Podaj i omów zasadę Sokratesa.
Sokrates 469 - 399 p.n.e. Zasada Sokratesa jest eksplikacją intelektualizmu etycznego, brzmi ona: ktokolwiek widzi wartość, ten też pragnie jej istnienia.
Treść zasady Sokratesa uległa potem w filozofii Jana J. Rousseau przekształceniu w stwierdzenie: człowiek jest z zasady dobry i jest ono wielce niejasne.
Jak należy rozumieć zasadę Sokratesa? ,,Widzieć” - to widzenie intelektualne, szerokie; zaś zwrot ,,jej istnienia” oznacza zrealizowanie pragnienia. Ukrytym założeniem tej zasady jest to, że w parze muszą iść intelekt i wola. Zasada Sokratesa jest w swoim wydźwięku optymistyczna, co do natury ludzkiej. Nie wszyscy jednak starożytni filozofowie byli tacy. Platon był pesymistą. Lukrecjusz również był pesymistą, najdobitniej świadczy o tym jego dzieło De rerum natura (O naturze wszechrzeczy).
Zaprzeczenie zasady Sokratesa- uwzględniając zasady logiki - można wyrazić w formule: można widzieć wartość i jej nie pragnąć. A zatem dwie frazy ,,człowiek dobry” i ,,człowiek zły” nie są przeciwstawne - tylko niektórzy ludzie są źli.
Chrześcijaństwo za sprawą dogmatu o grzechu pierworodnym zaprzeczyło zasadzie Sokratesa. Można nie ,,pragnąć wartości” z powodu skażenia natury. Zanegowanie pragnienia może mieć formę słabszą - ignorancji (interpretacja platońsko-gnostycka - ciało krępuje duszę) albo mocniejszą - pragnienie zniszczenia wartości (interpretacja manichejską).
W związku z tym wyklarowały się dwa stanowiska w antropologii filozoficznej: melioryzm (od melius - obiektywnie lepszy) i pejoryzm (od peius - obiektywnie gorszy).
-melioryzm - przy pewnej jasności umysłu mając do wyboru różne rozwiązania moralne człowiek wybiera lepsze. Antropologia meliorystyczna dopuszcza, iż naturę ludzką można naprawić, ,,zmeliorować” i to ludzkimi siłami.
-pejoryzm - przy pewnej jasności umysłu może się zdarzyć, że niektórzy ludzie wybiorą rozwiązanie gorsze. Antropologia pejorystyczna zachowuje, co do natury ludzkiej pesymizm. Kant już dawno zauważył, iż z pokrzywionego pnia człowieczeństwa nic prostego nie da się wyciosać.
Mit i pojęcie diabła.
Pojęcie mitologiczne diabła
Mit diabła zrodził się w środkowej Azji ok. 5000 lat temu, na gruncie Mazdaizmu (3000 p.n.e.) - staroirański kult boga Ahura Mazdy (Ormuzda), który uważany był za uosobienie wszelkiej mądrości, dobra i prawdy, bóstwa walczącego ze złem oraz stwórcy pierwszego człowieka - kapłana Gajomarata.
Odwiecznym wrogiem żyjącego w krainie światłości Ahura Mazdy(Ormuzd) był Angra Mainju (Aryman) - zły duch, średnioperskie: Ahriman) - to bóg ciemności, demonów, otchłani, uosobienie zła, kłamstwa, zniszczenia, pan ciemności i podziemnego świata. Ta figura diabła weszła do judaizmu, chrześcijaństwa i muzułmanizmu.
Jest to pierwsza historycznie znana religia soteriologiczna (czyli religia zbawienia). Mazdaizm głosił diteizm, czyli dwubóstwo.
Podział religii wg Henryka Enzelberga
-mitologiczne (religie poddaństwa) - bogowie potężni
-soteriologiczne (religie zbawienia) - czci się bogów, bo są sprawiedliwi
Kolejne religie z mazdejską tradycją diabła:
4. judaizm, 5. chrześcijaństwo, 6. manicheizm historyczny 7. islam
(nie wiem czy były wymienione 2. i 3., bo nie mam ich w notatkach)
Pojęcie filozoficzne diabła
Diabeł to kosmiczna siła.
• Diabeł = miłość do zła.
Diabeł nie jest jakąś osobą, lecz pewną siłą, przejawiającą się w świecie. Działa ona poprzez człowieka, a w micie przedstawiamy to jako działanie jakiejś osoby.
