Prawo Uni Europejskiej
Prawo UE publikowane jest w dziennikach urzędowych i dokumentach rządowych państw trzecich oraz Unii Europejskiej - w 1971 r. Polska przyjęła konwencję w sprawie międzynarodowej wymiany wydawnictw i konwencję dotyczącą międzypaństwowej wymiany wydawnictw urzędowych i dokumentów rządowych. W związku z tym jest w Polsce dostęp do Dziennika Urzędowego Wspólnot Europejskich
Prawo pierwotne jest to prawo tworzone przez państwa członkowskie i odnosi się do umownego prawa międzynarodowego publicznego powołującego Wspólnoty do życia i tworzącego podstawy ich ustroju (traktaty założycielskie, aneksy, protokoły do traktatów założycielskich, traktaty późniejsze modyfikujące traktaty założycielskie, umowy asocjacyjne państw wspólnot z państwami, które stały się członkami Wspólnot od 1957 roku).
Prawo wtórne obejmuje akty stanowione nie przez państwa członkowskie, a przez organy Wspólnot, które powstały na mocy prawa pierwotnego.
Pierwotne źródła prawa to przede wszystkim konkretne traktaty międzynarodowe: Traktat Paryski, Traktat Rzymski, Jednolity Akt Europejski, Traktat z Maastricht, Układ z Schengen, Traktat Amsterdamski, Traktat Nicejski.
Prawo UE to system prawny wszystkich państw europejskich oraz organizacji międzynarodowych wchodzących w skład Wspólnoty Europejskiej. Prawo to dzieli się na prawo pierwotne i prawo wtórne (instytucjonalne).
Prawo pierwotne to umowne prawo międzynarodowe dotyczące Wspólnot Europejskich, w tym głównie traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich. Specyficznym typem prawa w Europie jest prawo wspólnotowe czyli prawo Wspólnot Europejskich (Unii Europejskiej). System prawny Unii Europejskiej jest mocno powiązany z systemami państw wspólnotowych.
Źródła prawa Wspólnot Europejskich można umownie podzielić na pisane i niepisane.
Do źródeł pisanych zalicza się:
- pierwotne źródła prawa,
- wtórne źródła prawa,
- umowy międzynarodowe zawierane z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi,
- porozumienia zawierane pomiędzy krajami członkowskimi
Do niepisanych źródeł prawa zalicza się:
- ogólne zasady prawa,
- prawo zwyczajowe.
Niepisane źródła prawa są artykułowane przede wszystkim w orzeczeniach Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, Europejskiego Trybunału Obrachunkowego, instytucjach Unii Gospodarczo - Walutowej.
Prawo pierwotne tworzone jest przez traktaty założycielskie Wspólnot wraz z załączonymi do ich protokołami, traktaty zmieniające, traktaty założycielskie, traktaty stowarzyszeniowe i akcesyjne. Traktaty te tworzą podstawę interpretacyjną dla Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, gdyż wszystkie akty instytucji wspólnotowych muszą być z nimi zgodne.
Traktaty założycielskie czyli akty prawa pierwotnego to:
Traktat Paryski z 18 kwietnia 1951 o ustanowieniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS), który wszedł w życie w dniu 25 lipca 1952 r. i zawarty został na okres 50 lat. Traktat ten wygasł w dniu 23 lipca 2002 r. Traktat ten stał się pierwszym aktem prawnym, w powołującym do życia pierwszą organizację zjednoczonej Europy - Europejską Wspólnotę Węgla i Stali - w skład, której weszło 6 państw (Francja, Niemcy, Włochy, Belgia, Holandia i Luksemburg).
Traktat Rzymski z 25 marca 1957 o ustanowieniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG), który wszedł w życie 1 stycznia 1958 r. i został zawarty na czas nieokreślony.
Traktat Rzymski z 25 marca 1957 o ustanowieniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Euroatomu), który wszedł w życie dnia 1 stycznia 1958 r. i został zawarty na czas nieokreślony.
