Turystyka uzdrowiskowa - dr.Więcław

 

Podstawowe pojęcia:

 

Uzdrowisko - w Polsce za uzdrowisko przyjmuje się obszar na terenie którego prowadzone jest lecznictwo uzdrowiskowe, wydzielony w celu wykorzystania i ochronny znajdujących się na jego obszarach naturalnych surowców leczniczych spełniające następujące warunki:

 

1. Posiada złoża naturalnych surowców leczniczych o potwierdzonych właściwościach leczniczych na zasadach określonych w ustawie

2. Posiada klimat o właściwościach leczniczych potwierdzonych na zasadach określonych w ustawie

3. Na jego obszarze znajdują się zakłady lecznictwa uzdrowiskowego i urządzenia lecznictwa uzdrowiskowego, przygotowane do prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego

4. Spełnia określone w przepisach o ochronie środowiska wymagania w stosunku do środowiska

5. Posiada infrastrukturę techniczną w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, energetycznej w zakresie transportu zbiorowego, a także prowadzi gospodarkę odpadami

 

W Niemczech uzdrowisko określane jest mianem kurortu, a stosowanie tego określenia jest unormowane prawnie.

 

W świetle ustawy kurorty to obszary (miejscowości lub części miejscowości) wykazujące szczególne, naturalne właściwości (posiadające naturalne środki lecznicze pochodzenia kopalnego, morskiego, klimatycznego i wyposażone w odpowiednie urządzenia do leczenia, łagodzenia i zapobieganiu chorobom.

 

W USA występuje łagodniejszy pogląd na temat komponentów tworzących uzdrowisko SPA, według Międzynarodowego Związku Uzdrowisk i Fitness z przedstawicielstwem w USA, naturalne źródła mineralne nie są konieczne do utworzenia uzdrowiska i promuje się tam szerszą definicje według której w SPA można się zrelaksować, rozluźnić i odnowić pod względem fizycznym i psychicznym oraz dobrze się bawić.

 

Klasyfikowanie uzdrowisk w Polsce

 

według surowców leczniczych posiadanych przez uzdrowisko:

 

• zdrojowisko; uzdrowisko, w którym zabiegi z użyciem wody leczniczej należą do podstawowych

• uzdrowisko borowinowe; uzdrowisko w którym dominują zabiegi z borowiny

• uzdrowisko klimatyczne; uzdrowisko w którym do działalności leczniczej wykorzystuje się głównie walory klimatu, potwierdzone badaniami naukowymi

• uzdrowisko nadmorskie; uzdrowisko w którym do prowadzenia działalności leczniczej wykorzystywane są specyficzne właściwości klimatu nadmorskiego oraz stosowana jest woda morska

 

Klasyfikacja wynikające z kombinacji występujących surowców leczniczych:

 

• zdrojowisko klimatyczne

• uzdrowisko klimatyczne borowinowe

• zdrojowisko borowinowe

• zdrojowisko klimatyczne borowinowe

 

według położenia nad poziomem morza:

 

• uzdrowisko nizinne - położone w terenie o przeciętnej wysokości do 300 m n.p.m.

• uzdrowisko podgórskie - położone w terenie o przeciętnej wysokości od 300 do 500 m n.p.m.

• uzdrowisko górskie - położone w terenie o przeciętnej wysokości od 500 do 700 m n.p.m.

• uzdrowisko wysokogórskie - położone w terenie o przeciętnej wysokości przekraczającej 700 m n.p.m.

 

Klasyfikacja uzdrowisk w Europie są zwykle podobne do Polskich np. w Niemczech:

 

• kurorty termalne

• kurorty klimatyczne

• kurorty wodolecznicze

• kurorty talasoterpautyczne (leczenie morzem)

 

Klasyfikacja uzdrowisk spotykana w USA:

 

• Amentity SPA resort (uzdrowisko z usługami dla przyjemności) - komponent zdrowotny stanowi uzupełniającą cechy oferowanych usług

• Destination SPA resort (uzdrowisko jako miejsce przeznaczenia) - komponent zdrowotny jest dominujący, a do najważniejszych usług zaliczamy hydroterapię, zabiegi odchudzające i całościową ochronę psychofizyczną

