SCENARIUSZ WARSZTATÓW

DLA NAUCZYCIELI

TEMAT: Jak prowadzić zajęcia z zakresu profilaktyki uzależnień

w klasach IV - VI szkoły podstawowej.

CELE OPERACYJNE

Nauczyciel:

• potrafi zastosować metodę kontraktu grupowego,

• zna aktywizujące metody pracy w czasie zajęć,

• wie, o czym należy pamiętać planując zajęcia profilaktyczne,

• zna literaturę dotyczącą profilaktyki uzależnień.

PRZEBIEG ZAJĘĆ:

1. Rundka wstępna

Nauczyciele uczestniczący w warsztatach, kolejno określają swoją gotowość do zajęć w skali

od 1 do 5.

2. Przedstawienie metody kontraktu grupowego

Rozpoczynając pracę z zespołem klasowym, warto ustalić pewne reguły współpracy, dzięki którym uczniowie podczas zajęć będą czuli się bezpiecznie. W tym celu warto spisać kontrakt określający normy i zasady, które będą obowiązywały na lekcjach wychowawczych.

Kontrakt powinien być dynamiczny i elastyczny, co oznacza, że powinien być tworzony przy współudziale uczniów, którzy mają prawo do uzupełniania zapisów umowy.

Propozycje norm:

1. Obecność na zajęciach jest obowiązkowa.

2. Każdy ma prawo do wyrażania własnego zdania na podejmowane w danym dniu tematy.

3. Nie obrażamy się i nie urażamy uczuć innych.

4. Nie ośmieszamy się nawzajem.

5. Nie stosujemy ocen ( tzn. ani stopni szkolnych, ani też ocen opisowych typu: ,, to jest głupie”).

6. Nie mówimy o nieobecnych.

7. To, o czym mówimy, co dzieje się na zajęciach, jest naszą tajemnicą.

8. Każdy ma prawo powiedzieć :,,stop”, gdy czuje, że zadający mu pytanie narusza jego intymność.

9. Mówimy tylko w swoim imieniu ( tzn. zaczynamy swoją wypowiedź np. od słów: ,,Ja myślę, że...”, ,,Ja uważam, że...).

10. Zwracamy się do siebie po imieniu.

Warunkiem przyjęcia kontraktu jest powszechna zgoda wszystkich uczniów. Po zapisaniu listy zasad na arkuszu i powieszeniu jej na ścianie nauczyciel pyta każdego ucznia oddzielnie, czy zgadza się uczestniczyć w lekcjach wychowawczych według przedstawionych reguł. Wyrażenie zgody przez ucznia jest momentem zawarcia kontraktu i stanowi kluczowy etap omawianej metody. Wypowiedzenie przez ucznia słowa ,,tak” jest chwilą, w której przejmuje on na siebie część odpowiedzialności za przebieg lekcji wychowawczych, a także za proces uczenia się.

Nauczyciele tworzą swój kontrakt.

3. Omówienie metod pracy w czasie zajęć profilaktycznych

Prowadzący przedstawia różne metody pracy (praca w małych grupach, miniwykład, ,,burza mózgów”, psychodrama, pogadanka, krąg, rundka, pantomima, wizualizacja, praca indywidualna, prace plastyczne i techniczne, praca z tekstem, zabawy)

• PRACA W MAŁYCH GRUPACH.

Zapewnia większe bezpieczeństwo uczniom niż dyskusja na forum całej klasy, szczególnie tym niepewnym siebie, nieśmiałym, rzadko zabierającym głos.

Aby praca w małych grupach była efektywna należy:

• wyznaczyć w grupie lidera, który będzie pilnował przestrzegania norm, czasu

trwania pracy, a także będzie on zapisywał ważniejsze wnioski z dyskusji, a potem

przedstawi je całej klasie,

• zapobiegać dobieraniu się stałych osób w tych samych grupach.

• MINIWYKŁAD

Jest to krótka opowieść-prelekcja, przeprowadzana w celu przybliżenia uczniom wiedzy z zakresu podejmowanych zagadnień.

Miniwykład, żeby odniósł pożądany efekt musi spełniać kilka warunków:

• powinien być krótki tzn. trwać od 5 do 10 minut,

• powinien być wygłoszony prostym językiem, zrozumiałym dla wszystkich,

przekazywaną wiedzę należy ilustrować przykładami z życia.

• ,,BURZA MÓZGÓW”

Celem ,,burzy mózgów” jest wyprodukowanie w krótkim czasie jak największej ilości pomysłów na wybrany temat. Polega na dzieleniu się nieuporządkowanymi pomysłami, a następnie na wybraniu spośród nich najciekawszych. Metoda ta rozwija twórcze myślenie, uczy szacunku dla propozycji innych, integruje klasę.

Przed rozpoczęciem należy przedstawić jej cel oraz reguły pracy:

• absolutny zakaz oceniania i krytykowania pomysłów w fazie ich zgłaszania,

• zgłaszanie pomysłów trwa przez określony czas,

• pomysły zapisywane są na tablicy lub notowane na kartce,

• uzyskane w ten sposób pomysły będą analizowane i opracowywane przez klasę pod kierunkiem nauczyciela.

