Ocena ryzyka zawodowego w miejscach szczególnych narażeń metodą Politechniki Śląskiej.

1. Kryteria oceny ryzyka zawodowego metodą Politechniki Śląskiej.

Ocena ryzyka zawodowego w miejscach szczególnych narażeń metodą Politechniki Śląskiej składa się z następujących etapów:

1. Wytypowanie składu zespołu oceniającego.

2. Identyfikacja stanowisk pracy.

3. Identyfikacja zagrożeń.

4. Przyjęcie kryterium oceny.

5. Oszacowanie ryzyka zawodowego.

6. Wyznaczenie stref ryzyka.

7. Sformowanie wniosków ocenowych - końcowych.

8. Dobór technik i środków informowania pracowników o ryzyku zawodowym.

9. Aktualizacja ocen.

1. Wytypowanie składu zespołu oceniającego.

W skład zespołu oceniającego powinny wchodzić osoby związane funkcjonalnie z wykonywaniem poszczególnych rodzajów prac. Kryterium to spełniają przede wszystkim pracownicy - bezpośredni wykonawcy czynności roboczych.

Zespół oceniający powinien być także reprezentowany przez:

• pracowników służby bhp,

• społecznych inspektorów pracy,

• przedstawicieli związków zawodowych.

Osoby wchodzące w skład zespołu oceniającego powinny rozumieć zasady oceny ryzyka zawodowego oraz umieć zastosować je w odniesieniu do analizowanego rodzaju pracy ocenianych czynności roboczych. Kwalifikacje takie można zdobyć na specjalistycznych szkoleniach obejmujących problematykę oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy.

2. Identyfikacja stanowisk pracy.

Identyfikacja czynności roboczych podlegających ocenie polega rozpoznaniu wszystkich stanowisk pracy i rodzajów prac w poszczególnych jednostkach organizacyjnych przedsiębiorstwa.

Następnie należy wyodrębnić operacje i czynności robocze właściwe dla poszczególnych rodzajów analizowanych prac. Każdą pracę bez względu na złożoność można podzielić na operacje oraz określone czynności robocze stanowiące pewną odrębną całość i odróżniające się od innych czynności tej pracy. Nazwy czynności roboczych i ich zakres powinny być podane w sposób jasny i zrozumiały dla oceniającego go audytora.

3. Identyfikacja zagrożeń.

Identyfikacja zagrożeń polega na rozpoznawaniu istniejących lub przewidywaniu potencjalnych niebezpiecznych sytuacji, zdarzeń związanych z wykonywaniem określonych rodzajów prac i wyszczególnionych w nich czynności roboczych, które mogą doprowadzić do wystąpienia stanu zagrożenia bezpieczeństwa pracowników.

4. Przyjęcie kryterium oceny.

Można przyjąć tutaj tok postępowania oparty na ocenie szczegółowej lub ocenie uproszczonej. Dla zapewnienia szerokiego udziału pracowników w ocenie ryzyka zawodowego proponuje się zastosowanie uproszczonej i lepiej dostosowanej do polskich warunków procedury oceny ryzyka opartej na ocenie dwóch parametrów charakteryzujących ryzyko zawodowe, tj. prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożeń i potencjalnych skutków wystąpienia zagrożeń, gdzie trzeci parametr charakteryzujący ekspozycję na zagrożenie jest czasem wykonywania określonej czynności roboczej.

Tabela 1 Prawdopodobieństwo wystąpienia niebezpiecznych zdarzeń P

Prawdopodobieństwo	Ranga prawdopodobieństwa
Duże (zdarza się kilka razy w miesiącu)	4
Znaczące (zdarza się kilka razy w roku)	3
Niewielkie (zdarza się raz na kilka lat)	2
Minimalne (teoretycznie możliwe)	1

Tabela 2 Potencjalne skutki wystąpienia niebezpiecznych zdarzeń - zagrożenia S

Skutki	Ranga skutków
Krytyczne	4
Poważne	3
Nieznaczne	2
Zaniedbywane	1

• Krytyczne - wypadek śmiertelny (wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć w miejscu wypadku lub w okresie 6 miesięcy od chwili wypadku) lub wypadek zbiorowy (wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby). Ranga skutków 4.

• Poważne - wypadek ciężki (wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała np.: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia lub inne uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, trwała, całkowita lub znaczna niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe zeszpecenie lub zniekształcenie ciała). Ranga skutków 3.

• Nieznaczne - wypadek lekki (wypadek, który w ostateczności nie powoduje ciężkiego i trwałego uszkodzenia ciała lub innych skutków wymienionych w definicji wypadku ciężkiego). Ranga skutków 2.

