James Dobson
Mioœ potrzebuje stanowczoœci
Oficyna Wydawnicza Vocatio 1993 (wyd. 3-cie, 2005)
--------------------------------------------------------------------------------
WSTP
UsidŸ, Carol. Musz z tob porozmawia o czymœ bardzo wanym. Wiem, e to, co powiem, bardzo ci zaskoczy, ale duej nie mog ukrywa prawdy. Zasugujesz na to, by wiedzie, e od ptora roku mam romans z pewn kobiet z mojego biura. Nazywa si Brenda i jest bardzo atrakcyjna. Zaczto si od niewinnego flirtu, ale szybko stao si czymœ wicej. Duej nie moemy udawa. Dlatego umwiem si z adwokatem, bo chc jak najszybciej wzi z tob rozwd. Naprawd bardzo mi przykro! Co jeszcze mog powiedzie? Nigdy nie chciaem ci zrani, ale ja po prostu ju ci nie kocham. Kocham Brenda i to bardzo mocno. A wic, Carol, prosz ci, ebyœ nie robia przykroœci nam samym i oczywiœcie dzieciom. Nasze ycie si unormuje, gdy tylko uporzdkujemy ten baagan.
Kiedy niczego nie podejrzewajca kobieta usyszy takie sowa, œwiat wali jej si na gow, a dzieci nie mog zrozumie, dlaczego mama pacze. Nagle zapada si wszystko, co w jej yciu stanowio o stabilizacji. Poczucie wasnej godnoœci rozpada si jak budynek przeznaczony do rozbirki. Znika poczucie bezpieczestwa i pewnoœ, a na ich miejscu pojawia si niepokj i strach. Przyszoœ staje si niepewna. Najgorsze jest jednak to, e kobieta, ktra jeszcze par godzin wczeœniej myœlaa, e jest kochana i szanowana, teraz czuje si wzgardzona, zaczyna przypuszcza, e nie potrafi wzbudza mioœci.
W dzisiejszych czasach podobne okolicznoœci zaskakuj nie tylko kobiety, ale i mczyzn. Bez wzgldu na to, czy chodzi o niewiernoœ czy o inne zabjcze dla maestwa przyczyny, wielu mw i wiele on czuje, e s zmuszani do tego, czego nie chc - do rozwodu.
W niektrych przypadkach nie ma elementu zaskoczenia. Bywa, e kobieta lub mczyzna obserwuje bezsilnie, jak na przestrzeni lat maestwo widnie, jak jakiœ robak dry dusz ich zwizku. Ludzie rzucaj si to w jedn, to w drug stron, desperacko szukajc odpowiedzi na drczce ich pytania, rozwiza problemw, œrodkw zaradczych. Niestety—rady znajomych, a nawet rnych doradcw, s czsto tragiczne w skutkach.
Niniejsza ksika przedstawia sposoby dziaania w rodzinie, w ktrej trwa kryzys maeski. Zawiera ona pewne praktyczne propozycje postpowania, ktre mog pomc w przycigniciu obojtnego partnera na powrt ku obowizkom maeskim. Moe to zabrzmi niewiarygodnie, ale waœciwym podejœciem do konfliktu mona zmieni rozchwiany zwizek we wspaniae, zdrowe maestwo. Z drugiej strony, nieodpowiednia reakcja w chwilach kryzysu moe do koca zdusi tlc si jeszcze mioœ.
Na pocztek musz przyzna, e w niektrych krgach chrzeœcijaskich prezentowane przeze mnie zasady mog si wyda kontrowersyjne. Wierz jednak, e tradycyjne porady udzielane ofiarom niewiernoœci s czsto niszczce i sprzeczne z naukami Biblii. Oczywiœcie nie kady musi si z tym zgodzi. Osoby, ktre wycign odmienne wnioski, prosz tylko o wyrozumiaoœ, poniewa wszyscy szukamy sposobw rozwizywania najtrudniejszych problemw rodzinnych, a przecie nasza wiedza i zrozumienie bywaj ograniczone.
Zanim przejdziemy do dalszych rozwaa, proponuj powzicie pewnych œrodkw ostronoœci. Jeeli powoli tracimy ukochan osob, jeœli wyczuwamy wzbierajcy brak poszanowania i niech ze strony najwaniejszej dla nas osoby na œwiecie, to ksika ta jest przeznaczona waœnie dla nas. Nie proœmy, eby nasz partner czyta j razem z nami. Przejrzyjmy j najpierw sami, a potem zdecydujmy, czy dzieli si z nim jej treœci. Wiem z doœwiadczenia, e stanowczoœ w mioœci jest najskuteczniejsza w drczonym kopotami maestwie wtedy, gdy nie omawia si jej wsplnie. Sdz, e wkrtce bd Pastwo przekonani o susznoœci tego stwierdzenia, nawet jeœli wasza rodzina nie przeywa kryzysu.
--------------------------------------------------------------------------------
1.
POZDROWIENIA DLA POSZKODOWANYCH
Kadego miesica w biurze naszej organizacji Focus on the Family (Rodzina w centrum uwagi) odbieramy ponad sto tysicy listw i telefonw, dziki ktrym poznajemy najrniejsze okolicznoœci ycia ludzi i ich potrzeby. Ludzie opowiadaj nie tylko o cierpieniach i udrce, ale rwnie o radoœci i zwycistwach. Ostatnio nadszed szczeglnie wzruszajcy list od mczyzny, ktrego nazwiemy Roger.
Kilka miesicy temu moja ona Norma wysza do pobliskiego sklepu spoywczego. Czwrce naszych dzieci powiedziaa, e wrci za pl godziny i przypomniaa, eby byy grzeczne. Byo to w sobotni ranek. Gdy szeœ godzin pŸniej nie wrcia do domu, zaczem jej szuka jak szalony. Wyobraaem sobie, e zostaa porwana lub zgwacona, a moe i coœ gorszego. W niedziel rano zatelefonowaem na policj, ale mi tam powiedziano, e zajm si spraw dopiero wtedy, gdy Norma nie wrci przez czterdzieœci osiem godzin. Byliœmy zrozpaczeni!
Czonkw naszej parafii i znajomych poprosiliœmy o modlitw za bezpieczestwo Normy. Wysza z domu nie zostawiajc adnej wiadomoœci, nie powiadomia znajomych ani nie zatelefonowaa. Jej samochd znaleŸliœmy na tyach centrum handlowego — by zamknity i pusty. Policjanci zasugerowali, e moe ucieka, aleja nie chciaem w to uwierzy. To by nie byo w stylu kobiety, z ktr przeyem czternaœcie lat, matki czwrki naszych dzieci. Waœciwie ukadao si nam zupenie dobrze, planowaliœmy nawet wsplny wyjazd na weekend.
We wtorek skontaktowaem si ze znanym detektywem i poprosiem, zby odnalaz moj on lub przynajmniej dowiedzia si, co si z ni stao Detektyw rozpocz rozmowy ze znajomymi i wsppracownikami ony i powoli zaczliœmy poznawa pewne szczegy Ku mojemu absolutnemu zaskoczeniu okazao si, ze Norma z wasnej nieprzymuszonej woli odesza z onatym mczyzn, koleg z pracy Nie mogem w to uwierzy.
Po dwch tygodniach dostaem list Norma napisaa, ze mnie ju nie kocha i ze nasze maestwo jest skoczone Dodaa jeszcze, ze za kilka miesicy wrci walczy o dzieci, zby zamieszkay z ni w Kansas
Doktorze Dobson, szczerze panu wyznaj, ze zawsze byem wierny m mem i ojcem Nawet gdy ona odesza, troszczyem si o dzieci Staraem si utrzymywa rodzin, by nasze ycie toczyo si dalej w miar normalnie Czwrce oszoomionych dzieciakw pragnem zapewni porzdny dom Niestety, w zeszym miesicu sd przyzna dzieci onie i teraz jestem sam Nasz dom wybudowaem kilka lat wczeœniej wasnymi rkami, a teraz stoi pusty! Po mojej rodzinie pozosta tylko plik zostawionych przez Norm rachunkw i wspomnienia dawnych chwil Moje dzieci bd si wy chowy way w niechrzeœcijaskim domu, setki mil std, a ja nie mam nawet doœ pienidzy, zby do nich pojecha! Moje ycie jest zrujnowane Nie pozostao mi nic, tylko uczucie krzywdy i odtrcenia oraz wolny czas, w ktrym mog myœle o kobiecie, ktr kocham To jest okropne doœwiadczenie Norma mnie zniszczya Nigdy si z tego nie wy grzebi Budz si po nocach i myœl, jak mogoby by, a jak si stao Teraz tylko Bg moe mi dopomc!
