PAŃSTWO NEOTROPIKALNE
Drab Agnieszka
Antczak Karolina
Ochrona środowiska
IV rok, gr. I
PAŃSTWO NEOTROPIKALNE (NEOTROPIS)
Państwo neotropikalne- to państwo roślinne i zwierzęce, teren występowania charakterystycznej roślinności i fauny, który obejmuje wybrzeża Meksyku aż do Mazatlan na zachodzie i do rzeki Rio Grande del Norte na wschodzie oraz Amerykę Środkową wraz z sąsiadującymi wyspami: Wyspami Karaibskimi, Galapagos, Pitcairn oraz Amerykę Południową.
Klimat państwa neotropikalnego jest bardzo zróżnicowany. Obejmuje zarówno strefę klimatu równikowego, zwrotnikowego, jak i umiarkowanego. Większość tego terytorium charakteryzuje się dużą wilgotnością, choć nie brak jest również obszarów półsuchych i suchych. Najważniejszym środowiskiem są olbrzymie połacie puszczy tropikalnej, jest też trochę sawann, a na południu krainy występują stepy, tutaj noszące nazwę pampów. Stosunkowo duże tereny zajmują wysokie gór- Andy.
Część krainy neotropikalnej obejmująca Amerykę Pd. była długo izolowana od reszty świata: przez większą część lub całość trzeciorzędu (era kenozoiczna), a nieliczne „okruchy” fauny światowej, jakie tam dotarły, rozwinęły się całkowicie. Był też okres kiedy to Ameryki były ze sobą połączone, podobnie jak to jest dzisiaj, zaledwie przez krótki czas w końcu kredy i na początku paleocenu (w sensie geochronologicznym: najstarsza epoka paleogenu, trwająca około 10 milionów lat (od 65,5 ± 0,3 do 55,8 ± 0,2 mln lat); paleocen jest młodszy od późnej kredy a starszy od eocenu; dzieli się na trzy wieki: dan, zeland i tanet), później połączenie zostało przerwane na bardzo długo.
Ta długotrwała izolacja krainy neotropikalnej spowodowała, ze jej fauna jest osobliwa, bardzo odmienna od innych, niezwykle bogata, obfitująca w endemity, a równocześnie uboga, bo pozbawiona wielu grup zwierząt, skądinąd szeroko rozpowszechnionych po świecie.
Flora, również dzięki długotrwałemu rozwojowi w warunkach izolacji, jest bardzo odrębna i niezmiernie bogata, przewyższa nawet pod tym względem florę paleotropikalną. Przeważają tu formacje leśne (wilgotne wiecznie zielone lasy równikowe i lasy zrzucające liście w porze suchej). Znaczna jest rola sawann, mniejsza- roślinności półpustynnej i pustynnej. W Andach występuje niezwykle różnorodna roślinność górska. W krainie neotropikalnej występuje do 90 000 gatunków roślin naczyniowych, w znacznej większości endemicznych (42% endemicznych rodzin, 65% endemicznych gatunków). Znaczny jest też endemizm neotropikalnej fauny- 31 rodzin kręgowców lądowych, od 60 do 90% gatunków. Część z nich jest rozsiedlona szeroko, większość jednak ma bardzo małe zasięgi, ograniczone nieraz do pojedynczej wysepki lub też jednego zbocza góry. Kraina ta stanowi również główne centrum rozwojowe dla szeregu rodzin pantropikalnych (np. Lecythidaceae).
Państwo neotropikalne nie ma jednostek rangi podpaństw. Dzieli się je na prowincje: karaibską, gujańską, amazońską (hylei), brazylijską, argentyńską, andyjską i galapagoską. Niektóre źródła wyróżniają jeszcze prowincję meksykańską.
FLORA
Florystycznie jest to państwo bogate. Charakterystyczne są takie rodzaje roślin, jak: begonia, wanilia, juka, aloes, agawa i inne. Znanymi, endemicznymi rodzinami są nasturcjowate, ananasowate, kaktusowate. Szczególną cechą państwa neotropikalnego jest mała liczba gatunków roślin nagonasiennych. Lasy równikowe charakteryzują się różnorodnością gatunków drzew, licznymi lianami (tj. pnączami o zdrewniałych łodygach, korzystającymi z innych roślin jako podpór) i epifitami (roślinami rosnącymi na innej roślinie, ale nie prowadzącymi pasożytniczego trybu życia; korzystają z innego gatunku jako podpory, a odżywiają się samodzielnie), paprociami i charakterystycznymi dla tego państwa ananasowcami należącymi do rzędu roślin jednoliściennych. Te wiecznie zielone, wilgotne lasy tropikalne, zwane selwa, przechodzą w górach w różne formacje leśne (m. in. lasy mgielne), następnie górskie, wilgotne formacje krzewiaste i trawiaste (parmo). Roślinność strefy podrównikowej jest bardzo zróżnicowana, od wilgotnych, mezoficznych lasów, przez suche lasy kseroficzne (caatinga), formacje sawannowe (m. in. campos cerrado), po formacje trawiaste (llano, campos limpos i in.). Formacje pustynne i półpustynne strefy zwrotnikowej, występują tylko w Andach. Są to między innymi suche łąki górskie zwane puną. Na zachodnich stokach Andów rosną wiecznie zielone lasy liściaste z bukami południowymi (notofagusami) i araukariami. W strefie podzwrotnikowej, na zachód od Andów, występują lasy i zarośla twardolistne, na wschodzie- suche stepy, lasy i zarośla, bliżej wybrzeża Atlantyku- wilgtne stepy (pampa). W roślinności pampy dominują trawy z rodzaju ostnic (w tym charakterystyczna Cortaderia selloana), byliny (np. ziemniak) i rośliny zielne jednoroczne (np. słonecznik). Drzewa należą do rzadkości i występują głównie wzdłuż brzegów niektórych rzek.
