DZIESIĘCIOŚCIAN EDUKACYJNY

Edukacja:

Jest to ogół wpływów na człowieka. Celem edukacji jest dokonywanie zmian w sobie, w otoczeniu - z zachowaniem wolności. Dokonuje się wszędzie przez wszystkich ludzi. Każda edukacja jest wychowaniem, ale nie każde wychowanie jest edukacją. Wychowanie w ujęciu szerokim jest nadrzędne w stosunku do edukacji. Każda wychowanie wychowaniem w ujęciu wąskim jest edukacją, ale nie każde edukacja jest wychowaniem w ujęciu wąskim. Wychowanie w ujęciu wąskim jest podrzędne w stosunku do edukacji.

Dziesięciościan Zbigniewa Kwiecińskiego:

Jest to całościowe spojrzenie na edukację i wybór tych problemów i procesów, które mają największy wpływ na edukację od strony jednostki.

Ściana edukacji	Opis	Patologia nadmiaru	Patologia niedomiaru
Globalizacja	u jej postaw leży przekonanie, że ludzkość żyje w ramach globalnych systemów, np. ekonomicznego, politycznego, technologicznego	kosmopolityzm, globalizm, wyolbrzymienie dramatu ludzkiego w wymiarze światowym przy jednoczesnym niezauważeniu problemów własnego państwa, marginalizacja społeczeństw i problemów lokalnych	partykularyzm (zwracanie uwagi tylko na własne problemy)
Etatyzacja	zorganizowanie i zmierzające do monopolu oddziaływanie państwa na jednostki mające na celu podporządkowanie ich sobie i uzyskanie gotowości do poddawania się sterowaniu ich działań z zewnątrz, celem etatyzacji jest całkowita i bezkrytyczna akceptacja władzy	etatyzm, czyli zbyt duże ingerencje państwa za pomocą środków administracyjnych w życie społeczne, kształtowanie irracjonalnego, religijnego kultu państwa, jego instytucji i przywódczych osób, instytucje totalne, wychowanie jako tresura	anarchizm, delegitymizacja państwa, nieutożsamianie się z państwem, alienacja polityczna
Nacjonalizacja	unarodowienie czy też wcielanie w jakieś narodowości inaczej jest to postawa społeczno - polityczna i ideologia podporządkowująca interesy innych narodów interesom własnego narodu lub rasy	nacjonalizm, nazizm, wyższość jednego narodu nad innym, tym samym zamknięcie się	alienacja społeczna, wykorzenienie z więzi narodowej, aspołeczność, kosmopolityzm
Kolektywizacja	kolektywizm pochodzi od rosyjskiego słowa kolektyw, które oznacza zorganizowaną grupę połączoną wspólnym prawem lub wspólnym celem	skrajny kolektywizm, przewaga i dyktatura klas, wyrzeczenie się obrony własnego państwa na rzecz obrony interesów klasowych	partyjność, alienacja polityczna
Polityzacja, biurokratyzacja, profesjonalizacja	polityzacja - w ramach tego procesu kształtuje się świadomość człowieka że żyje on w ramach określonych układów politycznych; biurokratyzacja - proces polegający na przygotowaniu człowieka do życia (do funkcjonowania) w instytucjach; profesjonalizacja - proces w ramach, którego człowiek jest przygotowany do zawodu	wychowanie do instytucji i organizacji prowadzi do syndromu osobowości autorytarnej, łączącej tendencje do dominacji z tendencjami do uległości	alienacja pracy (praca nie ma wartości), aspołeczność i egocentryzm
Socjalizacja	proces w ramach, którego człowiek nabywa kultury, nauczanie pełnienia ról społecznych itp.	ograniczenie horyzontów do podwórkowości, to wyłącznie lokalne widzenie siebie i świata	wykroczenie przeciwko normom
Inkulturacja, personalizacja	proces w ramach, którego człowiek wprowadzany jest w świat kultury, są przekazywane informacje na temat wzorów kulturowych i jego własnego społeczeństwa oraz obcych społeczeństw	przesada w procesach edukacyjnych, w koncentracji na wielkich ideałach, idealistyczne oderwanie od rzeczywistości, koncentracja na własnych przeżyciach jako lepszych od świata, który jest zły	analfabetyzm kulturowy i funkcjonalny, rozchwianie i brak zasad, wartości
Wychowanie, jurdyfikacja	wychowanie - działalność polegająca na kształtowaniu osobowości pod względem fizycznym, umysłowym, moralnym; jurdyfikacja - proces w ramach, którego kształtowana jest świadomość prawna człowieka i to jakie ma prawa	osobowość zewnętrznie sterowana, uwięzienie w ramach mieszczańskich, sztywność osobista	wykroczenie przeciwko normom, anemia, brak świadomości praw i obowiązków, brak umiejętności prawnego funkcjonowania
Kształcenie, humanizacja	kształcenie - proces w wyniku, którego jednostka nabywa umiejętności zdobywania wiedzy; humanizacja - zainteresowanie człowiekiem, nastawienie na akcentowanie rozumu człowieka	akademizm, ozdobność, nieprzydatność wiedzy i umiejętności, konserwatyzm poznawczy	analfabetyzm funkcjonalny i deprawacja
Hominizacja	proces zajmujący się organizmem, kształtowaniem cech gatunkowych człowieka tj. wychowanie zdrowotne, higieniczne, seksualne, zasada uniknięcia kary, maksymalizowania przyjemności, kształtowanie potrzeb pierwotnych	to ustawiczne wglądanie w siebie, naturyzm, seksualizm, przesadna odpowiedzialność	to niedomogi organizmu, animalizm, zastąpienie wartości przez potrzeby pierwotne, to także kalectwa i niedorozwój

