Pszenica twarda (Triticum durum)
W Krajowym Rejestrze Odmian znajduje sie tylko jedna odmiana pszenicy twardej. Jest to forma ozima o nazwie Komnata. Została ona wpisana do Krajowego Rejestru Odmian 06.03.2009 roku. Wyhodowana w Polsce przez "Hodowlę Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR"
Pszenica twarda (Triticum durum) jest specyficznym gatunkiem, wydzielonym spośród innych uprawnych gatunków pszenic, ze względu na swoje unikalne cechy. Dobra jakościowo durum ma bardzo twarde, szkliste ziarno, bursztynowo-żółty endosperm (pszenica zwyczajna ma endosperm biały). Ze względu na swoje specyficzne cechy używana jest do produkcji makaronów, dlatego nazywana jest także pszenicą makaronową. Masa tysiąca ziarn musi być wysoka, aby straty podczas mielenia na semolinę (kaszka z pszenicy twardej) były jak najmniejsze. Podczas gotowania makaron wykonany z semoliny utrzymuje pożądaną, zwartą fakturę i naturalny bursztynowy kolor, który jest wyróżnikiem dobrego jakościowo makaronu. Makaron uzyskany z pszenicy zwyczajnej, o porównywalnej zawartości białka i szklistości, pochłania podczas gotowania więcej wody; jest miękki, lepki, a jego kolor jest jasnoszary i wymaga sztucznego dobarwiania.
W Europie i Ameryce Północnej makaron typu spaghetti czy rurki produkowany jest wyłącznie
z pszenicy twardej i takie produkty preferują konsumenci. W Afryce Północnej głównym produktem handlowym wykonanym z pszenicy twardej jest kuskus (drobna kasza).
Tradycyjne rejony uprawy pszenicy twardej (Północna Afryka, Południowa Europa, Turcja, Syria, Północna Dakota w Stanach Zjednoczonych i Południowy Saskatchewan w Kanadzie) charakteryzują się suchym klimatem z gorącym dniem i chłodną nocą podczas sezonu wegetacyjnego.
Unia Europejska jest największym producentem pszenicy twardej na świecie (ok. 9 mln ton). Jej produkcja skoncentrowana jest we Włoszech, Hiszpanii, Francji i Grecji. Unia jest też największym konsumentem tej pszenicy, a także eksportuje ok. 1 mln ton tego ziarna rocznie.
Obecnie produkcja makaronów w Polsce oparta jest na importowanym z Ameryki, Azji czy krajów europejskich ziarnie pszenicy twardej. Jest to import znaczny i kosztowny. Między innymi z tego właśnie powodu w „Hodowli Roślin Smolice” Sp. z o.o., prowadzony dotychczas program hodowli pszenicy zwyczajnej, poszerzono o hodowlę pszenicy twardej - ozimej i jarej.
W Polsce uprawiano pszenicę twardą przed II wojną światową, były to odmiany jare (Puławska Twarda, Hela), uprawiane głównie na kresach wschodnich.
Z dotychczasowych badań wynika, że pierwsza polska odmiana durum - Komnata, która jest również badana w COBORU, plonuje na glebach klasy III (w rejonie Smolic) na poziomie 4-6 t/ha, dobrze zimuje (przezimowała zimę 2001 r.), bardzo dobrze znosi suszę, masa tysiąca ziarniaków wynosi 50-60 g, jest szklista, ma ok. 15% zawartość białka w ziarnie.
W południowej Europie obszar uprawy durum zmniejsza się. Spowodowane jest to nasileniem się chorób grzybowych. Uproszczone zmianowanie i intensywne rolnictwo niosą za sobą pewne konsekwencje. Niektórzy producenci pszenicy twardej próbują przenieść rejon jej uprawy bardziej na północ Europy. Nieliczni zawitali już do Polski.
Pszenica orkisz (Triticum spelta)
Pszenica orkisz jako zboże chlebowe była uprawiana od bardzo dawna; obecnie spotykana jest w uprawach reliktowych. W 2002 roku rozpoczęto realizację projektu dotyczącego przywracania uprawy starych zbóż nad Dolną Wisłą oraz stworzenia Muzeum Młynarstwa. W ramach projektu przewiduje się utworzenie dwóch kolekcji starych gatunków zbóż, nakłonienie przynajmniej dziesięciu rolników do uprawy, stworzenie lokalnego rynku zbytu produktów powstałych z ziarna starych gatunków zbóż.
Obecnie w uprawie dominują odmiany ozime. Dotychczas nie zarejestrowano w Polsce ani jednej odmiany orkiszu. W gospodarstwach ekologicznych występują natomiast zagraniczne odmiany Schwabenkorn, Holstenkorn. Pozostałe odmiany orkiszu to Ostro uprawiana w Szwajcarii. Z przeprowadzanych badań na obszarze Polski najlepiej rokują odmiany: Franckenkorn, Ceralio, Schwabenspelz, Schwabenkorn, Ostro, Oberkulmer Rothkorn.
Orkisz wzmacnia ciało, zapewnia dobrą krew i pogodne usposobienie. Pomaga przy zmęczeniu, spadku wydolności, problemach z sercem i układem krążenia, przy angina pectoris, alergiach, utrudnionej przemianie związków wapnia, przy wzmożonej podatności na infekcje, chorobach wątroby i nerek.
Ziarno orkiszu zawiera duże ilości białka, błonnika, nienasyconych kwasów tłuszczowych, węglowodanów, witamin, biopierwiastków. Orkisz ma łagodny, przyjemny smak i jest łatwostrawny. Spożywany trzy razy dziennie w połączeniu z określonym sposobem odżywiania zwiększa odporność i usuwa toksyny. Obniża poziom cholesterolu, zapobiega kamicy żółciowej, zmniejsza zapotrzebowanie na insulinę. Systematycznie stosowana dieta orkiszowa regeneruje cały organizm, przywracając zdrowie. Spożywa się go w postaci ziarna, kaszy, maki, pieczywa, makaronu, płatków, otrąb, kawy, syropu. Można przyrządzać kluski, naleśniki, pizze, masło, pasty, zasmażki, sosy, sałatki, słodycze, mleko, zupy lecznicze.
Lista wyrobów: chleb orkiszowy, kawa orkiszowa, otręby, płatki, makaron, mąka orkiszowa razowa, kasza orkiszowa, paluszki, ciastka, piwo, syrop słodowy z orkiszu, wódka, ziarno orkiszu, orkisz dmuchany, orkisz Omielony (Peczak)