Wolabym, zby ten list ilustrowa jakœ rzadko spotykan tragedi, ktra zdarza si w szczeglnie niekorzystnych okolicznoœciach Niestety, podobne przeycia s w dzisiejszych czasach coraz czstsze We wspczesnych maestwach intrygi seksualne stay si codziennoœci i to nie tylko poza krgami chrzeœcijaskimi Na takiej rodzinnej niestabilnoœci najbardziej cierpi dzieci, ktre nie potrafi zrozumie, co si dzieje z ich rodzicami.
Ten tragiczny wpyw na mode pokolenie przedstawia mi pewna nauczycielka szstej klasy Bya zszokowana czytajc prace swoich uczniw Dzieci miay dokoczy zdanie zaczynajce si od sw „Chciabym, eby..." Nauczycielka spodziewaa si, ze uczniowie napisz o rowerach, psach, telewizorach i wycieczkach na Hawaje Tymczasem dwadzieœcioro spoœrd trzydzieœciorga dzieci nawizao w swoich wypowiedziach do rozpadajcych si rodzin Oto kilka cytatw
Chciaabym, eby moi rodzice nie kcili si i eby mj tatuœ wrci
Chciabym, eby moja mama nie miaa kochanka
Chciaabym dostawa same pitki, eby mj tatuœ mnie za to kocha
Chciabym mie jedn mamusi i jedne go tatusia, eby inne dzieci nie naœmieway si ze mnie Ja mam trzy mamy i trzech tatusiw i om niszcz mi ycie
Chciabym mie karabin M-1, zby wystrzela wszystkich tych, ktrzy si ze mnie naœmiewaj
Wiem, ze kryzys rodziny jako takiej nie jest w dzisiejszych czasach problemem nadajcym si na pierwsze strony gazet, ale zawsze martwi mnie widok dzieci, ktre walcz z tym chaosem w okresie, w ktrym powinny si przede wszystkim rozwija Miliony dzieci znalazo si w tej samej puapce Zastanwmy si nad pooeniem dzieci Rogera Przede wszystkim straciy matk, potem obserwoway, jak ojciec pogra si w alu i apatii, a na koniec wyrwano je z rodzinnego domu i przeniesiono do innego stanu z jakimœ nowym facetem, ktry chcia, eby nazyway go „tatusiem" Te dzieci ju nigdy nie bd takie same' W czym tkwi przyczyna katastrofy ich dziecistwa? Ot matce bardziej zaleao na wasnym szczœciu ni na szczœciu dzieci W modoœci stana przy otarzu przed samym Bogiem i przyrzeka uroczyœcie, ze bdzie kocha Rogera - na dobre i ze, w dostatku i w biedzie, w chorobie i w zdrowiu, nie zwracajc uwagi na innych - a do œmierci Niestety, po jakimœ czasie zmienia zdanie
Wida wyraŸnie, ze maestwa tych dwojga ludzi nie da si ju ocali Czy to jednak w ogle byo moliwe? Czy byy jakieœ oznaki, ktrych Roger nie zauway? Czy rada jakiegoœ Salomona psychologu moga uchroni ich przed ostateczn tragedi?
Zanim sobie odpowiemy na te pytania, przyjrzyjmy si innej rodzime Na szczœcie ci ludzie nie minli jeszcze miejsca, z ktrego nie ma odwrotu Ich kopoty streszczone s w zamieszczonym niej liœcie od ony i matki, ktr nazwiemy Linda Prosz przeczyta ten list bardzo uwanie, poniewa wielokrotnie bd do mego wraca
Drogi doktorze Dobson!
Mam kopot, z ktrym nie mog sobie poradzi. Wywiera on na mnie wpyw zarwno fizyczny, jak i psychiczny. Wychowaam si w dobrym chrzeœcijaskim domu, ale wyszam za m za czowieka, ktry nie byt chrzeœcijaninem. Zdarzay si, trudne chwile, czsto si gniewaliœmy i kciliœmy. On nie chcia by dobrym ojcem dla trjki naszych dzieci i wszystko zostawi na mojej gowie. Lubi gra w krgle i oglda mecze pikarskie w telewizji, a w niedziele przesypia cay dzie. Przez to zawsze byy jakieœ zatargi. O wiele jednak powaniejszy problem powsta kilka lat temu..
Paul zainteresowa si pewn adn rozwdk, ktra pracuje dla niego jako ksigowa. Z pocztku wszystko wygldao niewinnie, gdy pomaga jej w rnych sprawach. Jednak z czasem zauwayam, e nasz zwizek si rozpada. M wszdzie zabiera t kobiet i coraz wicej czasu spdza u niej w domu. Mwi, e zajmuj si ksigowoœci, ale ja mu nie wierzyam. Zaczam zrzdzi i narzeka, wic on jeszcze czœciej przebywa z tamt. W kocu zakochali si w sobie, a ja nie wiedziaam, co robi.
Mniej wicej w tamtym czasie kupiam pewn ksik. Jej autor zapewnia, e jeœli bd posuszna mojemu grzesznemu mowi, Bg nie pozwoli, eby doszo do czegoœ zego. W panice myœlaam, e strac go na zawsze, wic zgodziam si, eby tamta kobieta zacza dzieli z nami nasz sypialni. Myœlaam, e dziki temu Paul bdzie mnie bardziej kocha, tymczasem on coraz mocniej kocha tamt..
Teraz nie moe si zdecydowa, ktr z nas wybra. Nie chce mnie opuœci i twierdzi, e cigle kocha mnie i nasze dzieci, ale jednoczeœnie nie moe zrezygnowa z tamtej. Kocham Paula tak bardzo, e zaczam go baga, eby zwrci si z naszym kopotem do Boga. Rozumiem t drug kobiet, bo wiem e te cierpi, ale ona nie wierzy, e Bg ukarze ten grzech. Doœwiadczyam okropnej zazdroœci i blu, ale zawsze potrzeby ma i jego przyjaciki stawiam na pierwszym miejscu. Co ja mam teraz robi? Prosz, niech mi pan pomoe. Jestem ju na samym dnie.
Linda
Ciekaw jestem, czy ktraœ z Czytelniczek spotkaa si z podobnym problemem u znajomych? Jeœli tak, to co poradzia im zrobi? Czy Linda postpia susznie? Czy mona pozwoli mowi sprowadzi kochank do domu, by ratowa rozpadajcy si zwizek? Motywy postpowania Lindy wydaj si cakiem jasne. Ona wiedziaa, e m mgby j rzuci, gdyby mu we wszystkim nie ulegaa. By moe liczya na to, e skoczy si przygoda z „adn rozwdk", jeœli ona bdzie unikaa sporw. W kocu przecie Biblia mwi: „Mioœ cierpliwa jest, askawa jest. Mioœ nie zazdroœci, nie szuka poklasku, nie unosi si pych; nie dopuszcza si bezwstydu, nie szuka swego, nie unosi si gniewem, nie pamita zego" (l Kor 13,4-5). Mioœ rwnie „we wszystkim pokada nadziej, wszystko przetrzyma " (w. 7). Czy zatem Linda nie postpowaa susznie, we wszystkim ulegajc grzeszcemu mowi? Czy mona si zgodzi z takim podejœciem do sprawy? Moe lepiej zasugerowa rozwd - pozbycie si takiego mczyzny z ycia? A moe istnieje jeszcze inne rozwizanie?
Szesnaœcie lat doœwiadcze w poradnictwie maeskim pozwala mi stwierdzi, e tolerancja i pobaliwoœ w postpowaniu Lindy zapewne doprowadzi do fatalnego koca i e autor ksiki, ktr kupia, bdnie zinterpretowa treœ Biblii. Skoro œwiadomie postanowia zniszczy to, co zostao z jej zwizku, to ju nie byo adnych szans ratunku. Wspczuj tej kobiecie i nie chc jej ponia, ale popenia kilka podstawowych bdw, ktre przyczyniy si do jej obecnej sytuacji.
Pierwszym bdem byo to, e nie rozpoznaa zagroenia ze strony drugiej kobiety. Nie wolno nie docenia seksualnych sygnaw wysyanych przez atrakcyjn, chtn i woln kobiet, ktre odbiera praktycznie kady mczyzna na ziemi. M Lindy zauway nagle, e jest to cakiem zabawne, i podczas gdy on dostarcza tej drugiej wszelkich uciech, jego ona uwaa to za coœ zupenie niewinnego. Niewinne?! To podejœcie jest identyczne z postaw farmera, ktry uwaa, e lis przychodzi do jego kurnika tylko dlatego, i lubi towarzystwo kur!
