Czy literatura może być sumieniem ludzkości, Czy literatura mo˙e by˙ sumieniem ludzko˙ci


Czy literatura może być sumieniem ludzkości?

Tak, literatura nie tylko może, ale zawsze była sumieniem

ludzkości. A ludzkość to przecież my - Polacy, Francuzi, Niem-

cy czy Amerykanie. Ogromna jest przecież ilość dzieł, które

podpowiadają nam, co dobre, a co złe, prezentują wzorce i anty-

wzorce postaw ludzkich, zawierają pouczenia, zestaw norm ety-

cznych. My, Polacy, a więc i nasza literatura, czerpiemy normy

z chrześcijaństwa i Biblii. To ona wyznaczyła nasz kodeks

moralny i z nim musi uporać się nasze sumienie.

Szczególne okresy historii wymagają od literatury wyjątko-

wej wrażliwości na problemy świata i człowieka. Takim czasem

w dziejach naszego narodu były zabory. Literatura XIX wieku

stała się więc w tym okresie sumieniem Polaków. Uczyła ich,

co dobre, a co złe i wskazywała drogi jego przezwyciężenia.

Oczywiście każda epoka robiła to na swój sposób: romantyzm,

nawołując do walki o wolność i rozliczając zdrajców, zaś pozy-

tywizm, nawołując do pracy i tym samym krytykując bezwartoś-

ciowe jednostki.

Literatura modernizmu zarzekała się, że nie będzie sumie-

niem narodu i zajmie się „sztuką dla sztuki”. Ale zarówno twór-

czość Wyspiańskiego, jak i Żeromskiego przeczy temu całko-

wicie.

Prawdziwym sumieniem ludzkości stała się literatura doty-

cząca czasów II wojny światowej. Potępiała ona erupcję za-

chowań nieludzkich i postaw niehumanitarnych. Podjęła walkę

ze złem. Przypominała jednostce o odpowiedzialności, ukazy-

wała prawdę, często gorzką, o istocie ludzkiej.

Medaliony Zofii Nałkowskiej powstały w oparciu o badania

i obserwacje poczynione podczas prac Głównej Komisji Badania

Zbrodni Hitlerowskich. Utwór stanowi cykl opowiadań o chara-

kterze dokumentalnym. Ludzie ludziom zgotowali ten los pisze

autorka w motcie utworu. Oto jaki więc cel przyświecał jej, kie-

dy zabierała się do napisania tych krótkich opowiadań.

Wstrząsnąć sumieniami ludzi, pokazać, do czego człowiek jest

zdolny i jaki los potrafi zgotować innemu człowiekowi. Motto

Nałkowskiej zawiera bezmiar przerażenia, że przedstawione

przez nią fakty, zeznania świadków są dziełem człowieka, że lu-

dzie stworzyli faszyzm, hitleryzm, piece i miejsca kaźni, że są

autorami tak strasznej rzeczywistości. Medaliony, dzięki prosto-

cie języka, braku moralizowania, zwykłym bohaterom i bezpośre-

dniej relacji, szokują autentyzmem. Utwór wystawia świadectwo

o zbrodni, kacie i ofierze - ukazuje tym samym tragedię ludzi

z czasów II wojny światowej i nie pozwala o niej zapomnieć.

Proza T. Borowskiego i jego wstrząsające opowiadania z to-

mu Pożegnanie z Marią w zamierzeniu miały być sumieniem

ludzkości. Pisarz pragnie uświadomić czytelnikom, że ci, którzy

przeżyli te straszną wojnę, a zwłaszcza obozy, przeżyli ją właś-

nie dzięki tysiącom innych zatłuczonych, rozdeptanych, zagazo-

wanych. Bo żywi zawsze mają rację przeciwko umarłym - stwier-

dza w opowiadaniu U nas w Auschwitzu. Tadeusz, jeden z głów-

nych bohaterów opowiadań, jest więc przedstawicielem tych, któ-

rzy odrzucając tradycyjne wartości moralne, przetrwali i powinni

stać się wyrzutem sumienia wobec tysięcy zamordowanych i zaga-

zowanych.

Tadeusz Borowski, wrażliwy pisarz i wielki moralista, chciał

wstrząsnąć sumieniem ludzkości i pokazać czytelnikom, do czego

sprawny, faszystowski system doprowadził człowieka... do tego,

że przestał już nim być, a więc do utraty człowieczeństwa i zaniku

jakichkolwiek wartości. Ukazał również, że obozy XX wieku były

konsekwencją rozwoju cywilizacji europejskiej, że ona zawsze

opierała się na zbrodni i na nią przyzwalała.