Podpisanie w Rzymie dwóch traktatów wchodzących w życie z dniem 1 stycznia 1958 r. dało początek dwom formom Zjednoczonej Europy - Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej stanowiącej narzędzie integracji ekonomicznej i politycznej. Cele Wspólnoty określone postanowieniami Traktatu Rzymskiego to „stworzenie wielkiego obszaru, na którym realizowana była wspólna polityka ekonomiczna, intensyfikacja procesów produkcyjnych zwiększająca ekspansję gospodarczą. Wspólnota realizowała cały szereg polityk, wśród których szczególne znaczenie miała wspólna polityka rolna oraz polityka regionalna.
Status prawa pierwotnego mają także załączniki do traktatów założycielskich oraz protokoły do traktatów. Traktaty założycielskie mają podstawowy konstytutywny charakter. Źródła prawa pierwotnego mają też pierwszeństwo przed umowami międzynarodowymi, zawieranymi przez Wspólnoty z krajami trzecimi.
Traktaty akcesyjne
Do chwili przyjęcia Traktatu z Maastricht występowały odrębne procedury przyjmowania do każdej z trzech Wspólnot. Na podstawie Traktatu z Maastricht o członkostwo we Wspólnocie może się ubiegać dowolne państwo europejskie pod warunkiem iż jest to państwo demokratyczne i respektuje prawa człowieka. Musi ono ponadto inkorporować do swojego systemu prawnego cały dorobek wspólnotowy, określany mianem acquis communautaire.
Traktat akcesyjny podlega szczególnej procedurze, w której wymagane jest jednomyślne stanowisko Rady, zgoda Parlamentu Europejskiego (działającego absolutną większością swoich członków), akceptacja Traktatu akcesyjnego przez wszystkie Państwa Członkowskie (zgodnie z ich wymaganiami konstytucyjnymi) oraz ratyfikacja Traktatu akcesyjnego przez państwo aplikujące do Wspólnoty (również zgodnie z wymaganiami konstytucyjnymi). Moc wiążąca Traktatów akcesyjnych jest taka jak Traktatów założycielskich.
Do końca 2008 r. zawarte zostały następujące Traktaty akcesyjne:
- Pierwszy Traktat akcesyjny (Dania, Irlandia, Zjednoczone Królestwo - 1973 r.),
- Drugi Traktat akcesyjny (Grecja - 1979 r.),
- Trzeci Traktat akcesyjny (Hiszpania i Portugalia - 1986 r.),
- Czwarty Traktat akcesyjny (Austria, Finlandia, Szwecja - 1995
- Piąty Traktat akcesyjny Ateny 2003 (dziesięć krajów Europy Środkowej - 2003 r.).
- szósty Traktat akcesyjny w 2006 r. (2 państwa) - Wspólnota 27 państw
Traktaty modyfikujące i zmieniające traktaty założycielskie. W przypadku modyfikacji występuje procedura uproszczona. Drobne modyfikacje mogą być wprowadzane bez zastosowania procedury ratyfikacyjnej przez poszczególne Państwa Członkowskie. Zmiany traktatów założycielskich określone zostały w Traktacie z Maastricht i ich procedura jest następująca: „..rząd każdego Państwa Członkowskiego lub Komisja może przedstawić Radzie propozycję zmiany traktatów, na których opiera się Unia. Jeżeli Rada po porozumieniu z Parlamentem Europejskim i kiedy jest to wskazane z Komisją wydaje opinię opowiadającą się za zwołaniem konferencji przedstawicieli Rządów Państw Członkowskich, konferencja jest zwoływana przez Przewodniczącego Rady w celu wspólnego określenia zmian jakie mają zostać dokonane w traktatach”... „zmiany nabierają mocy po ratyfikacji przez wszystkie Państwa Członkowskie, zgodnie z ich wymaganiami konstytucyjnymi”......
Do najważniejszych traktatów zmieniających Traktaty założycielskie należy zaliczyć:
- Umowę o Niektórych Instytucjach Wspólnoty dla Wspólnot Europejskich z 1957 roku,
- Umowę o fuzji instytucji Wspólnot Europejskich z 1965 r. (tworzącą Jednolitą Radę oraz Jednolitą Komisję Wspólnot),
- Pierwszy Traktat Budżetowy z 1970 r.