• Day SPA - oferuje usługi tylko w ciągu dnia

• Cruise ship SPA - uzdrowisko na statku

• Mineral spring SPA - uzdrowisko z mineralną wodą leczniczą

 

Historia uzdrowisk

 

Lecznictwo uzdrowiskowe ma bardzo długa historię i sięga najdawniejszych czasów. Leczniczy wpływ kąpieli wodnych na organizm człowieka znany byl w starożytnej Grecji - na wyspie Eubea. Oczekiwały na gości budynki z obszernymi halami i basenami kąpielowymi.

 

Jednak dopiero w czasach Cesarstwa Rzymskiego nastąpił rozkwit wodolecznictwa,a szczególnym zainteresowaniem cieszyły się miejscowości posiadające ciepłe źródła. W czasach rzymskich funkcji kuracyjnych uzdrowisk towarzyszyła funkcja wypoczynku i rekreacji.

 

W średniowieczu zainteresowanie uzdrowiskami osłabło, a większość z nich utraciła swoje dotychczasowe znaczenie.

 

Źródła lecznicze którym powszechnie przypisywano właściwości uzdrawiające, stały się celem wizyt o charakterze religijnym.

 

Ponowny rozwój uzdrowisk został zapoczątkowany dopiero w epoce renesansu.

 

Jednak prawdziwy rozwój turystyki uzdrowiskowej przyniósł dopiero XVIII wiek.

Dużą popularnością cieszyły się w tym czasie następujące uzdrowiska:

 

• Bath w Anglii

• Mariańskie Łaźnie w Czechach

• Spa w Belgii

• Baden Baden w Niemczech

 

Pobyty dłuższe do 6 miesięcy

 

Jeszcze bardziej dynamiczny rozwój uzdrowisk nastąpił w XIX wieku. Wzrost liczby przejezdnych w uzdrowiskach był przede wszystkim związany z rozwojem transportu kolejowego.

 

Do najpopularniejszych kurortów w tym czasie można zaliczyć:

• Bad Hamburg

• Świnoujście

• Karlove Vary

• Zakopane

 

W XX wieku uzdrowiska coraz częściej powstawały w miejscach, gdzie nie występowały wody mineralne, ale można prowadzić zabiegi z zakresu klimatoterapii i talasoterapii.

 

Przestrzenne rozmieszczenie uzdrowisk na terenie Polski

 

W 1967 roku istniało w Polsce 36 uzdrowisk.

 

W 1987 do wykazu uzdrowisk dopisano Ustkę, a w latach dziewiedziesiątych Augustów, Polańczyk i Sopot.

 

Natomiast w latach 2000-2002 powstały uzdrowiska w miejscowościach Gołdap, Supraśl i Krasnobród.

 

Aktualnie w Polsce znajduje się 43 uzdrowiska położone w 41 miastach i gminach uzdrowiskowych.

 

Biorąc pod uwagę klasyfikacje uzdrowisk dokonaną ze względu na położenie nad poziomem morza wyróżniamy:

 

• 21 uzdrowisk nizinnych

• 16 uzdrowisk podgórskich (2 z nich można zakwalifikować jako podgórsko-górskie)

• 6 uzdrowisk górskich

 

Uzdrowiska na terenie Polski są rozmieszczone nierównomiernie.

Najgęściej rozmieszone są w rejonach Polski górskich i podgórskich.

 

Rozpatrując liczbę uzdrowisk w poszczególnych województwach można zauważyć, że największa liczba uzdrowisk znajduje się:

 

• w woj. dolnośląskim (11)

• w woj. małopolskim (9)

 

Cztery województwa: lubuskie, łódzkie, wielkopolskie i opolskie nie posiadają żadnego uzdrowiska.

 

Uzdrowiska w województwie kujawsko-pomorskim:

 

1. Inowrocław

2. Ciechocinek

3. Wieniec Zdrój 

 

Większość uzdrowisk (32) znajduje się w granicach administracyjnych miast, najczęściej małych.

