POŁĄCZENIA KOŚCI KOŃCZYN

Kończyna górna i dolna to narządy homologiczne, co oznacza, że podobieństwa ich budowy są wynikiem identycznego pochodzenia. Rozwojowo oba narządy są sobie równe. Rozbieżne są względem funkcji, nie są narządzami analogicznymi:

• kończyny górne to kończyny chwytne, manualne

• kończyny dolne to kończyny podporowe i lokomocyjne

Kościec kończyn składa się z kości obręczy i kości kończyny wolnej.

Dla kończyny górnej kości obręczy to parzyste obojczyki i łopatki. Budują obręcz barkową kończyny górnej.

Obręcz kończyny dolnej stanowi obręcz miedniczna zbudowana z dwóch kości miednicznych.

Homologiem kości promieniowej (leżacej bocznie) jest piszczel (położona w goleni przyśrodkowo).

Homologiem kości łokciowej (położonej przyśrodkowo) jest kość strzałkowa (położona bocznie).

Masywność kości :

• brak różnicy między kością promieniową a łokciową

• strzałka jest kością cienką, piszczel jest masywna

POŁĄCZENIA OBRĘCZY

OBRĘCZ BARKOWA kończyny górnej zbudowana jest z parzystych obojczyków i parzystych łopatek. Jest obręczą niepełną, ponieważ jest ona otwarta z tyłu. Łopatki bowiem łączą się stawowo z obojczykami, natomiast z tyłu posiadają jedynie umocowanie mięśniowe. Oznacza to, że nie łączą się one ani pomiędzy sobą, ani z żadną kością klatki piersiowej i kręgosłupa. Dzięki temu otwarciu na tę ruchomość wpływa fakt, że obojczyki łączą się obydwoma swymi końcami stawowo i są to stawy kuliste : mostkowo-obojczykowe i barkowo-obojczykowe.

Staw mostkowo-obojczykowy (art. sternoclavicularis) łączy obojczek z rękojeścią mostka.

Staw barkowo-obojczykowy (art. arcomioclavicularis) łączy obojczyk z wyrostkiem barkowym łopatki

Obręcz barkowa funkcjonalnie jest zaczepem dla kości kończyny górnej. To również czyni ją mobilną w odróżnieniu od statycznej obręczy miednicznej.

OBRĘCZ MIEDNICZNA zbudowana jest z 2 kości miednicznych, które są kościozrostem kości biodrowej, łonowej i kulszowej (kolejno ilium/os illi, os pubis, os ischii). Obręcz ta jest obręczą pełną, czyli zamkniętą. Z przodu zamyka ją chrząstkozrost spojenia łonowego (ssymphysis pubica), a z tyłu kość krzyżowa, która jest również kościozrostem, a z kośćmi miednicznymi łączy się poprzez stawy krzyżowo-biodrowe (art. sacroiliaca). Obydwa stawy są czynnościowo płaskie.

Dodatkowo na statyczność miednicy wpływają więzozrosty w postaci błony zasłonowej (membrana obturatoria) i więzadeł : krzyżowo-guzowego (lig. sacrotuberale), krzyżowo-kolcowego (lig. sacrospinale), pachwinowego (lig. inguinale), które odzielają miednicę od uda.

Funkcję obręczy miednicznej jest podporą dla organizmu oraz ochroną narządów miękkich miednicy (pęcherz, macica, jajniki).

Miednica męska jest wąska, a kobieca szeroka.

STAW RAMIENNY A STAW BIODROWY

STAW RAMIENNY (art. humeri) jest stawem prostym, budują go bowiem głowa kości ramiennej (caput humeri) stanowiąca główkę stawową oraz wydrążenie stawowe łopatki (cavitas glenoidalis) stanowiące płytką panewkę stawową. Czynnościowo jest to staw kulisty wolny, którego torebka stawowa jest obszerna, a aparat więzadłowy słaby (w. obrąbkowo-ramienne [lig. glenohumerale] oraz w. kruczo-ramienne [lig. coracohumerale]).

Ponieważ panewka obejmuje jedynie ok. 1/6 obwodu główki stawowej, zakres ruchomości tego stawu kulistego jest bardzo duży.