Miłość zła ma dwie składowe:
-zła wola (czynna)
-zła radość (bierna)
Zła wola to świadome dążenie do czegoś, o czym się wie, że jest złe. Zła radość z kolei to radość z tego, że dzieje się jakieś zło. Tym samym teza wygląda tak:
• Miłość zła = zła wola + zła radość
Komponenty te są od siebie ściśle zależne. Kto odczuwa złą radość, odczuwa też złą wolę. I vice versa. Pytać, czy istnieje diabeł to pytać, czy istnieje miłość zła. Jak to rozstrzygnąć? Empirycznie. Miłość zła daje się łatwo zaobserwować zatem wniosek jest niechybny:
Diabeł istnieje <=> istnieje miłość do zła
<=> istnieje zła wola
<=> istnieje zła radość
Miłość do zła -> diabelstwo
-> złośliwość
->występność
Byt:
Strefy diabelskie
4. rozum - diabelstwo objawia } diabeł grasuje
3. czucie } diabeł grasuje
2. życie } sfery bezgrzeszne
1. żywioły - diabeł mieszka, pojawia się jako możliwość } sfery bezgrzeszne
Definicja i korzeń religii.
SUBIEKTYWIZM: nie ma korzenia religijnego
- potrzeba religijna (Feuerbach, rel. prawo duszy [nie wiem czy rozwinięcie to religia:p])
- przeżycie religijne (Janes)
- doświadczenie religijne = definicja sacrum R. Otto
Rudolf Otto: Formuła: Religia = poczucie kontaktu z innym światem (=sacrum)
Sacrum: mysterium
-augustyn (wzniosłe)
-fremendum (straszne)
-fascinosum (urzekające)
OBIEKTYWIZM: religia musi mieć fundament w świecie - nie z duszy się rodzi, ale z czegoś poza nią
Teza 1: Korzeniem religii jest śmierć.
Gdyby nie było śmierci, to nie byłoby religii. Człowieka pociąga ku wierze świadomość śmierci, bo to właśnie śmierć jest jedynym głębokim metafizycznym faktem, który jednocześnie dotyka naszego życia codziennego.
Poł. XIX
1. Feuerbach: 1848r. - „Gdyby nie było śmierci, nie byłoby religii”.
2. Schopenhauer: religia jest odtrutką na pewność śmierci < 1848r.
3. B. Malinowski: ~1920r.: ze wszystkich źródeł najważniejsza jest śmierć
4. Lem: lata 60.: religie są protezami, które mają ułatwić oswojenie się ze śmiercią.
Śmierć -> Religijne Poruszenie Duszy -> Religia 1
->Religia 2
->Religia 3
„Religijne poruszenie duszy jest to poruszenie jej przez śmierć”
Śmierć -> nadzieja eschatologiczna
-np. bogowie
-nieśmiertelność indywidualnej duszy
-nieśmiertelność rodu
-raj na Ziemi
Śmierć -> czucie religijne ->(reakcja)-> rytuał pogrzebowy
Śmierć:
->strach
->groza
->smutek
->cześć
->wstręt
Teza 2: Religia to wspólnota przeciw śmierci.
św. Bernard (XVIIw.) o człowieku: „Homo es copula rationis et mortis”, to zdanie możemy rozumieć w sposób taki, że religia jest tym, co łączy i godzi dwie rzeczy - rozum i śmierć.
Naturalizm filozoficzny.
Naturalizm - pogląd ontologiczny inaczej metafizyczny w filozofii, według którego istnieje wyłącznie rzeczywistość materialna - natura, czasoprzestrzenna bez zewnętrznej racji istnienia. Rzeczywistość duchowa albo nie istnieje albo sprowadzana jest do natury - materii. Naturalizm tłumaczy całość zjawisk działaniem praw przyrody. Istnieje tylko natura (przyroda), wartości są w przyrodzie (darwinizm), człowiek jest w całości zanurzony w naturze, jest jej częścią.
Stanisław Lem,
scjentyzm: B. Russel, T. Kotarbiński
marksizm: E. Fromm, T. Kroński
postmodernizm: Z. Baumann
new age,
F. Nietzsche
Z. Freud
J. Derrida
Antynaturalizm filozoficzny.