Drugi bd Linda popenia wtedy, gdy stwierdzia, e jej maestwo chyli si ku upadkowi. To by niezwykle wany moment w yciu zwizku. Waœciwa reakcja z jej strony moga jeszcze wycign ma z przepaœci. Niestety, Linda nie bya do tego przygotowana. Zacza narzeka i zrzdzi. Jakie to niestosowne, ale jakie ludzkie! Paul zakocha si „w tej drugiej kobiecie", a Linda tylko zaamywaa rce i gderaa. Taki rodzaj wymwki jest rwnie nieskuteczny w stosunku do niewiernego ma, jak i w stosunku do nieposusznego dziecka: tak naprawd to on jej nawet nie syszy!
Najwaniejszym sowem w kolejnej fazie tej opowieœci jest panika. Linda wiedziaa, co j czeka. Rozwd jawi si jako jedyne wyjœcie.
Jakie to okropne dla osoby, ktrej caym yciem jest rodzina! Ju si widziaa w roli matki samotnie wychowujcej trjk dzieci, walczcej o przetrwanie finansowe i emocjonalne. Ponadto tracia ukochanego czowieka. I jak byo do przewidzenia, w panice zachowaa si nieracjonalnie. Sprowadzia t drug kobiet do wasnej sypialni, podejmujc desperack prb zachowania choby kcika w sercu ma. Co za niewiarygodny bd w ocenie sytuacji! Wkrtce poznaa nieunikniony wynik tej decyzji: m coraz mocniej kocha tamt.
Twierdz, e Linda moe jeszcze uratowa swoje maestwo, ale nie ma chwili do stracenia. Jej m przyzna, e pod popioem jest jeszcze iskierka mioœci („On nie chce mnie opuœci i mwi, e cigle kocha mnie i nasze dzieci."), ale nie wolno jej tej iskierki zdusi! Jeszcze jeden niewaœciwy ruch i m odejdzie na zawsze. On sam nie wie, co robi, wic mona go przecign albo na jedn, albo na drug stron. Tylko jak tego dokona? Linda prbowaa ju wszystkiego i nic nie poskutkowao. Co ma robi? Jeœli jest podobna do wielu innych wspczesnych kobiet, pytania te bd spdza jej sen z oczu.
Czstotliwoœ, z jak natykam si na problemy podobne do sytuacji w maestwach Lindy i Rogera, wpyna na decyzj napisania tej ksiki. W szczeglnoœci chodzi mi o t bardziej wraliw stron w umierajcym zwizku. Powiem konkretniej: w kadym rozpadajcym si maestwie jedna strona na og nie zwraca uwagi na powikszajcy si dystans, podczas gdy druga jest z tego powodu wystraszona, a nawet przeraona. Osoba, ktrej nie zaley, nie uœwiadamia sobie zagroe, wic opiera si staraniom wspmaonka, nie chce wybra si do specjalisty po porad, nie godzi si na kompromis, a nawet na zwyk rozmow o trudnych sprawach. Wszystko kwituje jednym krtkim zdaniem: „Nie ma adnego problemu!"
Strona bardziej wraliwa, ktr na og jest z pocztku kobieta, zdaje sobie spraw, e dzie po dniu coœ cennego wymyka jej si z rk. Wszystko, co wartoœciowe, wisi na wosku, wic budzi si w nocy i rozmyœla o przeszoœci. Myœli o dzieciach - tych œlicznych dzieciakach, ktre posapuj nieœwiadome w swoich eczkach - i zastanawia si, co z nimi bdzie. Stara si o uczucia maonka i wpada w depresj, gdy nic nie dostaje.
Oczywiœcie nie twierdz, e za rozpad maestwa mona w caoœci obwinia jedn stron, wic nie oskaram ani mczyzn, ani kobiet. Konflikt maeski zawsze dotyczy dwojga niedoskonaych istot ludzkich, ktre w rnym stopniu s za wszystko odpowiedzialne. Niemniej na og jedno z maonkw jest gotowe zrobi wszystko, by ratowa zwizek, a drugie robi wraenie obojtnego.
Niniejsza ksika przeznaczona jest dla tych bardziej wraliwych osb, o ktrych mona myœle, e w ekstremalnych przypadkach bd poszkodowane. Jej treœ ma za zadanie nieœ pomoc strapionej osobie, eby potrafia wzmocni lub zachowa zwizek maeski, nawet jeœli nie ma wsparcia ze strony wspmaonka. Jakiej bowiem rady mona udzieli Lindzie, ktrej m ma romans z inn kobiet, albo Rogerowi, ktrego ona nie szanuje i chyba nienawidzi, albo kobiecie, ktrej m jest alkoholikiem lub narkomanem, lub maltretuje dzieci? A kobiecie, ktra kocha ma i ktr kocha m, lecz ona niepokoi si absolutnym brakiem romantycznych uczu w ich zwizku? Czy jest sposb, eby oywi ich maestwo, ale bez cigego z jej strony gderania?
W istocie kady program doradczy ma na celu zblienie dwojga ludzi na tyle, by przynajmniej zgodzili si rozmawia o swoich problemach. Jeœli trzeba, terapia moe dotyczy jednego z maonkw, tak eby go wzmocni, eby potrafi sobie radzi z kryzysem. Nasz cel jest jednak szczeglny: chcemy pomaga tak, eby jeden maonek umia maksymalnie powikszy szans zachowania maestwa, jak w przypadku Lindy, i dotrwa do koca tej dugiej nocy. A jest to zadanie bardzo trudne.
W procesie docierania do tych maonkw, przez ktrych dzieje si Ÿle, chciabym osign o wiele wicej. Przedstawione przeze mnie zasady s trafne zarwno w przypadku ma, jak i ony w okresie kryzysu. Mona je stosowa rwnie w maestwach zdrowych. Waœciwie dobrze by byo, gdyby kade maestwo poznao te zasady ju na pocztku wsplnej drogi. Gdyby modzi ludzie wiedzieli, jak przycign z powrotem odsuwajcego si maonka, zamiast odpycha go jeszcze dalej, mielibyœmy mniej goryczy i mniej rozwodw.
Zastosowanie prezentowanych w tej ksice koncepcji jest o wiele szersze. Jak si przekonamy, mona je wykorzystywa we wszystkich stosunkach midzyludzkich, a wic w ukadach midzy pracodawc a pracownikiem, dziemi a rodzicami, proboszczem a parafianami, stranikami a wiŸniami, Amerykanami a Rosjanami oraz wszystkimi ludŸmi, midzy ktrymi od czasu do czasu dochodzi do spi. Innymi sowy, w nastpnych rozdziaach opisz pewne uniwersalne koncepcje dotyczce kultury, pci, rasy i warunkw ekonomicznych.
Ale czy ja przypadkiem nie obiecuj gwiazdki z nieba? Zapewne kady autor troch przecenia prezentowane przez siebie pogldy. Wydawane w dzisiejszych czasach ksiki obiecuj ludziom najrniejsze rzeczy: od wielkiego bogactwa w przypadku mczyzn po gadkie uda w przypadku kobiet. Niestety, tego rodzaju obietnice rzadko si speniaj. W tym momencie przypomina mi si synny na Dzikim Zachodzie „cudotwrca", ktry sprzedaje w miasteczku eliksir ycia, po czym jak najprdzej odjeda w sin dal.
Majc nadziej, e nie wpadn w t sam puapk „leczenia" wszystkich, powiem otwarcie, co sdz o zawartych w tej ksice myœlach. Moliwoœ wgldu w ludzkie zachowania nie zdarza si czsto, w kadym razie w moim przypadku. Jeœli zatem czowiek natknie si w yciu na kilka podstawowych zasad, to ju wiele zdoby. Na dalszych stronach skoncentruj si na jednej z tych, ktre zdoaem zrozumie. Nazywam j koncepcj mioœci stanowczej. Co prawda nie pomaga ona w uzyskaniu idealnej gadkoœci ud ani w zdobywaniu bogactwa, ale powinna pomc, gdy trzeba sobie radzi we wspyciu z otaczajcymi nas ludŸmi.
Dalsze fragmenty ksiki:
Rozdzia 2
PANIKA I UDOBRUCHANIE
Tylko ludzie, ktrzy doœwiadczyli odtrcenia przez ukochanego maonka lub kochanka, potrafi w peni zrozumie fal smutku, jaka ogarnia czowieka w momencie zagroenia. Nic innego nie ma znaczenia. Nie ma pocieszajcych myœli, brakuje nadziei i zainteresowania przyszoœci. Uczucia zmieniaj si gwatownie od rozpaczy do akceptacji. Jeœli miabym takie doœwiadczenie okreœli bardzo krtko, to wybrabym sowo: panika.