- Drugi Traktat Budżetowy z 1975
- Jednolity Akt Europejski z 1986 r.
- Traktat Amsterdamski z 1997 r.
- Traktat Nicejski z 2000 r.
Wymienione powyżej akty zostały przyjęte przez Państwa Członkowskie.
UMOWY MIĘDZYNARODOWE zawierane zarówno pomiędzy Państwami Członkowskimi Wspólnot jak też pomiędzy państwami trzecimi lub organizacjami międzynarodowymi obok norm prawa pierwotnego stanowią źródła prawa pierwotnego i spełniają ważną rolę w porządku prawnym Wspólnot. Specyficzną formę stanowią umowy stowarzyszeniowe zawierane w oparciu o art.310 Traktatu Wspólnotowego. Umowy te obejmują dwustronne prawa i obowiązki wspólne działania i specjalne procedury. Umowy tego rodzaju zawiera Rada działająca na wniosek Komisji i po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, udzielonej absolutną większością głosów jego deputowanych. Szczegółowy opis procedury poprzedzającej zawieranie tego rodzaju umów podany został w art.300 Traktatu Wspólnoty i stwierdza on, „że tego rodzaju umowy obowiązują instytucje Wspólnoty i Państw Członkowskich”. Szczególne miejsce wśród źródeł prawa wspólnotowego zajmuje Karta Praw Podstawowych UE. Akt ten proklamowany w grudniu 2000 roku w Nicei zawierający w 50 artykułach katalog praw i wolności obywatela Unii Europejskiej. Podmiotami tych praw są obywatele Unii, a adresatami Karty są instytucje i organy Wspólnoty, których zadaniem jest przestrzeganie wymienionych w Karcie praw i ich właściwe stosowanie.
WTÓRNE ŹRÓDŁA PRAWA to: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie.
Rozporządzenie to akt prawny normatywny o charakterze generalnie abstrakcyjnym obowiązujący w całości i stosowany w każdym z państw członkowskich Wspólnot. Wchodzi w życie po opublikowaniu w „Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich” w terminie przez nie wskazanym albo 20 dni od ogłoszenia. Nie ogłasza się go w żadnym krajowym dzienniku publikacyjnym. Rada Unii Europejskiej uchwala dwa rodzaje rozporządzeń: podstawowe (na podstawie bezpośrednich delegacji traktatowych) i wykonawcze określające sposoby realizacji tych pierwszych. Komisja Unii Europejskiej wydaje rozporządzenia podstawowe i wykonawcze w stosunku do aktów podstawowych Rady UE. Rozporządzenie podlega sądowej kontroli legalności pod względem formalnym i może być zaskarżone przed Europejskim Trybunałem Konstytucyjnym. Skarga przysługuje Radzie Unii Europejskiej, Komisji albo państwu członkowskiemu.
Dyrektywa to akt prawny UE (przyjęty przez Radę UE lub wspólnie przez Parlament i Radę UE) wiążący państwo członkowskie będące jej adresatem w zakresie rezultatów(celów), terminów ich osiągnięcia, pozostawiający organom wewnętrznym państwa, do którego jest adresowana wybór metod i form jej realizacji. Ten podstawowy akt służący harmonizacji prawa UE jest ogłaszany w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich. Państwo członkowskie ma obowiązek we wskazanym terminie wprowadzić do swojego ustawodawstwa postanowienia dyrektywy. Komisja Europejska może zaskarżyć państwo członkowskie, które nie zrealizowało dyrektywy do Europejskiego Trybunału Konstytucyjnego.
Decyzja obowiązuje w całości adresata (np. przedsiębiorstwo), do którego jest skierowana. Decyzje różnią się od rozporządzeń Wspólnot swoim indywidualnym i konkretnym charakterem. Od opinii i zaleceń różni rozporządzenia, dyrektywy i decyzje to, że są wiążące.
