszający godności i praw drugiego człowieka. To z jednej strony praktyczna umiejętność podlegająca ćwiczeniu, a drugiej postawa, system przekonań i wartości, wewnętrzna demokracja, umiejętność, którą wielu z nas posiadało w dzieciństwie, a która potem ulega zapomnieniu.

Asertywność - składają się na nią 4 wzorce zachowań:
A) Umiejętność wyrażania sprzeciwu w relacjach interpersonalnych, tak zwana umiejętność powiedzenia „nie”, w odpowiedzi na nieuprawnione, nieuzasadniona żądania innych ludzi, naruszające nasze prawa;
B) Umiejętność komunikowania innym swoich pozytywnych i negatywnych emocji;
C) Umiejętność poproszenia innych o przysługę lub pomoc;
D) Umiejętność inicjowania, podtrzymywania oraz ograniczania kontaktów interpersonalnych;

Asertywność - Twoje prawa:
- Masz prawo do robienia tego, co chcesz i realizowania swoich interesów dopóty, dopóki nie narusza to prawa kogoś innego;
- Masz prawo do zachowania swojej godności poprzez asertywne zachowanie - nawet jeśli rani to kogoś innego - dopóki, dopóty Twoje intencje nie są agresywne, lecz asertywne;
- Masz prawo do przedstawienia innym swoich życzeń - dopóty, dopóki uznajesz, że druga osoba ma prawo odmówić;
- Masz prawo do odmowy prośbom innych ludzi;

Asertywnośc - Prawa innych ludzi:
- Inni mają prawo do zrobienia tego, co chcą i realizowania swoich interesów dopóty, dopóki nie narusza to twoich praw;
- Inni mają prawo do zachowania swojej godności poprzez asertywne zachowanie - nawet jeśli rani to ciebie - dopóty, dopóki ich intencje nie są agresywne, lecz asertywne;
- Inni mają prawo do przedstawiania tobie swoich życzeń - dopóty, dopóki uznają, że masz prawo im odmówić;
- Inni mają prawo do odmowy twoim prośbom;

Asertywność nie ma nic przeciwko dawaniu, ale też postuluje aby dawać w zgodzie z sobą, a nie wbrew sobie, nie z powodu obaw, że samemu się nie dostaje, konformizmu i uległości.

Kto ma rację, czyli fakty i opinie:

Co to jest racja?
- To osobisty, subiektywny pogląd na temat danej sprawy, czyli na temat tych faktów, które znamy. Fakty to zdarzenia obiektywne, mierzalne, neutralne od obserwatora i niezależne od tego, czy w ogóle był jakiś obserwator i co obserwował;



Czy może się zdarzyć, że nie znamy wszystkich faktów na dany temat?
- Zazwyczaj tak jest;

Czy może się zdarzyć, że wydaje nam się, że znamy fakty ale jesteśmy w błędzie, bo fakty były inne, nastąpiły jakieś przekłamania i nie wiemy, jak było naprawdę, tylko nam się zdaje?
- Bardzo często tak jest;

Wynika z tego, że każdy z nas w pewnym sensie ma zawsze rację, bo każdy człowiek ma osobisty, subiektywny pogląd na temat rzeczywistości.

A czyja racja jest lepsza, bardziej prawdziwa?
- Dyskusja na ten temat najczęściej prowadzi do eskalacji konfliktu - w takiej sytuacji najlepiej odnosić się do faktów, bez ich oceniania.

Brak asertywności:
- Nie mówienie tego co naprawdę się myśli, nie mówienie czytelnie, wyrażanie, głośno, stanowczo, tego co naprawdę się czuje i tego co naprawdę się chce;

Pamiętaj, że:
1) Zbierasz na ogół to, co zasiejesz;
2) Jeśli robisz coś stale tak samo, otrzymujesz stale te same rezultaty;
3) Żałujemy na ogół rzeczy, których nie zrobiliśmy;

Dwie nieasertywne postawy życiowe:

Uległość:
- Polega na rezygnacji z respektowania swoich praw, podporządkowaniu się innym. Ma ona miejsce kiedy ktoś nad nami dominuje (faktycznie lub tak nam się wydaje);

Agresja:
- Dotyczy sytuacji kiedy to my sami dominujemy nad kimś i przejawia się poprzez szantaż (np. emocjonalny), inwazję, rozkazywanie, pouczanie, przemoc słowną (i niestety czasem fizyczną);

Zarówno uległość jak i agresja to zachowania, które na krótką metę, w konkretnej sytuacji, mogą się nawet okazać skuteczne, ale w dłuższej perspektywie, ponawiane, powtarzane, są zgubne dla obu stron. Zwłaszcza kiedy dotyczą ważnych obszarów życiowych.

