Wstęp

Przez cale lata w Polsce logistyką zajmowali się zwykli obywatele, nieświadomie realizując rozmaite działania „logistyczne”. Wyszukiwali np. sklepy, do których „rzucono” określony towar, obmyślali perswazje dla sprzedawców, planowali zajęcie miejsca w rozmaitych kolejkach i listach społecznych. Producenci działali w sytuacji ściśle określonego rynku. Na ich wyroby czekały w kolejkach rzesze obywateli. Faktycznie działali na zlecenie tych klientów a nie w odpowiedzi na formułowane przez nich potrzeby, których nie musieli rozpoznawać. Koszty logistyki ponosili oczywiście obywatele, więc sami musieli je optymalizować.

Zmiana ról na rynku nastąpiła na skutek pojawienia się większej liczby dostawców niż odbiorców. Można upatrywać różne przyczyny tej zmiany, lecz ważne jest tylko jedno: logistyka stała się domeną producenta lub dostawcy. Powstał rynek podmiotów zainteresowanych logistyką i wykorzystaniem jej dorobku.

Logistyka jest kojarzona z tą dziedziną wiedzy i umiejętności, która wiąże się głównie z procesami przepływu materiałów. Jednak ważny jest nie tylko aspekt technicznej realizacji tych procesów, ale także celowego oddziaływania na przebieg tych procesów. Trafną definicję logistyki opublikowano przez CLM³⁾, w której wskazano na zasadnicze elementy składające się na logistykę.

W referacie omówiono te aspekty logistyki, które dotyczą specyfiki sterowania.

Przedmiot logistyki

Łańcuch dostawczy jest pewną abstrakcją wprowadzoną dla określenia przedmiotu działania logistyki. Jest to “integracja wszystkich działań w biznesie (rozwój, produkcja, sprzedaż, serwis, zakupy, dystrybucja, zarządzanie zasobami, działania wspierające) niezbędnych do zaspokojenia popytu na produkty lub usługi, poczynając od inicjującej eksploatacji surowców lub danych, a kończąc na ostatecznych dostawach do finalnego użytkownika.” [2]

Logistyka jest tym co integruje łańcuch dostawczy, ustanawiając jego nieodłączne cechy staje się jego spoiwem. Musi być przy tym być w pełni określona przed rozpoczęciem realizacji procesu dostarczania, gdyż nie tworzy się w trakcie jego realizacji. Logistyka zaczyna się od skonstruowania łańcucha dostawczego, a kończy się po zrealizowaniu zaplanowanych procesów przepływu dóbr, usług i informacji. Jest tą częścią procesu w łańcuchu dostawczym, która: planuje - , wdraża i steruje - przed rozpoczęciem realizacji procesu dostarczania. W domyśle przyjmuje się, że robią to odpowiedni ludzie.

W logistyce określa się horyzont czasowy dla procesów w łańcuchu dostawczym, tzn. procesy zachodzą w skończonym czasie. Przed rozpoczęciem procesu dostawczego określa się także zakres przestrzenny tego procesu. W wyniku tego proces dostawczy o zamierzonych właściwościach zachodzi w określonym wcześniej obszarze, dzięki czemu można ocenić jego skuteczność i efektywność. Oznacza to, ze logistyka zajmuje się kształtowaniem skończonego i ograniczonego fragmentu czasoprzestrzeni, w której będzie odbywał się proces dostaw, a następnie zajmuje się sterowaniem realizacją tego procesu. Poza tym obszarem proces może także zachodzić, lecz nie jest w łańcuchu dostawczym, a więc nie podlega logistyce.

Celem tworzenia łańcucha dostawczego jest zaspokojenie istotnych potrzeb klienta. Potrzeby te mogą być w rozmaity sposób zidentyfikowane przez dostawcę lub producenta i przekazane do sfery działania logistyki. Na przeszkodzie w osiągnięciu tego celu mogą stanąć różnice w harmonogramach funkcjonowania poszczególnych podsystemów objętych łańcuchem dostawczym. Poszczególne harmonogramy działania mogą być przy tym zdeterminowane lub przypadkowe. Dopasowywanie do siebie poszczególnych elementów w łańcuchu dostawczym może powodować lokalną optymalizację przepływów, stwarzając zarazem problemy w optymalizacji całego przepływu. Inną przeszkodą mogą być zdarzenia losowe występujące podczas realizacji procesów dostaw. Podejmowane działania muszą więc także mieć na celu zapobieżenie wystąpieniu zdarzeń przypadkowych lub zapobieżenie ich negatywnym skutkom.