Poniewa panika jest charakterystyczn reakcj na odtrcenie, atwo sobie wyobrazi ogrom odczuwanego nieszczœcia, gdy pojawia si nowy i by moe modszy kochanek! adne inne doœwiadczenie nie da si porwna z udrk wypywajc ze œwiadomoœci, e osoba, ktrej przysigo si wiernoœ na cae ycie, zdradzia i zbliya seksualnie z kimœ obcym. atwiej byoby znieœ œmier ni odrzucenie jak stary but. Ludzie, ktrzy doœwiadczyli takiej straty, opowiadaj, e najbardziej bolesnym aspektem jest samotnoœ i œwiadomoœ, e niewierna maonka pociesza si w ramionach innego. Jake desperacko potrzebuj chrzeœcijaskiej porady ci, ktrzy sobie uœwiadamiaj, e ich domu nie omino cudzostwo!
Gdy takiej porady brak, odtrcony mczyzna lub kobieta reaguje tak, e jeszcze pogarsza sytuacj. Toncy prbuje chwyci si czegoœ, co pywa, nawet osoby, ktra przychodzi na ratunek. Ogarnity panik kochanek na og chwyta i chce przytrzyma oddalajcego si partnera. Wiele razy byem œwiadkiem takich sytuacji. Wzburzone emocje sigaj czsto ekstremalnych poziomw.
Gdy mczyzna dowiaduje si, e maestwo (lub stan przedmaeski) si rozpada, pierwsz reakcj jest na og szok i niedowierzanie.
PŸniej przychodzi pacz, zgrzytanie zbw, baganie o przebaczenie i odbudowanie zwizku. Obiecuje on wwczas, e bdzie lepszym kochankiem, e bdzie si bardziej troszczy, e rzuci prac lub pjdzie do pracy, e bdzie czœciej przynosi kwiaty, e zgadza si na dziecko - czyli oferuje to, co ma jakiekolwiek znaczenie dla rozczarowanej maonki. Padaj propozycje wsplnego udania si po porad do specjalisty, ale ona na og odrzuca t ofert, bo myœlami jest ju gdzie indziej. A gdy negocjacje nie przynosz adnych skutkw, zaczyna si stadium gniewu, przywoywanie z pamici najpodlejszych, najbardziej wrogich myœli. W tej fazie mczyzna moe zagrozi, e zrobi krzywd swojej kobiecie, czasami nawet si do tego posuwa. Z przemoc lub bez niej wrogoœ tej cikiej prby w kocu uchodzi jak para i wszystko koczy si wyczerpaniem fizycznym i emocjonalnym. PŸniej pojawia si krtki okres akceptacji, a po nim znowu wraca smutek i al, jak nieproszony, natrtny goœ. W kocu cykl si zamyka i w kko powtarza.
W dalszym cigu pozwol sobie cytowa listy ilustrujce podobne okolicznoœci. To chyba jest najlepszy sposb. Bd to myœli i odczucia prawdziwych ludzi, tych, ktrzy doœwiadczyli zaprezentowanych na wstpie rozdziau kopotw. Faye to osoba, ktra wpadszy w panik, zacza baga ma i targowa si z nim. Oto, co napisaa:
Drogi doktorze Dobson!
Pisz do pana w sprawie mojego maestwa. Jakiœ czas temu m mi powiedzia, e ju mnie nie kocha i wkrtce zamierza odejœ. Bagaam, eby mnie nie opuszcza, wic nawet zosta na jakiœ czas. Ale pewnego wieczoru zrobi si bardzo okrutny i zanim wyszed, powiedzia mi wiele przykrych rzeczy. Odkd odszed, a do dzisiaj nie wiem dlaczego, czuj si poniona za kadym razem, gdy go spotykam. Bagam, eby odwiedza dzieci i mnie, a on tylko mwi: „Nie chc z tob rozmawia!" Mwi, jak bardzo go kocham, a on odpowiada: „Ale ja ciebie nie kocham! Nie mog powiedzie, e ci nienawidz, ale i nie kocham!" A to tak bardzo boli!
Prosiam go, eby poszed do jakiegoœ specjalisty po porad, ale on odpar tylko, e nie potrzebuje niczyjej pomocy. Nie zaley mu na maestwie. Chce tylko by wolny i mwi, e wyjedzie do Pensylwanii, bo tam znajdzie lepsz prac w kopalni. Jak ja widz nasz problem? Jesteœmy maestwem od jedenastu lat i mamy dwjk œlicznych dzieci. Najdziwniejsze jest to, e nigdy si nie kciliœmy. Podejrzewam, e z czasem on zwrci si przeciwko mnie i doszed do wniosku, e ju nie chce by moim mem. Czy pan spotka si ju z takim przypadkiem? Obecnie stao si coœ strasznego. Wybraam si do okulisty, bo mam problemy z oczami, a on mi powiedzia, e musz podda si operacji, bo mog straci wzrok. W przyszym tygodniu mam iœ do szpitala. Nie wytrzymaam i zaamaam si. Znowu zadzwoniam do ma, ale jego to nie wzruszyo. Spyta tylko, czy zorganizowaam opiek nad dziemi i czy ma mnie kto odwieŸ do szpitala. Spytaam, czy on moe to zrobi i poczeka do zakoczenia operacji. Joe zawaha si, a potem powiedzia: „ Chyba tak". Co mam zrobi, eby znowu mnie pokocha? Tyle razy mi powtarza, e ju nigdy nie bdzie jak dawniej. Pakaam i bagaam go, eby wrci. Mwiam, e jest nam bardzo potrzebny. Staraam si by mia, ale to te na nic si nie zdao. Powiedziaam, e si boj i e teraz jest mi szczeglnie potrzebny, a on odpowiedzia tylko: „Przykro mi, ale termin mi nie odpowiada". Czy to moe si skoczy rozwodem? Joe ju si go domaga, ale odmwiam. Cigle mam nadziej, e znowu bdziemy razem. Powiedziaam mu o tym, a on odpar: „ Czy ty nie umiesz zrozumie, e ju nigdy ci nie pokocham?"
Dawniej wszystko robiliœmy razem, ale to ju przeszoœ. Cigle telefonuj do ma, bo on sam nigdy by tego nie zrobi. W przyszy poniedziaek jest œwito. Nie spyta, co bdziemy robili, wic ja zapytaam jego, czy moe spdzi z nami ten dzie. Odpowiedzia: „Jeœli nic nie bd mia do roboty..." Czy mam go ignorowa? Bo jeœli tak, to ju nigdy wicej go nie zobacz. Doktorze Dobson, prosz mi pomc. Niech pan mi powie, co mam robi. Ja tak bardzo kocham mojego ma!
Faye
Chocia rozumiem, e Faye czuje si zmuszona, by baga ma o mioœ, to jednak widz, i systematycznie niszczy ostatni promyk nadziei na pojednanie. Sama pozbawia si godnoœci i dumy, czogajc si przed swoim panem jak pies. Im wicej on j zniewaa, tym bardziej, jak si wydaje, ona chce i potrzebuje jego. I na tym to waœciwie polega. Ujmujc rzecz w skrcie mona powiedzie, e Faye prbuje przekaza mowi nastpujc wiadomoœ: „Joe, tak bardzo ci potrzebuj! Nie mog si bez ciebie oby. Caymi dniami czekam na telefon i zaamuj si, gdy nie dzwonisz. Prosz ci, bagam, porozmawiaj ze mn od czasu do czasu. Bo widzisz, Joe, chc ci mie przy sobie za wszelk cen, nawet gdybyœ mia mnie drczy. Bez ciebie czuj si beznadziejnie."
Linda, ktrej list cytowaem w pierwszym rozdziale, przekazaa swojemu mowi identyczn wiadomoœ. Tylko e w jej przypadku uczucie paniki kazao jej wpuœci do wasnej sypialni drug kobiet. C to za aosny sposb wyraania bezsilnoœci i braku szacunku dla wasnej osoby! Bardzo wspczuj jej i milionom podobnych kobiet.