GLOBALIZACJA

Czym jest edukacja globalna?

Edukacja globalna to edukacja, która otwiera oczy i umysły ludzi na rzeczywistość, uświadamia potrzebę stworzenia świata, w którym będzie więcej sprawiedliwości, równości i będą przestrzegane prawa człowieka. Poza tym u podstaw edukacji globalnej leży przekonanie, iż ludzkość żyje współcześnie w ramach „globalnych systemów” (ekonomicznego, politycznego, ekologicznego, technologicznego). Drugą przesłankę edukacji globalnej stanowi globalizacja światowej kultury, której najważniejszymi płaszczyznami są m.in. „rewolucja mikroekonomiczna”, akceptacja języka angielskiego jako języka międzynarodowego, upowszechnianie osiągnięć naukowych oraz powstanie ogólnoświatowej kultury młodzieżowej. Dodatkowym aspektem globalizacji, pozostającym w sprzężeniu zwrotnym z wymienionymi, jest „kurczenie się” przestrzeni geograficznej, w związku ze wzrastającą łatwością „przemieszczenia się” ludzi i informacji.

Jakie są cele edukacji globalnej?

Cel główny edukacji globalnej - wyposażenie młodego pokolenia w „globalną świadomość”, na którą składają się:

- przekonanie, że ludzi na całym świecie łączy wspólny „status” biologiczny, historia, potrzeby psychologiczne oraz problemy egzystencjalne

- postrzeganie każdego człowieka przez siebie i całą ludzkość, że jest się częścią ekosystemu ziemskiego

- rozwijanie umiejętności rozpatrywania siebie samego oraz własnej grupy społecznej jako uczestników życia międzynarodowego

- wykształcenie zdolności ujmowania cywilizacji w perspektywie „globalnego banku kultury” jako wytworu całego gatunku ludzkiego

- uświadomienie, iż ludzie żyjący w różnych kulturach odbierają i wartościują problemy światowe w oparciu o różne założenia

Jakie są elementy ideału wychowania zawartego w edukacji globalnej?

- dialog międzynarodowy, oparty o ideę pluralizmu kulturowego, traktowany jako alternatywa dla technokratycznej idei „monokulturowego, konsumpcyjnego społeczeństwa światowego”

- orientacja na globalną zmianę, rozumianą jako zdolność do rozpatrywania „zmiany” w makroskali, w aspekcie dynamicznym i systemowym

- antycypacja, jako zdolność do „przewidywania trendów i kreowania alternatyw”, zakładająca zdolność do konsekwentnego myślenia w kategoriach światowego systemu

- uczestnictwo lub rozpatrywanie rozwiązania problemów światowych

Z jaką krytyką spotkała globalna edukację?