Neotropikalnego pochodzenia jest wiele roślin uprawnych, z których ważne miejsce zajmuje ziemniak, kukurydza i drzewo kauczukowe. Stąd pochodzą: orzech ziemny, słonecznik, kakaowiec, ananas, papryka, pomidor, dynia, drzewo kauczukowe, storczyki, filodendrony, szałwia, petunia. drzewo chininowe (rodzaj roślin z rodziny marzanowatych (Rubiaceae); obejmuje ponad 40 - 60 tropikalnych gatunków, występujących w stanie dzikim w Andach).
W państwie neotropikalnym występują również lasy namorzynowe, czyli wiecznie zielone lasy mangrowe, zwane morskimi lasami deszczowymi. Występują w strefie zwrotnikowej i podzwrotnikowej, a ich ogólną powierzchnię na świecie szacuje się na 36 milionów hektarów. Jest to formacja ziemno-wodna, podczas przypływu zalewana jest wodą morską (widoczne są wtedy tylko korony drzew), podczas odpływu odsłania się powierzchnia gruntu. Budowana jest głównie przez słonoroślowe drzewa i krzewy, które przystosowały się do ruchomego podłoża i zalewania słoną wodą (m.in. wykształcając korzenie podporowe i oddechowe). Lasy te budowane są przez ok. 70 gatunków roślin należących do kilkunastu rodzin, przede wszystkim rodziny korzeniarowatych. Występują tu również palmy, hibiskusy, ostrokrzewy, a także przedstawiciele rodzin ołownicowatych (gromada okrytonasienne), akantowanych, bobowatych i mirtowatych. Rosną tu zarówno płożące się krzewinki, jak i okazałe, dorastające 60 m, wysokopienne drzewa.
FAUNA
Wśród fauny neotropikalnej znaczna ilość to endemity. Wynika to z faktu, że przez długi okres rozwijała się ona w izolacji. Lista gatunków endemicznych została nieco zubożona, ponieważ niektóre z nich zawędrowały na pd. krańce Nearktyki, więc choć nadal są typowymi zwierzętami neotropikalnymi, to nie są już endemitami. Przykładem jest ostronos, czy tez opos (dydelf), którego jeden gatunek sięga od Argentyny, aż do pogranicza Kanady. Podobnie jest z pancernikami, które sięgają dość daleko na północ oraz mrówkojadami, sięgającymi na pogranicze krain. Podobnie rozmieszczone są amerykańskie odpowiedniki świń- pekari i amerykańskie nadrzewne jeżozwierze- ursony, żyjące samotnie w lasach całej Ameryki, żywiące się pędami, liśćmi i łykiem drzew.
Z rodziny kotowatych spotkać możemy jaguara, zamieszkującego tereny trawiaste i tropikalne lasy Ameryki Południowej i Środkowej, pumę oraz mniejszego od nich ocelota, występującego najczęściej w wilgotnych lasach. Zwierzęta te, choć typowe dla Neotropiku, żyją także w Nearktyce. Do endemicznych kotów zaliczamy patagońskiego kota pampów oraz jaguarundi, który zamieszkuje obrzeża lasów i gęste zarośla położone zwykle w pobliżu wody.
Wśród endemitów znajdziemy również niedźwiedzia andyjskiego i leniwca. W rejonach sawannowych spotkamy wilka grzywiastego, zamieszkującego lasy i stepy krzaczaste i trawiaste Ameryki Południowej, a w lasach i zabagnionych terenach sawanny, niskiego i krępego psa leśnego. Z rodziny jeleniowatych charakterystyczne są maleńkie pudu, zamieszkujące zarośnięte stoki południowych Andów. Pudu jest wzrostu zająca, a jego poroże ma kształt pojedynczych, kilkucentymetrowych szpikulców.