 

Szczególny charakter mają trzy uzdrowiska:

 

• Kostancin-Jeziorna

• Sopot

• Swoszowice

 

Leżące w obrębie wielkich aglomeracji miejskich: warszawskiej, trójmiejskiej i krakowskiej.

 

Pozostałe uzdrowiska to miejscowości wiejskie.

 

Z 43 uzdrowisk aż 23 to zdrojowiska borowinowe, w których prowadzi się zabiegi z wykorzystaniem wód leczniczy i borowiny.

 

Na drugim miejscu, pod względem liczby są zdrojowiska, gdzie wykorzystuje się głównie wody lecznicze.

 

W Polsce znajduje się 1 zdrojowisko klimatyczne - Nałęczów i zaledwie 3 uzdrowiska klimatyczno-borowinowe; Krasnobród, Supraśl, Augustów.

PODSTAWOWE FUNKCJE UZDROWISK W POLSCE

 

Zgodnie z Ustawą z dn. 28.07.2005 r. ( Dziennik Ustaw z 2005 r. nr 167, poz. 1399) lecznictwo uzdrowiskowe, które jest integralną częścią systemu ochrony zdrowia w naszym kraju stanowi kontynuację leczenia szpitalnego, sanatoryjnego lub ambulatoryjnego w formie rehabilitacji poszpitalnej zapobiegającej dalszemu rozwojowi choroby i usprawniającej kuracjuszy po przebytym leczeniu szpitalnym.

 

W uzdrowisku prowadzona jest więc działalność w postaci szpitalnej i sanatoryjnej, z której korzystają kuracjusze stacjonarni oraz działalność otwarta obejmująca wczasy profilaktyczno-lecznicze z przeznaczeniem dla kuracjuszy ambulatoryjnych.

 

Podstawą leczenia w uzdrowiskach jest stosowanie naturalnych metod leczniczych opartych na naturalnych czynnikach leczniczych.

 

Uzdrowiska pełnią przede wszystkim funkcję leczniczą, ale należy podkreślać zgodnie z definicją turysty, że każdy kuracjusz z wyjątkiem ludności miejscowej i zamieszkującej w pobliżu uzdrowiska, jest turystą.

 

Miejscowości uzdrowiskowe stanowią również atrakcyjne miejsce dla ludzi nie wymagających leczenia, którzy przyjeżdżają do uzdrowiska w charakterze „zwykłego” turysty. W efekcie okazuje się, że obie funkcje lecznictwa uzdrowiskowego i turystyczna wzajemnie się przenikają.

 

Uzdrowiska w Polsce są wyraźnie zróżnicowane pod względem nasilenia i rozwoju podstawowych funkcji (leczniczej i turystycznej).

W zakresie funkcji lecznictwa uzdrowiskowego dominującą rolę odgrywają:

• Długopole Zdrój,

• Iwonicz Zdrój,

• Swoszowice

• Wieniec Zdrój

• Ciechocinek.

Do uzdrowisk o bardzo dużym lub znacznym nasileniu funkcji turystycznej należy większość uzdrowisk położonych w strefie górskiej i nadmorskiej.

 

Na szczególną uwagę w pierwszej ze stref zasługują:

• Ustroń

• Krynica

• Muszyna

• Piwniczna

• Rabka zdrój

• Szczawnica

• Kudowa Zdrój

• Duszniki Zdrój

• Polanica Zdrój

 

W strefie nadmorskiej wyróżnia się Kołobrzeg.

 

W przypadku obu funkcji wysokim stopniem rozwoju odznaczają się:

• Iwonicz Zdrój

• Lądek Zdrój

• Polanica Zdrój

• Ciechocinek

 

We współczesnym świecie rośnie zapotrzebowanie na regenerację sił fizycznych, psychicznych i duchowych, które zostały zużyte poprzez niekorzystne warunki życia współczesnego człowieka uczestniczącego w ciągłym rozwoju cywilizacyjnym ( zanieczyszczenie środowiska, napięcia, stresy itd. ). Coraz więcej osób, które nie mają jeszcze konkretnych zmian chorobowych, odczuwa potrzebę czasowej zmiany miejsca i stylu życia w celach profilaktycznych.

