Postęp biologiczny jest jedną z najistotniejszych sił napędowych rozwoju rolnictwa. W odróżnieniu od innych sposobów intensyfikacji rolniczej ma on charakter ekologiczny. Wiąże się bowiem z doskonaleniem cech genetycznych organizmów żywych, w kierunku podniesienia wydajności i jakości produkcji rolniczej.
W odniesieniu do hodowli roślin efektem postępu biologicznego są zarówno nowe metody prac hodowlanych (np. krzyżowania i selekcji), nowe sposoby zmian genotypu roślin i uzyskiwania nowych odmian, jak również - nowe odmiany i gatunki. Zawężone w ten sposób pojęcie postępu biologicznego w rolnictwie pokrywa się z pojęciem postępu hodowlanego w hodowli roślin, czyli sumy różnych elementów wartości gospodarczej i użytkowej wnoszonej przez nowe odmiany do zarejestrowanych zestawów odmianowych poszczególnych roślin uprawnych.
Postępu odmianowy jest w ogólnym pojęciu tożsame z postępem hodowlanym. Jednak niektórzy autorzy odróżniają postęp hodowlany (jako dotyczący efektów rodzimej hodowli) od postępu odmianowego, na który składają się postępy w krajowej hodowli roślin (postęp hodowlany) i wpływ stosowania odmian zagranicznych. Tak rozumiany postęp odmianowy ma szerszy zakres terytorialny i czasowy. Nie kończy się na etapie zarejestrowania odmiany, lecz obejmuje także reprodukcję nasion i szeroko rozumianą produkcję rolniczą.
Najprostszą miarą postępu genetycznego jest porównanie np. plonowania (w doświadczeniach hodowlanych) badanych odmian danego gatunku z plonowaniem stałego wzorca czyli np. z odmianami kontrolnymi lub ich zestawami (problemy mogą się jednak pojawić, gdy trudno jest o ciągłość badań wzorca w doświadczeniach). Czasem postęp genetyczny jest oceniany na podstawie badań doświadczalnych przeprowadzanych na materiałach wyjściowych do hodowli (materiałach nie będących jeszcze odmianami).
Postęp biologiczny w ekstensywnym rolnictwie nie ujawnia się zbyt silnie. Postęp ten dotyczy bowiem organizmów żywych, w których przebiegają bardzo skomplikowane procesy życiowe. Ten rodzaj postępu w większym stopniu uzależniony jest od poziomu badań naukowych. Dlatego też rola i efekty postępu biologicznego są uzależnione od rozwoju nauki i modernizacji rolnictwa.
W ocenie postępu biologicznego można wykorzystywać wszelkie zmiany ilościowe dotyczące rejestrowanych odmian, takie jak liczba odmian danego gatunku wpisywanych do Rejestru Odmian czy wzrost plonów w doświadczeniach prowadzonych przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU). Aktywność rejestracyjna w obrębie danego gatunku świadczy bowiem o intensywności prowadzonych prac hodowlanych. a plony uzyskiwane w doświadczeniach COBORU wskazują na zmiany plenności pozostających w doborze odmian. Przy omawianiu postępu biologicznego wskazana jest również ocena jakości uzyskiwanych plonów i stabilności plonowania badanych odmian w latach. Przykładowo, w polskiej hodowli roślin największy postęp jakościowy występował w rzepaku ozimym, dzięki wyhodowaniu i wprowadzeniu do uprawy odmian o obniżonej zawartości szkodliwych, antyżywieniowych substancji - tzw. odmian dwuzerowych czyli podwójnie ulepszonych (bezerukowych i niskoglukozynolanowych). U rzepaku uzyskano także formy o obniżonej zawartości włókna w nasionach. W buraku cukrowym nowa jakość miała charakter technologiczny, wyhodowano odmiany genetycznie jednokiełkowe, eliminując lub ograniczając kosztowną pielęgnację ręczną i mechaniczną. Pojawiły się także jednokiełkowe odmiany buraków pastewnych. Rośnie znaczenie odmian ziemniaka przeznaczonych na przetwórstwo spożywcze (chipsy, frytki). Uzyskano także odmiany ziemniaka odporne na mątwika ziemniaczanego, zarazę ziemniaczaną i choroby wirusowe. Na uwagę zasługują również odporniejsze na wyleganie odmiany grochu o liściach przekształconych w wąsy czepne, wcześniej i równomierniej dojrzewające odmiany bobiku o zdeterminowanym typie rozwoju (tzw. samokończące, ze szczytowym kwiatostanem), odmiany pszenżyta o wyższej odporności na porastanie, odmiany jęczmienia ozimego o wyższej zimotrwałości, odmiany owsa przydatne szczególnie do uprawy w rejonach podgórskich i odmiany pszenicy o wyższej jakości glutenu.