• Zaniedbywane - mikrourazy zawodowe, drobne okaleczenia urazowe nie powodujące zwolnień z pracy, a wymagające tylko założenia opatrunku). Ranga skutków 1.

5. Oszacowanie ryzyka zawodowego.

Oszacowanie ryzyka zawodowego związanego z wykonywaniem czynności roboczych polega na przypisaniu czynności roboczej określonego poziomu ryzyka zgodnie z przyjętą miarą ryzyka. Najpierw określa się wskaźniki ocen cząstkowych ryzyka P i S, a następnie wyznacza się całkowity wskaźnik ryzyka WR_CR. Potencjał ryzyka zawodowego przy wykonywaniu poszczególnych czynności określa się poprzez:

• wyznaczenie czasu wykonywania czynności roboczej na podstawie rzeczywistego pomiaru czasu trwania czynności w warunkach ruchowych;

• wyznaczenie całkowitego wskaźnika ryzyka WR_CR, obliczonego jako iloczyn ocen cząstkowych:

gdzie:

WR_CR - wskaźnik ryzyka zawodowego związanego z wykonywaniem określonej czynności roboczej

P_i - prawdopodobieństwo wystąpienia niebezpiecznych zdarzeń przypisane przez i - tego oceniającego

S_i - wielkość prawdopodobnych strat przypisana przez i - tego oceniającego

n - liczba oceniających

• Obliczenie uogólnionego wskaźnika ryzyka średnio ważonego WR_SW:

gdzie:

WR_CR - wskaźnik ryzyka zawodowego związanego z wykonywaniem określonej czynności roboczej

t_iCR - czas wykonywania określonej czynności roboczej

• Obliczenie wskaźnika udziału czynności roboczych w poszczególnych kategoriach ryzyka:

gdzie:

WR_CR - wskaźnik udziału czynności niebezpiecznych

T_iN - czas trwania czynności niebezpiecznych

t_iCR - czas wykonywania określonej czynności roboczej

k - kategoria czynności

6. Wyznaczenie stref ryzyka.

Przyporządkowanie ocenianym czynnościom roboczym wskaźnika ryzyka umożliwia sporządzenie rankingu ryzyka czynności roboczych. Na podstawie wskaźnika ryzyka WR_CR można zaliczyć oceniane czynności robocze do jednej z pięciu kategorii ryzyka:

• Czynności bezpieczne obejmują te czynności robocze, które uzyskały wskaźnik ryzyka w zakresie od 1,00 do 2,00. Czynności te charakteryzują się ryzykiem minimalnym. Nie trzeba podejmować dodatkowych działań korekcyjnych, poza okresową kontrolą.

• Czynności prawie bezpieczne obejmują te czynności robocze, które uzyskały wskaźnik ryzyka w zakresie od 2,01 do 3,00. Czynności te charakteryzują się ryzykiem akceptowalnym. Należy podejmować okresowe działania profilaktyczno - zabezpieczające oraz przeprowadzać systematyczną ochronę.

• Czynności niebezpieczne obejmują te czynności robocze, które uzyskały wskaźnik ryzyka w zakresie od 3,01 do 6,00. Czynności te charakteryzują się ryzykiem istotnym. Należy podejmować działania profilaktyczne i dążyć do zredukowania ryzyka do poziomu akceptowalnego. Kontrola powinna być wzmożona i wnikliwa.

• Czynności szczególnie niebezpieczne obejmują te czynności robocze, które uzyskały wskaźnik ryzyka w zakresie od 6,01 do 9,00. Czynności te charakteryzują się ryzykiem niepożądanym. Praca nie powinna zostać rozpoczęta, a w przypadku konieczności wykonywania pracy należy dążyć niezwłocznie do zredukowania ryzyka. Konieczny jest ścisły nadzór wykonywania pracy. W uzasadnionych przypadkach preferowany nadzór ratowniczy.

• Czynności krytyczne obejmują te czynności robocze, które uzyskały wskaźnik ryzyka w zakresie od 9,01 do 16,00. Czynności te charakteryzują się ryzykiem nieakceptowalnym. Praca nie może być kontynuowana lub wykonywana w trybie akcji ratowniczej, dopóki ryzyko nie zostanie odpowiednio zredukowane.

7. Sformowanie wniosków ocenowych - końcowych.

Sformułowanie wniosków końcowych jest punktem wyjścia do podjęcia odpowiednich działań redukujących ryzyko. Zalecenia wynikające z zliczenia czynności roboczych do określonych kategorii ryzyka należy przełożyć na odpowiednie procedury organizacyjne i technologiczne, służące ograniczeniu potencjału ryzyka zawodowego przy wykonywaniu poszczególnych czynności roboczych.