- uznanie ludzi, iż eliminuje ona z wychowania patriotyzm, według A. Oldenquist imperatywem edukacji amerykańskiej jest wychowanie dobrych Amerykanów, a nie dobrych Rosjan czy Nigeryjczyków lub dobrych obywateli

- podważanie tezy o „światowym przywództwie” Stanów Zjednoczonych

- narzucanie innym narodom amerykańskiego sposobu życia

- zaniżenie własnej wartości Amerykanów, a w szczególności idei „PAX Americana”, według której Stany Zjednoczone odgrywają w świecie rolę decydującą, nie tylko jako „światło”, wskazujące drogę innym narodom, ale także jako państwo utrzymujące pewien porządek w dżungli zwanej systemem międzynarodowym.

Jaka jest zależność między ideałami globalizmu a polską pedagogiką?

Nastąpiła konfrontacja dwóch „kultur politycznych” w Polsce w latach dziewięćdziesiątych a co za tym idzie również dwóch pedagogik: narodowocentrycznej i europocentrycznej.

Pierwsza zasadniczo odrzuca podstawowe kategorie globalizmu jako zagrażające interesom Polaków i sprzeczne z „prawdziwie polskim” ideałem patriotyzmu. Sama kultura narodowecentryczna traktuje edukację jako płaszczyznę kształtowania „pożądanego” systemu wartości u młodego pokolenia, a pedagogikę jako „instrument”, dostarczający optymalnych metod i środków. W związku z tym, preferowane jest wychowanie o charakterze fundamentalistycznym, „normatywnym”, przedkładające wychowankom „zamkniętą” pulę wartości, przy czym jego metody i klimat prowadzić mogą do kształtowania człowieka „zamkniętego”. Zatem człowiek przekonany o nadrzędności akceptowanego systemu wartości (tu: narodowego) nie jest zdolny do antycypacji. Zwolennicy pedagogiki narodowocentrycznej będą zdolni do racjonalnego poznania jedynie w wymiarze „proglobalnym”, na poziomie ograniczonym do bliskiej perspektywy w czasie jak i społecznej identyfikacji poznającego. Zwolennicy tej koncepcji postrzegają ludzi przez pryzmat „statusów przypisanych”. Nie są w stanie zaakceptować idei „alternatywności” założeń, wyborów i działań. Interpretując rzeczywistość w świetle stereotypów będą dążyć do narzucenia innym własnych poglądów i wartości. Narodowocentrycznie zorientowani pedagodzy propagują postawy etnocentryzmu, ksenofobii i antyintelektualizmu. Skłonni do niedemokratycznego sposobu rozwiązywania konfliktów i problemów.

Całkowicie odmienną jest pedagogika europocentryczna, która dąży do kształtowania człowieka antycypującego i zdolnego do dokonywania wyborów w oparciu o „interes globalny” i odległą perspektywę czasową. Człowiek taki każdą zmianę rozpatruje jako społeczny rezultat negocjacji między zwolennikami różnych systemów wartości. Punktem wyjścia jest gotowość „zawieszenia” własnego systemu wartości w celu zrozumienia wartości partnerów. Rezygnacji z autorytarnego klimatu i metod w wychowaniu towarzyszyć będzie odrzucenie idei ucznia jako „gliny”, którą trzeba ukształtować, przy akceptacji jego statusu jako „partnera” i „odkrywcy”. Ma to swoje uzasadnienie w wartościach jakie niesie ze sobą kultura europocentryczna, która zorientowana jest na „przekraczanie ograniczeń”, eliminację polskich kompleksów i poczucia wyższości osiągnięcie przez społeczeństwo „świadomości globalnej”. Istota pedagogiki europocentrycznej mieści się w kategorii „społeczeństwa uczestniczącego”, w którym jednostki odczuwają odpowiedzialność za przeszłość lokalnej społeczności, jak i narodu oraz świata. Widzą jednak one możliwość wpływania na wydarzenia, zjawiska i procesy na każdym z wymienionych poziomów. Jednostki te odrzucają typową dla Polaków „strategię przetrwania” na rzecz „strategii uczestnictwa”.

Jak widać konfrontacja dwóch sposobów myślenia pozwala na dostrzeżenie wartości edukacji globalnej dla pedagogiki polskiej. Wdrażanie celów edukacji globalnej na język klasy szkolnej przyczyniłoby się do postaw konstruktywnych wobec aktualnych problemów społecznych, ekonomicznych i politycznych oraz eliminacji: postrzegania świata przez pryzmat stereotypów, pasywizmu, negatywizmu, postaw typu „natychmiastowa gratyfikacja”.