Szczególnie wiele miejsca poświęcił pisarz roli literatury

i pisarza we współczesnym świecie. Zarzucił nawet literaturze mi-

nionych epok, że nie dość wyraźnie ukazywała prawdę o istnieją-

cym świecie, krzywdę ludzką, niewolnictwo i cierpienie. Zasłania-

jąc się hasłami prawdy, piękna, dobra opisywała świat pełen ułudy

i zbyt rzadko dotykała najważniejszych konfliktów moralnych.

Zdaniem T. Borowskiego pisarz powinien dać świadectwo swoje-

mu czasowi i być sumieniem. Prawda może być, jego zdaniem,

okrutna i wstrząsająca, ale ukrycie jej jest nieetyczne.

Utwór Inny świat G. Herlinga-Grudzińskiego również w za-

mierzeniu miał być świadectwem czasów, które przedstawia. Stał

się jednak jednocześnie dziełem, które wstrząsnęło sumieniami

ludzi i otworzyło oczy wielu na to, czym był totalitaryzm sowie-

cki i obozy pracy. Miały one oczywiście na celu wychowanie no-

wego, radzieckiego człowieka, który myśli i czuje jak władza

sowiecka. Szereg aktów utraty człowieczeństwa, które przedsta-

wia Grudziński, wiedzie człowieka do refleksji: jak łatwo jest o pod-

łość, o zbrodnię, byleby uratować swe życie. Czyż nie są zaprze-

czeniem człowieczeństwa gwałty, kradzieże, donosy i brak soli-

daryzmu więźniów? Podobnie nieludzka wydaje się katorżnicza

praca i walka o każdy kęs jedzenia, jak również wyrzekanie się

przez zastraszone rodziny kontaktów z więźniami. Ale utwór ten

ukazuje także istnienie wielkiej woli człowieka do obrony swo-

jej godności. Przykładem jest przypadek Rostylewa, który walczył

o swoją niezależność przez samookaleczenie. Bywa, że aktem

człowieczeństwa i decydowania o sobie jest samobójstwo.

W utworze Grudzińskiego-moralisty łatwo więc odnaleźć

jego poglądy i myśli. Sądzi on, że wartości moralne nie ulega-

ją tak łatwo zniszczeniu, nawet w tym strasznym Innym świe-

cie. Pisarz swoją twórczością nie godzi się więc na zło - im gor-

sze istnieje, tym bardziej trzeba poszukiwać człowieczeństwa,

choćby we wspomnieniach, marzeniach, a nawet w samouni-

cestwieniu.

Można więc śmiało powiedzieć, że literatura dotycząca II

wojny światowej, a zwłaszcza przedstawiająca obozy zagłady

niemieckie i radzieckie, nie tylko chciała dać świadectwo

swoim czasom, ale i pragnęła być sumieniem ludzkości, przypo-

minać jej, do czego bywa zdolna w niektórych okolicznościach.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Wojna, Czy literatura może być sumieniem ludzkości, Czy literatura może być sumieniem ludzkości
Czy literatura może być sumieniem ludzkości
Czy literatura może być sumieniem ludzkości oraz Holocaust w
Czy lit może być sumieniem ludzkośc1
Czy lit może być sumieniem ludzkośc2
Czy lit może być SUMIENIEM ludzkości0
Człowiek nie może żyć bez miłości, ˙Cz˙owiek nie mo˙e ˙y˙ bez mi˙o˙ci" ˙ rozwi˙ my˙l
Czy miłość może być kłamstwem, Dla kobiet, Lektury obowiązkowe dla każdej kobiety!!!
Czy nazwa złożona, czyli składająca się z grupy słów, może być podmiotem, bądź orzecznikiem orzeczen
CZY PAŃSTWO MOŻE BYĆ ETYCZNE esej
Czy seks podczas ciąży może być niebezpieczny
Czy pospolity grzyb może być przyczyną raka(1)
Czy konsumpcja może być proekologiczna
kłopotliwe, Czy muzułmanin albo buddysta może być zbawiony, Czy muzułmanin albo buddysta może być zb
368 czy pospolity grzyb moze byc przyczyna raka
medycyna chińska czy pożywienie może być lekiem cz VIII
Czy Chrześcijanin może być pod zaklęciem

więcej podobnych podstron