Zalecenia i opinie organów UE nie są wiążące, jednak ich autorytet jest duży, a państwa członkowskie starają się dostosować do ich treści. Zalecenia i opinie wydawane są gdy zachodzi taka potrzeba, szczególnie przez Komisję Europejską.
Normy prawa pierwotnego i wtórnego - umowy międzynarodowe zawierane zarówno między Państwami Członkowskimi Wspólnot jak też zawierane z państwami trzecimi lub organizacjami międzynarodowymi mogą spełniać szczególną rolę w porządku prawnym
Wspólnotowy porządek prawny jest oparty na następujących zasadach:
- hierarchii źródeł prawa wspólnotowego (prawo wtórne ma niższą moc prawną niż prawo pierwotne i ogólne zasady prawa),
- pierwszeństwa prawa wspólnotowego wobec porządku prawnego państwa wspólnotowych,
- jednolitości prawa wspólnotowego,
- solidarności,
- równowagi kompetencyjnej.
POLSKA W UE
W 1991 r. Polska podpisała Układ Europejski o stowarzyszeniu ze Wspólnotami i państwami członkowskimi Wspólnot (wszedł w życie od 1994 r.), w 19994 r. Polska złożyła wniosek o członkostwo w UE, a w 1998 r. rozpoczęła oficjalne negocjacje w sprawie członkostwa. Jako państwo stowarzyszone, aspirujące do członkostwa ma obowiązek dostosowania prawa do obowiązującego w UE. Od 1994 r. w Polsce każdy rządowy projekt aktu normatywnego musi przejść procedurę badania zgodności jego treści z wymogami Układu Europejskiego, tj. prawa wspólnotowego. Projekty aktów prawnych opiniuje Komitet Integracji Europejskiej.
ORGANAMI WSPÓLNOT EUROPEJSKICH SĄ:
Rada Unii Europejskiej, Komisja Europejska, Europejski Trybunał Sprawiedliwości i Europejski Trybunał Obrachunkowy.
Organami pomocniczymi są: Komitet Regionów, Komitet Społeczno - Ekonomiczny.
Na podstawie Traktatu o Unii Europejskiej z 7 lutego 1992 r. (wszedł w życie 1.11.1993 r.) trzy wspólnoty: Europejska Wspólnota Węgla i Stali, Europejska Wspólnota Gospodarcza oraz Europejska Wspólnota Energii Atomowej utworzyły Unię Europejską. Instytucje UE określone zostały w traktacie z Maastricht.
PARLAMENT EUROPEJSKI
Parlament wybierany w bezpośrednich wyborach (aktualnie 736 eurodeputowanych). Podstawą traktatową Parlamentu Europejskiego jest art.189 Traktatu Wspólnot Europejskich. Zadaniem Parlamentu Europejskiego jest wykonywanie uprawnień przyznanych Traktatem. Uprawnienia Parlamentu różnią się zasadniczo od uprawnień Parlamentów krajowych. Kompetencje Parlamentu Europejskiego pełniącego funkcję współlegislatora można podzielić na trzy kategorie:
- udział w procesie legislacyjnym,
- kompetencje budżetowe,
- kompetencje kontrolne.
Udział w procesie legislacyjnym - udział w procesie tworzenia prawa poprzez udział w procedurze: konsultacyjnej, pojednawczej, współpracy, współdecydowania i zgody. W ramach poszczególnych procedur Parlament Europejski ma różne możliwości wpływu na ostateczny kształt aktu prawnego.
Procedura konsultacyjna - polega na tym, że Parlament Europejski jest proszony o wyrażenie opinii w sprawie projektu aktu prawnego przedstawionego przez Komisję. Parlament tylko raz może wyrazić swoją opinię, dopóki Rada nie przyjmie określonego aktu prawnego.
Procedura pojednawcza - ma ona zastosowanie do aktów prawnych o implikacjach finansowych.