Dużą endemiczną grupę stanowią małpy szerokonose. Prawie wszystkie mają chwytne ogony, którymi posługują się jak piątą nogą. Wyjce (największe przedstawiciele tej grupy), wełniaki oraz czepiaki, zamieszkują tropikalne lasy górskie i deszczowe Ameryki Południowej i Środkowej. W koronach drzew wiecznie zielonych lasów deszczowych spotkać możemy też kapucynki.
Typowy dla neotropiku jest podrząd marowate. Gryzonie z tego podrzędu zajmują w biocenozach Ameryki Południowej takie stanowisko, jakie w biocenozach reszty świata zajmują inne grupy gryzoni, a nawet zającowate lub małe kopytne. Ich przedstawicielami są m.in. świnka morska i koszatniczka. Do gryzoni zaliczamy również szynszyle, które w wysokich górach pełnią funkcję naszych świstaków, nutrie, znane jako zwierzęta futerkowe oraz wiskacza, żyjącego w pampach, gdzie jest odpowiednikiem północnoamerykańskich piesków preriowych. Nad wodami i wśród bagien znajdziemy świetnie pływającego, największego gryzonia świata- kapibarę.
W Neotropiku endemiczną rodziną nietoperzy są wampiry, groźni roznosiciele chorób. Również wśród ptaków połowa rodzin to endemity. Dla kolibrów Neotropik to właściwa ojczyzna, żyje ich tu ponad trzysta gatunków. Znajdziemy tu również bardzo stare i prymitywne kusaki, zakładające gniazda na ziemi, a także należące do rzędu wróblowatych bławatniki i tanagry. Nie trudno spotkać też tukany czy papugi, szczególnie bogato ubarwione ary. Endemitami są gatunki „amerykańskich strusiów”, czyli nandu oraz hoacyn, zamieszkujący bagna w dorzeczu Amazonki i Orinoko. Jego pisklęta wkrótce po wykluciu wyłażą z gniazda i wspinają się po gałęziach drzew na czworakach, za pomocą skrzydeł. Południowe wybrzeża krainy obficie zasiedlane są przez liczne gatunki pingwinów. Typowi przedstawiciele avifauny to też wielkie kondory, zamieszkujące Andy.
Z gadów na uwagę zasługuje boa dusiciel, zamieszkujący lasy i tereny trawiaste, a także anakonda, którą spotakać można w bagnach, mokradłach i rzekach. Liczne i zwracające uwagę są też wielkie legwany, w rzekach nie brakuje krokodyli. Wśród płazów ogoniastych żyją tu przedstawiciele jednej tylko rodziny salamander bezpłucnych, natomiast z bezogonowych ciekawym endemitem jest grzbietoród. Samiec tego gatunku układa skrzek na grzbiecie samicy. Skrzek ten obrasta naskórkiem i samica nosi go dopóki żabki nie zaczną się wykluwać z jej grzbietu. Obfita jest również fauna ryb. Oryginalnym gatunkiem jest tutaj węgorz elektryczny, zamieszkujący wody Amazonki i Orinoko. Jego bronią jest narząd elektryczny, którego wyładowanie może porazić kolejno kilka dużych ssaków. W tych samych rzekach znajdziemy też stanowiące postrach piranie. Żyją one w stadach i gromadnie napadają ssaki przeprawiające się przez rzekę. Niegroźna jest natomiast arapaima, największa ryba słodkowodna, której długość sięga do 4 m, a waga 200 kg.
Puszcza tropikalna odznacza się ogromną różnorodnością i liczebnością lądowych stawonogów, takich jak wije, owady i pajęczaki. Żyją tu też ogromne chrząszcze, motyle o największej rozpiętości skrzydeł i najjaskrawiej ubarwione, dziwaczne patyczaki i liśćce a także największe pająki ptaszniki.
PODSUMOWANIE
Ze względu na długą izolacje od reszty świata Państwo Neotropikalne jest odmienne zarówno pod względem faunistycznym jak i florystycznym. Wśród fauny nieliczne są gatunki ssaków drapieżnych i kopytnych, natomiast bogaty jest świat ptaków, wiele jest również gryzoni i małp szerokonosych. Kraina ta jest bogata florystycznie. Z Neotropiku pochodzi także wiele roślin uprawnych. Znajduje się tu wiele gatunków roślin i zwierząt , których nie spotkamy w innych częściach świata.
Źródła:
„Zwierzęta i kontynenty”- Umiński
„Geografia biosfery. Krótkie charakterystyki państw”- Kostrowicki
„Geografia roślin”- Kornas, Nedwecka- Kornas
„Atlas świata”, pod red. Z. Otałęga, Kraków 2001
portalwiedzy.onet.pl/22756,,,,ameryka_poludniowa,haslo.html
www.lo3.olsztyn.ken.pl/biologia/ekologia/biogeografia-rosliny.doc