NACJONALIZACJA

Nacjonalizacja, czyli uwarunkowanie czy też wcielanie do narodowości. Aby mówić o uwarunkowaniu, trzeba powiedzieć co to takiego naród. Jest to według Turowskiego jedna ze społeczności składająca się na dane społeczeństwo historyczne. Różne narody rozwijały się w różnorodnych fazach i działo się to bardzo nierównomiernie. Kształtowanie się ich to proces długotrwały. W Europie mamy narody „stare”, narody uciemiężone zrywające z narzuconą im organizacją państwa i tworzące własne (byłe ZSRR). Mamy też w niektórych „starych” narodach budzące się grupy etniczne i narodowościowe dążące do autonomii politycznej (Baskowie, Kurdowie).

Naród jest wspólnotą kultury. A świadomość narodowa jest istotnym elementem konstytuującym naród w obrębie zbiorowości ludzi zamieszkujących dane terytorium. A zatem definicja narodu brzmi następującą: Naród jest powstała w toku rozwoju historycznego wspólnotą, która obiektywnie i w swej świadomości uznaje dany język za swój język ojczysty, uznaje określone terytorium za swoją ziemię ojczystą, jest przekonana o wspólnocie swojego pochodzenia, tworzy własną kulturę i posiada lub dąży do posiadania uznawanej za swoją organizację polityczną (państwa). Te czynniki łączności inni określają jako wspólnota kultury.

Nacjonalizacja opiera się na poglądzie że dany naród ma szczególne predyspozycje do odgrywania szczególnej roli i dominowanie pod pewnymi względami nad innymi narodami.

Naród to najwyższa wartość a postęp i aspiracje w zwalczaniu narodu przekształcają się w dążenie do hegemonii nad innymi narodami.

Idea jedności narodowej polega na eliminowaniu różnic religijnych, społecznych, politycznych w narodzie przy użyciu siły a nie dialogu czy kompromisu nie mówiąc o tolerancji. Charakteryzuje go nieufność, obcość a nawet wrogość do innych narodów. We własnym nacjonalizmie przyjmuje zasadę etnicznej czystości i nie toleruje mniejszości etnicznych.

Rodzaje społeczności:

- społeczeństwa jednonarodowe - niemal wszyscy mieszkańcy danego kraju czują się członkami tego samego narodu (Polska); są one jednak względnie jednorodne bo na ogół występują w nich tzw. mniejszości narodowe, które mieszkają na terytorium danego kraju przyjmując elementy własnej kultury; ludność ta traktuje miejsce, okolice, w której mieszka jako swoją małą prywatną ojczyznę

- społeczność wielonarodowe - gdzie w granicach jednego państwa żyje i rozwija swe kultury wiele narodów; nie dążą one do autonomii, ale na zasadzie ról równorzędności współistnieją tworząc przy tym różne rodzaje wspólnych form życia kulturalnego

- społeczności wieloetniczne - których jest wiele grup etnicznych, które jest formą integracji ludności na podstawie tylko częściowej odrębności kulturowej; mają dwie postacie: autochtoniczne grupy etniczne i imigracyjne grupy etniczne

Najistotniejszą cechą wspólną wszystkich form życia narodowego jest współistnienie narodu i państwa w każdym społeczeństwie, co pozwala na utożsamianie narodu ze społeczeństwem mimo licznych historycznych przykładów istnienia państw wielonarodowych. Szacki mówi, że najwyższym organizmem społecznym jaki wytworzyła dotychczas ewolucja jest naród.

Koncepcje narodu:

- naturalistyczna - naród traktowany jest tu jako „grupa genetyczna”, biogenna, uwarunkowana właściwościami środowiska geograficznego w jakim zamieszkiwała przez wieki, mająca somatyczne (rasowe) właściwości, kształtująca cechy biopsychiczne członków danej zbiorowości

- politologiczna - naród to wspólnota polityczna, która powstała w wyniku wytworzenia instytucji państwowej przez wspólnoty plemienne; tak powstaje państwo w ramach, którego grupy etniczne integrują się pod względem jednorodnego systemu wierzeń, obyczajów, tradycji, gospodarki; tak utrwala się poczucie wspólnoty kulturowej i politycznej oraz odrębności w stosunku do innych państw i narodów