Dlaczego reagujemy nieasertywnie - uległością lub agresją?
- Bo nie umiemy inaczej;
- Bo mamy taki, utrwalony wzorzec zachowania;
- Bo nie chcemy kogoś urazić lub stracić czyjeś akceptacji, przyjaźni, miłości, nie chcemy popsuć sobie stosunków koleżeńskich w pracy lub relacjach sąsiedzkich… i nie wiemy jak to robić inaczej!

Dopóki nie wyobrazisz sobie zmiany, nie zaczniesz działać inaczej!

- Zacznij od „wywalenia kawa na ławę” tego co czujesz, wypisując to na kartce papieru, albo mówiąc to do siebie samego na głos;
- W żadnym wypadku nie wystosowuj takiej „nieuczesanej” wypowiedzi do drugiej osoby!
- Mów i pisz wszystko co naprawdę czujesz;
- Nie bój się swoich myśli i emocji - masz prawo czuć wściekłość, żal, smutek;
- Potem spróbuj połączyć swoje emocje z konkretnymi zachowaniami drugiej osoby i znaleźć powiązania: „kiedy zachowujesz się tak i tak, czuję, że…”;
- To ważne, żeby nie łączyć całej osoby kogoś ze swoimi emocjami, tylko zidentyfikować konkretne zachowania tej osoby, które nas szczególnie frustrują. A zatem unikaj zdań typu: „denerwujesz mnie, doprowadzasz mnie do szału”, a naucz się precyzyjnie wyłapywać te szczególne zachowania, które są dla ciebie przykre;

Chociaż bardzo trudno to zaakceptować, ludzie na ogół mają dobre intencje, a ich zachowania są takie, jakie są ponieważ oni także nie potrafią inaczej.

Asertywność (z notatek ze studiów zaocznych):

Kultura (wychowanie, grupa odniesienia)

Płeć (role społeczne)

 Asertywność , to umiejętność wyrażania swojego zdania, swoich uczuć, swoich praw w sposób nie naruszający godności i praw drugiego człowieka. To z jednej strony praktyczna umiejętność podlegająca ćwiczeniu, a z drugiej postawa, system przekonań i wartości, wewnętrzna demokracja, umiejętność, którą wielu z nas posiadało w dzieciństwie, a która potem uległa zapomnieniu.

Asertywność to UMIEJĘTNOŚĆ, nie cecha osobowości. Nie wrodzony talent lecz skutek wychowania - społecznego treningu. Jest „dobrym wychowaniem”. Oparta na szacunku do innych. Jest grzecznością, która nie przeprasza, a odwołuje się do poczucia własnej godności.

Składają się na nią 4 wzorce zachowań :

         Umiejętność wyrażania sprzeciwu w relacjach interpersonalnych, tzw. umiejętność powiedzenia „nie”, w odpowiedzi na zdanie innych ludzi, naruszające nasze prawa

         Umiejętność komunikowania innym swoich pozytywnych i negatywnych emocji

         Umiejętność poproszenia innych o przysługę lub pomoc

         Umiejętność inicjowania, podtrzymywania oraz ograniczania kontaktów interpersonalnych

Asertywność, to nie tylko umiejętność mówienia „nie”. Warto pamiętać, że asertywność jest też umiejętnością mówienia „tak” bez fałszywej skromności.

Asertywność nie ma nic przeciwko dawaniu, ale też postuluje aby dawać w zgodzie z sobą, a nie wbrew sobie, nie z powodu obaw, że samemu się nie dostanie, konformizmu i uległości.

Racja, to osobisty, subiektywny pogląd na temat danej sprawy, czyli na temat tych faktów, które znamy. Fakty, to zdarzenia obiektywne, mierzalne, neutralne od obserwatora i niezależne od tego, czy w ogóle był jakiś obserwator i co zaobserwował.

