Proces Karny

ze względu na rodzaj odpowiedzialności prawnej

Proces Zasadniczy

rozpatruje główną kwestię - odpowiedzialność karną

Akcja Cywilna

rozstrzyga w toku procesu karnego roszczenia cywilne, wynikające bezpośrednio z przestępstwa lub nakłada obowiązki odpowiednich świadczeń z powodu popełnienia przestępstwa

Cele - skutki

1. szybkie, całościowe załatwienia konfliktu

2. oszczędność czasu sądu (nie dwukrotne)

3. oszczędzenie konieczności co najmniej dwu krotnego występ. poszkodowanego przed sądem

4. mniejsze koszty dla oskarżonego

5. ujemny - groźba przedłużania się sprawy karnej

Postępowanie adhezyjne

• na podstawie powództwa cyw. wniesionego przez osobę poszkodowaną lub uprawnioną

• dochodzi tylko roszczeń wyn. bezpośrednio z przestępstwa

• za stratę rzeczywistą

i za utracone korzyści

• pozwanym - tylko oskarżony

• tymczasowe zwolnienie z oipłat od powództwa i apelacji

Orzeczenie obowiązku naprawienia wyrządzonej szkody

• Środek karny przewidziany w części ogólnej kk

• za stratę rzeczywistą

i za utracone korzyści

Orzeczenie odszkodowania z urzędu

Fakultatywne orzeczenie naprawienia szkody pełniące rolę środka uzupełniającego

Orzeczenie nawiązki

(< 10 x najniższe wynagrodz.)

Orzeczenie świadczenia pieniężnego

• środek zastępujący sankcję karną, gdy sąd odstępuje od wymierzenia kary

• < 3 x najniższe wynagrodz,

* przy skazaniu nietrzeźwych lub pod wpływem środków odurzających, prowadzących pojazd (< 10 x najniższe wynagrodz.),

Orzeczenie zwrotu korzyści majątkowej

• na rzecz Skarbu państwa,

• nie środek karny lecz post. odszkodowawcze z urzędu

• się na wniosek prokuratora,

• za przestępstwo przynoszące korzyści majątkowe

• toczy się przeciwko osobie trzeciej (quasi-pozwanej)

ze względu na charakter

Ograniczenia (art. 65 § 1)

1. Niedopuszcalność gdy przepis szczególny tak wyraźnie stanowi, np. w postępowaniu:

* w sprawach nieletnich

• w sprawach o wykroczenie

• doraźnym

2. Dopuszczalność dowodzenia tylko okoliczności, na których opierają się roszczenia

3. Możliwość pozostawienia bez rozpatrzenia gdy materiały dowodowe ujawnione w toku rozprawy nie wystarczą do rozstrzygnięcia sprawy, a uzupełnienie może znacznie przewlekać rozstrzygnięcie sprawy zasadniczej

rozpoznawcze

(kognicyjne) zmierzają do zbadania i rozstrzygnięcia określonej kwestii w proc.

wykonawcze

(egzekucyjne) zmierzają do wykonania decyzji procesowej

1. Bezwzględnie obligatoryjne

Umarzając warunkowo sąd zobowiązuje sprawcę do naprawienia szkody niezależnie od innych obowiązków

2. Względnie obligatoryjne

• na wniosek pokrzywdzonego

• w przestępstwie: śmierci,

ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia, przeciwko bezp. w komunikacji, środowisku, mieniu lub obrotowi gospodar.

• gdy szkoda nie została napraw.

gdy istnieje możliwość ustalenia rozmiary szkody

3. Fakultatywne

Zawieszając wykonanie kary, sąd może zobowiązać skazanego (z wyjątkiem gdy orzekł o wzg obl.)

* może otrzymać klauzulę wykonalności

konkludentne

(dorozumiane) przekaz przez zachowanie wskazujące na istotę czynności

wyraźne

(ekspresywne) przekaz przez oświadczenia np. ustne, pisemne

Ograniczenia

1. w post. sądowym w spr. Wykrocz

2. w post. poprawczym w spr. Nieletnich

3. w post. doraźnym

4. gdy to samo roszczenie do oskarżonego zostało już prawomocnie zasądzone lub toczy się post. w tej sprawie

Zdarzenie procesowe

Zaszłość w świecie zewnętrznym nie wykazujące jakichkolwiek cech zachowania się człowieka, ale wywołujące skutki przewidziane przez prawo (np. śmierć)

stron

innych uczest.

organów

1. Na rzecz pokrzywdzonego, zamiast obowiązku naprawienia szkody gdy nie istnie możliwość ustalenia rozmiary szkody

2. Na wskazany cel społ. związany z ochroną zdrowia przy skazaniu za umyślne przest.epsrtwo przeciwko życiu lub zdrowiu, może być orzeczona kumulatywnie z pkt.1

3. Na wskazany cel społ. związany z ochroną środowiska przy skazaniu za przestepsrtwo przeciwko środowisku (3-20 x najniższe wynagrodzen.)

