12. Etapy integracji europejskiej w latach 1949 - 1957
Proces gospodarczej integracji Europy Zachodniej stanowił część wielopłaszczyznowych zmian, zachodzących w zachodniej części kontynentu. Choć idea integracji europejskiej wyrażana była jeszcze w wieku przez francuskich legionistów, w wieku XVIII przez Stanisława Leszczyńskiego, w XIX zaś przez Mazziniego, Mickiewicza i wielu innych działaczy, nowy impuls dla rozwoju tego, co poprzednie pokolenia oceniały jako utopię w okresie międzywojennym działalność hr. Richarda Coudenhove-Kalergi - pół-Austriaka, pół-Japończyka, a czechosłowackiego obywatela, który po pierwszej wojnie światowej wysunął ideę utworzenia Unii Europejskiej, mającej przeciwdziałać powtórzeniu się nowej wojny światowej i stanowić zaporę dla bolszewickiej ekspansji w Europie. Coudenhove-Kalergi, założyciel ruchu zwanego Paneuropa. Potrafił pozyskać niektórych polityków europejskich, m.in. Eduarda Benesa i Aristide Brianda. Ten ostatni zaproponował nawet omówienie przyszłej Unii przez Ligę Narodów. Śmierć Brianda udaremniła te plany, ale zwolennicy Paneuropy rozwijali swą działalność także później. W czasie II wojny światowej za integracją powojennej Europy wypowiadało się wielu polityków alianckich, w tym także Winston Churchill, postulujący powołanie do życia regionalnych unii politycznych, które w przyszłości stałyby się częściami składowymi Światowych Stanów Zjednoczonych. Szczególną uwagę przywiązywał Churchill do basenu dunajskiego - po usunięciu Habsburgów zapanowała jego zdaniem polityczna próżnia, wymagająca zapełnienia. Stąd postulował on szybką unię tych krajów. Odbiciem tych koncepcji były mało znane do dziś plany politycznej federacji (lub konfederacji) polsko-czechosłowacko-jugosłowiańskiej, znajdujące swój wyraz w porozumieniach zawartych w 1940, a potem w 1942 roku, udaremnione w wyniku proradzieckiego zwrotu polityki czechosłowackiej, spowodowanego naciskami dyplomatycznymi Moskwy i zaniechane po zerwaniu przez ZSRR stosunków dyplomatycznych z polskim rządem emigracyjnym w 1943 roku. III 1947 traktat z Dunkierki UK i FRA.
Czynniki wspierające integrację: plan Marshalla, pojednanie FRA -DE, zagrożenie sowieckie, konieczność zapewnienia pokoju w Europie [konflikty niemiecko-francuskie spowodowały 3 duże wojny (w tym dwie światowe) dlatego stworzono wysoką władze do regulacji wydobycia i produkcji stali], demokracja (Rada Europy).
Po wojnie ruch paneuropejski, czołowym patronem którego stał się Winston Churchill, zdobywał coraz szersze rzesze zwolenników. W 1949 roku w charakterze uzupełnienia istniejących już organizacji współpracy gospodarczej (OE-EC) i militarnej (1948 Unia Zachodnia FRA, UK, BENELUKS, zaś od 4 kwietnia 1949 r. także Pakt Północnoatlantycki - NATO) powołano do życia Radę Europy - organizację mającą na celu popieranie demokratycznego rozwoju krajów członkowskich, współpracę kulturalną i na odcinku rozwijania kontaktów międzyludzkich(wcześniej kongres Europejski w Hadze). Rada (która posiadała organy wykonawcze wspólne z Unią Zachodnią) zyskała większe znaczenie dopiero w latach rozpadu imperium radzieckiego, stając się pierwszym ogniwem integrującym kraje obydwu systemów (od 1989 roku).Planowane powołanie do życia Europejskiej Wspólnoty Politycznej, mającej za zadanie przyśpieszenie utworzenia Unii Europejskiej, nie doszło do skutku, gdy w 1954 r. fiaskiem zakończył się plan powołania do życia integrującej wojska l zachodnioeuropejskich krajów Europejskiej Wspólnoty Obronnej (Plan Renee Plevena) 20 V 1952 traktat. nie ratyfikowany - nie wszedł w życie Ale w latach 50-tych udało się powołać do życia dwie organizacje, które przesądziły o ostatecznym powodzeniu europejskiej integracji. Pierwszą z nich była Europejska Wspólnota Węgla i Stali, pomysłodawcą której był w 1950 roku francuski polityk Robert Schuman (TAK NAPRAWDĘ PLAN SCHUMAN TO BYŁ PLAN MONNETA). Traktat o jej utworzeniu podpisały w 1951 roku Francja, RFN, Włochy i kraje Beneluksu. Obejmował on koordynację polityki w zakresie produkcji węgla i stali oraz pochodnych produktów. W ówczesnej epoce produkty te miały znacznie większe znaczenie strategiczne niż dzisiaj, stąd traktat tworzył także dogodne (zwłaszcza dla Francji) możliwości kontroli nad niemieckim przemysłem ciężkim, przedstawienie którego ponownie na zbrojeniowe tory stało się w epoce wojny koreańskiej potrzebą chwili. Wspólnota Węgla i Stali stała się praktycznie zalążkiem Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i egzystowała (posiadając te same władze) do 1967 roku wspólnie z EWG oraz Euratomem, stając się następnie częścią tzw. Wspólnot Europejskich - organizacji, która wchłonęła EWG, Euratom i EWWiS.
