Techniki wytwarzania w rolnictwie

Organizowanie procesów produkcyjnych w rolnictwie polega na odpowiednim wiązaniu ze sobą poszczególnych czynników produkcji. Sposób połączenia czynników wytwórczych w określonych procesach produkcji nazywamy techniką produkcji poszczególnych produktów rolnych. W zasadzie każde gospodarstwo stosuje odrębne techniki wytwarzania, co wynika nie tylko z daleko posuniętego zróżnicowania stanu zasobów czynników produkcji między gospodarstwami, ale także ze zróżnicowania stanu wiedzy umiejętności rolników. Techniki produkcji różnią się w zależności od:

• rejonu produkcji

• gałęzi produkcji

• sektora rolnictwa

• etapu rozwoju rolnictwa

• wielkości gospodarstw.

Rodzaje technik produkcji

Podstawą wyodrębnienia rodzajów (typów) technik produkcji są z jednaej strony relacje nakładów czynników produkcji do produkcji, z drugiej strony - wzajemne relacje między czynnikami produkcji.

Relacje między produkcją a czynnikami produkcji

Relacje między produkcją a nakładami czynników produkcji jest podstawową relacją zachodzącą w procesie produkcji. Wyraża ona wydajność czynników produkcji a przy danych cenach czynników produkcji i produktów także opłacalność procesów produkcyjnych w rolnictwie. Najważniejsze relacje tego rodzaju to:

• wskaźnik wydajności pracy

• wskaźnik wydajności ziemi

• wskaźnik wydajności trwałych środków produkcji

• wskaźnik nakładów materialnych

• wskaźnik opłacalności produkcji.

Szerokie zastosowanie w badaniach ekonomicznych mają relacje odwrotne ilustrujące użycie poszczególnych czynników produkcji na jednostkę produkcji rolnej. najważniejsze z nich to (normy techniczne):

• współczynnik pracochłonności produkcji

• współczynnik ziemiochłonności

• współczynnik kapitałochłonności.

Relacje między czynnikami produkcji

Relacje między czynnikami produkcjiodgrywają dużą rolę przy określaniu sposobu gospodarowania w rolnictwie. Ważne są zwłaszcza dwa typy relacji:

• po pierwsze, między nakładami pracy i kapitału a zasobami ziemi

• po drugie, między zasobami ziemi i kapitału a zasobami lub nakładami siły roboczej.

Pierwszy typ relacji służy domierzenia tzw. intensywności produkcji rolnej.

Drugi rodzaj relacji stanowi z kolei miernik technicznego uzbrojenia siły roboczej, tj. wyposażenia jej w ziemię i inne środki produkcji.

Biorąc pod uwagę relację czynników produkcji do produkcji techniki wytwarzania możemy podzielić następująco:

• pracochłonne lub pracooszczędne

• ziemiochłonne lub ziemioszczędne

• kapitałochłonne lub kapitałooszczędne

Biorąc pod uwagę drugie kryterium, techniki wytwarzania możemy podzielić na:

• intensywne lub ekstensywne w zakresie wykorzystania czynnika ziemi

• intensywne lub ekstensywne w zakresie wykorzystania czynnika pracy żywej: pierwsze charakteryzują się wysokim uzbrojeniem pracy, drugie niskim technicznie uzbrojeniem pracy.

Nowoczesne techniki produkcji w rolnictwie charakteryzują się cechami:

• pracooszczędne i na ogół kapitałochłonne, jednocześnie mogą być (ale nie muszą) ziemiooszczędne

• intensywne w zakresie wykorzystania czynnika pracy i mogą być (ale nie muszą) intensywne w zakresie wykorzystania czynnika ziemi. Jeśli są intensywne w zakresie wykorzystania czynnika ziemi, to odbywa się to głównie dzięki wysokiej relacji kapitału do ziemi, a nie pracy żywej do ziemi

• odznaczają się wysoką wydajnością pracy i na ogół wysoką opłacalnością (efektywnością).

Tradycyjne (przestarzałe) techniki produkcji w rolnictwie mają następujące cechy charakterystyczne:

• są pracochłonne i mogą (ale nie muszą) kapitałooszczędne lub ziemiooszczędne

• są intensywne w zakresie wykorzystania czynnika ziemi, przy czym podstawą tego zjawiska jest relacja: wysoka L/Z i raczej niska C/Z oraz ekstensywne w zakresie wykorzystania czynnika pracy,

• wyróżniają się niską wydajnością pracy i na ogół niską opłacalnością.

Charakter technik wytwarzania można określić jedynie w drodze porównania ich ze sobą. szczególnie dobrą podstawę oceny mogą stanowić techniki stosowane w krajach lub rejonach o dobrze rozwiniętym rolnictwie bądź gospodarstwach uznanych za przodujące.

Wobec dużego zróżnicowania technik produkcji w rolnictwie powstaje problem ustalenia, które z nich są efektywne z punktu widzenia ekonomicznego. Nie zawsze bowiem musi być opłacalne to, co jest najnowsze i oparte na doświadczeniach przodujących krajów. Efektywność techniki zależy od wielu czynników:

• od możliwości właściwego dopasowania do siebie czynników produkcji, od umiejętności producentów,

• od poziomu cen czynników produkcji, zwłaszcza kapitału oraz siły roboczej.

Stąd też nie w każdych warunkach może być opłacalne wprowadzanie do rolnictwa nowoczesnych urządzeń, maszyn i budynków. Właściwie przeprowadzony rachunek kosztów stanowi podstawowe narzędzie oceny efektywności technik wytwarzania. Bardziej efektywna jest technika, która zapewnia osiągnięcie lepszej relacji produkcji w stosunku do pełnych kosztów czynników produkcji. W niektórych wypadkach, nawet bez posługiwania się pełnym rachunkiem kosztów, można ocenić ekonomiczną wyższość jednej techniki nad inną.

---