Procedura współpracy - wymaga, że po otrzymaniu opinii Parlamentu Europejskiego Rada działając kwalifikowaną większością głosów przyjmuje wspólne stanowisko i przedstawia Parlamentu wyczerpującą informację na jego temat. Gdy Parlament zatwierdzi wspólne stanowisko lub nie podejmie decyzji w ciągu 3 miesięcy, wtedy Rada przyjmie akt prawny zgodnie ze wspólnym stanowiskiem. Parlament działając większością głosów swoich członków może zaproponować zmiany we wspólnym stanowisku lub może je odrzucić.
Procedura współdecydowania - została wprowadzona na mocy Traktatu o Unii Europejskiej z Maastricht. Przewiduje ona możliwość aż trzech czytań projektu aktu prawnego w Parlamencie Europejskim. Dwa pierwsze etapy są podobne do procedury współpracy. Komitet podejmuje decyzje na zasadzie większości kwalifikowanej członków Rady i na zasadzie większości przedstawicieli Parlamentu Europejskiego. W końcowym etapie Parlament ma prawo w całości odrzucić akt ustawodawczy. W ramach procedury współdecydowania Parlament Europejski pełni funkcje współlegislatora razem z Radą.
Procedura zgody - Parlament musi w ramach jednego czytania wyrazić zgodę lub odrzucić określoną propozycję. Nie można wprowadzić do niej żadnych poprawek. Procedura zgody odnosi się przede wszystkim do porozumień międzynarodowych, zawieranych przez Unię Europejską, tj. w sprawie przystąpienia do Unii Europejskiej umów stowarzyszeniowych i innych porozumień. Stosowanie tej procedury doprowadziło do wzrostu znaczenia Parlamentu Europejskiego na arenie międzynarodowej i zainteresowania ze strony państw trzecich, które muszą się liczyć z opinią Parlamentu.
Istotne uprawnienia daje Parlamentowi art.195 Traktatu ustanawia on instytucję Rzecznika Praw Obywatelskich, wyposażonego w prawo przyjmowania skarg od wszystkich obywateli Unii lub osób fizycznych i prawnych mieszkających i posiadających swoją statutową siedzibę w państwie Członkowskim, które dotyczą przypadków złego zarządzania podczas działań instytucji lub organów Wspólnoty. Instytucja ta powoływana jest przez Parlament.
Procedura uchwalania budżetu. Procedura określona została szczegółowo w art. 272 Traktatu - ustala ona rok budżetowy od 1 stycznia do 31 grudnia jak też procedurę przygotowania budżetu. W pierwszym etapie poszczególne instytucje Wspólnoty określają swoje potrzeby i przedstawiają je Komisji, która układa wstępny projekt budżetu. Wstępny projekt budżetu wraz z opinią przedstawiany jest Radzie, która kwalifikowaną większością określa projekt budżetu i przedstawia go Parlamentowi Europejskiemu. Powinno to nastąpić nie później niż do 5 października roku poprzedzającego rok budżetowy. Kolejny etap prac nad budżetem przebiega w Parlamencie. Parlament może zaakceptować budżet, wnieść do niego poprawki lub odrzucić go w całości. Jeśli Parlament w ciągu 45 dni od otrzymania projektu budżetu nie podejmie nad nim pracy, uważa się iż budżet został przez Parlament przyjęty. Prawo Parlamentu do wprowadzania poprawek związane jest z podziałem wydatków budżetowych na obowiązkowe (wynikające z Traktatów) oraz nieobowiązkowe. W odniesieniu do wydatków obowiązkowych Parlament uprawniony jest jedynie do proponowania „modyfikacji”. Oznacza to iż stanowisko Parlamentu w odniesieniu do wydatków nieobowiązkowych ma decydujące znaczenie, podczas gdy o modyfikacjach decyduje ostatecznie Rada. Po wprowadzeniu poprawek lub modyfikacji projekt budżetu wprowadzany jest ponownie do Rady. Poprawki wprowadzone przez Parlament mogą być odrzucone kwalifikowaną większością członków Rady, jeśli Rada tego nie uczyni w ciągu 15 dni uważa się iż propozycja Parlamentu została zaakceptowana, a budżet uważany jest za przyjęty. Parlament dysponuje także prawem do odrzucenia budżetu w całości jeśli uzna iż istnieją istotne przyczyny. Wniosek w tej sprawie musi uzyskać poparcie dwóch trzecich członków Parlamentu. W takim przypadku Rada musi przedstawić Parlamentowi nowy projekt budżetu.
