MAŁGORZATA OCHNIO

GRUPA 10

RENTGENODIAGNOSTYKA

Promieniowanie rentgenowskie należy do grupy promieniowań elektromagnetycznych. Fotony rtg nie mają ani masy ani ładunku elektrycznego. Oddziałują z materią-przekazują energię zderzając się z elektronami, które mogą zostać wybite z orbity(stan jonizacji atomu, stan ze zmianą ładunku elektrycznego) lub przesunięte na orbitę dalej położożoną od jądra(stan wzbudzenia atomu, stan bez zmiany ładunku elektrycznego). Rzadka przestrzenna struktura atomu, duże odległości pomiedzy atomami materii i brak powinowactwa fotonu do jakiejkolwiek części składowej atomu, sprawiają że foton ma małą szansę zderzenia i może swobodnie przenikać przez nawet najbardziej spoistą materię.

Niestety promieniowanie rtg niesie ze sobą też i biologicznie negatywne skutki. Powoduje mianowicie radiolizę kwasów nukleinowych i wody, a w związku z tym również i powstanie wolnych rodników. I stąd m.in. biorą się ograniczenia w ilości prześwietlań, ponieważ promieniowanie elektromagnetyczne w swych skutkach niekorzystnych kumuluje się.

Wprowadzone zostało więc pojęcie dawki pochłoniętej, ponieważ to właśnie od niej ,tak jak i od rodzaju proieniowania(stąd dawka skuteczna), zależą biologicznie niekorzystne skutki wykorzystywanych promieni X.

• DAWKA POCHŁONIĘTA D to ilość energii pochłoniętej przez 1kg masy pacjenta :

D = E/m , [J/kg] = [Gy]

1Gy = 100 radów

• MOC DAWKI POCHŁONIĘTEJ P :

P = D/t , [W/kg]

• DAWKA SKUTECZNA H to inaczej równoważnik biologiczny dawki :

H = q • D , [J/kg] = [Sv]

q - współczynnik proporcjonalności (bezwymiarowy); dla promieniowania rtg q=1

5-6 Sv/organizm to dawka śmiertelna. 5 mSv/rok/całe ciało to dawka dopuszczalana w Polsce (bez źródeł medycznych). 3,5-3,6 mSv dostaje „przeciętny Polak” z Kosmosu, gleby,ścien, urządzeń.

Wielkość dawki skutecznej pojedynczego prześwietlenia :

• klp. (duży obrazek) : 0,1 mSv

• klp. (mały obrazek) : 1 mSv

• ząb : 0,1 mSv

• kręgosłup : 3,5 mSv

• żołądek : 14 mSv

• wlew doodbytniczy : 23 mSv

• TC : 2-8 mSv

Wrażliwość na promieniowanie jest cechą osobniczą i gatunkową. Zależy od fazy rozwoju organizmu, od zróżnicowania tkanki(kom.nowotorowe bardziej wrażliwe) i od stężenia tlenu(kom. natlenione bardziej wrażliwe).

• DAWKA EKSPOZYCYJNA X to liczba jonów jednego znaku wytworzona w 1kg suchego powietrza :

X = Q/m , [Q/kg] = [Rtg]

1 Rtg = 2,58 • 10^-4 q/kg

POWSTAWANIE OBRAZU RTG :

Promienie rtg powstają w szklanej bańce próżniowej,w której umieszczone są dwie elektrody. 50-150 kV napięcie rozgrzewające wolframową katodę(wysoka temperatura topnienia), wywołuje zjawisko termoemisji, a następnie przyspieszenia wyrzuconych elektronów. Te przemieszczają się między katodą a anodą, by nagle zostać zahamowane w miejscu zwanym ogniskiem lampy. W momencie zderzenia z powierzchnią ogniska, energia kinetyczna elektronów zostaje zamieniona w 1% na energię promieniowania rtg, a w 99% na ciepło(ochrona :anody wirujące; umieszczenie lampy rtg w oleju o dużej pojemności cieplnej).

E = h ·c/λmin

E = e ·U λmin = hc/eU

W miarę wzrostu U rośnie energia kwantów i promieniowanie

staje się twardsze.( wysoka energia i przenikliwość promieniowania)

Promienie rentgenowskie po przejściu przez ciało pacjenta, padają na powierzchnię błony rtg, która składa się z polietylenowego podłoża, pokrytego z obu stron emulsja fotograficzną. Błona znajduje się w specjalnej kasecie rentgenowskiej. Jej ściany wewnętrzne pokryte są foliami wzmacniającymi, ściśle przylegającymi do powierzchni błony. Istotnym elementem folii wzmacniającej jest warstwa luminoforu,obecnie najczęściej ze związków pierwiastków ziem rzadkich. Folie wzmacniające zamieniają znaczną część padających na nie promieni rentgenowskich na światło widzialne, a tym samym wzmacniają efekt naświetlania emulsji fotograficznej. (luminescencja -emisja światła widzialnego pod wpływem promieniowania rtg)

PRAWO ABSORPCJI :

I = Io · e^-kx

Io - promieniowanie padające

I - promieniowaniewychodące

k- współczynnik absorpcji. Jego wielkość zależy od :

1. gęstości

2. liczby atomowej (~ z⁴)

3. długości fali (~ λ³)

Współczynnik absorpcji kości(14) jest większy od współczynnika absorpcji tkanki miękkiej(7).

! grubość połówkowa - grubość absorbenta, która zmniejsza natężenie o 50%.

Jakość obrazu rtg tworzy :

• ostrość obrazu -zależy od wielkości ogniska lampy rtg, od ilości rozproszonego promieniowania rtg, a także od wielkości ziaren luminoforu folii wzmacniającej i emulsji błony.

• kontrast obrazu -zależy od napięcia anodowego, natężenia rozproszonego promieniowania rtg, a także od czułości błony i rodzju folii wzmacniających.

• rozdzielczość obrazu -zależy od folii wzmacniających.

OCHRONA PACJENTA :

• ograniczenie pola badania(osłony na inne części ciała)

• eliminacja promieniowania długofalowego(filtry)

• eliminacja promieniowania rozproszonego(kratki przeciwrozproszeniowe, zwiększenie odległości obiekt-detektor, filtry)

4

---