Przykady Lindy i Faye ilustruj pewn niezwykle wan i dobrze znan zasad: panika czsto prowadzi do chci udobruchania, ktra praktycznie nigdy nie pozwala panowa nad zachowaniem innych ludzi. Faktycznie wywouje tylko wojn zarwno midzy mem a on, jak i midzy dwoma narodami. Prba przekupienia agresora lub winowajcy sprawia wraenie pokojowej propozycji, a w rzeczywistoœci powiksza zniewag i konflikt jako taki. By moe udaoby si unikn drugiej wojny œwiatowej, gdyby brytyjski premier Neville Chamberlain i inni przywdcy zrozumieli szalestwo, jakie tkwio w prbach udobruchania nazistw, podejmowanych w latach 1936-39. Za kadym razem, gdy ludzie ci oferowali Hitlerowi kolejn Czechosowacj jak œrodek, ktry mia zaspokoi pragnienie wadania coraz to nowymi terenami, w istocie podsycali jego pogard dla ich armii i dla nich samych. To pragnienie „pokoju w naszych czasach" rozumia Hitler jako dowd saboœci i strachu, co wzbudzao w nim jeszcze wiksz zuchwaoœ. Ostatecznie przyszo prowadzi wojn, ktrej, wedug Winstona Churchilla, mona byo unikn. Waœnie do tego prowadzi ch udobruchania, bez wzgldu na to czy dotyczy spraw maeskich czy midzynarodowych.
M Lindy grozi rozwodem, jeœli ona nie zgodzi si na sprowadzenie kochanki do ich rodzinnej sypialni. Bya to nie tylko brutalna forma przekupstwa, ale i sposb wyprbowania jej pewnoœci siebie i poszanowania wasnej osoby. Niestety, Lindzie si nie udao.
Chciabym stanowczo stwierdzi, ze moja niech do zaegnywania konfliktw w formie bagania nie ma nic wsplnego z poczuciem dumy. Gdyby rezygnacja z wasnej godnoœci moga uratowa maestwo, sam entuzjastycznie bym si na to zgodzi. Niestety, prawda jest zupenie inna. Nic szybciej nie niszczy zwizku ni to, gdy na przykad kobieta rzuca si z paczem na ma i baga o litoœ.Takie postpowanie wzbudza w obojtnym maonku jeszcze wiksz niech i pragnienie ucieczki, jak od pijawki, ktra grozi wyssaniem krwi.Taki czowiek moe wspczu skrzywdzonej onie i aowa e sprawy nie potoczyy si inaczej, ale nie czuje si na siach przysta na ycie w takich warunkach.
Chyba doœ wyraŸnie daem do zrozumienia, dlaczego nie zgadzam si z tymi chrzeœcijanami, ktrzy zalecaj, by odtrcony m lub ona uœmiechali si w chwili zerwania zwizku lub w obliczu zdrady i udawali, ze nic si nie stao. Tego typu zachowanie polecaj czsto ci, ktrzy w dzisiejszych czasach pisz ksiki dla kobiet. Mwi „Kobiety, kochajcie swoich mw, a wczeœniej czy pŸniej oni si zreflektuj". Waœnie z tak rad spotkaa si Linda, biorc sobie do serca sowa jakiegoœ zbkanego autora, ktry obiecywa „Bg nie pozwoli, eby doszo do czegoœ zego, dopki bdziesz ulega" To zdanie brzmi tak, jakby z ambony zacza przemawia Pollyanna.
Ja rozumiem i gboko wierz w przedstawion w Liœcie do Efezjan i innych czœciach Pisma Œwitego biblijn koncepcj podporzdkowania si. Istnieje jednak ogromna rnica midzy pewn siebie, posuszn kobiet a wycieraczk do butw. Przecie wszyscy wiedz, do czego suy wycieraczka. Ponadto bardzo niezdrowe jest duszenie w sobie smutku i niepokoju, ktre powstaj w rozpadajcym si maestwie. Stres, ktry nie znajduje ujœcia, moe by przyczyn powstawania wrzodw, nadciœnienia, a nawet raka.
Dobre maestwo wspiera si na wzajemnej maeskiej ODPOWIEDZIALNOŒCI. Maonkowie wzmacniaj w sobie odpowiedzialne zachowania dziki inspirowanemu przez Boga systemowi zachowania rwnowagi. Gdy tej rwnowagi nie ma, jedna strona moe dopuœci si zniewagi, ponienia, oskarenia i wyœmiewania z drugiej, a w tym samym czasie ofiara z uœmiechem ociera zy i mwi „Dzikuj, tego potrzebowaam!" O takiej biernoœci mwi cytowana niej piosenka w stylu country, zatytuowana Ona na pewno jest œwita. Dowiadujemy si z niej, co si dzieje z kobiet, ktra chce wszystko agodzi i boi si narazi partnerowi, ktry jej nie szanuje.
Do pŸnej nocy tuam si
i robi wszystko, co jest ze,
a ona za mn pacze.
Gdy do chaupy wracam ju,
ona z mych sicw œciera kurz
i cigle za mn pacze.
I nigdy nic narzeka, nie,
swj bl ukrywa gdzieœ na dnie,
lecz œwietnie j rozumiem:
cho kiepskie ycie ze mn ma,
w uczuciach swych niezmiennie trwa,
inaczej ju nie umie.
Cho hultaj ze mnie na caego,
wic rzecz tym bardziej niepojta —
dlaczego nie chce mie innego?
Ona na pewno ju jest œwita!
Gdy w sklepie widzi adny ciuch,
to jakby j przestraszy duch —
natychmiast wzrok odwraca.
A gdybym tak, jak chop na schwa,
na urodziny coœ jej da?
Ale czy si opaca?
Lecz ju za pŸno, ale wic!
Spukaem si i nie mam nic,
wic dam ju sobie siana.
W sobot z kumplem piem din,
w niedziel znowu klinem klin
i dalej a do rana.
Cho hultaj ze mnie na caego,
wic rzecz tym bardziej niepojta —
dlaczego nie chce mie innego?
Ona na pewno ju jest œwita!
A moe ruszy znw na szlak
i poczu si jak wolny ptak?
Mam straszny mtlik w gowie!
Lecz gdy odejd, to czy los
na nowo da jej prztyczka w nos?
Tego si ju nie dowiem.
Widz, e chocia mocno œpi,
po jej policzkach pyn zy.
Co one znaczy mog?
Niewane! Zanim œwiato pstryk,
manatki w torb rzucam w mig
i id swoj drog.
Cho hultaj ze mnie na caego,
wic rzecz tym bardziej niepojta —
dlaczego nie chce mie innego?
Ona na pewno ju jest œwita!
Miy goœ, prawda? To waœnie taki facet, jakiego aden ojciec nie chce na ma dla swojej crki. Przyjrzyjmy si mu dokadniej. Co powoduje, e czowiek jest taki okrutny. W podrcznikach psychologii opisuje si potrzeb uczucia, jaka ttni w sercu kadego czowieka, mczyzny czy kobiety. Tymczasem widzimy tu pijaka, ktry ucieka od troskliwej, kochajcej, cudownej kobiety. ona zrobiaby wszystko, by go powstrzyma, ale on woli przesiadywa z kumplami w knajpie. Jak wyjaœni takie zachowanie? Pomijajc wpyw alkoholu moemy powiedzie, e ten typek o zamglonym spojrzeniu ma ju doœ ustpliwej ony, ktra daje mu wszystko, niczego nie dajc w zamian. Ale na trzeŸwo czy pod wpywem alkoholu tak naprawd niewielu mczyzn potrafi to znieœ!
Waniejsze jest jednak zrozumienie kobiety. Czy ona rzeczywiœcie jest œwita? Jasne, e nie! Jest po prostu delikatn istot, ktra po namyœle dosza do wniosku, e jedynym wyjœciem jest siedzie cicho. By moe w modoœci protestowaa i podczas ktni ucierpiaa bardziej ni jej zalany maonek? A moe z natury kocha spokj i nie lubi konfliktw? Tak czy owak wie, e m moe wkrtce odejœ, a ona nie chce go prowokowa. Dlatego czeka cierpliwie, majc nadziej, e on si zmieni.
Zwyka kobieta, ukrywajca swoje prawdziwe uczucia, wydaje si zamroczonemu alkoholem mczyŸnie œwita, chocia na pewno strasznie cierpi. Jest podobna do kaczki, ktra nad powierzchni wody sprawia wraenie spokojnej i opanowanej, a pod wod macha nkami jak szalona. Skd pewnoœ, e ta kobieta skrywa bl? Po pierwsze dlatego, e ludzie zadowoleni nie pacz po nocach, a po drugie dlatego, e ludzka psychika jest bardzo delikatna. Uczucia s jak doskonale nastrojone skrzypce - niewprawna rka moe je z atwoœci rozstroi. Kobieta, o ktrej mowa w piosence, jest krzywdzona przez czowieka, ktrego kocha, i na pewno odczuwa zdenerwowanie, niech i odraz do siebie samej. Ludzie czsto miewaj takie odczucia, a zwaszcza kobiety.
Musimy sobie jeszcze odpowiedzie na pytanie, co ona zamierza zrobi, by pozby si tych negatywnych uczu. Tumienie ich, upychanie na dnie duszy jest rwnoznaczne ze skadowaniem dynamitu.