Antynaturalizm - istnieje coś poza naturą (poza przyrodą istnieje matematyka, wartości), człowiek nie jest całkowicie zanurzony w przyrodzie.
L. Wittegerstein,
H. Elzenberg,
filozofia chrześcijańska: Fischer,
fenomenologia,
egzystencjalizm: M. Heidegger, K. Jaspers, A. Cames,
Leszek Kołakowski
Racjonalizm filozoficzny.
Racjonalizm filozoficzny - filozoficzne podejście w epistemologii zakładające możliwość poznania prawdy z użyciem samego rozumu. Racjonalizm w nowożytnej filozofii wywodzi się od Kartezjusza.
Stanisław Lem,
scjentyzm: B. Russel, T. Kotarbiński,
marksizm: E. Fromm, T. Kroński
L. Wittegerstein
filozofia chrześcijańska: Fischer.
Irracjonalizm filozoficzny.
Irracjonalizm filozoficzny to pogląd głoszący, że rzeczywistość jest niedostępna poznaniu rozumowemu. Nurt ten odwołuje się do przekonań wyprowadzonych z intuicji wiary czy istnienia. Bergson stwierdził, że człowiek ma do dyspozycji dwie władze intelekt i intuicję.
Pogląd filozoficzny głoszący, że rzeczywistości nie da się poznać w racjonalny sposób, przypisujący najwyższą wartość pozarozumowym środkom poznawczym.
marksizm: E. Fromm, T. Kroński
posmodernizm: Z. Baumann
new age,
F. Nietzsche
Z. Freud,
J. Derrida,
filozofia chrześcijańska: Fischer,
fenomenologia,
egzystencjalizm: M. Heidegger, K. Jaspers, A. Cames
Leszek Kołakowski
Szkoła lwowsko-warszawska.
Szkoła lwowsko-warszawska - zapoczątkowana przez Kazimierza Twardowskiego w 1895r. we Lwowie i rozwijana dalej przez jego uczniów również w Warszawie szkoła filozoficzna; liczący się w swoim czasie na świecie ośrodek myśli filozoficznej i logicznej.
Rozkwit szkoły przypada na okres dwudziestolecia międzywojennego, a wybuch wojny i zmiany terytorialne, które dotknęły państwo polskie, oznaczały jednocześnie kres jej istnienia; jednak wpływ szkoły i jej metodologii trwał nadal poprzez jej kontynuatorów - z wyjątkiem Romana Ingardena i Henryka Elzenberga do lat 50. praktycznie wszyscy polscy filozofowie mieli kontakt ze szkołą.
Główne tezy szkoły lwowsko-warszawskiej:
Nieufność wobec tradycji filozofii - ANTYMETAFIZYKA.
Empiryzm - prymat doświadczenia zmysłowego + absolutyzm aksjologiczny.
„Tendencja jasnościowa” - „Prędzej wyłoni się prawda z błędu (jasnego), niż z (pojęciowego) zamętu.”
Poza tym: antypsychologizm, antysceptycyzm, antynaturalizm w naukach humanistycznych i aksjologii, realizm w teorii poznania i filozofii nauki, obiektywizm w aksjologii.
Główni przedstawiciele:
-Kazimierz Twardowski (1866-1938) - stworzył szkołę lwowsko-warszawską; logika matematyczna Frege/Russal
-Stanisław Leśniewski (1886-1939)
-Jan Łukasiewicz (1878-1956)
-Alfred Tarski (1878-1956)
-Tadeusz Kotarbiński- największa postać ze szkoły lw.-war.; stworzył filozoficzny system:
->metafizyka (reizm - przekonanie, że istnieją tylko rzeczy)
->epistemologia
->aksjologia - etyka niezależna „spolegliwe opiekuństwo”
-Kazimierz Ajdukiewicz
-Władysław Tatarkiewicz
-Alfred Tarski - twórca semantycznej koncepcji prawdy = klasyczna koncepcja prawdy (Arystoteles) -> prawda to zgodność osądu z rzeczywistością. Stworzył logiki wielowartościowe - „Logika jest opisem najogólniejszych rysów świata” (czyli jest ontologią).
Idee filozoficzne Stanisława Lema.