STAW BIODROWY (art.coxae) jest stawem złożonym, budują go bowiem głowa kości udowej (caput femoris) stanowiąca główkę stawową oraz 3 kości kości miednicznej stanowiące panewkę stawową (acetabulum). Panewka w stawie biodrowym jest bardzo głęboka, przez co obejmuje 2/3 główki stawowej. Czynnościowo jest to staw kulisty panwekowy, co oznacza, że zakres ruchomości jest ograniczony przez głęboką panewkę. Torebka stawowa należy do najściślejszych torebek stawowych. Jest ona wzmocniona przez silny aparat więzadłowy : w. biodrowo-udowe (lig. ilofemorale), w. kulszowo-udowe (lig. ischiofemorale), w. łonowo-udowe (lig. pubofemorale), w. głowy kości udowej (lig. capitis femoris), warstwa okrężna (zona orbicularis) pokrywająca panewkę stawową.

STAW ŁOKCIOWY A STAW KOLANOWY

STAW ŁOKCIOWY (art. cubiti) jest stawem złożonym, budują go bowiem 3 kości : ramienna, łokciowa i promieniowa. Obejmuje on wspólną torebką 3 stawy :

• staw ramienno-łokciowy (art. humeroulnaris) - czynnościowo zawiasowy

• staw ramienno-promieniowy (art. humeroradialis) - czynnościowo kulisty

• staw promieniowo-łokciowy bliższy - (art. radioulnaris proximalis) czynnościowo obrotowy

W stawie ramienno-łokciowym (zawiasowy) główkę stanowi bloczek kości ramiennej (trochlea humeri), a panewkę wcięcie bloczkowe kości łokciowej (incisura trochlearis ulnae).

W stawie ramienno-promieniowym (kulisty) główkę stanowi główka kości ramiennej (capitulum humeri), a panewkę dołek głowy kości promieniowej (fovea capitis radii).

W stawie promieniowo-łokciowym bliższym (obrotowy) główkę stanowi obwód głowy kości promieniowej (circumferentia radii), a panewkę - wcięcie promieniowe kości łokciowej (incisura radialis).

Torebka stawowa stawu łokciowego jest luźna po stronie zgięciowej, aparat więzadłowy stosunkowo słaby : w. poboczne promieniowe (lig. collaterale radiale), w. pierścieniowate kości promieniowej (lig. annulare radii), w. czworoboczne (lig. quadratum).

Ruchomość stawu łokciowego jest duża. Zachodzi w nim zginanie, prostowanie i obracanie, przy czym obrót jest niezależny od zgięcia czy prostowania.

STAW KOLANOWY (art. genus) jest stawem prostym, budują go bowiem 2 kości. Główkę stawową tworzą kłykcie kości udowej (condyli femoris), panewkę zaś - kłykcie kości piszczelowej (condyli tibiae). W stawie tym występują elementy dodatkowe - trzeszczka w postaci rzepki (patella) oraz łękotki (menisci) - przyśrodkowa i boczna (pogłębiające panewkę stawową). Są one dodatkowo czynnikiem podziałowym stawu kolanowego, dzieląc go na piętro górne, w którym zachodzi zginanie i prostowanie oraz na piętro dolne, gdzie zachodzi obrót.

Czynnościowo staw kolanowy jest stawem zawiasowym zmodyfikowanym o obrót (zawiasowo-obrotowy), przy czym obrót występuje tylko w pozycji zgięciowej stawu kolanowego (w wyproście obrót stawem kolanowym jest niemożliwy, wynika to z funkcji podporowej).

Staw kolanowy posiada napiętą (ciasną) torebkę stawową i bardzo silne więzadła obecne ze wszystkich stron stawu.

/6/ Więzadła zewnątrzstawowe stawu kolanowego :

• w. poboczne strzałkowe (lig. collaterale fibulare)

• w. poboczne piszczelowe (lig. collaterale tibiale)

• w. rzepki (lig. patellae)

• w. poprzeczne kolana (lig. transversum genus)

• w. podkolanowe skośne (lig. popliteum obliquum)

• w. podkolanowe łukowate (lig. popliteum arcuatum)

/2/ Więzadła wewnątrzstawowe stawu kolanowego :

• w. krzyżowe przednie i tylne (lig. cruciatum anterius et posterius)

Więzadła krzyżowe przebiegają strzałkowo pomiędzy błoną włóknistą a błoną maziową, przez co dzielą staw kolanowy na cześć przyśrodkową i boczną.

