Czynniki kształtujące rentowność przedsiębiorstwa.
czynniki wewnętrzne
czynniki zewnętrzne
Na rentowność przedsiębiorstwa wpływa szereg czynników, zarówno zależnych, jak i niezależnych od niego. Określa się je jako czynniki wewnętrzne i zewnętrzne. Pomiędzy nimi występują liczne powiązania, które mogą wzmocnić lub osłabić siłę ich oddziaływania na wyniki finansowe przedsiębiorstwa, a oddziaływanie to może być inne w długim i w krótkim okresie.
Do wewnętrznych czynników, kształtujących rentowność przedsiębiorstwa, należą te obszary działalności przedsiębiorstwa, które przynajmniej w dużym stopniu zależą od decyzji własnych przedsiębiorstwa.
D. W. Olszewski jako najważniejsze czynniki wewnętrzne kształtujące rentowność przedsiębiorstwa wyróżnia:
wartość i struktura majątku przedsiębiorstwa,
struktura kapitałów i zobowiązań,
płynność środków,
sprawność w zakresie zarządzania kapitałem obrotowym,
rozwój sprzedaży,
organizacja procesu produkcji przedsiębiorstwa,
kwalifikacje pracowników.
Ustalenie i utrzymywanie optymalnej wielkości i struktury majątku tj. pożądanej proporcji różnego rodzaju jego składników, a zwłaszcza stosunku środków trwałych i środków obrotowych, jest niezbędnym elementem zarządzania w przedsiębiorstwa pod kątem wygospodarowania zysku. Majątek trwały jest zaangażowany w jednostce gospodarczej przez okresy powyżej 1 roku. Jest mało elastyczny. Nie ma możliwości bieżącego regulowania jego wielkości do poziomu wykorzystywanych zdolności produkcyjnych. Koszt zużycia majątku trwałego ma charakter stały, a rosnący udział kosztów stałych w kosztach całkowitych powoduje małą elastyczność przedsiębiorstwa i trudniejsze dostosowywanie się do zmian zachodzących na rynku. Majątek obrotowy uczestniczy bezpośrednio w procesie osiągania zysku. Wchodzi do procesu gospodarczego i tam też podlega stałym przemianom oraz wymianom przynosząc nadwyżkę środków - zysk.
Działanie przedsiębiorstwa wiąże się z ciągłym odnawianiem i powiększaniem jego aktywów. Dlatego też w przedsiębiorstwie występują obok kapitału własnego także kapitały obce. Istnienie dwóch źródeł finansowania majątku i ich struktura ma wpływ na rentowność przedsiębiorstwa. Ich proporcje są realizowane zgodnie z zasadą, że firma może pożyczać tak dużo, aby osiągnąć jak największe korzyści z powiększania długu, ale nie na tyle dużo, aby koszty pozyskania kapitału obcego przekroczyły osiąganą rentowność.
Czynnikiem informującym o kondycji finansowej przedsiębiorstwa jest także płynność środków. Dotyczy ona sum i terminów upłynniania pozycji aktywów i spłaty poszczególnych zobowiązań. Utrzymywanie płynności świadczy o posiadaniu wystarczających środków do spłacenia bieżących zobowiązań firmy.
Pomocnym narzędziem określającym optymalną wielkość produkcji jest analiza progu rentowności. Wyznacza ona punkt, w którym realizowane przychody ze sprzedaży dokładnie pokrywają poniesione koszty. Jest to tzw. punkt równowagi. Przedsiębiorstwo nie osiąga wówczas zysku, ale nie ponosi też straty. Problem polega na znalezieniu odpowiedniej wielkości sprzedaży. Za pomocą tej analizy możemy również wyznaczyć, jaką część zdolności produkcyjnych należy wykorzystać dla osiągnięcia progu rentowności, a także przewidywany poziom zysku przy pełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych.
Kolejne czynniki wewnętrzne wpływające na rentowność jednostki gospodarczej to: rozwój sprzedaży, organizacja procesu produkcji i kwalifikacje pracowników. Są one bardzo ważne w procesie osiągania zysku, lecz nie ma odgórnie określonych norm dotyczących zarządzania nimi. Dla każdego przedsiębiorstwa istnieją inne optymalne zastosowania tych czynników.
Czynniki zewnętrzne kształtujące rentowność przedsiębiorstwa dzielimy na:
makroekonomiczne - wynikające ze stanu całej gospodarki, to zespół warunków funkcjonowania przedsiębiorstwa wynikających z tego, że działa ono w określonym kraju i regionie, w określonej strefie klimatycznej, w danym układzie politycznym, prawnym, systemowym itd.
sektorowe - charakteryzujące stan sektora (branży, gałęzi), do którego należy przedsiębiorstwo.
Podstawowe czynniki makroekonomiczne to:
faza cyklu koniunkturalnego (rozwoju),
stopa inflacji,
poziom cen surowców strategicznych,
polityka gospodarcza i podatkowa państwa,
polityka kursowa, stopa procentowa,
inne czynniki, np. siła związków zawodowych lub nawet stosowane systemy rachunkowości.
Następną grupą czynników zewnętrznych są czynniki o charakterze sektorowym,. Teoretycznie, w długim okresie, w warunkach swobodnego przepływu kapitału, rentowność w układach międzygałęziowych wyrównuje się, natomiast w krótkim okresie mogą występować znaczne różnice. Wyróżniamy następujące czynniki sektorowe:
nasilenie walki konkurencyjnej,
wykorzystanie zdolności produkcyjnych,
kierunek zmian popytu,
poziom cen,
cechy rynków, produktów i stosowanych technologii, np.: jednorodność produktu, możliwość automatyzacji procesów wytwarzania.
Niezbyt korzystna dla przedsiębiorstw jest konkurencja cenowa, która występuje często na rynkach o jednorodnych produktach. W sektorach o bardziej zróżnicowanych produktach częściej spotyka się konkurencję opartą na eksponowaniu jakości, która mniej destrukcyjnie wpływa tak na poziom osiąganej przez przedsiębiorstwo rentowności.