Begg, mikroekonomia: „Struktura rynku i konkurencja niedoskonała” (Jaśka)

STRUKTURA RYNKU-opis zachowań kupujących i sprzedających na tym rynku. Określa liczbę podmiotów na rynku oraz ich zachowania.

4 modele struktur rynkowych:

1. Konkurencja doskonała(rozdz.8),

2. Konkurencja niedoskonała:

1. konkurencja monopolistyczna,

2. oligopol,

3. monopol,

Cechy	Konkurencja doskonała	Konkurencja niedoskonała
				Konkurencja monopolistyczna	Oligopol	Monopol
Liczba firm	Wiele	Wiele	Kilka	Jedna
Wpływ na cenę	Brak	Ograniczony	Średni	Znaczny
Bariery wejścia	Brak	Brak	Występują	Pełne

O strukturze rynku decydują:

a) czynniki takie ogólne:

-prawodawstwo(np. gałęzie państwowe, chronione prawem monopole),

-dostępność surowców,

b) czynniki ujawniające swe działanie w długim okresie czasu: popyt i koszty,

Decydującym wyznacznikiem struktury rynku jest stosunek minimalnej efektywnej skali produkcji do wielkości całego rynku, o której informuje krzywa popytu.

Minimalna efektywna skala produkcji= wielkość produkcji, przy której długookresowa krzywa kosztów przeciętnych przedsiębiorstwa przestaje opadać.

(na chł. roz.:gdy firma zwiększa skalę produkcji-zmniejsza jednocześnie przeciętne koszty wytworzenia jednego produktu <=korzyści skali> aż do momentu w procesie produkcji tzn. min.efekt.sk.prod. od którego dalsze zwiększanie produkcji zacznie powodować wzrost kosztów przeciętnych= spadek zysków= straty przedsiębiorstwa)

Stosunek min. efektywnej skali produkcji do wielkości rynku daje obraz struktury rynku. Gdy stosunek mały= występuje konkurencja doskonała, gdy przeciętny= oligopol, gdy duży= monopol naturalny.

Badanie struktury rynkowej przeprowadza się w celu oszacowania wielkości rynku. Aby zbadać wielkość rynku nie wystarczy znać liczby podmiotów, ale ich wielkość i znaczenie. Aby ustalić liczbę znaczących przedsiębiorstw używa się wskaźnika koncentracji N firm(to udział N największych przedsiębiorstw w rynku danych gałęzi).np.: wskaźnik koncentr. 3 firm= jaki % udziału w podaży rynkowej towaru ma 3 największych producentów danej gałęzi.

Im wskaźnik procentowy wyższy (np.: 80-100%) tym mniej podmiotów funkcjonuje na rynku.

KONKURENCJA NIEDOSKONAŁA- sprzedaż produktu po danej cenie jest uzależniona od popytu na dane wyroby, który maleje wraz ze wzrostem ceny, a cena zależy od ilości wytwarzanych i sprzedawanych produktów. Producent nie jest tylko ”biorcą cen” i napotyka malejącą krzywą popytu na swe produkty.

KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA:

-względnie duża liczba niezależnych przedsiębiorstw,

-przedmiotem produkcji są wyroby będące bliskimi, ale nie doskonałymi substytutami, różnią się od siebie cechami, które odróżniają go od produktów innych firm danego rynku(np. : lokalizacją, przywiązaniem klientów do marki),

-producent może do pewnego stopnia wpływać na wielkość swego udziału w rynku, kształtując ceny swojego produktu w stosunku do innych wyrobów w celu osiągnięcia ja największego zysku.

-np. : handel detaliczny, małe sklepiki osiedlowe, przemysł odzieżowy, zakłady usługowe(np. :fryzjer, restauracja),

OLIGOPOL= model struktury rynkowej w której działa niewielu producentów (kilku, kilkunastu) dominujących nad całym rynkiem w produkcji danego dobra. Każdy podmiot musi uwzględnić wpływ własnych działań na decyzje stosunkowo nielicznych rywali (krzywa popytu na ich wyroby decydująco zależą od zachowania się rywali i ich reakcji na określone działania).

-optymalne decyzje konkretnej firmy dotyczące wielkości produkcji zależą od jej przypuszczeń co do reakcji rywali.