Wczeœniej czy pŸniej jakaœ iskierka spowoduje wybuch Jeeli maestwo ma trwa przez cae ycie, nie wolno akumulowa niechci, ktra w kocu moe si zmieni w nienawiœ. Musi istnie mechanizm uwalniania niewielkich napi, gdy tylko si pojawi.
Jeœli zaœ nie ma tego zaworu bezpieczestwa, to co po pewnym czasie stanie si z tak œwit osob? Zamy, ze jej m alkoholik zostanie, ale dalej bdzie wykorzystywa jej biernoœ. Najprawdopodobniej w przyszoœci dojdzie do eksplozji. Zobaczmy, co moe si sta po dwudziestu latach, na przykadzie innej „œwitej" kobiety, rwnie przedstawionej w piosence w stylu country, tym razem zatytuowanej Tatusiowi.
Mama nigdy nie tsknia za wspanialsz ycia stron,
a jeœli tak, to nigdy nie mwia o tym tatusiowi.
I nie chciaa by kimœ innym, tylko matk, tylko on,
a jeœli tak, to nigdy nie mwia o tym tatusiowi.
Najwaniejsze ze wszystkiego — tak mamusia uwaaa —
byœmy byli czyœci, syci, no i przede wszystkim zdrowi.
Mama nigdy nie marzya, by mie wicej, ni ju miaa,
a jeœli tak, to nigdy nie mwia o tym tatusiowi.
Tata czsto j zostawia samiutek w pustym domu,
ale jej nie przeszkadzao, zawsze miaa w nim co robi.
Nie tsknia za kwiatami - on nie dawa ich nikomu —
a jeœli tak, to nigdy nie mwia o tym tatusiowi.
Gdy traktowa j per noga, prawie wcale nie przytula,
nie myœlaa, bo i po co miaaby si nad tym gowi,
czemu w nocy gdzieœ wychodzi, z kolegami cigle hula,
a jeœli tak, to nigdy nie mwia o tym tatusiowi.
Ale kiedyœ wczesnym rankiem, trudno byo nam uwierzy,
tatko znalaz list na blacie. Zostawia go mamusia.
Zacz czyta i — o zgrozo! — ledwie dao si to przey,
co w tym liœcie napisaa nasza mama do tatusia.
Napisaa „Nasze dzieci wcale nie s takie mae,
a ja, w kocu kady przyzna, musz coœ dla siebie zrobi,
wic odchodz szuka tego, czego ty mi nie dawaeœ.
egnaj!" Ona nigdy nie mwia tego tatusiowi!
Rozdzia 3
PUAPKA WRALIWOŒCI
Mam nadzieje, ze do tej pory udao nam si udokumentowa trzy wnioski:
• W konflikcie maeskim (lub przedmaeskim) na og jednej stronie bardzo zaley na zwizku, druga zaœ czuje si bardziej niezalena, a nawet obojtna.
• Gdy romans si zaamuje, wraliwszy partner wpada w panik. Do charakterystycznych zachowa naley lamentowanie, baganie, ciskanie si. Reakcja moe by rwnie przeciwna, a wtedy mamy do czynienia z agodzeniem caej sprawy i biernoœci.
• I chocia reakcje te s naturalne i zrozumiae, rzadko bywaj skuteczne. Faktycznie na og dziaaj odwrotnie, niszcz zwizek, ktry tak desperacko prbuje uratowa zagroony partner.
W poprzednim rozdziale mwiliœmy o strachu i smutku, ktre pojawiaj si w umyœle odtrconej ony. Teraz przyjrzyjmy si mowi, ktry odsuwa si od zwizku. eby odcign go od krawdzi, trzeba rozumie, jakie siy nim kieruj. Zastanwmy si, dlaczego mczyzna lub kobieta postanawia zerwa? Co myœli odrzucajc oferowan bezwarunkow mioœ? Co kryje psychika kobiety, ktra ma romans ze swoim szefem? Czy jedynym motywem jest pragnienie nowych dozna?
Zaobserwowaem, ze pragnienie zakazanego owocu rzadko bywa prawdziwym powodem rozpadu maestwa. Na dugo przed rozpoczciem poszukiwania nowego partnera w samym zwizku nastpuje pewna zmiana. W wielu traktujcych o tym ksikach za Ÿrdo kopotw uznaje si brak porozumienia, ale ja si z tym pogldem nie zgadzam. Niezdolnoœ prowadzenia rozmw jest symptomem gbszego problemu, a nie jego przyczyn. Najwaniejszym elementem jest sposb, w jaki jedno z maonkw zaczyna traktowa drugie i sam zwizek. Z pocztku jest to jakiœ drobiazg, ktrego nie zauwaa adna ze stron, ale z upywem czasu jedno z nich zaczyna czu si jak w puapce.
W bardziej zaawansowanym stadium m patrzy na on i myœli: „Kiedyœ to bya adna dziewczyna. Teraz przytya osiem kilogramw i ju mnie nie pociga. Ten jej brak dyscypliny w innych sferach ycia te mnie drani - w domu panuje wieczny baagan, a ona sama w ogle nie potrafi si zorganizowa. Z przykroœci to przyznaj, ale w modoœci popeniem straszny bd, enic si z ni. Teraz reszt ycia - to nie do wiary! - wszystkie te lata, jakie mam jeszcze przed sob, bd musia spdzi z kimœ, kto mnie ju nie interesuje. Wiem, e Joan jest dobr kobiet, i nie chciabym jej skrzywdzi, ale — czowieku! - czy to ma by ycie?!"
A moe to Joan coraz czœciej nachodz takie myœli: „Michael, jake si zmienieœ, odkd ci poznaam. Wtedy wydawaeœ si taki interesujcy i energiczny. Jak to si stao, e zrobi si z ciebie taki nudziarz? Za duo pracujesz i wracasz do domu wykoczony. Nawet nie chce ci si ze mn porozmawia, a co dopiero mwi o dobrym seksie... Jak on wyglda? Œpi na kanapie z rozdziawionymi ustami. Szkoda, e wosy ju mu wypadaj. Czy ja mam inwestowa cae ycie w tego starzejcego si mczyzn? Znajomi te nie darz go szacunkiem, a w swojej fabryce nie awansowa ju od piciu lat. Nigdzie nie chodzi, wic ja te cigle siedz w domu!"
Jeeli zarwno Joan, jak i Michael maj takie myœli, to jest oczywiste, e ich wsplna przyszoœ jest zagroona. Wskazuj tu na fakt, e na og sytuacja ta ma charakter jednostronny. On zaczyna wtpi, nie mwic jej, w jaki sposb doszo do zmiany jego pogldw. Ona nie wyjawia swoich niepokojw czowiekowi, ktry j kocha. Zamiast tego jej zachowanie zaczyna si zmienia w niezrozumiay sposb.
Mczyzna czœciej zostaje w swojej firmie na wieczornych zebraniach - bdzie robi cokolwiek, eby jak najrzadziej przebywa w domu. Bywa podenerwowany, „zamyœlony" albo w ogle zamknity w sobie. Moe ucieka w ogldanie sportu w telewizji, cigle jeŸdzi na ryby lub gra z kolegami w pokera. Wywouje ktnie o drobiazgi. Oczywiœcie moe si te wyprowadzi lub znaleŸ sobie modsz partnerk. Kobieta, ktra wpada w podobn puapk, w podobny sposb bdzie okazywaa brak zainteresowania.
Zastanwmy si teraz nad listem pewnej kobiety, ktrej m najwyraŸniej zacz si Ÿle czu w maestwie. Nigdy nie mwi o rozwodzie, ale na podstawie tego, co mwi jego ona, mona wyczu, co on myœli.
Drogi doktorze Dobson!
Jestem matk od dwudziestu jeden lat i cay ten okres zawsze by trudny. Mj m troszczy si wycznie o jedno — iœ do przodu. Pracuje w dwch miejscach, siedem dni na tydzie. Wiem, e kocha nasze dzieci, ale nie ma dla nich czasu albo jest zbyt zmczony, by poœwici im troch uwagi.