4 czterdziestki:
-napisał 40 dzieł
-przetłumaczono go na 40 języków
-40 dzieł napisano o nim
-
System filozoficzny Lema:
-epistemologia
-metafizyka: kosmologia, neologia, antropologia filozoficzna
-aksjologia: filozofia bytu
Tezy Lema:
-los indywidualny każdego człowieka wyznaczają przede wszystkim jego geny, a także epoka i wspólnota
-technologia jest zmienną niezależną każdej cywilizacji
-technologia jest dla nas szkodliwa, niszczy kulturę (bo wzmacnia w człowieku tendencję autocentryczną)
-istnieją ludzie ze złego i dobrego nasienia
-hamulców dla zła dostarcza żywa obyczajność
-pośród religii najwyżej stoi chrześcijaństwo
Sylogizm katolicki w kwestii aborcji.
Istota sporu = legalność aborcji
->stanowisko katolickie = bezwzględny zakaz
->stanowisko liberalne = całkowite przyzwolenie (=wola matki)
W Polsce sprawę aborcji rozstrzyga Ustawa z 1991r., która opowiada się po środku sporu, z lekkim ukierunkowaniem w stronę stanowisko katolickie.
W Polsce są 3 wyjątki od zakazu aborcji:
Zagrożenie życia lub zdrowia matki.
Ciąża w wyniku gwałtu lub kazirodztwa.
Płód ciężko uszkodzony.
Sylogizm katolicki w kwestii aborcji:
Legalizacja zabójstwa jest zawsze niedopuszczalna.
Aborcja jest zabójstwem = spędzenie płodu.
Legalizacja aborcji jest zawsze niedopuszczalna.
Aborcje:
->rozpaczliwe
->lekkomyślne
Macierzyństwo <-> Wolność kobiety
Świętość życia.
Bezinteresowna ofiarność
Filozoficzny spór o karę główną.
Kara śmierci = kara główna = poema capitalis
zwolennicy <-> przeciwnicy
C. Beccaria (1738-1794) - przeciwstawił się jako pierwszy karze śmierci.
Argument k.ś. = barbarzyństwo.
W związku ze sporem, wyklarowały się dwa stanowiska:
abolicjonizm <-> rygoryzm
Beccaria <->Kant
Przeciwnicy - abolicjoniści - najwyższą wartość stanowi życie ludzkie, w związku z czym należy chronić je za wszelką cenę, nie ma czynów takich, które pozbawiają człowieczeństwa.
Zwolennicy - rygoryści - największą wartością jest natomiast człowieczeństwo, w związku z czym postępowanie, które przekracza jego granice musi być karane śmiercią jako jedynie adekwatne do winy, czyli życie ludzkie ma wartość względną - manicheizm antropologiczny, czyli bywają ludzie demoniczni.
3 teorie kary (ze względu na ceł gł. kary):
I. Teoria retrybucji (wyrównania)
Wedle tej teorii kara jest odwetem, wyrównanie.
II. „malum actionis per malum pasionis”
„zło popełnionego czynu przez sprawcę, ma być odkupione złem zadanego sprawcy cierpienia”
Kara jest środkiem zapobiegawczym = Teoria prewencji.
Ma unieszkodliwiać tych, którzy się zła dopuścili i odstraszać tych, którzy się zła mogą dopuścić.
III. Teoria korekcji (resocjalizacji) - kara jako środek zapobiegawczym.
cele główne ≠ cele poboczne
zemsta ≠ pomsta
-nie ma granic -ma granice proporcjonalności
-jest słodka -K~W
-delektacja -brak delektacji
Cyceron: „oddać każdemu to, co mu się należy”
Sedno sporu:
aksjologia
Życie ludzkie ma wartość:
->absolutną (abolicjoniści) <-etyki relatywistycznej
->względną (rygoryści) <-etyki absolutystyczne
człekokształtność ≠ człowieczeństwo
Wg Kanta:
świętość
+ przyzwoici ludzi
0 człowieczeństwo ma swój poziom zerowy
- antyczłowieczeństwo
(tu była strzałka wyznaczająca poziom zerowy, plusowy i minusowy)
Typologia eutanazji.
-eksterminacyjna, czyli zbrodnia
-wyzwoleńcza
-bierna, czyli odłączenie od aparatury
-czynna, czyli podanie morfiny
-osoby przytomne
-osoby nieprzytomne
-chorzy śmiertelnie
-chorzy beznadziejnie, np. sparaliżowani, ludzi w śpiączce
-spojrzenie na eutanazję przez umieranie własne
-spojrzenie na eutanazję przez umieranie cudze