 

Profilaktyka zdrowotna to domena, którą cywilizowany świat uznał za przyszłość lecznictwa, stąd należy oczekiwać również w naszym kraju istotnych zmian w funkcjonowaniu uzdrowisk.

STOSOWANE W UZDROWISKACH METODY LECZNICZE

 

BALNEOTERAPIA jest najważniejszą metodą stosowaną w lecznictwie uzdrowiskowym. Wykorzystuje wody mineralne, peloidy i gazy do zabiegów balneologicznych, z których najważniejsze to:

• kąpiele lecznicze

• kuracja pitna

• inhalacja

• płukania

 

Wśród kąpieli wyróżnia się:

 

 Kąpiele solankowe- mają głównie zastosowanie w chorobach ortopedyczno-urazowych, reumatycznych, neurologicznych i ginekologicznych

 

 Kąpiele kwasowęglowe- wykorzystuje się przede wszystkim w wybranych chorobach serca, nadciśnieniu tętniczym, niedokrwieniu kończyn dolnych oraz nerwicach narządowych.

 

 Kąpiele siarczkowo-siarkowodorowe - zaleca się w chorobach reumatycznych, ortopedyczno-urazowych oraz w wybranych chorobach dermatologicznych.

 

 Kąpiele radoczynne - stosowane są w chorobach naczyń obwodowych, górnych dróg oddechowych, reumatycznych i ginekologicznych.

 

Ważnym działaniem w balneoterapii jest kuracja pitna (krenoterapia). Systematyczne i prawidłowo dawkowane picie wód mineralnych wywiera działanie miejscowe na przewód pokarmowy oraz działanie ogólne, przede wszystkim w zakresie uzupełniania niedoborów mikro- i makroelementów.

 

Do belneoterapii należy też peloidoterapia- w tej metodzie wykorzystuje się leczenie borowiną.

Najczęściej stosowanymi zabiegami są okłady- zawijania całkowite i częściowe, kąpiele borowinowe i zawiesinowe.

Zabiegi borowinowe mają najczęściej zastosowanie w chorobach reumatycznych,

ortopedyczno-urazowych, neurologicznych, ginekologicznych i laryngologicznych.

 

 

KLIMATOTERAPIA - leczenie wykorzystujące działanie naturalnych czynników miejscowego klimatu.

Zabiegi klimatoterapeutyczne obejmują:

• kąpiele słoneczne

• kąpiele powietrzne

• zabiegi powietrzno-ruchowe

 

TALASOTERAPIA - wykorzystanie naturalnych walorów leczniczych morza (morskiego klimatu, wody, mułu).

 

HYDROTERAPIA - w tej metodzie leczniczej wykorzystuje się zwykłą wodę o różnej temperaturze i o różnym ciśnieniu.

Do typowych zabiegów hydroterapeutycznych należą:

• różnego rodzaju natryski

• kąpiele wirowe

• masaż podwodny

 

Zabiegi te wykorzystuje się w chorobach neurologicznych, ortopedyczno-urazowych, reumatycznych, nadciśnieniu tętniczym, nadpobudliwości nerwowej.

 

KINEZOTERAPIA - to leczenie różnymi formami aktywności fizycznej o odpowiednio dobranym obciążeniem. Zastosowanie wysiłku fizycznego jest bardzo szerokie, prawie we wszystkich chorobach może być przydatne.

 

FIZYKOTERAPIA - należy do zespołu metod wykorzystujących różne formy energii występującej w otoczeniu człowieka.

W lecznictwie uzdrowiskowym te metody mają znaczenie uzupełniające w stosunku do zabiegów przyrodoleczniczych.

Zalicza się do nich:

• światłolecznictwo i magnetoterapię

• ultradźwięk

 

TERMOTERAPIA - to określanie terapii ciepłem lub zimnem w zależności od zastosowanego czynnika fizykalnego.