Nasz zwizek przeywa zastj! M nigdy nie zblia si do mnie fizycznie, nie przytula mnie, nie cauje ani nie obejmuje. Kiedy ja przejmuj inicjatyw, on tylko si dostosowuje. Bardzo bym chciaa pozna jego myœli i uczucia, ale on nie chce o tym rozmawia. Kilka lat temu, po tym, jak prawie si rozstaliœmy, poszed do specjalisty po porad. Miaam nadziej, e to nam pomoe. On nazwa tamtego czowieka „bezwartoœciowym" i stwierdzi, e to bya „strata pienidzy". Teraz mwi, e pjdzie do adwokata. Z wielkim zapaem studiowaam pierwszy list œw. Piotra apostoa (o poddaniu). Wywiczyam w sobie te zasady w sposb moliwie najlepszy. I co zrobi Jack? Teraz oczekuje ode mnie, e zawsze bd radosna i zadowolona, bez wzgldu na to, jak mnie traktuje. Czy ja ju zawsze mam akceptowa tego zimnego czowieka czy te jest choby iskierka nadziei? On znajduje przyjemnoœ w dokuczaniu mi.
Kocham go, ale czasami tak si denerwuj, e wydaje mi si, e go nienawidz. On si wycofuje, ucieka. Czy moe mi pan coœ zaproponowa? Moe jakœ ksik lub nagranie? Jack nie chce czyta niczego, co mu podsuwam.
Dzikuj za pomoc
Nancy
Oto wrcz doskonay opis sytuacji. Mamy mczyzn, ktry nie szanuje ony, traktuje j jak nie chciane dziecko. Gotw jestem si zaoy, e chciaby w jakiœ sposb wymiga si od poœwice i obowizkw. Z drugiej jednak strony syszymy, jak kobieta pyta: „Co dzieje si w jego umyœle? Dlaczego jest taki oziby i oschy?" OdpowiedŸ? On czuje, e wpad w puapk.
Silne pragnienie ucieczki od maestwa moe si pojawi ju w pierwszym dniu miodowego miesica albo po pidziesiciu latach. U mczyzn jest to gwny skadnik kryzysu œredniego wieku. Ale to uczucie ograniczenia nie dotyczy wycznie mczyzn. U kobiet pojawia si (cho nie zawsze) w reakcji na brak romantyzmu, na sytuacj, ktrej nie da si polepszy. ona moe latami wyciga rk do ma, baga o to, by zwraca na ni uwag, zrzdzi, gdy jej nie zauwaa, a wreszcie krzycze w duchu: „Ratunku! Dusz si w tym maestwie bez mioœci! Niech mnie ktoœ z tego wycignie!"
Jakie to poza tym smutne, e m, ktry czuje, i wpad w puapk i walczy z chci ucieczki, coraz bardziej zapada si w ruchomych piaskach maeskiego zwizku. Dlaczego? Poniewa im bardziej walczy o odzyskanie wolnoœci (czy tylko o odrobin wolnej przestrzeni), tym mocniej przeraona ona trzyma go przy sobie. Nawet zmienne uczucia strony odrzuconej interpretowane s jako prba pochwycenia i zatrzymania. Oto przykad:
al: „Nie krzywdŸ mnie. Prosz, zechciej zaspokaja moje potrzeby."
Gniew: „Wracaj, gupcze! Jak œmiesz si przeciwstawia?!"
Oskaranie: „Jak mogeœ zrobi to mnie i tym dzieciom?!"
Udobruchanie: „Powiedz, co chcesz, a bdziesz to mia, tylko mnie nie zostawiaj."
Œlepe oddanie: „Bez wzgldu na to, co zrobisz, bd zadowolona, bo jesteœ mj."
Wsplnym mianownikiem wszystkich tych reakcji jest poczucie osaczenia: stronie mniej zainteresowanej ogranicza si wolnoœ; osobie, ktrej si zdaje, e jest w puapce, mioœ jawi si bardziej jako obowizek ni wspaniay przywilej. Chyba jest ju zrozumiae, dlaczego naturalna reakcja ogarnitej panik ony jeszcze dalej odpycha zachowujcego si chodno ma. Im bardziej stara si on uwolni z ograniczajcych jego wolnoœ wizw, tym ciaœniej ptla zaciska si wok jego szyi. Taki mczyzna zaczyna nawet cierpie na klaustrofobi - pragnie za wszelk cen zerwa stryczek. Czasami nawizuje kontakty z inn kobiet, eby tylko uciec od kurczowego uœcisku swojej ony.
By moe zachowam si przesadnie, niemniej sprbuj pewne waniejsze koncepcje przedstawi graficznie. Ludziom, ktrym udzielaem porad, wyjaœniam to wszystko uywajc doni:
Kobieta i mczyzna postanawiaj si pobra i y szczœliwie. Jednak w pewnym momencie mczyzna zaczyna odczuwa, ze maestwo stao si dla niego puapk. Maonka obraa go i zanudza wymwkami, wic on odrzuca ostatnie sowa przysigi maeskiej: „nie opuszcz ci a do œmierci".
Chcc pozby si uczucia ograniczenia wolnoœci mczyzna stopniowo odsuwa si, oddala od ony.
Kobieta obserwuje ucieczk mczyzny i reaguje. Pod wpywem impulsu goni go, jeszcze bardziej zmniejszajc wolna, przestrze.
Mczyzna podejmuje bardziej zdecydowan prb ucieczki, lecz w chwili rozpaczy kobieta rzuca si na niego i przytrzymuje ze wszystkich si. Mczyzna stara si uwolni i na pewno ucieknie, gdy tylko wyrwie si z krpujcych go pt.
Kobieta cierpi w samotnoœci, zastanawiajc si, w jaki sposb coœ tak piknego mogo zmieni si w coœ tak strasznego. ZAMIAST...
Bez wzgldu na to, co podpowiada zdrowy rozsdek, kobieta ma najwiksze szanse na odzyskanie zainteresowania i zatrzymanie duszcego si maonka, kiedy troch si wycofa, dajc mu nieco wicej przestrzeni i jednoczeœnie powodujc wzrost szacunku wobec wasnej osoby. Co ciekawe, wwczas mczyzna czsto przesuwa si w stron kobiety.
Kady z nas wie i rozumie, co znaczy ta potrzeba „wolnej przestrzeni" w stosunkach midzyludzkich, ale trudno to zrozumie, gdy rzecz dotyczy nas samych i naszych najdroszych. W nastpnym rozdziale wyjaœnimy sobie, dlaczego tak jest.
Rozdzia 4
MIOΠMODA, MIOΠPRAWDZIWA
Zastanawialiœmy si do tej pory nad tymi zasadami psychologicznymi, ktre ludziom dorosym wydaj si niejasne i ulotne. Doroœli bowiem potrafi ukrywa uczucia nawet przed samymi sob. By moe koncepcje te atwiej bdzie nam zrozumie na przykadzie ludzi modych. W czasach modzieczych randek jednym z warunkw zwrcenia na siebie uwagi byo zachowanie rezerwy, pewna obojtnoœ i zrwnowaenie. Najwiksze sukcesy uczuciowe odnosili ci z naszych rwieœnikw, ktrzy umieli zachowa dystans, flirtowali nie okazujc prawdziwego zainteresowania. I odwrotnie - na przegran zawsze byli skazani ci bardziej wymagajcy, owadnici chci posiadania, ktrzy bez przerwy telefonowali lub parkowali samochd w cieniu drzew, by szpiegowa partnera, a nastpnego dnia wytykali mu, co robi poprzedniego wieczoru. Taki by pocztek koca, ktry ostatecznie prowadzi do odizolowania tego czowieka.
Wspczeœni modzi ludzie rnie okreœlaj rozpadajcy si romans, ale oglne zasady tej gry nie ulegy zmianie. Podczas ktni jedn stron mona porwna do œcinanej winoroœli, drug do dbu, ktry stoi niewzruszony.
Kim jest mczyzna, ktry amie serce kobiecie i zachowuje pozory niezalenoœci i bezpieczestwa? Czy znajduje zadowolenie w drczeniu swej byej dziewczyny? Na og - nie. On jest tylko egoistycznie nastawionym indywidualist, ktry uwielbia goni, ale nie lubi, gdy go api. Taki czowiek rzuca si w poœcig za zdobycz tylko wtedy, gdy znajomoœ jest nowa i pena wyzwa. Jednak zainteresowanie topnieje jak lody w upalne dni, gdy tylko osignie cel i zdobdzie nagrod. Wtedy sytuacja si odwraca. Waœnie ten czowiek jest postrzegany jako potrzebny i godny zaufania. Zaczyna si od niego wymaga lojalnoœci, usunoœci i poœwicenia. A wwczas on zaczyna myœle wycznie o ucieczce i wolnoœci.