4. Obligatoryjnie, Na rzecz instytucji i org. statutowo zajmujących się pomocą ofiarom wypadków komunikacyjnych przy skazaniu nietrzeźwych (śr. odurzające), zbiegłych z miejsca wypadków sprawców ciężkich wypadków kom. i katastrof (3-100 x najniższe wynagrodzen)

5. Na rzecz pokrzywdzonego, PCK lub inny cel społ. przy skazaniu za pomówienie zwykłe

6. Na rzecz pokrzywdzonego, PCK lub inny cel społ. przy skazaniu za zniewagę

7. Na rzecz pokrzywdzonego przy skazaniu za wyrąb drzewa lub kradzież wyrąbanego lub powal.

zarządzenia

decyzje na ogół w kwestiach mniejszej wagi, raczej o charakt. porządk., wydawane przez:

1. w post przygotowawczym organ prowadzący lub prokurator nadzorujący

2. w post. przed sądem jest jedyną formą decyzji prezesa sądu lub przewodniczącego rozprawy

Uzasadnia się na piśmie zawsze gdy podlega zaskarżeniu.

Warunki:

1. w sposób nie budzący wątpliwości musi uzewnętrzniać wolę

2. zachowanie strony musi wskazywać, że zrozumiała takie oświadczenia organu

3. nie może zastępować decyzji:

1. od której przysługuje środek zaskarżenia

2. w przedmiocie środków przymusu

3. przesuwających proces do następnego etapu

4. środka zaskarżenia

nakazy karne

quasi-wyroki, pełnią rolę wyroków w post. nakazowym.

Uzasadnia się na piśmie zawsze.

Czynność procesowa

Zachowanie się (tylko działanie) uczestnika procesu, wywołujące skutki przewidziane przez prawo procesowe

postanowienia

wydaje się zawsze tam, gdzie ustawa nie przewiduje orzeczenia wyrokiem i nie zezwala na wyd. w tej kwestii zarządzenia.

Uzasadnia się na piśmie zawsze z wyjątkiem:

1. dopuszczenia dowodu

2. uwzględnienia wniosku, któremu strona nie sprzeciwiła się , chyba że orzeczenie podlega zaskarżeniu

3. o przedstawieniu zarzutów - na żądanie pokrzywdzonego

wyroki

orzeczenie w imieniu RP sądu, rozstrzygające w kwestii odpowiedzialności prawnej oskarżonego, wydane w nast. sytuacjach

1. skazania

2. uniewinnienia

3. umorzenia na rozprawie, po rozpoczęciu przewodu

4. war. umorzenia post. na rozprawie, po rozpoczęciu przewodu

5. uchylenia przez sąd II inst. Lub SN rozpoznający w wyniku kasacji zaskarżonego wyroku i przekazania do ponownego rozpoznania do sądowi I inst. Lub umorzenia post.

6. zmiany wyroku sądu I inst. przez sąd II inst.

7. utrzymania przez sąd II inst. w mocy zaskarż. wyroku sądu I inst.

8. orzeczenia kary łącznej w stosunku do osoby prawomocnie skazanej wyrokami różnych sądów

Uzasadnia się na piśmie na żądanie strony.

Z urzędu uzasadnia się na piśmie:

1. sądów II inst. i wydane na skutek kasacji

2. gdy zgłoszono zdanie odrębne (votum separatum)

orzeczenia

decyzje procesowe (rozstrzygnięcia)

wiążą nie tylko uczestników procesu lecz również inne organy lub instytucje

polecenia

wydawane organom podwładnym i tylko je obowiązujące (np. wydawane Policji przez prokuratora)

oświadczenia władcze

oświadczenia postulujące

(np. wnioski, podania, prośby) szczególne znaczenie mają wnioski procesowe, a wśród nich wnioski dowodowe i akt oskarżenia

oświadczenia wiedzy

komunikowanie wiadomości przez uczestników procesu (np. zeznanie, opinia biegłego)

oświadczenia woli

komunikowanie dążeń uczestnika procesu

ze względu na podmiot procesowy

ze względu na sposób komunikowania

ze względu na cel

Stosunki procesowe

Sytuacje prawne zachodzące między uczestnikami procesu i unormowane przez prawo karne procesowe, mają charakter:

1. społeczny (zachodzą między ludźmi lub podmiotami)

2. prawny (są prawnie unormowane

3. dynamiczny (poprzez działanie uczestni. ciągłe zmiany treści tych stosunków)

spostrzeżenia

percepcje wrażeń zmysłowych

(np. oględziny, przesłuchanie)

czynności realne

stwarzanie lub zmiana sytuacji faktycznych (np. przeszukanie, zatrzymanie)

oświadczenie procesowe

wyrażenia treści intelektualnej uczestnika procesu

Organy

procesowe

Osoby działające za stronę w jej imieniu na mocy odpowiedniego tytułu prawnego..

Podmioty posiadające interes prawny w korzystnym dla nich rozstrzygnięciu o przedmiocie procesu.