Do podstawowych zabiegów zaliczamy:

• ciepłe kąpiele

• zabiegi parafinowe

• wykorzystanie krioterapii

 

FARMAKOTERAPIA - współczesna medycyna uzdrowiskowa nie odrzuca farmakoterapii, ale traktuje ją jako jedną z metod leczenia w czasie kontroli uzdrowiskowej. Większość chorób przewlekłych wymaga systematycznego stosowania leków, co powinno być wkomponowane w program leczniczy.

 

DIETA - jest ważnym elementem leczenia w większości chorób leczonych w uzdrowisku. Są choroby, w których dieta jest obowiązującą częścią programu leczniczego np.

 

• w chorobach trawienia,

• cukrzycy

• osteoporozie

• miażdżycy

 

PSYCHOTERAPIA - uzdrowisko jest miejscem relaksu i wypoczynku, sprzyjającym leczeniu. Środowisko psychologiczne, socjologiczne i przyrodnicze wpływa na uzyskanie dobrych wyników leczenia. Niektórzy chorzy wymagają zastosowania typowych metod psychoterapeutycznych.

 

Pozostałe metody: Fitoterapia - leczenie ziołami

 

Leczenie uzdrowiskowe ma charakter złożony, kompleksowy. Równocześnie stosuje się kilka metod leczniczych co pozwala na zwiększenie efektywności leczenia przy czym niektóre skojarzenia metod są szczególnie korzystne gdyż wzajemnie się uzupełniają.

 

 

WODY LECZNICZE W POLSCE

 

WODY LECZNICZE są naturalnymi wodami podziemnymi o udowodnionych właściwościach leczniczych, cechującymi się stałym składem chemicznym i naturalną czystością mikrobiologiczną.

Wody uważane za mineralne są wodami podziemnymi, naturalnymi, muszą zawierać co najmniej 1000mg. składników mineralnych w litrze. Nie każda woda mineralna jest lecznicza.

 

O udowodnionych właściwościach leczniczych decydują rodzaj i stężenie aktywnych składników biochemicznych.

 

PODZIAŁ WÓD LECZNICZYCH

 

W Polsce znajdują się bogate złoża leczniczych wód mineralnych. Najczęściej spotykane są wody:

• Chlorkowo-sodowe

• Wodorowęglanowe

• Siarczkowo-siarkowodorowe

• Radoczynne

• Termalne

LECZNICZE WODY MINERALNE WYSTĘPUJĄCE W POLSCE

Rodzaje, skład	Występowanie
Chlorkowo-sodowe > 1000mg NaCl/l
Chlorkowo-potasowe, wapniowe, magnezowe, jodkowe, bromkowe, żelaziste, siarczkowe	Ciechocinek, Kołobrzeg, Połczyn Zdrój, Kamień Pomorski, Świnoujście, Goczałkowice, Rabka oraz Solec, Iwonicz, Wieniec /Praktycznie teren całego kraju/
Wodorowęglanowe > 1000mg CO2/l
Sodowe, potasowe, wapniowe, magnezowe, chlorkowo-sodowe, żelaziste		Krynica, Polanica, Kudowa, Muszyna, Duszniki, Rymanów, Iwonicz, Długopole, Szczawno, Szczawnica, /Rejony południowe kraju/
Siarczkowo-siarkowodorowe > 1,0mg S/l
Siarczkowe proste, sodowe, Siarczkowo-sodowe, wapniowe, jodkowe, Siarczkowo-chlorkowe, bromkowe		Busko, Solec, Wieniec, Horyniec, Wapienie, oraz Kudowa, Lądek, Duszniki, Ciechocinek
Radoczynne > 2nCi Rn/l
Radonowe-siarczkowe, fluorkowe, szczawy radoczynne		Świeradów, Czerniawa, Lądek, Długopole, Szczawno /Rejony Sudetów/
Termalne > 20st C (cieplice)
Chlorkowo-sodowe, radoczynne, fluorkowe		Cieplice, Lądek, Ciechocinek, Konstancin-Jeziorna

POBÓR WÓD

 

Największym poborem wód leczniczych odznaczają się województwa:

• Małopolskie

• Zachodniopomorskie

• Dolnośląskie

Turystyka Uzdrowiskowa - dr M.Więcław Strona 1

---