RADA EUROPEJSKA w skład, której wchodzą ministrowie państw członkowskich. Rada Europejska uzyskała formalne oparcie w postanowieniach art.2 Jednolitego Aktu Europejskiego stanowiącego, że „Rada Europejska nadaje Unii impuls niezbędny do jej rozwoju i określa ogólne wytyczne do jej polityki”. W skład Rady Europejskiej wchodzą głowy Państw Członkowskich.
RADA UNI EUROPEJSKIEJ - jest instytucją Unii Europejskiej a zarazem organem międzyrządowym. W jej skład wchodzi 27 przedstawicieli Państw Członkowskich, ne ma jednak stałego składu, w zależności od rozpatrywanej kwestii w jej skład wchodzą ministrowie właściwych resortów. Niekiedy w jej skład wchodzą szefowie państw i rządów. Bez względu na skład Rada jest organem odzwierciedlającym suwerenność poszczególnych Państw Członkowskich. Wchodzący w jej skład ministrowie, są członkami rządów odpowiednich krajów i wyrażają wolę polityczną tych rządów. W przypadku spotkania ministrów spraw zagranicznych mówi się o Radzie Generalnej, podczas gdy spotkania ministrów resortowych określa się Radę Techniczną lub Specjalizowaną. Obrady Rady są tajne i żaden protokół obrad nie jest poddawany do publicznej wiadomości. W obradach Rady bierze udział przedstawiciel Komisji. Przewodnictwo Rady nie ma charakteru stałego personalnego jest sprawowane przez osobę reprezentującą państwo lub szefa jego rządu, na terenie którego odbywa się posiedzenie Rady. Rada wyposażona jest w swój własny Sekretariat Generalny, podzielony na dyrektoriaty i kierowany przez Sekretarza Generalnego.
Rada jest przede wszystkim głównym organem prawotwórczym Wspólnot. Rozpatruje i akceptuje propozycje legislacyjne Komisji i kształtuje porządek prawny Wspólnot. Zawiera układy z państwami trzecimi jak również wspólnie z Parlamentem ustala budżet Wspólnoty, dysponuje także uprawnieniami wykonawczymi. Wszystkie istotne decyzje podejmowane są przez Radę jednomyślnie, jednak wprowadzana jest tendencja do głosowania większością kwalifikowaną.
KOMISJA EUROPEJSKA
Organ wykonawczy UE, złożony z komisarzy. Aktualnie Komisja składa się z 20 członków, będących obywatelami Państw Członkowskich. Każde z państw jest reprezentowane przez jednego członka Komisji, natomiast Niemcy, Francja, Włochy, Wielka Brytania oraz Hiszpania mają po dwóch członków Komisji. Struktura organizacyjna Komisji to wydziały określane mianem Departamentów Generalnych, które są podzielone na mniejsze Komisje. Komisja Europejska to rozbudowany aparat administracyjny złożony z 24 Dyrekcji Generalnych i innych służb specjalnych. Komisja utrzymuje własne przedstawicielstwa we wszystkich Państwach Członkowskich UE oraz ponad 120 państwach trzecich i przy organizacjach międzynarodowych. Komisja Europejska stoi na straży traktatów wspólnotowych, ma uprawnienia legislacyjne w zakresie nadanym jej przez Radę. Komisja kieruje do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości skargi przeciw Państwom Członkowskim o naruszenie traktatów i innych aktów wspólnotowych. Podobną skargę może wnieść przeciw innym instytucjom Unii. Decyzje Komisji podejmowane są zwykłą większością głosów.
- działalność prawodawcza - Rada Komisji Europejskiej posiada prawo inicjatywy legislacyjnej. Prawa tego nie posiada Rada Unii Europejskiej ani też Parlament Europejski, chociaż mogą żądać od Komisji przygotowania propozycji aktu prawnego.