Przypadkowość w logistyce może być przy tym traktowana na dwa sposoby. Jeden to usuwanie przypadkowości poprzez odpowiednie planowanie aby własności używanych elementów składowych były pewne i przewidywalne dla użytkownika. Drugi sposób to świadome wprowadzanie przypadkowości, aby przebieg procesu był nieprzewidywalny dla obserwatorów z zewnątrz, w celu zapewnienia bezpiecznej realizacji dostaw.

Wyprowadzenie logistyki⁴⁾

Podstawowymi wyznacznikami dla analizy logistyki są przestrzeń i czas, w których dokonuje się przemieszczanie dóbr. Wprowadzimy jeszcze trzeci wymiar, jakim jest celowość, której musi być podporządkowane przemieszczanie w czasie i przestrzeni. Na osi przestrzeni są wyznaczone punkty początkowy i końcowy dla dostarczanych dóbr od dostawcy do odbiorcy. Na osi czasu są określone chwile początku i końca realizacji procesu dostaw. Na osi celowości jest określony porządek realizowanego procesu dostawczego.

W tak wyznaczonej przestrzeni zachodzi proces mający na celu przekształcenie pewnego stanu początkowego czasoprzestrzeni, określanego jako chaos, w stan końcowy określony jako ład. Ten ład jest celem stosowania logistyki, a osiąga się go przez celowe warunkowanie wspomnianego procesu. Dzięki temu logistyka we wszystkich dziedzinach jej wykorzystywania umożliwia wyeliminowanie chaosu.

W tym co przejawia się jako proces można wyróżnić:
a) przedmiot empirycznych stwierdzeń czyli zdarzenia,
b) przedmiot i wynik teoretycznej refleksji.

W realnym procesie przenikają się obie te sfery. Jedna dotyczy zdarzeń obserwowanych w rzeczywistości, ich następowania oraz skutków, które są przedmiotem empirycznych stwierdzeń. Druga dotyczy warunkowania zachodzenia tych zdarzeń a zarazem stanowi wynik refleksji nad obserwowanymi zdarzeniami. Refleksja i jej wynik są konieczne choćby po to aby wcześniej niż dopiero na podstawie obserwacji faktycznego stanu rzeczy stwierdzać, że ludziom dzieje się źle.

W wyniku stosowania logistyki powstaje tzw. łańcuch dostawczy. Stanowi on powiązanie elementów rzeczywistości, którego celem jest dostarczenie odbiorcy odpowiednich dóbr umożliwiających mu zaspokojenie istotnych jego potrzeb.

Logistyka rozpoczyna się więc od myślowego skonstruowania łańcucha dostawczego, a kończy się po zrealizowaniu zaplanowanych procesów przepływu towarów, usług i wiadomości. W efekcie logistyka jest tą częścią procesu dostawczego, która warunkuje zachodzenie pożądanych zdarzeń najpierw w teorii a potem także w rzeczywistości.

Realizacja procesu w czaso-przestrzeni napotyka na ograniczenia, które powodują, że od chwili przejawienia potrzeby musi upłynąć pewien okres na przygotowanie i dostarczenie odpowiednich dóbr. W celu skrócenia tego oczekiwania odpowiednie dobra powinny być przygotowane wcześniej. To zaś wymaga odpowiedniego planowania i wdrażania planu do realizacji jeszcze przed wystąpieniem potrzeby. Ponadto pożądane byłoby takie sterowanie realizacją procesu aby wystąpienie jakiegoś dobra zbiegało się w miejscu i czasie z przejawieniem potrzeby.

Łatwo przy tym zauważyć, że co innego wywołuje wystąpienie potrzeby a co innego uruchamia proces zmierzający do jej zaspokojenia. Zwykle też proces ten jest inicjowany przed wystąpieniem potrzeby z przekonaniem, że kiedyś ono nastąpi. Do tego niezbędne jest więc przewidywanie przyszłych potrzeb oraz sposobu ich zaspokajania. Z konieczności większość z tych czynności nie występuje w tym samym czasie i nie dotyczy bezpośredniego oddziaływania na przebieg procesu dostaw.