- kulturowa - istotę narodu upatruje się tu w toku rozwoju historycznego społeczności, które tworzą własną kulturę narodową i uczestniczą w niej; obejmuje ona język, obyczaje, sztukę, działalność gospodarczą, tradycję i inne dziedziny aktywności

1. w toku rozwoju historycznym - czyli proces długotrwały i ciągły przez stulecia, ale nie dokończony, trwający wciąż o charakterze rozległych przemian społecznym (cywilizacji, gospodarczych, kulturalnych i ustrojowo - politycznych)

2. obiektywnie i w swej świadomości - obiektywnie czyli że część ludzi danego kraju posługuje się tym samym językiem co inne części, stosuje określone obyczaje i zwyczaje takie jak inni ale może nie mieć poczucia przynależności do narodu; w swej świadomości czuje się zupełnie tożsamy z narodem

3. rola języka - jest wartością jednoczącą członków narodu i jednocześnie odróżnia różne narody; jest środkiem komunikacji dzięki, któremu odbywa się porozumienie zbiorów; jest warunkiem tworzenia kultury; jeden język np. angielski to przykład tworzenia się wielu kultur narodowych (USA) bądź kilka języków może być uznawanych za ojczyste, np. Szwajcaria

4. terytorium - uznanie przez członków narodu pewnego obszaru terytorium za własność narodową; ojczyzna to nasze rzeki, miasta, kościoły, i domy; Ossowski rozróżnia ojczyznę prywatną (to rodzina, sąsiedzi, znajomi, ludzie z którymi jednostka obcuje) i ideologiczną (to miejsce na ziemi, z którego jednostka pochodzi; ma to charakter duchowy, pośredni, intelektualny); uznawanie ojczyzny lokalnej i ideologicznej wyraża się w patriotyzmie, który cechuje czy powinien cechować członków; dwa ujęcia patriotyzmu: przedmiotowe (oznacza system postaw względem ojczyzny zdeterminowany przez postawy emocjonalne - miłość, przywiązanie) i normatywne (zestaw norm określających obowiązki członków narodu, np. miłość ochrona, poświęcenie)

5. przekonanie o wspólnocie pochodzenia - rolę czynnika integrującego takie przekonanie pełni potwierdzona wspólnota dziejów (historia)

6. kultura narodowa - Znaniecki i Chałasiński mówią że to podstawa egzystencji narodu; chodzi o zachowanie, tworzenie i upowszechnianie kultury w różnych dziedzinach; pod pojęciem kultura kryją się tu wytwory symboliczne i materialne, wzory postępowania, systemy wartości i norm w danym narodzie wytworzone i uznane za swoje; kryterium zaliczenia dorobku kulturalnego do kultury narodowej jest samoidentyfikacja twórców kulturowych jako członków narodu (Chopin, Słowacki, Mickiewicz, Miłosz, Jan Paweł II); tworzeniu kultur narodowych dużą rolę odgrywają: pisarze (rozwój języka, emigracja, tradycje), duchowni (upowszechnianie światopoglądu, szerzenie poczucia tożsamości, upowszechnianie języka), uczeni (historycy, etnografowie, którzy przyczynili się do tworzenia zrębów samowiedzy o sobie), ideolodzy narodowi (działacze polityczni, publicyści, myśliciele, filozofowie, którzy wytyczają drogę i cele, do których powinien dążyć naród); tworzą ideologie narodową która ma trzy zasadnicze elementy: zawiera ideały, odwołuje się do tego co było i wytacza na tej podstawie kierunki działań obecnie i w przyszłości, określa przedmioty i dzieła z zakresu dorobku kulturalnego warte zaznaczenia i szczególnej czci i odbudowy; ideologia pełni trzy funkcje: selektywną (dzieli członków narodu na grupy zwolenników danych ideologii), integracyjną (zrzesza członków narodu wokół jakiejś ideologii), wychowawczą (propaguje wartości, normy, obowiązki wobec państwa); ze zjawiskiem ideologii narodowej wiąże się zjawisko nacjonalizmu, który określa się jako: pewien system postaw światopoglądowy, pewną orientację i ruch społeczno - polityczny

7. posiadanie lub dążenie do posiadania państwa - aspiracje do utworzenia niepodległego państwa czy utrzymania go takim; wyrazem tych dążeń były i są ruchy niepodległościowe; prawo do niepodległego państwa zostało uznane w stosunkach między narodowych

---