- zarządzanie finansami - Rada Unii Europejskiej oraz Parlament Europejski odpowiadają za ustalenie górnej granicy dochodów i ogólnych ram wydatków, to jednak Komisja Europejska odgrywa podstawową rolę w zarządzaniu finansami Unii. Po stronie dochodów Komisja jest odpowiedzialna za nadzór nad poborem dochodów należnych Unii Europejskiej czyli zapewnienia, że zostały zachowane właściwe stawki oraz zagwarantowania, że właściwe władze państwa członkowskiego działają jak poborca Unii dokonując płatności we właściwej wysokości. Po stronie wydatków Komisja Europejska musi zapewnić, że Unia działa w granicach zatwierdzonego na dany rok budżetu.
- kontrola realizacji polityki - podstawową funkcją Komisji Europejskiej jest rola nadzorcy, próbującego zapewnić odpowiednie wdrażanie i wykonywanie polityki Unii Europejskiej.
- strażnik traktatów - Komisja wspólnie z Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości ponosi odpowiedzialność za zapewnienie przestrzegania Traktatów i innych przepisów prawnych Unii. Wiąże się to ściśle z funkcją inicjowania, realizacji i kontroli polityk wspólnotowych.
- reprezentacja w stosunkach zewnętrznych -
- mediator -
- sumienie Unii Europejskiej -.
TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI (i Sąd Pierwszej Instancji) - jest to organ o niezwykle szerokich kompetencjach. Funkcjonowanie tego organu pod wieloma względami przypomina zadania sądu międzynarodowego, ale także trybunału konstytucyjnego, sądu administracyjnego, sądu pracy i sądu cywilnego. Siedzibą Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji jest Luksemburg. Trybunał aktualnie składa się z 27 sędziów wyznaczonych na mocy zgodnej decyzji Państw Członkowskich. Sędziowie są mianowani na okres 6 lat, tak iż co 3 lata zmienia się mniej więcej połowa składu. Trybunału, z tym iż przysługuje im prawo do reelekcji. Trybunał orzeka w izbach złożonych z trzech lub pięciu sędziów, z tym, że Izba może zawsze skierować sprawę do rozstrzygnięcia przez posiedzenie plenarne Trybunału. Trybunał Sprawiedliwości zapewnia poszanowanie prawa w interpretacji i stosowaniu Traktatu Wspólnotowego.
Sąd Pierwszej Instancji ustanowiony został na mocy decyzji Rady z 24 października 1988 r. jako rezultat poprawek zawartych w Jednolitym Akcie Europejskim.
TRYBUNAŁ REWIDENTÓW KSIĘGOWYCH (Europejski Trybunał Obrachunkowy) - stanowi autonomiczną instytucję nadzoru i kontroli finansów Wspólnoty . Traktat z Maastricht podniósł pozycję Trybunału Obrachunkowego do rangi instytucji wspólnotowej. W ten sposób podkreślono, iż kontrola finansów jest jednym z istotnych elementów społeczeństwa demokratycznego. Siedzibą Trybunału jest Luksemburg, a jego struktura pod wieloma względami przypomina strukturę Trybunału Sprawiedliwości. Trybunał nie jest organem o charakterze sądowym lecz kontroli skarbowej.
ORGANY UNI GOSPODARCZO-WALUTOWEJ - uzupełnieniem sprawnego funkcjonowania wspólnego rynku przewidzianego w Traktacie Rzymskim było wprowadzenie systemu walutowego opartego na stabilnych kursach walutowych oraz jednolitych zasadach określania poziomu tych kursów. Z dniem 1 stycznia 1999 r. w Unii Europejskiej została ustanowiona Unia Gospodarczo - Walutowa, a w jej ramach zaczął funkcjonować nowy pieniądz - euro. Rozpowszechniła się jej nieformalna nazwa - EUROLAND - dla określenia obszaru obejmującego kraje, które weszły w skład Unii Gospodarczo - Walutowej. Ustanowienie Unii Gospodarczo - Walutowej - to włączenie 11 suwerennych krajów europejskich do obszaru jednowalutowego - obszaru euro.
1