Strony procesu

karnego

Pomocnicy organów

procesowych

Rzecznicy

interesu społecznego

Reprezentanci

stron procesowych

UCZESTNICY PROCESU KARNEGO

z oskarżenia publicznego

bezwarunkowy

warunkowy

postępowanie dodatkowe (prowadzi się w związku z post. zasadniczym)

postępowanie zasadnicze

postępowanie zwyczajne (zmierza do rozstrzygnięcia kwestii karnej odpowiedzialności)

postępowanie szczególne (różni się istotnie od post. zwycz. w sposób określony z góry przez ustawę)

z oskarżenia prywatnego (wszczyna się tylko na podstawie aktu oskarżenia wniesionego do sądu przez pokrzywdzonego - od tej pory staje się oskarżycielem prywatnym)

za zezwoleniem właściwego organu (wszystkie przypadki uchylenia immunitetu)

na wniosek pokrzywdzonego

(w myśl art. 12 § 1 w sprawach o przestępstwo ścigane na wniosek, z chwilą złożenia wniosku toczy się z urzędu)

uzupełniające (gdy wyrok nie zawiera rozstrzygnięcia co do zaliczenia tymczas. areszt, zatrz lub środków zapob. w postaci zawieszenia oskarż. w czynnościach sł. lub w wykonywaniu zawodu lub nakazu powstrzymywania się od określonej dział. lub od prowadzenia określonego rodz poj. albo co do dowodów rzeczowych

następcze (dopuszczalne tylko pod warunkiem wyraźnego przyzwolenia ustawy, w celu załatwienia kwestii powstałych po uprawomocnieniu wyr)

1. w sprawie o odszko- dowanie za niesłusz skazanie, areszt, zat.

2. post. ułaskawiające

3. w sprawie wyroku łącznego

pomocnicze (usuwa szczególne trudności powstałe w trakcie post. zasadniczego)

1. ekstradycyjne

2. o odtworzenie akt

3. pomoc prawna

incydentalne (załatwia kwestie powstające w trakcie post. zasadniczego)

1. kwestia tymczas aresztowania

2. zabezp roszczeń majątkowych

3. kary porządkowe

zredukowane (zmniejszony formalizm)

1. uproszczone

2. z oskarżenia prywatnego

3. w sprawach o wykrocze

4. nakazowe

5. doraźne

wzbogacon (bardziej sformalizowane - obecnie nie występuje w Polsce)

ekwiwalentne (tak samo sformalizowane, lecz w miejsce jednych form wchodzą inne, 1. karne skarbowe zwycz

2. poprawcze w spr. nieletnich

Przebieg postępowania

Stosunek do głównego nurtu procesu

Tryb ścigania

Podział postępowania

ze względu na:

Organy państwowe uprawnione do wydawania decyzji procesowych w określonych etapach procesu, niezależnie od innych uprawnień.

Osoby niezależne od stron procesowych, działające na rzecz interesu społecznego w procesie.

Osoby ułatwiające organowi procesowemu wykonywanie jego funkcji.

Osobowe źródła

dowodowe

Osoby wezwane przez organ procesowy do dostarczenia środka dowodowego.

obrońca

Rzecznik Praw Obywatelskich

przedstawiciel społeczny,

czyli przedstaw.

organiz społecznej

dopuszczonej na jej wniosek do udziału w post. sądowym

podmiot upraw. do wnoszenia kasacji „nadzwyczajnej”

1. Minister Spraw.

- Prok. Generalny

2. Naczelny Prok. Wojskowy w sprawach wojsk.

prokurator w postępowaniu

adhezyjnym

oskarżony

- dostarcza ś.d. w post wyjaśnień

czynne ofensywne

bierne defensywne

pełnomocnik

przedstawiciel ustawowy

świadek

- dostarcza ś.d. w post zeznań

oskarżony

biegły

- dostarcza ś.d. w post opinii

oskarżyciele

osoba poddana oględzinom lub badaniom ciała

posiłkowy

prywatny

publiczny

uboczny

subsydiarny

pokrzywdzony

karne

powód cywilny

zasadnicze

szczególne

zawodowy kurator sądowy

- dostarcza ś.d. w post wyniku wywiadu środowiskowego

Sądy

Powszechne

1 apelacyjne

2 okręgowe

3 rejonowe

Sąd

Najwyższy

Sądy szczególne

1 wojskowe

2 Trybunał Stanu

rodzice lub opiekun nieletniego

interwenient

podmiot pociągnięty do odpowiedzialności posiłkowej

quasi-pozwany

cywilnie

specjalista,

os. wykonująca czynności tech. w czasie np. oględzin, ekspertyzy itp. (fotograf, technik)

Policja

I UOP

Prokurator

protokolant,

os. powołana do spisania protok.

stenograf,

os. wykonująca stenogram czynności niezależnie od spisania protok.

Sąd

Zespół osób lub osoba wyposażone

w atrybut niezawisłości, powołane do sprawowania wymiaru sprawiedliwości

w imieniu RP oraz

w szczególnej procesowej formie.

tłumacz,

os. wzywany do przesłuchania głuchego, niemowy i os. nie władającej j. polskim - w określonych syt.

konwojent Policji

---