Z samej zasady, że dobra służą zaspokojeniu czyichś rzeczywistych potrzeb wynika, że te dobra muszą spełniać określone kryteria jakościowe, dotyczące nie tylko towaru ale też sposobu jego dostarczania. Ponieważ celem jest zaspokojenie potrzeb odbiorcy, ocenę wyniku tego procesu dokonuje głównie odbiorca. Z jego punktu widzenia dostawa ma być skuteczna, czyli musi on otrzymać to co rzeczywiście potrzebuje. Ze względu jednak na konieczność zapewnienia interesów obu stron procesu dostaw, musi ona być efektywna, tzn. zrealizowana za pomocą właściwych środków, choć ich koszt i tak w rezultacie ponosi odbiorca. Stąd są dwa zasadnicze kryteria oceny procesu dostawczego.

W praktyce logistycznej kryteria te występują jako znana „zasada 7 W”, tzn. „właściwemu klientowi, właściwy towar, we właściwym miejscu, we właściwej ilości, we właściwej kondycji, we właściwym czasie, po właściwych kosztach” [3]. Zapewne wraz z rozwojem techniki a przede wszystkim wraz ze wzrostem wymagań odbiorców, będą dodawane kolejne kryteria jakościowe dotyczące coraz to nowych aspektów procesu dostarczania dóbr.

Po tych rozważaniach można delektować się urodą i trafnością definicji przyjętej przez CLM (The Council of Logistics Management) w 1997 r.

Ponieważ w przedstawionych rozważaniach wykorzystano system pojęć, wśród których znajdują się te, użyte w definicji podanej przez CLM [4], to na tej podstawie można sformułować analogiczną definicję: Logistyka jest to sposób warunkowania efektywnego i skutecznego dostarczania dóbr⁵⁾.

Zakres sterowania

W ramach logistyki przygotowuje się i uruchamia środki materialne oraz metodyczne i proceduralne niezbędne do realizacji procesów w łańcuchu dostawczym. Na tej podstawie określa się następstwo zdarzeń w procesie dostawczym wg przygotowanego planu. W ten sposób przygotowuje się i inicjuje a następnie steruje realizacją procesu dostaw.

W procesach tych istotną rolę odgrywa przetwarzanie danych oraz podejmowanie i wykonywanie decyzji dotyczących przepływających ładunków. Informacja wpływa w znaczącym stopniu na efektywność funkcjonowania systemów logistycznych, będąc głównym czynnikiem inicjującym te procesy. Umożliwia tez powiązanie procesów transportowych z procesami w sferze działalności produkcyjnej i magazynowej.

Bezpośrednie sterowanie przepływem ładunków odbywa się za pomocą odpowiednich urządzeń technicznych, działających na podstawie dostarczonych odpowiednich informacji. Przepływ tych informacji musi być odpowiednio skoordynowany z zaplanowanym przepływem ładunków. W tym celu musi on też być odpowiednio sterowany podczas realizowania przepływu ładunków. Na tej podstawie można stwierdzić, że w logistyce sterowanie przepływem ładunków odbywa się za pośrednictwem sterowania przepływem informacji. Technicznie przepływ informacji jest realizowany jako przepływ danych na odpowiednich nośnikach i wymaga umiejętności właściwego wykorzystywania tych danych.

Łatwo zauważyć, że takie sterowanie przepływem ładunków ma swoją specyfikę i różni się od sterowania stosowanych w innych dziedzinach techniki.

Zagadnieniem o kluczowym znaczeniu dla zrealizowania takiego sterowania jest zapewnienie sprzężenia pomiędzy informacją i ładunkiem. Oprócz kwestii technicznych obejmuje ono także ludzi realizujących rozmaite cele związane z uczestniczeniem w łańcuchu dostawczym. Cele te tworzą pewną hierarchię opartą na wewnętrznym poczuciu odpowiedzialności.

W aspekcie technicznym, można wyróżnić kilka kategorii informacji powiązanych z ładunkiem, a występujących w procesie sterowania, tzn. informacje: sprzężone, związane, przypisane. Z kolei ze względu na znaczenie informacje można podzielić na: identyfikujące, objaśniające, klasyfikujące, inicjujące, potwierdzające. Dodatkowo informacje można podzielić ze względu na następowanie w czasie w stosunku do ładunku na: poprzedzające, towarzyszące, następujące.

