Wyprawy krzyżowe (krucjaty) - XI-XIII w.
rekonkwista - stopniowe odbieranie Arabom ich posiadłości na Płw. Iberyjskim w wyniku wypraw zbrojnych (od Karola Wielkiego do zdobycia Grenady w 1492 r.), papież Aleksander II nadał rekonkwiście w 1063 r. charakter „świętej wojny”. Rekonkwista (podobnie jak krucjaty) przyczyniła się do ukształtowania się etosu rycerskiego (Cyd jako wzorzec rycerza)
krucjaty - zbrojne wyprawy podejmowane przez rycerstwo Europy łacińsko - katolickiej na Bliski Wschód - przeważnie z inicjatywy Stolicy Apostolskiej - w celu odebrania muzułmanom Palestyny (Ziemi Świętej)
1. Przyczyny wypraw krzyżowych (pośrednie; dwie grupy przyczyn: ideowe i społeczno- ekonomiczne)
a) opanowanie Palestyny przez Turków Seldżuków w XI w. oraz prześladowanie przez nich
chrześcijan na tym obszarze
b) wpływ hiszpańskiej rekonkwisty na ukształtowanie się idei wypraw krzyżowych
c) ukształtowanie się idei „świętej wojny”, związanej z obietnicą zbawienia dla
uczestników krucjat
d) dążenie papiestwa do opanowania przez chrześcijan Ziemi Świętej jako przejaw
konfrontacji papocezaryzmu z cezaropapizmem (powodzenie krucjaty wzmacnia bowiem
pozycję polityczną papiestwa wobec cesarzy rzymsko - niemieckich )
względne przeludnienie w niektórych regionach Europy Zach. (klęski głodu, wyż demograficzny w obrębie warstwy społecznej feudałów) jako czynnik sprzyjający
uczestnictwu w krucjacie
możliwość zdobycia łupów i ziemi w Palestynie
2. Postanowienia synodu w Clermont (1095 r.) jako bezpośrednia przyczyna I wyprawy
krzyżowej ( papież Urban II wezwał rycerstwo do wojny świętej z muzułmanami)
3. Wyprawa ludowa - 1096 r. (tzw. krucjata chłopska, ludowa - kierowana przez pustelnika Piotra
z Amiens, liczebność, ok. 12 - 180 tys.)
4. Pierwsza krucjata (wyprawa rycerska) w l. 1096 - 1099
- uczestnicy: rycerstwo francuskie i włoskie
zdobycie Jerozolimy
utworzenie przez krzyżowców państw łacińskich w Palestynie (Królestwo Jerozolimy - pierwszy władca Godfryd de Bouillon, Księstwo Antiochii, , Hrabstwo Edessy, Hrabstwo
Trypolisu)
5. II krucjata (1147 - 1149)
- bezpośrednia przyczyna: zdobycie przez muzułmanów Hrabstwa Edessy w 1144 r.
- Bernard z Clairveaux jako jeden z inicjatorów II krucjaty
- uczestnicy: cesarz Konrad III, król Francji Ludwik VII
6. Powstanie w Palestynie w dobie krucjat zakonów rycerskich („rycerze w habitach”)
- templariusze (zał. przez Hugona z Payens w 1118 r., regułę dla zakonu opracował św. Bernard
z Clairveaux
joannici,
Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie
7. III krucjata (1189 - 1192)
- bezpośrednia przyczyna: zajęcie Jerozolimy przez Saladyna (1187 r.) - sułtana państwa
Turków Seldżuków w Egipcie
- uczestnicy: cesarz Fryderyk I Barbarossa (nie dotarł do Palestyny - utonął w rzece Salef,
w 1189 r.), król Anglii Ryszard I Lwie Serce, król Francji Filip II August
8. IV krucjata (1202 - 1205)
rola Wenecjan w zorganizowaniu wyprawy do Bizancjum, wbrew woli papieża
zdobycie przez krzyżowców Konstantynopola (1203 r.) i powstanie Cesarstwa Łacińskiego w 1204 r. (pierwszy władca C. Ł to hr. Flandrii - Baldwin, Cesarstwo Łacińskie istniało do 1261 r.)
znaczenie IV krucjaty: kompromitacja idei wypraw krzyżowych, znaczne osłabienie Cesarstwa
Bizantyjskiego
9. Krucjata dziecięca w 1212 r. (wynikała z przekonania, że tylko dzieci - osoby bez grzechu, mogą
odzyskać Ziemię Świętą)
10. V krucjata (1217 - 1221) - kilka wypraw, np. króla Węgier Andrzeja II
11. Wyprawa do Palestyny cesarza Fryderyka II Hohehstaufa i reaktywowanie Królestwa
Jerozolimskiego w 1229 r. (niesłusznie czasem określana jako VI krucjata)
12. VI krucjata (1248- 1252) i VII krucjata (1270) - wyprawy króla Francji Ludwika IX
Świętego
13. Zdobycie Akki przez muzułmanów (ostatniej twierdzy krzyżowców w Palestynie) jako
zakończenie okresu wypraw krzyżowych (1292 r.)
14. Znaczenie i skutki wypraw krzyżowych (ideowe, polityczne, społeczne, ekonomiczne)
wzrost znaczenia politycznego papiestwa (w wyniku pierwszych krucjat) wobec cesarstwa (w kontekście rywalizacji o dominium mundi )
obniżenie autorytetu papiestwa w wyniku załamania się ruchu krucjatowego w XIII w
ogromne korzyści ekonomiczne dla miast włoskich (republik miejskich): Wenecji, Genui, Florencji, Pizy
rozkwit handlu lewantyńskiego (wymiany handlowej między Europą Zachodnią a Bliskim Wschodem - Lewantem ), ożywienie wymian handlowej w basenie M. Sródziemnego
osłabienie Bizancjum (skutek IV krucjaty)
wzrost nastrojów antysemickich w Europie Zach. w dobie krucjat (np. wyprawie ludowej w 1096 r. towarzyszyły krwawe prześladowania Żydów)
powstanie zakonów rycerskich
wpływ idei krucjat na kształtowanie się etosu rycerskiego
nasilenie wzajemnego przenikania się kultury łacińskiego Zachodu z kulturami Wschodu (bizantyjską i muzułmańską)
wpływ idei wypraw krzyżowych na wyprawy zbrojne podejmowane w Europie (przeciw Słowianom Połabskim, Prusom, Jadźwingom, Litwinom, a we Francji przeciw albigensom - katarom).
1