Wspólnota Europejska zrodziła się w czasie dyskusji polityków i ekonomistów zachodnich w latach 1955-56, a autorem koncepcji jej utworzenia był francuski polityk Jean Monnet (ekspert zajmował się odbudową Francji - był przewodniczącym organu wykonawczego). 24 marca 1957 roku 6 krajów EWWiS podpisało w Rzymie tzw. traktaty rzymskie o utworzeniu EWG oraz Euratomu (organizacji mającej koordynować i integrować politykę w zakresie energetyki atomowej i pokojowego wykorzystania energii atomowej). EWG rozpoczęła działalność w dniu l I 1958 roku. W myśl traktatów jej najwyższą władzą jest Rada, złożona z ministrów spraw zagranicznych krajów członkowskich. W Radzie obowiązywała jednomyślność (ograniczona dopiero w latach 80-tych), co znacznie hamowało proces integracyjny. Organem nadrzędnym w stosunku do Rady stała się w latach 70-tych nie przewidziana w traktatach rzymskich Rada Europejska - periodycznie (zwykle dwa razy w ciągu półrocza) zwoływana konferencja szefów państw i rządów krajów Wspólnoty, podejmująca decyzje o strategicznym charakterze. Organem wykonawczym Wspólnoty stała się Komisja, do której kraje członkowskie delegowały po dwóch komisarzy, kierujących poszczególnymi resortami, przy czym jeden z nich reprezentować powinien rząd, drugi opozycję. Aparat Komisji wyposażony jest w prawo wydawania decyzji wykonawczych obowiązujących wszystkie kraje członkowskie (poza sprawami zastrzeżonymi dla Rady bądź dla narodowych parlamentów). Sprawy sporne rozstrzyga Trybunał. Działa też Parlament Europejski (oficjalnie zwany Zgromadzeniem), skupiający do 1979 roku) delegatów, desygnowanych przez parlamenty poszczególnych krajów członkowskich w propozycji do liczby ludności. Parlament uzyskał tylko uprawnienia opiniodawcze i doradcze, nie posiadając uprawnień ustawodawczych ani prawa inicjatywy ustawodawczej. Traktaty przewidywały, że w przyszłości członkowie Parlamentu Europejskiego będą wybierani w powszechnych wyborach. Przepis ten wszedł w życie dopiero w 1979 roku, gdy odbyły się pierwsze wybory powszechne do Parlamentu Europejskiego. Obok Parlamentu powołano Komitet Gospodarczo-Społeczny, reprezentujący parytetowo pracodawców i przedstawicieli głównych central związkowych. Posiada on tylko doradcze uprawnienia. Organy EWG, EWWiS i Euratomu połączono na zasadzie unii personalnej (ich skład osobowy był tożsamy). Przed EWG postawiono w pierwszym okresie kilka zadań. Pierwszym z nich miało być utworzenie wspólnego obszaru celnego, w stosunku do krajów trzecich. Zadanie to zrealizowano w ciągu kilku lat, dzięki czemu 6 krajów Wspólnoty Stworzyło zamknięty obszar gospodarczy, utrudniający dostęp na swe rynki produktom z krajów trzecich, zwłaszcza tym, które konkurować mogły z rodzimymi. Zadało to ogromny cios eksportowi rolnemu Polski i gospodarce innych krajów wschodnioeuropejskich. Stanęły one w obliczu dylematu: albo uznać Wspólnotę i zawierać umowy handlowe z całą organizacją (umów bilateralnych tego rodzaju nie wolno było krajom EWG zawierać), albo zrezygnować ze znacznej części eksportu na jej rynki. W praktyce przeważyły względy ideologiczne (bo EWG stała się od samego początku celem niezwykle ostrych ataków komunistycznej propagandy). Próby reorientacji eksportu krajów RWPG w kierunku innych rynków, zwłaszcza Trzeciego Świata, zawiodły i w latach 70-tych rosnąca nierównowaga ich bilansu handlowego z krajami zachodnimi stała się przyczyną szybkiego narastania zadłużenia Polski, Węgier i innych państw Ale utworzenie EWG przyniosło wkrótce poważne straty także amerykańskiemu eksportowi, choć USA należały do inspiratorów powołania tej organizacji. W latach 60-tych Wspólnota postawiła sobie za cel osiągnięcie samowystarczalności w zakresie podstawowych produktów żywnościowych i cel ten w zasadzie osiągnęła. Ale polityka ta, bardzo kosztowna, doprowadziła także do nadprodukcji mleka, masła i niektórych gatunków mięsa, do ogromnych kosztów magazynowania tych nadwyżek, niszczonych następnie (aby nie doprowadzić do załamania się światowych cen tych produktów). Tak to świat bogatych w imię finansowych interesów nie dopuszczał na rynki głodujących krajów Trzeciego Świata niezbędnej dla utrzymania przy życiu milionów ludzi żywności. EWG stała się też poczynając od 1963 roku, narzędziem wspólnej polityki gospodarczej wobec byłych krajów kolonialnych. Kilkadziesiąt krajów Afryki, Karaibów i Pacyfiku, stowarzyszonych z EWG korzysta z preferencji w postaci bezcłowego importu przez kraje EWG ich produktów tropikalnych i dogodnych warunków importu ich surowców górniczych. W zamian kraje Wspólnoty korzystają z szerokich możliwości ekspansji przemysłowej na rynki krajów partnerskich. EWG zawarła też wiele porozumień bilateralnych z innymi krajami, przykładem których są porozumienia podpisane z Polską, Czechosłowacją i Węgrami. Wielka Brytania, choć zaproszona do udziału w EWG, odmówiła początkowo przystąpienia, stając na czele powołanego w 1960 roku Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA). Organizacja ta w małym stopniu stała się konkurencyjną wobec EWG, w latach 70-tych uległa stopniowej erozji, gdy W.Brytania i parę innych krajów przeszło do EWG.
WAŻNE:
Tworzenie przepisów przez instytucje, Współpraca gospodarcza, obronna.