Oddziaływanie informacji na przypływ ładunków jest możliwe dzięki temu, że z ładunkiem są zawsze sprzężone dwa rodzaje informacji, umożliwiając dostarczenie go w odpowiednie miejsce i w odpowiednim czasie. Jeden rodzaj to umieszczone bezpośrednio na ładunku (sprzężenie bezpośrednie) informacje identyfikujące ten ładunek (np. nazwa, symbol, kod - którym może być np. kod paskowy lub powierzchniowy). Drugi rodzaj to informacje objaśniające ten ładunek (np. dokumentacja szczegółowa, specyfikacja ładunku określająca jego rodzaj, parametry, właściwości, pochodzenie, przeznaczenie, itp.) sprzężone za pośrednictwem umieszczonych na ładunku identyfikatorów (sprzężenie pośrednie). Właśnie dzięki temu można przyjąć, że informacje te towarzyszą przepływowi ładunków i w wyniku obserwuje się nie tyle przepływ ładunków lecz raczej przepływ identyfikatorów tych ładunków. Ruch informacji identyfikujących i opisujących jest więc tożsamy z ruchem ładunków. Te dwa przepływy (ładunków i informacji sprzężonych) są przedmiotem bezpośrednich oddziaływań sterujących w logistyce.

Każdy przepływ ładunków jest wywołany przez informacje inicjujące (np. zamówienie, zlecenie, plan produkcji), a po jego zakończeniu pojawiają się informacje potwierdzające zrealizowanie przepływu (np. faktura, przelew, raport, sprawozdanie). W przypadku obu tych rodzajów informacji zachodzi luźniejszy związek z ładunkiem niż w przypadku sprzężenia, przez co można przyjąć, że są one jedynie związane z tym przepływem. Występowanie i przepływ tych informacji zachodzi tylko chwilowo, w pewnych momentach procesu sterowania przepływem ładunku (np. zlecanie przewozu, wysyłanie ładunku, przyjmowanie ładunku, itp.).

Jest jeszcze jeden przepływ informacji, który jest całkowicie oderwany od ładunku, a jego związek z ładunkiem można określić jako przypisanie do przepływów ładunków. Funkcją tych informacji jest umożliwienie podejmowania decyzji dotyczących ładunku poprzez klasyfikację jego aktualnego stanu. Są to np. dokumenty typu karta materiałowa w magazynie, a dane typu: opóźnienie, terminowy, przeterminowany, zaginiony, uszkodzony, itp. Informacje tego typu towarzyszą przepływom towarów lub następują po nich.

Zbiór informacji sterujących obejmuje nie tylko te związane z realizacją celu głównego, ale także informacje obejmujące działania pomocnicze wpływające jednak na końcowy wynik realizacji procesu dostaw. Te działania pomocnicze są także składową wiedzy i umiejętności logistyków (tab.2).

Tablica 2. Niektóre cele i działania sterujące w zakresie logistyki

Cel	Działanie
Usuwanie przypadkowości przepływów	prognozowanie dystrybucji, prognozowanie produkcji planowanie, harmonogramowanie transportu
Usuwanie nierównomierności przepływu	koordynacja planów i harmonogramów dopasowanie intensywności przepływu do przepustowości kanału obsługi synchronizowanie strumieni
Usprawnianie przekazywania danych	upraszczanie struktur organizacyjnych, zmniejszanie liczby pośrednich szczebli zarządzania, stosowanie technicznych środków transmisji
Sprzęganie informacji z ładunkiem	oznakowanie ładunku, dokumentowanie ładunku, nadzór nad przepływem ładunku
Powiadamianie o przepływie ładunku	przewidywanie stanów magazynowych, wysyłanie uprzedzeń, wysyłanie potwierdzeń

Powyższe działania wpływają na wysokość kosztów realizacji procesów przepływu ładunków, powodując m.in. zmniejszenie zapasów buforowych, zmniejszenie powierzchni magazynów, zmniejszenie liczby środków obsługowych, eliminowanie przestojów, obniżenie kosztów administracyjnych, efektywne wykorzystanie powierzchni magazynowych, zmniejszenie liczby pomyłek w przepływach.

Struktura sterowania

Zasadnicze działania w łańcuchu dostawczego mają charakter informacyjny i dotyczą ludzi. Jednak określanie ich mianem sterowania nie oznacza uprzedmiotowiania tej działalności. Ze sterowania wynika jedynie to, że cel działań w logistyce jest wyraźnie określony i nie może być modyfikowany w trakcie realizacji. Ponadto dla efektywnego i skutecznego realizowania procesu dostawczego jest konieczne wprowadzenie jednolitej koncepcji sterowania obejmującej cały łańcuch dostawczy.