Zachowania oligopolistyczne:

• zmowa- jawne lub tajne porozumienie między funkcjonującymi przedsiębiorstwami, które ma na celu usunięcie wzajemnej konkurencji.

-działające firmy zachowują się jak wielozakładowy monopolista-dążą do maksymalizacji łącznych zysków(zysków całkowitych),

-dochodzi do porozumienia monopolistycznego- oligopoliści ustalają wielkość produkcji całej gałęzi przy ustalonej cenie,

• konkurencja-może do niej dojść gdy np. jeden z producentów wyłamie się ze zmowy-łamie umowę podnosząc cenę(= obniża cenę na sprzedawane produkty)- wtedy wzrastają jego zyski kosztem partnerów zmowy (muszą stracić),

Formy rynku oligopolistycznego: min. KARTEL (=porozumienie producentów, które może dotyczyć: 1)rozmiarów produkcji w poszczególnych firmach, 2)podziału rynków zbytu, 3)ustaleniu ceny). Najsłynniejszy kartel obecnie: OPEC.

Złamana krzywa popytu w oligopolu (???)

• podwyższenie cen nie powoduje żadnej reakcji cenowej konkurentów- prowadzi to do dużej straty udziału w rynku na rzecz innych firm,

• obniżenie cen jest naśladowane przez inne firmy (udziały w rynku nie zmieniają się)

Pomocna przy analizie oligopolu jest TEORIA GIER- pozwala zbadać jak podejmowane są współzależne decyzje konkurentów w celu doboru najlepszych posunięć własnych.

GRA- sytuacja w której rozsądne decyzje nieuchronnie zależą od siebie.

• gracze (firmy) dążą do maksymalizacji wygranych (długookresowych zysków) stosując długookresowe strategie.

STRATEGIA- plan gry, opisujący jak gracz będzie działał tzn. jakie posunięcia wykona w każdej wyobrażonej sytuacji.

-równowaga= sytuacja w której każdy z graczy wybrał najlepszą strategię przy danych strategiach innych graczy.

-strategia gracza wchodzącego jest zależna od strategii wybieranych przez innych graczy

-„dylemat więźnia”- rozdarcie między zmową i konkurencją,

-istnieją bardzo silne bodźce skłaniające firmy do łamania zmowy.

-w celu zabezpieczenia zawiera się umowę wstępną (= dobrowolne uzgodnienie ograniczające możliwości przyszłego wyboru każdej ze stron).

Nieformalny sposób wpłynięcia na przestrzeganie warunków gry:

• strategia karania- gdy ktoś oszukuje, stosujemy karę nie pozwalając mu osiągnąć max zysków,

• należy stosować wiarygodne groźby (= ich urzeczywistnienie po zaistnieniu zdarzenia może być uznane za rozwiązanie optymalne)

• nie można karać, jeśli przynosi to straty,

Wejście na rynek:

1. Łatwe,

2. Trudne za sprawą przypadku,

3. utrudniane celowo,

RYNEK SPORNY= panuje na nim swoboda wejścia/wyjścia (umożliwia zastosowanie taktyki nagłego wtargnięcia i natychmiastowego wycofania):

- swoboda wejścia= wszystkie firmy maja dostęp do tych samych technologii czyli identyczne krzywe kosztów,

• swoboda wyjścia= firma opuszczając daną gałąź może odzyskać wszystkie poniesione do tej pory koszty,

Niezamierzone bariery wejścia- nie stworzone rozmyślnie przez działające w gałęzi firmy.

3 typy barier:

1. różnicowanie produktu (bar. zamierzone)

2. bezwzględna przewaga w wielkości kosztów (mogą być niezamierzone)

3. bezwzględna przewaga korzyści ze skali (niezamierzone)

Gdy bariery niezamierzone są wysokie- stare firmy lekceważą nowych i gdy są niewielkie- stare firmy:

• akceptują tę sytuację (konkurencja doskonała)

• tworzą własne bariery nadużywając siły rynkowej,

Strategie odstraszania konkurentów;

Posunięcia strategiczne- zachowanie, które wywiera korzystny dla autora wpływ na wybory innej osoby, oddziałując na jej przewidywania dotyczące jego własnych działań.

---