Czynności robocze zaliczone do kategorii czynności niebezpiecznych, szczególnie niebezpiecznych lub krytycznych należy poddać szczegółowej analizie.

Skuteczność działań podjętych w celu redukcji ryzyka należy każdorazowo sprawdzić, a w razie potrzeby przeprowadzić odpowiednie działania korygujące.

8. Dobór technik i środków informowania pracowników w ryzyku zawodowym.

Wyniki oceny ryzyka zawodowego powinny być przekazywane wszystkim zainteresowanym w odpowiedniej formie i zakresie. Na poziomie taktycznym zarządzania bezpieczeństwem będą to szkolenia i komunikaty oddziałowe, zaś na szczeblu organizacyjnym (stanowisko pracy) można wyróżnić instruktarze stanowiskowe, szkolenia specjalistyczne oraz metryki ryzyka zawodowego.

9. Aktualizacja ocen.

Aktualizacja procedur oceny ryzyka powinna być uzależniona od wielkości obliczanego wskaźnika WR_CR i analizy zmian jego wskaźników ocen cząstkowych (P i S).

Proponuje się aktualizację oceny ryzyka wg następującego algorytmu:

• Czynności bezpieczne (ryzyko minimalne) - co 6 miesięcy.

• Czynności prawie bezpieczne (ryzyko akceptowalne) - co 3 miesiące.

• Czynności niebezpieczne (ryzyko istotne) - co 2 miesiące.

• Czynności szczególnie niebezpieczne (ryzyko niepożądane) - co 1 miesiąc.

• Czynności krytyczne (ryzyko nieakceptowalne) - każdorazowo przed planowaniem podjęcia pracy.

Stanowisko pracy: KONSERWATOR.

Tabela 3 Analiza pracy i podział jej na składowe czynności robocze.

Lp.	Wyszczególnienie składowych czynności.	Ocena prawdopodobieństwa. P (1 - 4)	Ocena skutków. S (1 - 4)	Wskaźnik ryzyka. WRCR = P*S
1	Drobne naprawy bieżące	3	1	3
2	Montaż, demontaż maszyn i urządzeń	2	2	4
3	Obróbka mechaniczna materiałów	3	2	6
4	Obsługa maszyn i urządzeń technicznych	2	1	2
5	Praca z urządzeniami ręcznymi	3	1	3
6	Prace remontowo budowlane w różnych obiektach	2	2	4
7	Prace spawalnicze (gazowe i elektryczne)	2	3	6
8	Przewożenie, transportowanie	2	1	2
9	Załadunek, rozładunek	1	2	2

Tabela 4 Wyznaczenie rodzaju ryzyka i kategorii bezpieczeństwa czynności.

Lp.	Rodzaj czynności roboczych.	Czas trwania czynności. [min]	Wskaźnik ryzyka. WRCR	Rodzaj ryzyka	Kategoria czynności
1	Drobne naprawy bieżące	120	3	Akceptowalne	Prawie bezpieczne
2	Montaż, demontaż maszyn i urządzeń	40	4	Istotne	Niebezpieczne
3	Obróbka mechaniczna materiałów	20	6	Istotne	Niebezpieczne
4	Obsługa maszyn i urządzeń technicznych	60	2	Minimalne	Bezpieczne
5	Praca z urządzeniami ręcznymi	120	3	Akceptowalne	Prawie bezpieczne
6	Prace remontowo budowlane w różnych obiektach	30	4	Istotne	Niebezpieczne
7	Prace spawalnicze (gazowe i elektryczne)	30	6	Istotne	Niebezpieczne
8	Przewożenie, transportowanie	40	2	Minimalne	Bezpieczne
9	Załadunek, rozładunek	20	2	Minimalne	Bezpieczne

• Obliczenie wskaźnika ryzyka średnio ważonego WR_SW

• Udział czynności roboczych w poszczególnych kategoriach ryzyka.

• Obliczenie wskaźnika udziału czynności bezpiecznych WU_CB

• Obliczenie wskaźnika udziału czynności prawie bezpiecznych WU_CPB

• Obliczenie wskaźnika udziału czynności niebezpiecznych WU_CN

Tabela 5 Udział czynności roboczych w poszczególnych kategoriach ryzyka.

Kategoria ryzyka czynności roboczych	Ilość	Udział [%]
Bezpieczne	3	25
Prawie bezpieczne	2	50
Niebezpieczne	4	25
Szczególnie niebezpieczne	0	0
Krytyczne	0	0

---