POŁĄCZENIA KOŚCI PRZEDRAMIENIA A KOŚCI GOLENI

KOŚCI PRZEDRAMIENIA łączą się na dwu swoich końcach stawami, tj. :

• stawem promieniowo-łokciowym bliższym (art. radioulnaris proximalis)

• stawem promieniowo-łokciowym dalszym (art. radioulnaris distalis)

Oba stawy czynnościowo są stawami obrotowymi. Tworzą one tzw. stawy sprzężone, przy czym jest to wyłącznie sprzężenie fizjologiczne (czynnościowe), co oznacza, że obrót w jednym stawie pociąga za sobą obrót w stawie drugim.

Dodatkowo kości przedramienia łączą się więzozrostem w postaci błony międzykostnej (membrana interossea), a na swoich końcach dalszych łączą się stawowo z kośćmi ręki poprzez staw promieniowo-nadgarstkowy (art. radiocarpea). W stawie tym panewkę stawową tworzy powierzchnia stawowa kości promieniowej (facies articularis radii) z krążkiem stawowym. Główkę stawową budują 3 kosteczki pierwszego szeregu nadgarstka : łódeczkowata, księżycowata i trójgraniasta (kolejno os scaphoideum, os lunatum, os triquetrum).

Krążek stawowy, który pojawia się w tym stawie powiększa panewkę oraz oddziela od stawu kości łokciowej.

W GOLENI łączą się ze sobą kości goleni tylko na górze, tworząc staw strzałkowo-piszczelowy (art. fibulotibialis/tibiofibularis), który jest stawem płaskim. Na dole ich końce dolne łączą się ze sobą poprzez więzozrost strzałkowo-piszczelowy (lig. tibiofibulare), a na calej swojej długości również przez więzozrost w postaci błony międzykostnej.

Z kośćmi stopy łączą się obydwie kości goleni przez staw goleniowo-skokowy, inaczej nazywany stawem skokowym górnym.

Staw skokowy górny (staw skokowo-goleniowy - art. talocruralis) jest stawem złożonym, w którym panewkę tworzą kostki kości goleni (przez piszczel i strzałkę). Główkę stawową tworzy bloczek kości skokowej (trochlea tali). Czynnościowo jest to staw zawiasowy, w którym dochodzi do zgięcia grzbietowego i zgięcia podeszwowego, w związku z czym staw skokowy górny umożliwia przemieszczanie się po równym podłożu.

Homologicznym dla niego jest staw promieniowo-nadgarstkowy, który czynnościowo jest stawem eliptycznym. W stawie tym wykonywane są ruchy zgięcia grzbietowego i zgięcia dłoniowego, przywodzenia i odwodzenia oraz obwodzenia.

Pod względem ruchomości przeważa staw promieniowo-nadgarstkowy.

STAWY RĘKI

- staw promieniowo-nadgarstkowy (art. radiocarpea), w którym panewką jest koniec dalszy kości promieniowej oraz krążek stawowy, a główką powierzchnie stawowe 3 kosteczek szeregu bliższego (łódeczkowata, księżycowata i trójgraniasta). Czynnościowo jest to staw elipsoidalny. Staw ten połączony jest poprzez jamę stawową stawu śródnadgarstkowego z pierwszym szeregiem nadgarstka, podczas gdy drugi szereg nadgarstka czynnościowo łączy się z kośćmi śródręcza.

- staw śródnadgarstkowy (art. mediocarpea), który łączy pierwszy szereg nadgarstka z szeregiem drugim. Staw ten ma jamę stawową w kształcie litery S położonej poprzecznie. Jest to mechanicznie staw zawiasowy. Niemniej jednak czynnościowo staw ten rozdziela szereg bliższy połączony z kością promieniową od szerego dalszego powiązanego ruchowo z kośćmi śródręcza. W stawie tym kość łódeczkowata stanowi zarówno główkę jak i panewkę tego stawu.

- stawy międzynadgarstkowe (artt. intercarpeae) to stawy łączące poszczególne kości nadgarstka między sobą. Czynnościowo są to stawy o niewielkim zakresie ruchu (zawiasowe), ponieważ nad kośćmi nadgarstka przerzucone są silne więzadła łączące poszczególne kości w stawach międzynadgarstkowych. Większy zakres ruchomości występuje w szeregu bliższym, podczas gdy w szeregu dalszym ruchomość jest już minimalna.

