Prawo spadkowe
D. 34, 4, 4 (Ulpianus libro trigensimo sexto digestorum): Ambulatoria est voluntas defuncti usque ad vitae supremum exitum. Wola spadkodawcy może być zmieniana aż do chwili śmierci. Cfr. art. 943 kc.
Ambulatoria est voluntas testatoris usque ad mortem. Wola testatora jest może być zmieniana aż do chwili śmierci.
D. 32, 22, pr. (Hermogenianus libro quarto iuris epitomarum): In testamento nemo sibi legem dicere potest, a qua recedere non possit. W testaemncie nikt nie może postanowić tak, aby nie mógł tego zmienić.
D. 5, 6, 3, 2 (Ulpianus libro sexto decimo ad edictum): Actiones heredi et in heredem competunt. Skargi przysługują dziedzicom i przeciwko dziedzicom. Cfr. art. 922 § 1 kc, art. 1030 kc.
D. 2, 15, 8, 10 (Ulpianus libro quinto de omnibus tribulalibus): Alimenta cum vita finiuntur. Alimenty kończą się wraz z życiem. Etiam w prawie polskim.
D. 23, 5, 2 (Ulpianus libro quinto de adulteriis):Fiscus semper idoneus successor sit, et solvendo. Skarb państwa jest zawsze zdolny do dziedziczenia i wypłacalny. Cfr. art. 1023 § 1 kc.
Tj. Si maritus fuerit in servitutem redactus, an dominus alienare hunc fundum non possit? Quod puto esse verius. Quare et si ad fiscum pervenerit, nihilo minus venditio fundi impeditur, quamvis fiscus semper idoneus successor sit et solvendo.
Fiscus semper habet ius pignoris. Skarbowi państwa przysługuje zawsze prawo zastawu.
Fiscus semper rapax. Skarb państwa zawsze nienasycony.
D. 5, 3, 20, 3 (Ulpianus libro 15 ad edictum): Fructus autem omnes augent hereditatem. Wszystkie pożytki powiększają spadek.
Tj. Item non solum ea quae mortis tempore fuerunt, sed si qua postea augmenta hereditati accesserunt, venire in hereditatis petitionem: nam hereditas et augmentum recipit et deminutionem. Sed ea, quae post aditam hereditatem accedunt, si quidem ex ipsa hereditate, puto hereditati accedere: si extrinsecus, non, quia personae possessoris accedunt. Fructus autem omnes augent hereditatem, sive ante aditam sive post aditam hereditatem accesserint. Sed et partus ancillarum sine dubio augent hereditatem.
Gai 2, 229: Heredis institutio caput et fundamentum totius testamentum. Istotą każdego testamentu jest ustanowienie dziedzica. Cfr. art. 941 kc.
Tj. Ante heredis institutionem inutiliter legatur, scilicet quia testamenta uim ex institutione heredis accipiunt, et ob id uelut caput et fundamentum intellegitur totius testamenti heredis institutio.
D. 50, 17, 62 (Iulianus libro sexto digestorum): Hereditas nihil aliud est, quam successio in universum ius quod defunctus habuerit. Spadek nie jest niczym innym, jak wejściem w ogół praw zmarłego. Cfr. art. 922 kc.
D. 18, 4, 1 (Pomponius libro nono ad Sabinum): Hereditas viventis non datur. Nie dziedzuczy się po osobie żyjącej. Cfr. art. 922 kc.
Tj. Si hereditas venierit eius, qui vivit aut nullus sit, nihil esse acti, quia in rerum natura non sit quod venierit.
D. 28, 5, 89 (88) (Gaius libro singulari de casibus): Semel heres semper heres. Kto raz zostanie dziedzicem, pozostaje nim na zawsze. Cfr. art. 962 kc.
Tj. Ei qui solvendo non est aliquo casu evenit, ut et servus cum libertate heres exsistat et praeterea alius heres adiciatur: veluti si servo cum libertate herede instituto ita adiectum sit: ,,Si mihi Stichus heres erit, tunc Titius quoque heres esto”: nam Titius, antequam Stichus ex testamento heres exstiterit, heres esse non potest, cum autem semel heres exstiterit servus, non potest adiectus efficere, ut qui semel heres exstitit desinat heres esse.
D. 50, 17, 12 (Paulus libro tertio ad Sabinum): In testamentis plenius voluntates testantium interpretamur. Wykładnia testamentów opiera się na wnikliwym badaniu woli testatorów. Cfr. art. 948 § 1 kc.
D. 34, 4, 4 (Ulpianus libro 33 ad Sabinum): Ambulatoria est voluntas testatoris usque ad mortem. Wola testatora jest może być zmieniana aż do chwili śmierci. Cfr. art. 943 kc.
Tj. Quod si iterum in amicitiam redierunt et paenituit testatorem prioris offensae, legatum vel fideicommissum relictum redintegratur: ambulatoria enim est voluntas defuncti usque ad vitae supremum exitum.
Ambulatoria est voluntas defuncti usque ad vitae supremum exitum. Wola spadkodawcy może być zmieniana aż do chwili śmierci.
D. 32, 22 pr. (Hermogenianus libro quatro iuris epitomarum): In testamento nemo sibi legem dicere potest, a qua recedere non possit. Nikt nie może uczynić postanowienia w testamencie, którego nie mógłby sam zmienić. Cfr. art. 943 kc.
Tj. Si quis in principio testamenti adscripserit: ,,cui bis legavero, semel deberi volo”, postea eodem testamento vel codicillis sciens saepe eidem legaverit, suprema voluntas potior habetur: nemo enim eam sibi potest legem dicere, ut a priore ei recedere non liceat. Sed hoc ita locum habebit, si specialiter dixerit prioris voluntatis sibi paenituisse et voluisse, ut legatarius plura legata accipiat.
Cum in testamento ambigue scriptum est, benigne interpretari debet. Gdy w testamencie zapisano coś niejasno, należy to interpretować przychylnie.
D. 29, 2, 18 (Paulus libro secundo ad Sabinum): Is potest repudiare, qui et adquirere potest. Ten może odrzucić, kto może przyjąć. Cfr. art. 1012 kc, art. 1023 § 1 kc.
D. 31, 36 (Modestinus libro tertio pandectarum): Legatum est donatio testamento relicta. Zapis jest darowizną pozostawioną przez testatora. Cfr. art. 968 § 1 kc.