Czy może się zdarzyć, że wydaje nam się, że znamy fakty, ale jesteśmy w błędzie, bo fakty były inne, nastąpiły jakieś przekłamania.

*Asertywność idzie od góry do dołu.

Pamiętaj, że :

1)      Zbierasz na ogół to, co zasiejesz

2)      Jeśli robisz coś stale tak samo, otrzymujesz stale te same rezultaty

3)      Żałujemy na ogół rzeczy, których nie zrobiliśmy

Dwie nieasertywne postawy życiowe

         Uległość - polega na rezygnacji z respektowania swoich praw, podporządkowaniu się innym. Ma ona miejsce kiedy ktoś nad nami dominuje (faktycznie lub tak nam się wydaje).

         Agresja - dotyczy sytuacji, kiedy to my sami dominujemy nad kimś i przejawia się poprzez szantaż (np. emocjonalny), inwazję, rozkazywanie, pouczanie, przemoc słowną (i niestety czasem fizyczną). 

Dlaczego reagujemy nieasertywnie - uległością lub agresją ?

         Bo nie umiemy inaczej.

         Bo mamy taki, utrwalony wzorzec zachowania.

         Bo nie chcemy kogoś urazić lub stracić czyjejś akceptacji, przyjaźni, miłości, nie chcemy popsuć sobie stosunków koleżeńskich w pracy lub relacji sąsiedzkich; i nie wiemy jak to zrobić inaczej. 

*Dopóki nie wyobrazisz sobie zmiany, nie zaczniesz działać inaczej.

„Jeśli chcesz być tam, gdzie nigdy nie byłeś, musisz iść drogą, którą nigdy nie szedłeś. Jeśli chcesz osiągnąć to, czego nigdy nie miałeś, musisz robić to, czego nigdy nie robiłeś.”

Czy konflikt to coś złego ?

Trudno sobie wyobrazić rozwój świata bez konfliktu. To właśnie prośba pogodzenia sprzecznych interesów, potrzeb idei - była podstawą nowych pomysłów i rozwiązań. Konflikt ma swój wielki potencjał. Bojąc się konfliktu pozbawiamy się możliwości poznania drugiej strony do wyrażania wtórnych potrzeb i interesów. Warto więc szukać potencjału w każdym konflikcie.

To nie konflikt jest źródłem nieporozumień i walki między ludźmi, lecz sposób jego rozstrzygania.

Jeśli więc w konflikcie postrzegamy partnera jako wroga - dążymy do zniszczenia go, a nie do rozwiązania problemu, który wywołał konflikt.

Pozytywne i negatywne funkcje konfliktu

Pozytywna rola konfliktu :

         Wystąpienie konfliktu może prowadzić do wyjaśnienia wielu problemów przez strony zaangażowane w konflikt

         Ujawnienie sytuacji konfliktowej sprzyja przepływowi informacji między stronami

         Otwarta konfrontacja prowadzi do „oczyszczenia atmosfery”

         Pozytywne rozwiązanie konfliktu sprzyja umocnieniu kontaktów między stronami

         Rozwiązanie konfliktu uznawane przez strony za pozytywne dzieło mobilizują i przyczyniają się do zwiększania efektywności działania 

Negatywna rola konfliktu :

         Eksponowanie tego, co dzieli uczestników, a nie tego co łączy

         Zastąpienie współpracy dezorganizacją, a w konsekwencji konfliktem

         Dezintegracja uczestników organizacji i grup społecznych

         Obniżenie moralne

         Wrogość, brak zaufania i podejrzliwość w stosunkach międzyludzkich

         Spadek energii, którą można by wykorzystać do realizacji celów i zadań organizacji

         Obniżenie efektywności pracy w wymiarze ilościowym i jakościowym

         Zastąpienie racjonalnych działań przez nieracjonalne zachowania uczestników organizacji

Strona | 17

Psychologia ogólna

(psychiczno-biologiczne podstawy zachowań ludzkich)

Psychologia społeczna

(człowiek jako część społeczeństwa)

Socjologia

(nauka o społeczeństwie)

PRETEST

POSTEST
minus
PRETEST
(wyniki z 1-go badania
minus
wyniki z 2-go badania)

ODDZIAŁYWANIE
EKSPERYMENTATORA

Gorszy wynik
z
racji braku
pochwały

Lepszy wynik dzięki pochwale

P - E
(człowiek)

B

---