- stawy nadgarstkowo-śródręczne (artt. carpometacarpeae) występują pomiędzy powierzchniami stawowymi dalszymi drugiego szeregu nadgarstka a końcami bliższymi kości śródręcza. Wśród pięciu promieni najbardziej ruchomy jest staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka (art. carpometacarpea pollicis). Staw ten mechanicznie jest stawem siodełkowatym, w którym zachodzą ruchy zgięcia i prostowania, przywodzenia i odwodzenia, przeciwstawienia i obwodzenia. Ruchem przeciwstawnym do przeciwstawienia jest odprowadzenie. Stawy nadgarstkowo-śródręczne palców II-V mechanicznie są stawami płaskimi (nieznacza ruchomość).

- stawy śródręczno-paliczkowe (artt. metacarpophalangae) tworzą się między głowami kości śródręcza a podstawami pierwszych paliczków. Czynnościowo stawy te (palców II-V) są kuliste, przy czym obrót w tych stawach jest niemożliwy.

• staw śródręczno-paliczkowy kciuka (art. metacarpophalangea pollicis) jest mechanicznie stawem zawiasowym

- stawy międzypaliczkowe (art. interphalangeae) wystepują pomiędzy powierzchniami stawowymi poszczególnych paliczków. Mechanicznie są to stawy zawiasowe.

STAWY STOPY

- staw goleniowo-skokowy (art. talocruralis), w którym panewkę stanowią powierzchnie stawowe dwóch kości goleni, główkę - bloczek kości skokowej. Staw ten inaczej nazywa się stawem skokowym górnym. Mechanicznie jest to staw zawiasowy, który umożliwia przemieszczanie się po równym podłożu (ruch zgięcia grzbietowego i podeszwowego stopy).

- staw skokowo-piętowo-łódkowy (art. talocalcaneonavicularis - staw skokowy dolny) podzielony jest przez zatokę stępu na staw skokowy przedni i tylny.

• w stawie skokowym przednim panewką jest powierzchnia skokowa kości łódkowatej i powierzchnia skokowa przednia i środkowa kości piętowej, a główką jest głowa kości skokowej z powierzchniami stawowymi piętowymi przednią i środkową.

• w stawie skokowym tylnym, który inaczej można nazwać stawem skokowo-piętowym (art. talocalcanea), panewkę tworzy powierzchnia piętowa tylna kości skokowej, a główkę powierzchnia skokowa tylna kości piętowej.

W stawie skokowym dolnym zachodzi ruch nawracania i odwracania stopy. Mechanicznie bowiem jest to staw kulisty umożliwiający przemieszczanie się po nierównym podłożu.

- staw poprzeczny stępu, tzw. staw Choparta (art. tarsi transversa) składa się z 2 stawów, tj. staw skokowo-łódkowy (art. talonavicularis) i staw piętowo-sześcienny (art. calcaneocuboidea). Staw ten wzmocniony jest przez więzadło rozdwojone (lig. bifurcatum) i jest on ważny chirurgicznie, albowiem w stawie tym dokonuje się amputacji przedniej części stopy.

Ponadto w obrębie stępu występują stawy : łódkowo-klinowate (art. cuneonavicularis), międzyklinowate (art. intercuneiformis) oraz staw klinowo-szcześcienny (art. calcaneocuboidea). Stawy te czynnościowo są płaskie.

Pozostałe stawy stopy to stawy stępowo-śródstopne, międzyśródstopne, śródstopno-paliczkowe i międzypaliczkowe. Wśród nich tylko stawy śródstopno-paliczkowe są mechanicznie kuliste, pozostałe natomiast są stawami płaskimi.

4

Kości kończyny wolnej :

• I ODCINEK:

• ramię, które buduje pojedyncza kość ramienna

• udo z kością udową

• II ODCINEK:

• kości przedramienia - kość promieniowa i łokciowa

• kości goleni - piszczel i strzałka

• III ODCINEK:

• kości ręki

• kości stopy

Ręka i stopa są również trójodcinkowe :

• I ODCINEK:

• kości nadgarstka

• kości stępu

• II ODCINEK:

• kości śródręcza

• kości śródstopia

• III ODCINEK:

• kości palców

---