Można hipotetycznie rozważać taki sposób sterowania, że wszystkie funkcje sterowania są realizowane centralnie. Jest to możliwe przy wykorzystaniu współczesnych środków technicznych, przy ciągle obniżających się ich kosztach. Umożliwiają one obsługę dużej liczby dokumentów oraz zapewniają kontakt z ładunkiem przez cały czas przemieszczania go w łańcuchu dostawczym. Jedynie ze względu na ograniczone możliwości człowieka koncentrowania uwagi wprowadza się hierarchiczne struktury zarządzania służące do przekazywania poleceń na niższe szczeble zarządzania. Taki sposób realizacji centralnego sterowania jest jednak mało elastyczny i powoduje to, że reakcje na zdarzenia mogą następować z dużym opóźnieniem. Dlatego konieczne jest poszukiwanie innego sposobu realizacji sterowania, gdyż powyższy ideał sterowania nie ma nic wspólnego z logistyką.

Istotą logistyki jest bowiem celowość dostarczania określonych dóbr, usług i informacji, gdyż na pewno nie może to być cokolwiek dostarczane kiedykolwiek. Jednak w przypadku uczestniczenia wielu osób w realizacji procesu dostaw, przeświadczenie o celowości działań nie może być skoncentrowane w jednym miejscu i przekazywane drogą służbową na niższe szczeble zarządzania dopiero na skutek wystąpienia zakłóceń, ze względu choćby na możliwe opóźnienie realizacji. Oznacza to, że świadomość podejmowanych działań musi przenikać cały łańcuch dostawczy i nie może być przez nic zakłócona.

Celowość dostarczania dóbr przejawia się przede wszystkim jako własne postanowienie człowieka dostarczenia określonych dóbr dla potencjalnego odbiorcy w odpowiedzi na jego oczekiwanie. Wiąże się z tym przekonanie, że ich użytkowanie zaspakaja istotne ludzkie potrzeby. Powód ten jest na tyle ważki, że wielu ludzi podejmuje rozmaite działania aby to oczekiwanie na dobra dokładnie rozpoznać a następnie zaspokoić .

Podstawowym motywem dla celowego dostarczania dóbr jest przy tym poszanowanie godności własnej, gdyż tylko wtedy dostarczanie jest zgodne z osobistym interesem dostawcy. Dzięki temu, że jest to własne postanowienie, w momencie dostarczenia stwierdza się od razu czy i w jakim stopniu zostały zachowane zasady: „właściwemu klientowi, właściwy towar, we właściwym miejscu, we właściwej ilości, we właściwej kondycji, we właściwym czasie, po właściwych kosztach” [3]. Inaczej można byłoby to zrobić dopiero po przesłaniu odpowiednich sprawozdań do jakiegoś centrum. Jeśli więc zadanie dostarczenia ma być zrealizowane w pełni zgodnie z założonym celem, to nie może być narzucone z zewnątrz. Konsekwencją takiego postanowienia jest jednak konieczność osobistego rozliczania zarówno sukcesu jak i klęski w zaspokajaniu potrzeb odbiorców dóbr. Narzuca się to wprost instynktowne, niemalże jako oczywiste.

Powyższe rozumienie problemu dostarczania jest charakterystyczne dla dostawcy. Jednak potrzeby ludzkie nie są jego wymysłem. Nie ulega bowiem wątpliwościom, że potrzeby ludzkie są realne, obiektywnie istniejące, niezależnie od tego czy ktoś je rozpoznał czy nie. Pewne jest również to, że nie można ich traktować jak bezsensownej zachcianki podyktowanej kaprysem. One także mają bowiem swą wewnętrzną celowość służąc racjonalnym celom, umożliwiając komuś osiągnięcie komfortu fizycznego i psychicznego. Ich zaspokojenie nie musi być łatwe, a w ogólności wymaga szerokich horyzontów intelektualnych.

Obie te celowości muszą zostać zharmonizowane w procesie realizacji dostaw. Dostarczanie dóbr musi bowiem leżeć w osobistym interesie pracownika, który to robi, a zarazem musi on uznać je za dobre i warte realizacji. Jednak warunkiem takiego traktowania procesu dostawczego jest by w trakcie jego realizacji nie było naruszane poczucie godności pracownika. Dzięki temu będzie on zainteresowany w jak najlepszym zrealizowaniu dostawy, co będzie traktował jako swój sukces. Zarazem będzie on gotów traktować ewentualne niepowodzenie jako osobistą porażkę.