• PSYCHODRAMA, ODGRYWANIE RÓL I SCENEK

Odgrywanie polega na inscenizowaniu krótkich scenek na wybrane tematy. Pozwalają one młodzieży na ,,przepracowanie” własnych zachowań w trudnych sytuacjach, znalezienie rozwiązań, ale w bezpiecznych warunkach.

Aby inscenizacja osiągnęła swój cel należy pamiętać, że:

• odgrywane sytuacje powinny mieć ścisły związek z problemami uczniów,

• nie powinno być wielu grających naraz,

• każda scenka powinna być dokładnie omówiona.

W trakcie omawiania scenki należy zapytać co czuli aktorzy, potem poprosić resztę klasy o podzielenie się swoimi wrażeniami. Nie wolno pozwalać na krytykowanie gry uczniów.

• POGADANKA

Pozwala na odwołanie się do doświadczeń i wiedzy uczniów.

• KRĄG, RUNDKA

Siedzenie w kręgu, a nie w rzędach wpływa na dynamikę grupy. Daje takie same szanse wszystkim, nie wyłączając prowadzącego.

,,Rundka” - to technika, w której każdy po kolei w kręgu dokańcza zdanie zaczynające się od ustalonych wcześniej przez nauczyciela czy grupę słów np. ,,Zauważyłem / łam...” , ,,Odkryłem / łam...”, ,,Życzę sobie...”.

W czasie rundki:

• wszyscy słuchają, nie robią żadnych uwag - prowadzący także,

• jeśli ktoś powiedział coś, co wymaga omówienia, to trzeba poczekać z tym na zakończenie rundki.

• PANTOMIMA

Uczy wyrażania myśli, słów ruchem ciała, gestem.

• ZABAWY

Poprawiają nastrój, integrują, aktywizują uczniów bądź pomagają im rozładować napięcie.

• PRACE PLASTYCZNE, TECHNICZNE

Umożliwiają uczniom niewerbalne wyrażanie siebie, swoich myśli i uczuć.

• PRACA INDYWIDUALNA

Sprzyja autorefleksji.

• PRACA Z TEKSTEM

Pozwala na omówienie zagadnień problemowych na podstawie przykładów.

• WIZUALIZACJA

Służy przypomnieniu wydarzeń z przeszłości, uczy pozytywnego myślenia.

4. Przedstawienie wskazówek dla nauczycieli prowadzących zajęcia profilaktyczne

O CZYM NALEŻY PAMIĘTAĆ PLANUJĄC ZAJĘCIA Zajęcia muszą zainteresować uczniów. Dzieci i młodzież nudzą się na prelekcjach i wykładach; najchętniej uczą się biorąc w czymś czynny udział. Do spotkania trzeba być dobrze przygotowanym. Jeśli czegoś nie wiemy, możemy umówić się z klasą, że zarówno oni, jak i my poszukamy tej informacji. W klasie mogą być osoby z rodzin z problemem alkoholowym - nie wolno ranić ich uczuć. Spotkanie nie może nikogo dyskryminować i ośmieszać. Nastolatek to osoba myśląca - może mieć własne zdanie, można z nim dyskutować. Przeprowadzając ankietę wśród młodzieży należy stworzyć atmosferę bezpieczeństwa - ankieta musi być anonimowa.

5. Przedstawienie przygotowanych scenariuszy

Prowadzący warsztaty rozdaje skrypty, zawierające scenariusze zajęć profilaktycznych.

Skrypt zawiera propozycję dwunastu scenariuszy lekcji wychowawczych (dotyczących profilaktyki uzależnień) dla uczniów klas IV - VI szkoły podstawowej, dwa scenariusze spotkań z rodzicami oraz materiały dla uczniów i rodziców.

Skrypt składa się z trzech części: 1. Palenie papierosów,

2. Alkohol i narkotyki,

3. Zdrowe życie.

Prowadzący, kolejno omawia scenariusze. W razie jakichkolwiek niejasności, wspólnie z nauczycielami ,,ćwiczy” dany fragment zajęć.

6.Wskazówka bibliograficzna

1. Alkohol i inne narkotyki, program Edukacji Zdrowotnej, OPEN SOCIETY

INSTITUTE, New York 1995.

2. Drugi elementarz, czyli Program Siedmiu Kroków. Program profilaktyki dla młodzieży, nauczycieli i rodziców, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Warszawa 1998.

3. Kołodziejczyk A., Czemierowska E., Spójrz inaczej, Wydawnictwo EDUKATIO, Kraków 1993.

4. Król-Fijewska M., Nasze spotkania. Radzę sobie w trudnych sytuacjach, Instytut Psychologii Zdrowia i Trzeźwości, Warszawa 1993.

5. Mellibruda J., Tajemnice ETOH, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Warszawa 1994.

6. Palenie, program Edukacji Zdrowotnej, OPEN SOCIETY INSTITUTE, New York 1995.

7. TAK czy NIE. Program profilaktyki uzależnień dla młodzieży, Profilaktyczno - Rozwojowy Ośrodek Młodzieży i Dzieci ,,PROM”, Łódź 1997.

8. Maxwell R.,Dzieci, alkohol, narkotyki, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 1999.

9. Jurczynski Z., Narkomania. Podręcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców, PZWL, Warszawa 2002.

7. Rundka końcowa

Nauczyciele kolejno, w skali od 1 do 5 określają przydatność przeprowadzonych warsztatów do przyszłej swojej pracy z dziećmi i młodzieżą.

---