Skd tak dobrze znam modziecz mioœ? To proste - mam dobr pami. Wydaje mi si, ze jeszcze wczoraj bawiem si w kotka i myszk z moj on Shirley. W nastpnym rozdziale opisz, w jaki sposb utrzymywaem j w niepewnoœci co do moich uczu prawie przez dwa lata, nie mwic o tym, ze raz czy dwa zerwaliœmy nasz zwizek. Jeœli to brzmi zbyt brutalnie w przypadku studentki drugiego roku, to spiesz wyjaœni, ze Shirley miaa doœwiadczenie w amaniu serc. Ju jako nastolatka interesowaa si chopcami tylko do chwili zapania w sie. I na tym si koczyo. Na swojej drodze ycia zostawia wielu przegranych modziecw, ktrzy popenili ten bd, e prbowali j posiœ - zatrzyma i wyegzekwowa wiernoœ. Szybko syszeli trzaœnicie drzwiami, gdy ona wychodzia, by dalej iœ swoj drog.
Pewien modzieniec o imieniu Stanley w szczeglnie przykry sposb dowiedzia si o zakoczeniu znajomoœci. Siedzia z Shirley w samochodzie na skraju parku, a byo to przy kocu szkoy œredniej. Kiedy Shirley powiedziaa Stanleyowi, ze ich zwizek si koczy, Stan przez kilka minut wpatrywa si w zwisajcy z lusterka breloczek, a potem wyskoczy z samochodu i znikn w ciemnoœciach. Shirley nie miaa pojcia, dokd poszed, ani czy w ogle wrci. Po dziesiciu minutach Stan wrci z rk owinit zakrwawion chusteczk. Powiedzia, ze z wœciekoœci wali piœci w drzewo. Oto radoœci i smutki okresu dojrzewania!
Dorosym romanse modocianych wydaj si czsto œmieszne. Powodem s proste, nie skrywane modziecze uczucia. Chyba waœnie dlatego tak chtnie sucham piosenek pisanych przez modych ludzi. W okropnych wierszydach wspczesnych piosenek uwidaczniaj si wartoœci cenne dla dzisiejszej modziey.
Zastanwmy si nad biadoleniem nastolatka, zawartym w przedstawionym poniej streszczeniu piosenki. Jego najlepszy kumpel sprztn mu waœnie sprzed nosa ostatni doskona kobiet na ziemi. Modzieniec ten nazywaj „Dziewczyn Jessego".
Jesse zawsze byt moim dobrym kumplem, ale ostatnio coœ si zmienio i nietrudno powiedzie dlaczego. Jesse poderwa dziewczyn na ktr ja miaem ochot. Ona patrzy na mego tymi swoimi oczami i kocha go tym swoim ciaem. On przytula j do pŸna w nocy. auj, ze dziewczyna Jessego nie jest moja. Kiedy ja znajd drug tak? Nie ma powodu si zmienia. Jest mi Ÿle, gdy zaczynaj ze sob rozmawia. Chc jej powiedzie, ze j kocham, ale to chyba nie ma sensu. Cigle patrz w lusterko i zastanawiam si, dlaczego si jej nie spodobaem. Jestem wesoy, dowcipny. Przecie mioœ powinna by waœnie taka. Kiedy ja znajd, tak sam dziewczyn ? Szkoda, ze dziewczyna Jessego nie jest moja. Chc, eby dziewczyna Jessego bya moja.
Oto doskonaa ilustracja stanu umysu modego czowieka. Zwrmy uwag na definicj prawdziwej mioœci Ten chopak uwaa, e na mioœ zasuguje kady, kto jest wesoy i dowcipny. Chciaby powiedzie dziewczynie Jessego, e j kocha, ale jednoczeœnie przyznaje, e zgodziby si na kad inn dziewczyn, byle tylko bya podobna do niej. On jest zakochany w wyobraeniu, w iluzji, a nie w prawdziwej kobiecie. Nie ukrywa swoich fantazji seksualnych, zazdroœci ani pasji. Kiedy na mod mioœ spoglda si z takiej perspektywy, nie dziwi fakt, ze ponad poowa maestw zawieranych przez nastolatkw koczy si rozwodem w cigu piciu lat.
Nie ma wtpliwoœci, e romans modego czowieka nacechowany jest egoizmem, a kiedy trzeba zacz si poœwica i dawa, uczucie pryska. Najbardziej cierpi ci, ktrzy, jak chopak z piosenki, marz o dziewczynie, ktra jest nieosigalna, ktrej nie mona zdoby. Mona spyta, co by ten chopak zrobi, gdyby nagle udao mu si zdoby t wymarzon ksiniczk? Co by byo, gdyby ona si w nim zakochaa, codziennie pisaa miosny list i bagaa, eby zwraca na ni uwag? Co by si dziao, gdyby zoœcia si przy kadym jego spojrzeniu na inn œlicznotk? Jestem pewien, e wkrtce baka zauroczenia by pka. Chopak z przyjemnoœci oddaby tak wiecznie narzekajc dziewczyn Jessemu.
W sprawach uczuciowych chopak ten nie zawsze bdzie tak lekkomyœlny. Wiek dojrzay przyniesie wiksz staoœ w ukadach z przeciwn pci. Chciabym jednak podkreœli to, co dla nas najwaniejsze zwizki uczuciowe ludzi dorosych maj wiele cech charakterystycznych dla okresu modzieczego. My, doroœli, rnimy si od modziey tylko w pewnym stopniu, podstawowe elementy wczeœniejszych postaw i wartoœci seksualnych pozostaj w nas na zawsze. Dlatego doroœli tez lubi emocje zwizane ze zdobywaniem partnera, podaniem tego, co nie do zdobycia, podnieceniem tym, co nowe, i znudzeniem tym, co stare. Przeczytaem kiedyœ takie zdanie „MczyŸni kochaj kobiety w takim stopniu, w jakim one s da nich obce" To prawda! Oczywiœcie w mioœci dojrzaej czowiek panuje nad takimi impulsami i minimalizuje ich wpyw, ale mimo to one nadal istniej, zwaszcza u mczyzn. Ponadto pragnienie „przestrzeni yciowej", tak charakterystyczne w modoœci, pozostaje na cae ycie, podobnie jak potrzeba œwiadomoœci, e miao si szczœcie, ze „zdobyo" si osob, z ktr si yje.
Natomiast w maestwie, w ktrym brakuje tajemniczoœci i godnoœci albo jedno z maonkw jak oszalae trzyma si drugiego, szybko dochodzi do powanego kryzysu. Gdy caa energia uczu jest kierowana w jedn stron, jej rezerwy wkrtce si wyczerpi. Dzieje si tak, gdy na przykad kobieta dosownie przytacza mczyzn. I chocia w maestwie nie grozi zdrada, to przesadne domaganie si uczu i zwracania uwagi prowadzi nieuchronnie do krtkiego spicia we wzajemnych stosunkach. Kiedy rozpocznie si proces, ktry mona okreœli zdaniem „Ja ci posiadam", gra dobiega koca i zwizek si rozpada.
Poczucie wolnoœci to bardzo cenna rzecz, wic reagujemy bardzo stanowczo, gdy ktoœ inny usiuje j nam ogranicza lub odbiera. Ale nawet maonek nie moe odebra wolnoœci danej przez Boga, dopki sami si na to nie zgodzimy. Waœciwie to nawet Bg nie bdzie prbowa tego robi. Jeœli czowiek wkroczy w zwizek mioœci z Bogiem, pozbawia si wolnoœci wycznie z wasnej woli, bez przymusu. Mioœ nie tylko musi by stanowcza, ale i wolna!
Tom T. Hall, œpiewajcy w stylu country, napisa piosenk, w ktrej niezwykle wnikliwie opisa zwizek midzy mczyzn a kobiet. Powiedzia tak. „Jeeli mioœ trzyma si zbyt lekko, ona ucieka. Jeœli trzyma si j zbyt mocno - umiera. Oto jedna z tajemnic ycia." Spostrzeenie Halla jest bardzo trafne. Jeeli w yciu kobiety i mczyzny zaangaowanie nie bdzie miao odpowiednio duego znaczenia, zwizek uschnie jak roœlina bez wody. O tym wie cay œwiat - ale tylko niewielu ludzi wie, e przesadne uzalenienie moe by dla rodziny fatalne w skutkach Mwi si tak kto mniej potrzebuje swego maonka, ten sprawuje kontrol nad caym zwizkiem. Uwaam, ze to jest prawda.
Jeœli chodzi o listy Lindy i Faye, to chyba ju rozumiemy, co byo ze w okresie przeywanej przez nie paniki Nie twierdz, e odejœcie maonkw byo spowodowane tym, i one tak mocno ich kochay. Ale by moe obie nieœwiadomie wpyny na rozwj konfliktu - najpierw nie day doœ swobody swoim egoistycznie nastawionym mom, a potem, gdy chcieli odejœ, uwiesiy si im na szyi. Trzeba stosowa skuteczniejszy sposb przycignicia ozibych maonkw.