Wskazuje to na doniosłą rolę jaką odgrywa dobór i szkolenie kadr do realizacji sterowania w procesach przepływu dóbr w łańcuchu dostawczym. Znajduje to wyraz w praktycznej zasadzie: „Trzeba sprawić, żeby ludzie robili to co chcesz, nie wiedząc, że robią to bo ty tego chcesz”⁶⁾. Taki styl zarządzania przywódczego polega w ogólności na delegowaniu na podwładnych określonej odpowiedzialności ale tak, aby każdy z nich stał się przywódcą na powierzonym sobie odcinku (obszarze) działania.

W literaturze przedmiotu dotyczącej zarządzania akcentuje się funkcję dowodzenia [4,5]. Jednak dowodzenie opiera się na hierarchii osób, od których wymaga się subordynacji, podporządkowania dowódcy, co uzyskuje się rozmaitymi technikami. Dowódca wydaje polecenia, rozkazy lub dyrektywy, działając w danych okolicznościach i w danym czasie.

W odróżnieniu od tego przywódca operuje w czasie przyszłym i wszędzie, tj. bez ustalania konkretnego miejsca realizacji. Przewodzenie jest sposobem działania tak w stanie wojny jak i w czasie pokoju. Dokonuje się to w formie uświadamiania celów działania, uzgadniania warunków współdziałania, wzmacniania wewnętrznych motywacji wśród personelu, itp. [6]. W wyniku tego informacja o procesie i o celach działań dociera do bezpośrednich wykonawców, przez co faktyczny decydent jest blisko realizowanego procesu.

Sterowanie w logistyce wymaga więc motywacji, kompetencji, informacji, umów itp. w miejsce poleceń wynikających z zależności służbowej. W ramach hierarchii odpowiedzialności podmiot jest autonomiczny w sterowaniu procesem. Dzięki temu można w logistyce realizować postulat odpowiedzialności jednostkowej, w ramach której jeden podmiot jest odpowiedzialny za powierzony mu odcinek łańcucha dostawczy.

Zakończenie

Ze względu na przedstawione właściwości sterowania w logistyce, w ramach rekrutacji oraz szkolenia kadr dla potrzeb logistyki, należy zwracać uwagę nie tylko na fachowe wykształcenie ale także na wychowanie. Można przez to uzyskać to co sprawi, że pracownik „nie wiedząc co ma zrobić będzie wiedział jak postąpić” [7].

Logistyk uczestniczący w realizacji procesu dostawczego jest takim czynnikiem aktywnym, który w swym działaniu, motywowanym jedynie względem na dobro sprawy, zarazem instynktownie ma na względzie własne dobro. Dla pogodzenia tych tendencji, sterujący w łańcuchu dostawczym muszą pojmować swój komfort fizyczny i psychiczny zgodnie z przyjętą i zaakceptowaną hierarchią celów. Wewnętrzną zasadą wszystkich poczynań w procesie sterowania ma stać się harmonizowanie własnego dobra i dobra sprawy, czyli współdziałanie specyficznej dla człowieka interesowności ze swoistym idealizmem.

Projektując łańcuch dostawczy należy to robić z udziałem pracowników i wprowadzać elementy zależne od ich inicjatywy. Role i zadania uczestników łańcucha dostawczego powinny być wyraźnie określone ale od pracowników także należy oczekiwać inicjatywy w realizowaniu zadań. Zawsze bowiem od ich decyzji zależy skutek działań w łańcuchu dostawczym.

Literatura
[1] witryna The Council of Logistics Management - www.clm1.org/Mission/Logistics.asp.
[2] Terminologia logistyczna - aneks - pojęcia i ich definicje, IliM, Poznań 1998
[3] Nachyła D.: Zrozumieć logistykę. Logistyka a jakość, nr 3, 2000.
[4] Stoner J.A.F., Freeman R.E., Gilbert, jr D.R.: Kierowanie, PWE Warszawa 1999.
[5] Koźmiński A., Piotrowski W. (red): Zarządzanie - teoria i praktyka, PWN, Warszawa 1999.
[6] Pagonis W.: Supply Chain Management: The Elimination of Inventory Buffers Through Total Logistics Chain Visibility", The National Retail Federation's Supply Chain & Operations Management Conference”, Austin, TX, 26-29.04.1998 r.
[7] Kozłowski Sł.: Efezjologia, rękopis 1987.

13

---